بىزدە ءوزى بيلىك، باسشىلىق دەگەن بار ما؟ اقوردا، سول اقوردانىڭ اينالاسىنداعى قاپتاعان شەندى-شەكپەندىلەردى، قۇزىرلى مينيسترلىكتەردى ايتامىز. بار بولسا نەگە ءۇنسىز؟ ايداي الەم كورگەندى، قازاقستان بيلىگى كورسە دە كورمەگەندەي، ءۇنسىز جاتۋى قالاي؟ ءدال وسىلاي سۇراۋ سالۋىمىزعا سەبەپ بار.

كۇنى كەشە عانا بايقوڭىر عارىش ايلاعىندا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سەپەراتيستىك اكتسيا ءوتتى. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ۋكراينا تەرريتورياسىنا باسقىنشىلىق جورىعىن قولداۋ اكتسياسى. شامامەن 30-عا جۋىق كولىك پۋتيندىك سوعىس سيمۆولى – «Z» جانە «V» بەلگىلەرىن بەينەلەگەن.

ونى «روسكوسموستىڭ» باستىعى دميتري روگوزين دەگەن ءداۋ شەكە سۇيىنشىلەپ، ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا تاراتتى.

«بۇگىن بايقوڭىر قالاسى مەن بايقوڭىر عارىش ايلاعىندا رف پرەزيدەنتى ۆ.پۋتين مەن رف قارۋلى كۇشتەرىن قولداۋ اكتسياسى ءوتتى. اكتسيانى ۇيىمداستىرۋشىلار – بايقوڭىر قالاسى اكىمدىگى، «روسكوسموس» مك قىزمەتكەرلەرى مەن «بايقوڭىر بولاشاعى» جاستار قوزعالىسى. ايتا كەتەيىك، قازاقستانداعى ەلدىك تولقۋلار كەزىندە بايقوڭىر قالاسى اكىمدىك، قالا تۇرعىندارى، «روسكوسموس» قىزمەتكەرلەرى جانە رەسەيلىك ۇقشۇ كۇشتەرىنىڭ كومەگىمەن قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاپ قالدى»، - دەپ جازىپتى.

ءبىرىنشى ماسەلە - رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ باسقىنشىلىق جورىعىن ءھام قان-قاساپ سوعىستى قولداۋشىلار تەك «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنداعى «روسكوسموس» قىزمەتكەرلەرى ەمەس. بايقوڭىر قالالىق اكىمدىگىمەن ونداعى وقۋشى جاستار! روگوزين سولاي دەيدى.

اۋەلى ولار – قازاقستاندىق وقۋشىلار. جەلىدە تاراعان اقپاراتتارعا سۇيەنسەك، ولار 10-11 سىنىپ وقۋشىلارى، م.ي.نەدەلين اتىنداعى بايقوڭىر ەلەكتروراديوتەحنيكالىق تەحنيكۋمنىڭ تالىمگەرلەرى ەكەن.

وسى جەردە ەكى زاڭدى اتاپ كورسەتەيىك. ءبىرىنشىسى – قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 20 بابى، 3 تارماعى. وندا «سوعىس پروپاگانداسىنا» ءۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالىنعان.

ال بايقوڭىردا قازاق بالالارىنىڭ، قازاقستان بالالارىنىڭ پۋتيندىك سوعىس پروپاگانداسىنا تارتىلۋىن قالاي تۇسىنەمىز؟ بۇل زاڭسىزدىققا كىم جاۋاپ بەرەدى؟

ەكىنشى زاڭ – «قر بالا قۇقىعى تۋرالى» زاڭ. ونىڭ 36 جانە 39 باپتارىندا «بالالاردى ناسىلدىك، ۇلتارالىق، الەۋمەتتىك ارازدىق، سوعىس، تەرروريزم ت.ب.» ناسيحاتتايتتارىنان قورعاۋ تۋرالى تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. اتالعان زاڭعا سايكەس، كامەلەت جاسقا تولماعان بالالاردى (ال كەشەگى روگوزيننىڭ اكتسياسىنا قاتىسقان بالالار 15-17 جاس شاماسىندا) سوعىس پروپاگانداسىنا تارتۋعا – قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كورسەتىلگەن.

ەكىنشى ماسەلە – سوعىستى قولداۋ اكتسياسىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى – بايقوڭىر قالالىق اكىمدىگى.

بايقوڭىر قالاسى – 77 مىڭ جان سانى بار قالا. ول – قازاقستاننىڭ تەرريتورياسى. قالانى رەسەي 2050 جىلعا دەيىن «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىمەن بىرگە جالعا العان.

قازاقستانداعى ستاتۋسى – رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا. الايدا، بايقوڭىر قالاسى ورنالاسقان قىزىلوردا وبلىستىق اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا وبلىستىڭ قۇرامى رەتىندە كورسەتىلمەگەن.

رەسەيدەگى ستاتۋسى – فەدەرالدىق ماڭىزى بار قالا (جالعا الۋ مەرزىمى اياقتالعانعا دەيىن). بىراق، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ سۋبەكتىسى ەمەس!

ەندى جوعارىداعى ماسەلەگە قايتىپ ورالايىق. قازاقستان بيلىگى ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى 24 اقپاندا باستالىپ، 15 كۇننەن بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان قان-قاساپ سوعىسقا قاتىستى پوزيتسياسىن رەسمي جاريالادى. قازاقستان بۇل ماسەلەدە – بەيتاراپ ەكەنىن، سوعىستى توقتاتىپ، تاراپتارعا كەلىسسوز ۇستەلىن ۇسىناتىنىن ايتتى. ءتىپتى، ۋكرايناعا گۋمانيتارلىق كومەك تە جىبەرەتىن بولىپ كەلىستى. ال بۇگىن انتاليادا وتەتىن ۋكراينا-رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەزدەسۋىنە اراعايىندىق ايتۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتتانعانى بەلگىلى بولدى.

ياعني، قازاقستان – سوعىستى قولدامايدى! الايدا، رەسەي جالعا الىپ وتىرعان بايقوڭىر باسشىلىعى قازاقستاننىڭ بۇل پوزيتسياسىنا پىسقىرمايتىنىن كەشە ناقتى ىسپەن كورسەتتى. ول از دەسەڭىز، سوعىس پروپاگانداسىنا قازاق بالالارىن، قازاقستان بالالارىن ارالاستىردى. ءسويتىپ، قر زاڭدارىن تاعى بۇزدى.

بىزشە بولسا، بۇل باسسىزدىققا قر باس پروكۋراتۋراسى قۇقىقتىق باعا بەرۋى ءتيىس. بايقوڭىر قالاسى ورنالاسقان قىزىلوردا وبلىستىق اكىملدىگى، قازاقستانداعى وبلىس باسقارىپ وتىرعان جالعىز ايەل دەپ دارىپتەلەتىن گۇلشارا ناۋشاقىزى، مۇحتار تىرەۋبەردى تىزگىنىن ۇستاعان قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىكتەرى ءۇنسىز قالماۋى كەرەك!

ازىرگە ءبىز بۇل اتالعان لاۋازىمدى كىسىلەردىڭ اتالعان فاكتىگە قاتىستى «ءلام-ميم» دەپ ءۇن قاتقانىن ەستىگەن جوقپىز. سوندىقتان، ساۋالىمىزدى جوعارىدا توتەسىنەن قويدىق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz