كۇنى كەشە عانا «مۋسين راد پەرەەزدۋ IT-سپەتسياليستوۆ ۆ كازاحستان» دەگەن حابار شىعىپتى. ياعني، قر تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيا جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات مۋسين قازاقستانعا شەتەلدەردەن ءىت-مامانداردىڭ كوشىپ كەلەتىنىنە ءماز بولىپ، قۋانىپ، ەسەپ بەرىپتى دەسەدى. بىراق، قاي جاقتان كەلەتىنىن ايتپاپتى.

سوندا بۇل قايدان كوشىپ كەلە جاتقان ءىت-ماماندار دەگەن سۇراق تۋادى. ارينە، ءبارى تۇسىنىكتى. اعايىن-باۋىرىنا سوعىس اشىپ، باسا-كوكتەپ كىرىپ، قىرىپ-جويىپ جاتقان رەسەيدەن بە؟.. جاھاندانۋ زامانىندا قىم-قۋات بۇكىل سالاسى الەمدىك سانكتسياعا ۇشىراپ، اسىرەسە ءىت-تەحنولوگياسىز ابدىراپ قالعانى بەلگىلى. ەندى كەلىپ جىلى ورىن تاپقانعا ۇقسايدى.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى جىلدارى شەتەلدەردەن كوپتەگەن كومپانيالار مەن ماماندار قازاقستانعا رەلوكاتسيا تۋرالى شەشىم قابىلداپتى-مىس. ال رەلوكاتسيا دەگەن نە؟ رەلوكاتسيا (اعىلشىنشا - Relocation) – بۇل قىزمەتكەرلەردىڭ ىسكەرلىك كومپانياسىنىڭ ماقساتىنا قاتىستى جاڭا، جايلى ورىنعا قونىس اۋدارۋى. ءبىر نەمەسە ماماندار توبىن باسقا وڭىرگە نەمەسە ەلگە وزدەرىنىڭ تۇپكى فۋنكتسيالارىن ورىنداۋدى جالعاستىرۋ ءۇشىن ورىن اۋىستىرۋ ەكەن. ياعني، بۇل بىزدەگى كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە، ازدىعىنا، ناقتى جۇمىس ىستەي الماۋىن سەبەپ قىلىپ، كومەككە كەلەتىن ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋشى ەكەن. ال كەرەك بولسا...

سونىمەن، ءبىزدىڭ مينيستر قۋانا وتىرىپ، بىلاي دەپتى. «بىزگە الەمدىك دەڭگەيدەگى ماماندار مەن كومپانيالاردى قابىلداۋ ءتيىمدى. ولارعا ءبىز بارىنشا مۇمكىندىك بەرە وتىرىپ، ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ماماندار ءۇشىن ەكى ۇلكەن ارتىقشىلىق بەرەمىز. شەتەلدىك مامانداردىڭ تاجىريبەسى مەن ءبىلىمىن بولىسە كەلىپ، قازاقستاندىقتار ءۇشىن جۇمىس ورىندارىن كوبەيتە تۇسەمىز»، - دەيدى باعدات مۋسين.

ول تاعى: «قازىرگى كەزدە حاب-تا 641 ءىت-كومپانيا تىركەلگەن، ولاردىڭ 70-ءى شەتەلدىك قۇرىلتايشىلارمەن بىرگە. ەندى جاقىن شەتەلدەن (قاي شەتەلدەن ەكەنىن تاعى ايتپايدى) 468 كومپانيا رەلوكاتسيا جونىندە كەڭەس الىپ جاتىر»، - دەپتى. مينيستر سونداي-اق، بۇل شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ قازاقستاندى تاڭداۋ سەبەبىن بىلاي دەپ تۇسىندىرەدى. «ءبىزدىڭ ولارعا قويىپ وتىرعان تالابىمىزدىڭ قاتارىندا: ارنايى سالىق رەجيمى، زاماناۋي قۇرىلىم، ۆيزالىق قولداۋ جانە باسقا دا كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرىمىز ولاردى ىنتالاندىرىپ وتىر.

«بىرىنشىدەن، حاب-تا تىركەلگەن كومپانيالار سالىق تولەمەيدى, ولار وسى جەڭىلدىكتى 4 جىل بويى پايدالانادى (راحات قوي), وسى كەزدە كورشى ەلدەر (قاي ەل؟) مۇنداي مۇمكىندىكتەردى باياعىدا جاساپ قويعان ەكەن. سونىمەن قاتار، ءبىز ولارعا نارىقتىق باعادان تومەن زاماناۋي ينفراقۇرىلىم جاساپ وتىرمىز. ۇشىنشىدەن، ءبىزدىڭ ءىت-حاب-تا تىركەلگەن كومپانيا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ۆيزالىق جانە كوشى-قون پروتسەستەرىن الۋ ءتارتىبى بويىنشا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان»، - دەيدى ءمينيسترىمىز.

بۇدان باسقا، حاب العاشقى كەزەڭدە ستارتاپتارعا 40 مىڭ دوللارعا دەيىن قارجى سالادى، بۇل ارادا ول جوبالاردى ينۆەستيتسيالاۋ ءۇشىن ءتيىمدى ىزدەنىستەر جاساپ، ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى. ەڭ قىزىقتىسى، ولار وزدەرىنىڭ دامۋى ءۇشىن 10 ميلليون دوللارعا دەيىن قارجى الادى ەكەن (كىمنەن؟).

الەمنىڭ ءار تۇكىپىرىندەگى مەنتورلاردىڭ قاتىسۋىمەن تەگىن اكسەلەراتسيا كۋرستارىنا قول جەتكىزەدى ەكەنبىز. TechOrda باعدارلاماسى بويىنشا يننوۆاتسيالىق ءىت-مەكتەپتەردە ءبىلىم الامىز، سونداي-اق، eGOV.kz. پورتالى ارقىلى قاشىقتان زاڭدى تۇلعانى تىركەۋگە بولادى ەكەن.

مينيسترلىك بۇل ورايدا قازاقستاندا رەلوكاتسيا جانە ءىت-بيزنەس ماسەلەلەرى بويىنشا Telegram-چات قۇرىپ، ءتيىمدى جاعدايلار جاساپتى. «Astana Hub ماماندارى ەلىمىزگە كەلۋشىلەر ءۇشىن ورنالاسۋدىڭ جانە زاڭدى تۇلعا اشۋدىڭ تياناقتى گايدىن دايىندادى»، - دەپ ءماز بولادى.

سونىمەن بۇل «نە قىلعان باتپان قۇيرىق؟». سالىق تولەمەيدى، جايلى ورىندار بەرىلەدى، اقىسى، جارناسى تامشىداي عانا، تاعى قوسىمشا قارجى بەرىلەدى، بارىنشا جەڭىلدىكتەر جاسالعان. مۇنداي راحات قاي ەلدە، قاي جەردە بار ەكەن؟ وسى ءبىز ءىت-تەحنولوگيادان قۇر قالىپ جاتىرمىز با؟ بىزدە دە ماماندار ءوسىپ-ءونىپ، وقىپ-توقىپ جاتىر ەمەس پە؟

وقىعانىمىزدان تۇسىنگەنىمىز وسى. سوندا شەتەلدەردەن جۇزدەگەن، مىڭداعان (641-گە 468-ءدى قوسساڭىز 1109 كومپانيا) كومپانيا نە ىستەيدى، نە بىتىرەدى دەپ ويلايسىزدار. كومپانيا سانى وسىنشاما بولسا، ونداعى قىزمەتكەرلەر سانى قانشا دەسەڭشى؟.. ولارعا جايلى جاعداي جاساپ وتىرعان ءبىزدىڭ ءتسدياو مينيسترلىگىنىڭ باسقا شەشەتىن ماسەلەلەرى، جۇمىسى جوق پا؟! ءبىزدىڭ «كوڭىلى كەڭ، قولى جومارت» بيلىك، مينيسترلىك تسيفرلىق دامۋدى وسىلايشا دامىتىپ جاتىر ما؟..

ەرلان كۇزەكباي

Abai.kz