بۇگىن استانادا وتكەن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ القا وتىرىسىندا قر جازۋشىلار وداعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، اقىن، جازۋشى اقبەرەن ەلگەزەك قازاق تىلىندەگى كىتاپتاردىڭ اينالاسىنداعى شەشىلمەگەن ءبىراز ماسەلەنى اتاپ ءوتتى. ول قازىرگى كۇنى قازاقستاندىق كىتاپ دۇكەندەرىندە قازاق ءتىلدى كىتاپتاردىڭ ماسەلەسى زاڭي تۇرعىدا شەشىلمەگەنىن ايتادى.

«ەشكىمگە قۇپيا ەمەس، قازىر ەلىمىزدىڭ بارلىق دۇكەندەرىندە قازاق تىلىندە جازىلعان كىتاپتار جەتىم بۇرىشتا تۇر. بۇل تۋرالى تالاي ايتىلدى، تالاي جازىلدى، بىراق ناقتى شەشىمىن تاپپادى. ونىڭ سەبەبى بىرەۋ-اق – ماسەلە زاڭ اياسىندا كورسەتىلىپ، شەشىلمەگەن. مىسالى ءوزىمنىڭ «بولماعان بالالىق شاق» اتتى كىتابىمدى «مەلومان» دۇكەنى قابىلداعان جوق. جوعارى جاققا حابارلاسىپ، اراعا ادام سالىپ، ۋاقىتتى سوزىپ ءجۇرىپ، ارەڭ وتكىزدىك. ولاردىڭ ايتاتىن ءۋاجى – قازاق تىلىندە كىتاپ وقىلمايدى، ونى ەشكىم ساتىپ المايدى. ونىڭ ءبارى وتىرىك. قازىرگى جاستار كىتاپتى جاقسى وقيدى. كەيىن دە «مەلومان» وسى كىتابىمدى ەكى رەت قايتالاپ سۇرادى، ياعني ءبارى ساتىلىپ كەتكەن»، - دەدى اقبەرەن ەلگەزەك.

ول: «ادەبيەتتىڭ دامۋىنا زور سەرپىن بەرەتىن شارانىڭ ءبىرى ول – مادەنيەت مينيسترلىگى باسپا ءىسى جانە كىتاپ ساۋداسى تۋرالى زاڭدى قابىلداۋعا باستاما كوتەرۋى»، - دەيدى. بۇل زاڭ قازىر كىتاپ شىعارۋدا ءىرى مونوپوليسكە اينالعان كوپتەگەن باسپالاردىڭ ىقپالىن ازايتۋعا سەپ بولىپ، باسپالار اۆتورلارمەن جۇمىس ىستەپ، شىنايى نارىق قالىپتاستىراتىنىن ايتادى.

«قازىر «قوعامدىق ماڭىزى بار» دەگەن اتاۋمەن جىلدا كىتاپ شىعىپ جاتىر، ولار ەشكىم قارامايتىن كىتاپحانالارعا جىبەرىلەدى، ناقتى وقىرماننىڭ قولىنا جەتپەيدى. قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەت دەگەن باعدارلاما كىتاپتارى مەكتەپ كىتاپحانالارىندا بار ما؟ ونىڭ ەكى سالا ەكەنى تۇسىنىكتى، بىراق، مەملەكەت بىزدە بىرەۋ. سوندىقتان، ءبىلىم مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، بۇل ماسەلەنى شەشۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. قازىر مەكتەپ كىتاپحانالارىندا قازاق تىلىندەگى كىتاپتار سانى 27 پايىز. دەمەك، قالعان 73 پايىزى ورىس تىلىندە دەگەن ءسوز»، - دەيدى اقبەرەن ەلگەزەك.

ول سونداي-اق، مەكتەپ كىتاپحانالارىنىڭ سورەسىندە ءالى دە سوتسياليستىك-رەاليزم يدەيالارىن ناسيحاتتايتىن ادەبي كىتاپتار تۇرعانىن ايتادى.

«وتىز جىل بويى شىعىپ كەلگەن كوركەم ادەبيەت ول مەكتەپتەرگە جەتپەگەن، مەكتەپ سورەلەرىندە سول سوتسياليستىك-رەاليزم تالابىمەن شىققان ەسكى يدەولوگيانى ناسيحاتتايتىن ادەبي كىتاپتار تۇر. بۇل تۋرالى ارنايى رەسپۋبليكالىق كىتاپحاناشىلار سەمينارىندا ايتىلدى، ويىمنان شىعارىپ تۇرعان جوقپىن»، - دەدى اقبەرەن ەلگەزەك.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق ادەبيەتىن قولداۋ تۋرالى مەملەكەتتىك باعدارلامانى قابىلدايتىن ۋاقىت كەلدى جانە ەرمۇحامەد ەرتىسباەۆ جاساعان ەرەجەنى قولدانىسقا ەنگىزۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

«مىسالى كىتاپ دۇكەندەرىندە كەزىندە باق-قا قاتىستى جاساعانداي 50/50 ەرەجەسىن جاساۋعا بولادى – ياعني، كىتاپ دۇكەندەرىنە 50 پايىزىن قازاقشا كىتاپ ەتۋدى مىندەتتەۋ كەرەك. باسپا ءىسى جونىندەگى زاڭ جوباسىن ينتەرنەتتەن قاراپ شىقتىم، ونى ەرمۇحامەد ەرتىسباەۆ جاساعان بولاتىن. سونى زاماناۋي تۇزەتۋ ەنگىزىپ، قابىلداۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. ۇشىنشىدەن، قازاق ادەبيەتىن قولداۋ تۋرالى ءۇش جىلعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى قابىلدايتىن ۋاقىت كەلدى. سەبەبى ادەبيەت – بارشاڭىز بىلەتىندەي رۋحاني قازىنامىز. ول باعدارلامادا كوركەم اۋدارما ءىسى جانە باسقا دا كوپتەگەن ماسەلەلەر قامتىلۋى كەرەك. تارقاتىپ ايتا بەرسەك، ماسەلە كوپ. بىراق نيەت بولسا، باعدارلاما جاساپ شىعۋعا ءازىرمىز»، - دەپ قورىتىندىلادى اقبەرەن ەلگەزەك.

مەكتەپ باعدارلاماسىنداعى ادەبي كىتاپتاردىڭ ماسەلەسى بۇرىننان كوتەرىلىپ جۇرگەن ماسەلەنىڭ ءبىرى. قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «وقۋلىق» عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى عاني بەيسەمباەۆتىڭ قۇراستىرعان «وقۋعا قۇشتار مەكتەپ» جوباسى جۇمىسىن باستاعانىنا ەكىنشى جىلعا اياق باستى. سول كەزدە بەيسەمباەۆ:

«بۇگىندە مەكتەپ كiتاپحانالارىندا 200 ميليوننان استام ادەبيەت بار. ونىڭ 38 ميلليونى كوركەم ادەبيەت پەن مەرزiمدi باسىلىمدار. الايدا ونداعى كەي كىتاپتاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. ماسەلەن، وتكەن عاسىردىڭ سوڭىنداعى كىتاپتارعا نازار اۋدارساق، ونىڭ ىشىندە كوركەم-ادەبي كىتاپتاردىڭ جيىرما-وتىز پايىزى جارامسىز ەكەندىگى بەلگىلى بولدى»، - دەگەن مالىمەت بەرگەن بولاتىن.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz