قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسى الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساياساتتى ونىڭ بارلىق شەشۋشى باعىتتارى بويىنشا تۇراقتى جەتىلدىرىپ وتىرۋدىڭ قاجەتتىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى (حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى، كوشى-قون ساياساتى، دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت، جاستار جانە گەندەرلىك ساياسات).

سوڭعى جىلداردا قازاقستانداعى كۇردەلى جانە الۋان ءتۇرلى ۇدەرىستى جانە قوعامدىق ساياسي ومىرىندەگى وقيعالاردا رەسپۋبليكا باسشىسى الەۋمەتتىك سالاداعى مەملەكەتتىڭ قىزمەتىنە جانە ونىڭ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىنە باسا نازار اۋدارۋعا شەشىم قابىلدادى. اسىرەسە بۇل «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتىندەگى 10 شىلدەدەگى قر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا جيىرما قادام» ماقالاسىندا كورىنىس الدى. ءوزىنىڭ مازمۇنىنىڭ نەگىزدىلىگى بويىنشا تولىق قاندى باعدارلامالىق قۇجات بولۋدان ءۇمىتتى.

وسىنداي جولمەن، جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەياسىن كوتەرۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنىڭ بارلىق دەڭگەيىندەگى قىزمەتىن رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋگە ىقپال ەتۋگە باعىتتالعان ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق ترەند قالىپتاستىرۋ جۇرۋدە.

قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسى الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساياساتتى ونىڭ بارلىق شەشۋشى باعىتتارى بويىنشا تۇراقتى جەتىلدىرىپ وتىرۋدىڭ قاجەتتىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى (حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى، كوشى-قون ساياساتى، دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت، جاستار جانە گەندەرلىك ساياسات).

سوڭعى جىلداردا قازاقستانداعى كۇردەلى جانە الۋان ءتۇرلى ۇدەرىستى جانە قوعامدىق ساياسي ومىرىندەگى وقيعالاردا رەسپۋبليكا باسشىسى الەۋمەتتىك سالاداعى مەملەكەتتىڭ قىزمەتىنە جانە ونىڭ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىنە باسا نازار اۋدارۋعا شەشىم قابىلدادى. اسىرەسە بۇل «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتىندەگى 10 شىلدەدەگى قر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا جيىرما قادام» ماقالاسىندا كورىنىس الدى. ءوزىنىڭ مازمۇنىنىڭ نەگىزدىلىگى بويىنشا تولىق قاندى باعدارلامالىق قۇجات بولۋدان ءۇمىتتى.

وسىنداي جولمەن، جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەياسىن كوتەرۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنىڭ بارلىق دەڭگەيىندەگى قىزمەتىن رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋگە ىقپال ەتۋگە باعىتتالعان ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق ترەند قالىپتاستىرۋ جۇرۋدە.

وسىعان وراي، «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى تامىز ايىندا قر پرەزيدەنتىنىڭ الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى شەشۋشى تاپسىرمالارىنا قاتىستى وبەكتيۆتى باعالاۋ الۋعا باعىتتالعان رەيتينگتىك زەرتتەۋ جۇرگىزدى. زەرتتەۋ ءوز كەزەگىندە ەلباسىنىڭ ۇكىمەتكە بەرگەن 20 تاپسىرماسىن قۇرايتىن 52 سايكەس ماقساتىنا قاتىستى جۇرگىزىلدى.

سونىمەن بىرگە، كورسەتىلگەن باعالاۋدى الۋ ءۇشىن وزەكتىلىك، قويىلعان مىندەتتىڭ ناقتىلىعى جانە قر پرەزيدەنتىنىڭ قاراستىرعان ماقساتتارىن ورىنداۋدىڭ ايقىندىعى.

زەرتتەۋ اياسىندا ساۋالناما جاساۋ جولىمەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن ساراپتاما قاۋىمداستىقتارىنان بارلىعى 40 ساراپشى قاتىستى.

الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى ەلباسىنىڭ شەشۋشى ماقساتتارىن باعالاۋ ءۇشىن 7 بالدىق جۇيە قولداندى «1» (تومەن)  «7» (جوعارعى) ىرىكتەۋ بالدارى. زەرتتەۋ قورتىندىلارى دەسكريپتيۆتىك ستاتيستيكانى قولدانۋمەن ورتاشا بالدى ەسەپتەۋ جولىمەن SPSS امبەباپ ستاتيستيكالىق باعدارلامانىڭ كومەگىمەن وڭدەلدى.

ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى تومەندەگى رەيتينگتى جاساۋعا مۇمكىندىك بەردى:

سونىمەن، ەلباسىنىڭ ماڭىزدى وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ وندىعىنا ىلىككەندەرى:

• ستۋدەنتتىك جانە بالالار-جاس وسپىرىمدەر سپورتىن دامىتۋ (6,45)
• حالىقتىڭ ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋدى ناقتى ەكونوميكاعا ەنگىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ (6,39)
• ءوز ءۇيىن تۇرعىزۋعا ىنتالى جانە بەيىمدى ازاماتتار ءۇشىن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر مەن نەسيەلەۋ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋدى ەنگىزۋ (6,36)
• جاس قازاقستاندىقتار ءۇشىن «الەۋمەتتىك كوتەرمەلەۋ» تەتىكتەرىن قۇرۋ (6,31)
• الەۋمەتتىك سالادا ۇلتتىق زاڭنامالاردى ينۆەنتاريزاتسيالاۋ جانە رەفورمالاۋ (6,29)
• ۋاقتىلى ەڭبەك اقىسىن جانە ۇجىمدىق شارتتاردى ورىنداماعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ (6,26)
• مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن بيۋدجەت قاراجىتىنا جاتپايتىن ساباقتان تىس سپورتتىق سەكتسيالاردى قارجىلاندىرۋدىڭ تەتىكتەرىن ەنگىزۋ (6,24)
• وندىرىستەگى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جانە قامتاماسىز ەتۋ (6,21)
• سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ، كارىزدىك، ەلەكترقۋاتىن بەرۋ، جىلۋ جانە وزگە دە كوممۋنالدىق قىزمەتتىڭ ساقتاندىرىلعان ستاندارتتارىن دايىنداۋ جانە ەنگىزۋ (6,21)

وسى جاعدايدا، قازاقستاندىق جاس ۇرپاقتىڭ ءومىر ءسۇرۋىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان شارالار قولعا الىنعاندىعى قۋانتادى. ءوز كەزەگىندە، ولاردىڭ اراسىندا مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنت جاستاردى سپورتپەن شۇعىلدانىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا شاقىرعان نۇسقاۋلار باسىمدىلىق تانىتادى. سونىمەن بىرگە، ستۋدەنتتىك جانە بالالار-جاسوسپىرىمدەر سپورتىن دامىتۋ مىندەتتى قر پرەزيدەنتىنىڭ الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى بارلىق 52 تاپسىرمالارىنىڭ ىشىندە ناقتى قويىلعاندىعى بويىنشا  العاشقى ورىندا تۇر (6,05).

سونىمەن بىرگە، قاراستىرىلعان شارالاردىڭ ىشىندەگى جاستار ءۇشىن «الەۋمەتتىك كوتەرمەلەۋ» تەتىكتەرىن قۇرۋ  ەڭ ماڭىزدىسى بولىپ تابىلادى. وسى شارانى ءساتتى جۇزەگە اسىرۋ جاستار اراسىنان تالانتتى جانە باستاماشىل ادامداردى انىقتاۋعا جانە ولاردى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار باعدارلامالار مەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جاس ازاماتتاردى جۇمىسقا تۇرعىزۋدى قامتاماسىز ەتۋگە وڭ ىقپال ەتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار، قوعام مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ جاعدايىنا ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋگە دە وڭ اسەرىن تيگىزەدى.

جوعارىدا ەلباسى اتاعان تاپسىرمالار تىزبەسىندە جۇمىسپەن قامتۋ جانە ەڭبەك قاتىناستارىن، ازاماتتاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ، كوممۋنالدىق قىزمەتتەر مەن الەۋمەتتىك سالاداعى زاڭنامالار جاعدايىن جاقسارتۋدى تالاپ ەتكەن شارالاردا ورىن العان. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ بارلىعى قويىلعان تاپسىرمالاردىڭ ناقتىلىعىنا قاتىستى جوعارعى كورسەتكىشتەرىمەن ەرەكشەلەنەدى. (5,18 - 5,82 بالل).

دەگەنمەندە، الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ بويىنشا وسى تاپسىرمالاردىڭ وزەكتىلىگى مەن ناقتىلىعى،  پىكىر بىلدىرۋشىلەردىڭ باعالاۋىن بايىمداۋ بويىنشا   ساتتى جۇزەگە اسىرۋعا كەپىل بولا المايدى. وسىعان وراي، ولاردىڭ كوپشىلىگى وسى كريتەريلەرى بويىنشا ورتاشادان جوعارى دەڭگەيدە ورنالاسقان (3,39 - 4 بالل).

وسى جەردە، ءساتتى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگىنە يە، ءوز ءۇيىن تۇرعىزۋعا ىنتالى جانە بەيىمدى ازاماتتار ءۇشىن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر مەن نەسيەلەۋ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋدى ەنگىزۋ (4,63). دەموگرافيالىق ءوسۋدىڭ شۇعىل ءوسۋى  (تەك سوڭعى 5 جىل ىشىندە قازاقستان حالقىنىڭ سانى 15,3 تەن 16,6 ملن. ادامعا ءوستى - ەسكەرت.) تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋگە باسا نازار اۋدارۋ قاجەتتىگىن تالاپ ەتەدى. سونداي-اق، اعىمداعى جىلى ۇكىمەت بەكىتكەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2011-2014 جىلدارعا ارنالعان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسىنا سايكەس تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ كولەمىنىڭ تومەندەۋى كۇتىلۋدە.

سوندىقتان دا، تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىنىڭ شيەلەنىسپەۋىنە جانە ونىڭ ەلىمىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىنە جاعىمسىز اسەر ەتۋىنە جول بەرمەۋ ماقساتىندا بيلىك ءوزىن-ءوزى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىمەن اينالىسۋعا ىنتالاندىراتىن شارالاردى قابىلدايتىندىعى كۇتىلۋدە. بۇل جەردە باستىسى سالىقتىق جانە بانكتىك زاڭنامالاردا سايكەس تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. جەكە بانكتەر سالاسىنا قاتىستى ءبىرىنشى كەزەكتە بولۋى مۇمكىن. وسى جاعدايداعى بىردەن ءبىر تۇسىنىكسىز جاعداي، جەر تەلىمىندە ءوز ۇيلەرىن تۇرعىزۋعا نيەتتى ازاماتتاردىڭ ۇلەسى. قالاي بولعاندا دا، ەلباسىنىڭ سايكەس تاپسىرماسىندا جەر ماسەلەسى قوزعالماعان.

ساۋالناماعا قاتىسۋشىلار مىنا مودەرنيزاتسيالاۋ شارالارىن وزەكتى دەپ تانىدى:

• ۇلتتىق لوتەرەيانى دامىتۋدىڭ ءتيىمدى جاڭا جۇيەسىنىڭ مودەلىن ۇسىنۋ (3,5)
• «اكمەولوگيا، جەكە جانە الەۋمەتتىك جەتىستىك نەگىزدەرى»، «قازاقستاندىق قۇقىق» جانە «ولكەتانۋ» مىندەتتى وقۋ كۋرستارىن ەنگىزۋ (4,53)
• الەۋمەتتىك جاۋلاستىرۋ جانە كوتەرىلىسكە يتەرمەلەۋگە اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ (4,74)
• وبلىس ارالىق اقپارات الماسۋدى جانە وبلىس ارالىق مادەني جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ اقپاراتتارىن كۇشەيتۋ، «وبلىس اپتالىقتارىن» تۇراقتى وتكىزۋ (4,87)
• ەڭبەك قاقتىعىسىن ادەيى ويلاستىرعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى ەرەجەنى ەڭبەك، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق كودەكسكە ەنگىزۋ (4,9)

سونداي-اق، ۇلتتىق لوتەرەيانى دامىتۋ ۇسىنىسى قر پرەزيدەنتىنىڭ باسقا تاپسىرمالارىنىڭ ىشىنەن مىندەتتى قويۋدىڭ ناقتىلىعى جاعىنان  اناعۇرلىم وسالداۋ جەرى، تومەن دەڭگەيدە  بولىپ وتىر (4,03) جانە ناقتى جۇزەگە اسىرىلۋى (3,48). وسىعان وراي، وسى شارا ءوزىنىڭ قاجەتتىلىگى جانە وتاندىق سپورت پەن دەنە شىنىقتىرۋدى دامىتۋ ۇردىسىندە وڭ اسەر ەتۋ، سونداي-اق، ونى جۇزەگە اسىرۋداعى ناقتى قادامدارىن ناقتىلاۋ تاراپىنان ماكسيمالدى ناقتىلاۋدى قاجەت ەتەدى.

ۇلتتىق لوتەرەيانى دامىتۋ جۇيەسىنىڭ جاڭا ءتيىمدى مودەلىن ۇسىنۋدان باسقا، قويلعان مىندەتتەردىڭ ناقتىلىعى كەلەسىلەرمەندە ايرىقشالانادى:

• الەۋمەتتىك ۇردىستەردى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرۋ (4,68)
• وتاندىق الەۋمەتتىك-مادەني ونىمدەردى، ەڭبەككە پوزيتيۆتىك قاتىناس قالىپتاستىراتىن، ءادىل كاسىبي جەتىستىككە، وتانعا قىزمەت ەتۋگە جانە جوعارعى وتانسۇيگىشتىك ويداعى مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ بەس جىلدىق جوسپارىن قابىلداۋ (4,8)
• «اكمەولوگيا، جەكە جانە الەۋمەتتىك جەتىستىك نەگىزدەرى»، «قازاقستاندىق قۇقىق» جانە «ولكەتانۋ» مىندەتتى وقۋ كۋرستارىن ەنگىزۋ (4,87)

وسى جاعدايات، ءۇستىرتىن، الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى وسى ماقساتتىڭ مازمۇنىنىڭ ايقىن ەمەستىگى، ونى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا، ولاردىڭ الەۋمەتتىك ۇردىستەرگە مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرۋ جانە وتاندىق الەۋمەتتىك-مادەني ونىمدەرىن مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ سالالىق بەس جىلدىق جوسپارىن قابىلداۋ ولاردىڭ ءساتتى ورىندالۋىنا شىنايى كوز قاراستا بولۋعا كۇمان تۋدىرۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس (3,64 جانە 3,74 بالل سايكەس). وسىعان وراي، ەلباسى قاراستىرعان ماقساتتار وسى پرەزيدەنتتىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا تىكەلەي جاۋاپتى رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنىڭ جانە وزگە بيىلىكتىڭ اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ سايكەس قۇجاتتارىندا ناقتىلاۋدى قاجەت ەتەدى.

الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى قر پرەزيدەنتى قويعان ماقساتتارىنىڭ ىشىنەن ءساتتى ورىندالۋ شىنايىلىعى دەڭگەيى بويىنشا الدا تۇرعاندارى:

• الەۋمەتتىك الاۋىزدىق جانە كوتەرىلىسكە يتەرمەلەۋگە اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ (5,16)
• ەڭبەك قاقتىعىسىن ادەيى ويلاستىرعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى ەرەجەنى ەڭبەك، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق كودەكسكە ەنگىزۋ (5)
• مامانداندىرىلعان سپورت تەلەارناسىن قۇرۋ (4,97)
• وبلىس ارالىق اقپارات الماسۋدى جانە وبلىس ارالىق مادەني جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ اقپاراتتارىن كۇشەيتۋ، «وبلىس اپتالىقتارىن» تۇراقتى وتكىزۋ (4,92)
• كوپ بالالى وتباسىلارى ءۇشىن سالىق تابىسى بويىنشا جەڭىلدىكتەر تۋرالى ەرەجەنى قر سالىق كودەكسىنە ەنگىزۋ (4,89)

سونىمەن بىرگە ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ وزەكتى دەپ تانىلعانى كوپ بالالى وتباسىلارى ءۇشىن سالىق جەڭىلدىكتەرى (5,38). قر پرەزيدەنتىنىڭ وسى سوڭعى باستامالارى رەسپۋبليكادا سپورتتى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كوتەرۋ تۋرالى كۋالەندىرەدى، اسىرەسە قازاقستاندىق سپورتشىلاردىڭ ححح جازعى وليمپيادا ويىندارىنداعى جەتىستىكتەرىنىڭ اياسىندا، جانە وعان ازاماتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىن، ەڭ الدىمەن بالالار مەن جاستاردى تارتۋ.

وزگە شارالارعا قاتىستى ايتساق، وزەكتى وندىقتىڭ تيىمدىلىگى دەڭگەيى بويىنشا كەرى اسەر كورسەتتى: قوعامدا مينيمالدى قاجەتتىلىگى كەزىندە ءساتتى ورىندالۋىنىڭ جوعارعى دەڭگەيدەگى مۇمكىنشىلىگى. كۇردەلى الەۋمەتتىك-ەڭبەك جانجالدارىن تۋىنداتۋدا ەڭبەك، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق زاڭنامالارعا تۇزەتۋلەردى دايىنداپ جانە ەنگىزۋ تەك قوعامدىق ويدا وزەكتىلىك تانىتىپ قويماي، ساياسي بولجام سيپاتىن الۋدا. بيلىك جاڭاوزەندەگى قايعىلى وقيعانىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋگە مۇددەلى. سوندىقتان دا، ەلباسىنىڭ وسى تاپسىرمالارى كەزەك كۇتتىرمەي ورىندالادى. رەسپۋبليكانىڭ وبلىس ارالارىنداعى قارىم-قاتىناس اكىمشىلىك جولمەن الدىنداعىلارمەن سالىستىرعاندا جەڭىل شەشۋگە بولاتىن ءىس.

سوعان قاراماستان، ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ باعالاۋىنا سايكەس الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ وتكىزۋ شەگىندە ورىندالاتىن شارالار اتاۋى وسى كريتەريلەر بويىنشا كوشباسشىلار سانى ەكى رەتتەن جوعارى. سونىمەن بىرگە، ولاردىڭ ىشىندە كەلەسى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماقساتتار:

• ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان حالىقتى ناقتى ەكونوميكاعا قوسۋدى قامتاماسىز ەتۋ (3,39)
• ۇلتىق لوتەرەيانى دامىتۋ جۇيەسى تيىمدىلىگىنىڭ جاڭا مودەلىن ۇسىنۋ (3,48)
• ۇيلەردى باسقارۋ ۇردىسىنە ناقتى قاتىساتىن «ءتيىمدى مەنشىك يەسىن» قالىپتاستىرۋ (3,49)
• جاس قازاقستاندىقتار ءۇشىن «الەۋمەتتىك كوتەرمەلەۋ» تەتىگىن قۇرۋ (3,5)
• كاسىپوداق قوزعالىسىن مودەرنيزاتسيالاۋ (3,61)
• ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ديرەكتورلار كورپۋسىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋ (3,62)
• الەۋمەتتىك ۇردىستەردى مەملەكەتتىڭ باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرۋ (3,64)
• جەكە مەنشىك مەكتەپتەردە، كوللەدجدەر مەن جوو مەملەكەتتىك ستاندارتتاردىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ (3,66)
• وتاندىق الەۋمەتتىك-مادەني ونىمدەردى، ەڭبەككە پوزيتيۆتىك قاتىناس قالىپتاستىراتىن، ءادىل كاسىبي جەتىستىككە، وتانعا قىزمەت ەتۋگە جانە جوعارعى وتانسۇيگىشتىك ويداعى مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ بەس جىلدىق جوسپارىن قابىلداۋ (3,74)
• دارىلىك زاتتاردى قولدانۋعا قاتىستى حالىقتىڭ حاباردارلىعى دەڭگەيىن كوتەرۋگە ارەكەت ەتەتىن تەتىكتەرىن ەنگىزۋ (3,83)

ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ وسى شارالارعا قاتىستى كۇمان كەلتىرۋلەرىنە قاراعاندا، بىرىنشىدەن ولاردىڭ ۇستىرتتىگى، ولاردىڭ مازمۇنىنىڭ ناقتى ەمەستىگى. ويتكەنى رەسمي دەڭگەيدە دە، كوپشىلىك ورتاسىندا ناقتى ۇسىنۋ جوق، مىسالى، جاستار ءۇشىن «الەۋمەتتىك كوتەرمەلەۋلەر» جانە تۇرعىن ءۇيدىڭ «ءتيىمدى مەنشىك يەسى». وسىنداي قاتىناستار بولعان كەزدە سول نەمەسە وزگە مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس قۇرىلىمدارعا ەلباسىنىڭ ماقساتتارىن ءىس جۇزىندە ورىنداۋدىڭ قيىندىق تۋدىراتىنى ابدەن مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىك بيلىك پەن باسقارۋ جۇيەسىندەگى ءىستىڭ كۇردەلى جاعدايدا بولۋى الدە قايدا ماڭىزدى بولۋدا، اسىرەسە وڭىرلىك جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيدە. وسى جەردە قوعامنىڭ بيلىك ورگاندارى مەن ولاردىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ ۇلكەن الشاقتىقتا ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون، سونىمەن بىرگە، ولاردىڭ سايكەس وڭىرلەر مەن ەلدى مەكەندەردەگى  حالىقتىڭ الەۋمەتتىك سەزىنۋلەرىن باعالاماۋى، قر پرەزيدەنتىنىڭ الەۋمەتتىك ماقساتىنىڭ ماڭىزدىلىعى، ولاردى جاقسارتۋعا باعىتتالعاندىعى، الايدا كوپتەگەن شەنەۋنكتەردىڭ جانە كۆازيمەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى جەكە باس قامى مۇددەلەرىن جاقسارتۋعا جۇمىستارىن باعىتتاۋى، ورىنداۋشىلىق ءتارتىپتىڭ تومەن دەڭگەيلىگى جانە ت.س.س.  وسىعان وراي، قاراستىرىلعان، سونداي-اق ەلباسىنىڭ وزگە دە تاپسىرمالارىنا قاتىستى نەمقۇرايلىق تانىتۋلارى ۇلكەن تاۋەكەلگە اكەلىپ وتىرعاندىعى بايقالادى.

تۇتاس العاندا، ۇسىنىلعان رەيتينگتىڭ ناتيجەسى كەلەسى تۇجىرىمداردى جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ  قازاقستاندى الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ بويىنشا تاپسىرمالارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ وزەكتى جانە قوعامنىڭ ماكسيمالدى تالاپ ەتەتىن سيپاتتا ەكەندىگىنە داۋ جوق. اسىرەسە بۇل تۇرعىن ءۇي، جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭبەك قاتىناستارى جانە جاستار ساياساتى ماسەلەلەرىنە قاتىستى.

سونىمەن بىرگە، ەلباسىنىڭ سايكەس ماقساتتارىن ءىس جۇزىندە قالاي جۇزەگە اسىرىلاتىندىعىنىڭ ناقتى شەشىمى جوق. اتاپ ايتقاندا، قر پرەزيدەنتىنىڭ 20 تاپسىرماسىن ورىنداۋ ۇردىسىندە ءوزارا قارىم-قاتىناس جانە مەملەكەت پەن ازاماتتىق قوعام اراسىنداعى ءوزارا جاۋاپكەرشىلىك تەتىكتەرىنە قاتىستى ناقتى شەشىمنىڭ بولماۋى.

مۇنداي جاعدايدا، ەلباسىنىڭ وسى نەمەسە وزگە ماقساتتارى بويىنشا ورىنداۋشىلىقتى  ۇكىمەتتىڭ جانە اسىرەسە بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەر مۇنداي ءۇردىستى فورمالدى، رەسمي حابارلامالار، ءبىر مەزەتتىك  اكتسيالار مەن شارالاردى  وتكىزۋمەن شەكتەلۋى مۇمكىن. وسىنداي ورىنداۋشىلىق بارىسىندا الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جانە ونىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن قالىپتاستىرۋ يەدەياسىنىڭ وزىنە سەنىمسىزدىك تۋدىرۋ تاۋەكەلى تۋىندايتىندىعى ءمالىم. سوندىقتان دا، ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ قر پرەزيدەنتىنىڭ وزەكتى ماقساتتارىنىڭ ءساتتى ورىندالۋىنا قاتىستى كۇماندەرى تولىعىمەن نەگىزدى.

سونداي-اق، الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋدى جۇرگىزۋ بارىسىندا قولايسىز جاعدايلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن كەلەسىلەردى ەسكەرگەن ورىندى دەپ ويلايمىز:

1. ەلباسىنىڭ الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ جونىندەگى شەشۋشى تاپسىرمالارىنىڭ ارقايسىسى بويىنشا مىندەتتەرىن، مەرزىمىن، باعىتىن جانە ولاردى ورىنداۋ تەتىكتەرىن، كۇتىلگەن ناتيجەلەرىن ناقتى انىقتاۋ ماقساتىندا تۇجىرىمدامالىق جانە نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اسپەكتىلەرىن مۇقيات دايىنداۋ. وسىعان بايلانىستى، 2030 جىلعا دەيىن قر الەۋمەتتىك دامۋ جالپىۇلتتىق تۇجىرىمداماسىنىڭ جوباسىن، 2016 جىلعا دەيىن قر الەۋمەتتىك دامۋىنىڭ جالپىۇلتتىق جوسپارىن، الەۋمەتتىك ستاندارتتار تۋرالى جانە الەۋمەتتىك قۇقىق كەپىلدەرى، الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارى تۋرالى، ازاماتتىق قىزمەت تۋرالى جانە س.س. زاڭدار جۇزەگە اسىرىلۋى ءۇشىن جوبالارى ءبىرىنشى كەزەكتە دايىندالۋى قاجەت.

2. ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندارى باسشىلارىنىڭ، وبلىس، اۋدان، رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرىنىڭ تىكەلەي جاۋاپكەرشىلىگىن قوسا، قر پرەزيدەنتىنىڭ سايكەس تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋىنا ماكسيمالدى جاۋاپكەرشىلىكتى باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ، سونداي-اق، وسى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قىزمەتىن باعالاۋ ينديكاتورلارىن ازىرلەۋ. سونىمەن بىرگە، وسى باقىلاۋدا مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق تەتىكتەدىڭ ۇيلەسەتىن  جۇيەسىن قۇرۋ.

3. قر پرەزيدەنتىنىڭ قاراستىرعان ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىنە الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋدى جۇرگىزۋدە كوپشىلىكتىڭ كەڭىنەن قاتىسىۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا بيزنەس-قاۋىمداستىعىن، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى مەن تاۋەلسىز ساراپشىلاردى تارتۋ. ءوز كەزەگىندە، بۇل مەملەكەت جانە ونىڭ ورگاندارى جانە قوعام جانە ونىڭ ينستيتۋتارىمەن قارىم-قاتىناستارىنىڭ كونسترۋكتيۆتى تەتىكتەرىن ورناتۋدى مەڭزەيدى.

«رەيتينگ.kz»، زەرتتەۋ اگەنتتىگى قر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ ۇسىنعان الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ ءساتتى جانە ءتيىمدى جۇرگىزىلۋىنە مۇددەلىك تانىتا وتىرىپ، ەلباسىنىڭ سايكەس ماقساتتارىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋگە جانە الداعى ۋاقىتتا وسىنىڭ نەگىزىندە ولاردىڭ ورىندالۋىنىڭ تيىمدىلىگىنە رەيتينگ جاساۋعا نيەتتى.

«رەيتينگ.kz»