ەلىمىزدە ۋتيلالىم داۋى ءورشىپ تۇر. بۇگىن، 23 اقپان، ساعات 13:00-دە تىكەلەي ەفيردە «حابار 24» تەلەارناسىنىڭ «سۇحبات» باعدارلاماسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ر. سكليار ءسوز سويلەيدى. سۇحبات بارىسىندا ۋتيليزاتسيالىق الىم كوەففيتسيەنتتەرىن تومەندەتۋ ماسەلەسى قوزعالماق.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ پارلامەنت وتىرىسىندا «وكم وپەراتورى» كومپانياسىنىڭ جۇمىسىن توقتاتۋدى تاپسىرعاننان كەيىن، ۇكىمەت كومپانياسىنىڭ قىزمەتىن توقتاتتى جانە جاڭا وپەراتور رەتىندە مەملەكەتتىك ۇيىمدى بەلگىلەدى. بۇل تۋرالى قازاقستان پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ سايتىندا حابارلاندى

«وكم وپەراتورى» كومپانياسىنىڭ كادەگە جاراتۋ الىمىن اكىمشىلەندىرۋ جانە ءتيىستى قۇرالدارعا بيلىك ەتۋ بولىگىندەگى قىزمەتى توقتاتىلدى. ۋتيلالىم قاراجاتى ەسەبىنەن قۇرىلعان اكتيۆتەر مەملەكەت مەنشىگىنە بەرىلدى. وندىرۋشىلەردىڭ كەڭەيتىلگەن مىندەتتەمەلەرىن اكىمشىلەندىرۋ فۋنكتسيالارىن ورىنداۋ «جاسىل دامۋ» كومپانياسىنا بەرىلدى» دەلىنگەن حابارلامادا. الايدا ءالى كۇنگە دەيىن ۋتيلالىمنىڭ جاعدايى قالاي بولارى بەلگىسىز بولىپ كەلدى.

قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كىشى قىزى ءاليا نازارباەۆامەن بايلانىستى بۇل جەكە كومپانيا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن 2015 جىلى قۇرىلدى. كومپانيا اقشانى ۋتيلالىم ءۇشىن دەپ، ەسەپتەن شىعارىلعان اۆتوموبيلدەردىڭ بولشەكتەرى مەن مايلارىن، ونەركاسىپتىك قاپتامالاردى، كابەلدەر مەن باسقا ماتەريالداردى وڭدەۋ ءۇشىن پايدالانالادى دەپ تۇسىندىرگەن.  ۇكىمەتتە كەيىنىرەك «وكم وپەراتورى» كومپانياسىنىڭ 2016 جىلدان باستاپ ۋتيلالىمعا جيناعان اقشاسى 691,9 ميلليارد تەڭگە دەپ حابارلادى.

وسى ايعاي-شۋدان كەيىن قاڭتاردىڭ 26-سىندا «وكم وپەراتورى» جشس باسقارما توراعاسى مەدەت قۇمارعاليەۆ پارا الدى دەگەن كۇدىكپەن تۇتقىندالىپ، ەلورداداعى تەرگەۋ يزولياتورلارىنىڭ بىرىنە قامالعان بولاتىن. كومپانيا كەيىنگى جىلدارى شەتەلدەن كولىك ساتىپ اكەلگەن جۇرتقا سول كولىكتىڭ باعاسىنا جەتەعابىل سالىق سالىپ، حالىقتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعان.

ازاماتتىق بەلسەندى، كاسىپكەر، ۋتيليزاتسيالىق الىمدارعا قارسى قوزعالىس كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى نۇريددين سادىقوۆتىڭ ەلىمىزدەگى اۆتو ءوندىرىسى تۋرالى پىكىرىن ۇسىنامىز.

بىزگە وسىنداي «اۆتو ءوندىرىس» كەرەك پە؟

نۇريددين سادىقوۆ:

- ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ول «بيزنەس» — «اۆتوكولىك ءوندىرىسى» دەپ اتالادى. ءيا، دۇرىس وقىپ وتىرسىز، «ءوندىرىس». بىراق، بۇل – ءسىز ويلاپ، كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ وتىرعان كونۆەيەرىنەن مينۋت سايىن زاماناۋي كولىكتەر توپىرلاپ شىعىپ جاتقان ۇلكەن الىپ زاۋىتتار ەمەس، وزگەشە «ءوندىرىس». ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

ەڭ اۋەلى، «مەن قازاقستاندى تەڭدەسسىز اۆتوگيگانت مەملەكەتكە اينالدىرامىن! الپاۋىت زاۋىتتار سالاتىنىم سونداي، گەرمانيا مەن جاپونيالىق زاۋىتتار قولعا سۋ قۇيۋعا جارامايتىن بولادى، ال كارىستەر ءتىپتى، ەسىكتەن سىعالاي الماي قالادى. ول كولىكتەردىڭ جارتى بولىگىن قۇرايتىن قوسالقى بولشەكتەردىڭ ءبارىن وزىمىزدە جاسايمىز. قىرۋار جۇمىس ورنىن اشىپ، ەلدىڭ ءبارىن جۇمىسپەن قامتىپ قارىق قىلامىن!» دەپ جار سالاسىڭ. سوسىن، سول وتىرىگىڭە ءوزىڭ سەنگەنىڭمەن قويماي، سول ەلدىڭ تۇتاس وكىمەتىن سەندىرىپ جىبەرەسىڭ. وكىمەت سەنگەن سوڭ، ونىڭ استاۋىنان جەم جەپ وتىرعان بۇكىل باق ءسۇيىنشى سۇراپ، الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ اكەتەدى.

الگى «سەنىڭ قولىڭا سۋ قۇيۋعا جاراماي جۇرگەن» شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ءبىر-ەكەۋىنىڭ قۇلاعىنان «سەنىڭ ءونىمىڭدى ورتا ازيادا، ەۋرازيالىق وداقتا وكىرتىپ ساتام، پايدانىڭ استىندا قالاسىڭ!» دەپ قۇلاعىنان وڭدىرماي تەبەسىڭ. ءسويتىپ، ونىڭ ونىمدەرىن جەڭىلدىكپەن الۋعا كەلىسەسىڭ.

ەڭ باستى «الدانۋشى وبەكتىنى» سەندىرگەن سوڭ، ونى قالايدا سەنىڭ شەتەلدىك كومپانيادان 95 پايىز بۇتىندەي اكەلگەن تاۋارىڭدى سالىقتان، كەدەندىك راسىمدەۋدەن، ققس (ندس) تولەۋدەن بوساتۋعا كوندىرەسىڭ. ءتىپتى، «ىرىم ءۇشىن» تولەگەن ۋتيليزاتسيالىق الىمىڭدى سەنىڭ «وندىرىسىڭە» قايتارىمسىز سۋبسيديا رەتىندە قايتارىپ بەرۋگە كەلىستىرەسىڭ.

«تەڭدەسسىز زاۋىت» سالۋعا قالاعان جەرىڭنەن تابيعي گرانت (ناتۋرنىە گرانتى) تۇرىندە قالاعان كولەمدە، تەگىن جەر تەلىمىن الاسىڭ.

Cوسىن، «بولشەك كۇيىندە» كەلەتىن اۆتوكولىكتەردىڭ ءاربىر ماركاسىنىڭ، ءاربىر مودەلىنىڭ سىزبانۇسقاسىن ورتاشا 150 ميلليون تەڭگەدەن ساتىپ الۋعا الگى «سالپاڭقۇلاقتان» قايتارىمسىز اقشا الاسىڭ (سەبەبى، سەن الەمدىك 22 ماركانىڭ 167 مودەلىن قۇراستىرىپ جاتسىڭ عوي، ءبارىن ەستە ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس، تۇسىنەمىز).

ودان كەيىن، الگى تەگىن العان اتشاپتىرىم جەرگە ءبىر ستو كولەمىندەگى شاعىن انگار تۇرعىزاسىڭ دا، شەتەلدەن بۇتىندەي كەلگەن كولىكتەردىڭ ءتورت دوڭگەلەگىن سالىپ، MADE IN KAZAKHSTAN دەگەن ناكلەيكا جاپسىرىپ، ۇرا بەرەسىڭ.

سوسىن، الگى شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ءبىر ماركاسىنىڭ ءبىر مودەلىنىڭ 30-40 داناسىن «قۇراستىراسىڭ» دا، «جىگىتتەر، چە-تو بولماي جاتىر، رەنجىمەڭدەرش» دەيسىڭ دا، ول مودەلدىڭ «ءوندىرىسىن» توقتاتىپ، كەزەكتى «لوح» شەتەلدىڭ كومپانيانى كوندىرۋگە كىرىسەسىڭ (سەبەبى، ول جاڭا وبەم، جاڭا سۋبسيديالار عوي).

ايتپاقشى، اراسىندا كوز ءۇشىن كەيبىر ماركالاردىڭ ءومىرىن قولدان ۇزارتۋعا تۋرا كەلەدى. ونداي جاعدايدا، الگى «سەنگىش وكىمەتتى» تاعى دا جاعالايسىڭ. ءسويتىپ، ونى ءوندىرىستى دامىتۋ قورىنان ودق (فوند رازۆيتيا پرومىشلەننوستي) سەنىڭ «ونىمدەرىڭە» عانا جەڭىلدەتىلگەن مەملەكەتتىك باعدارلاما ارقىلى 4%-دىق جەڭىلدىكپەن نەسيە بەرۋگە كوندىرەسىڭ.

ولمەستىڭ كۇنىن كورىپ، وزدىگىنەن شەت ەلدەن كولىك اكەلىپ، بالا-شاعاسىن باققىسى كەلىپ جاتقان جارلى-جاقىباي مەن مايدا-شۇيدە كاسىپكەرلەردىڭ جولىن كەسۋ ءۇشىن، ءتۇرلى الىم-سالىق پەن شەكتەۋدىڭ 77 اتاسىن ويلاپ تاۋىپ، الگى «وتاندىق ءونىمدى» قولداۋدىڭ «فاناتىنا» ۇسىنىپ، سونىڭ كومەگىمەن ەلدە سەنىڭ ونىمدەرىڭە دەفيتسيت تۋدىراسىڭ. سونىڭ ارقاسىندا، قاعاز جۇزىندە «وتاندىق»، ءىس جۇزىندە شەتەلدىك ءونىمىڭدى قالاعانىڭشا قىمباتقا ساتىپ، توبەگە شىرت-شىرت تۇكىرىپ جاتاسىڭ.

ءتىپتى بۇل پايدا ازداۋ بولىپ جاتسا، جاڭادان ياحتا، موناكو مەن شۆەيتساريادان، لوندون مەن مانحەتتەننەن ۆيللا مەن اپارتامەنت ءتىپتى ءبىر مۇحيتتان ارال ساتىپ العىڭ كەلىپ جاتسا، نوۋ پروبلەم. الگى «سەنگىش كرىشاڭا» تاعى باراسىڭ. سويتەسىڭ دە، ونى الگى ودق ارقىلى سەنىڭ كەرەمەت «وندىرىستىك» بيزنەسىڭە 0,1% — بەن ميللياردتاعان تەڭگە سۋ تەگىن نەسيە بەرۋگە كوندىرەسىڭ. ءسويتىپ، تاعى ءبىرلى-جارىم انگار مەن ستو سالاسىڭ دا، قىتاي ما، افريكا ما، ءبىر جاقتان تاعى ءبىر ەكى «لوح» شەتەلدىك كومپانيا تارتىپ، تەڭدەسسىز كولىك «شىعارا» باستايسىڭ. وعان ودا جازۋ ءۇشىن ءبىرشاما بلوگەرسىماق پەن سايتتارعا سۇيەك لاقتىرا سالاسىڭ، ۆۋاليا! الگى «وتە جوعارى» پايىزبەن العان نەسيەڭدى قايتارعىڭ كەلمەي بارا جاتسا، «سەنگىش، كوڭىلشەك كرىشاڭا» ايتساڭ بولدى، قايتارماي-اق قويساڭ دا بولادى. سەبەبى، سەن «وتاندىق اۆتو ءوندىرىپ جاتسىڭ» عوي!

مىنەكەي، دوستار، مەن سىزدەرگە ەشقانداي شىعىنسىز قالاي بيزنەس جاساۋعا بولاتىنىن كورسەتتىم. ساركازم ستيلىندە جازىلعانىمەن، ءبىزدىڭ «وتاندىق اۆتووندىرۋشىلەر» وسىنداي جەڭىلدىكتەرگە يە بولىپ، بىزگە «وزىمىزدە قۇراستىرىلعان» كولىكتەردى وزگەلەرگە قاراعاندا قىمباتقا ساتىپ وتىر. وسى جەردە زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. بىزگە وسىنداي «اۆتو ءوندىرىس» كەرەك پە؟..

ايجان تەمىرحان

Abai.kz