جاڭا قازاقستان مەن... ەسكى رەسەي
پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىلىعىنىڭ وكىلى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناس تۋرالى ايتقاندارى عالامتور مەن الەۋمەتتىك جەلىدە حيت بولىپ جاتقانى راس. ءتىپتى كەيبىر ادامدار ول شەشەندى «گەرويعا» تەڭەپ تە قويدى. پەسسيميزمگە بوي ۇرىپ، بيلىكتىڭ ەشبىر سوزىنە سەنبەيتىندەر بولسا، مۇنىڭ ءبارىن گەوساياسي ويىننىڭ ءبىر ۇشى دەپ باعالاپ جاتىر.
مەنىڭشە، اقيقات وسى ەكى پىكىردىڭ ورتاسىندا جاتىر.
ءبىر جاعىنان، شىنىمەن دە، مايموڭكەلە بەرمەي، ۋكرايناداعى سوعىسقا قاتىستى كرەملدىڭ سويىلىن بىرجاقتى سوعىپ كەتپەي، وركەنيەتتىك الەممەن دە بىرگە ەكەنىن رەسمي تۇلعانىڭ رەسمي تۇردە جەتكىزۋى – قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى ءبىر قادام بولسا دا، العا جىلجۋشىلىق دەپ تانيىق.
جانە دە اكىمشىلىگىنىڭ وكىلى جەتكىزىپ، بارلىق باق تەك سوعان سىلتەمە جاساپ جاتسا دا، بۇل پىكىردىڭ ارتىندا پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزى تۇرعانىن دا باسا ايتۋ كەرەك شىعار. «ەستىگىسى كەلەتىن مەملەكەت» باسشىسى قازاقستان قوعامىنىڭ ۋكرايناداعى سوعىس تۋرالى نە ايتىپ جاتقانىن سەزىپ، سولتۇستىك كورشىنى ماقتامەن باۋىزداعان سوزدەردى ءوزى تاپقانداي.
ونىڭ ۇستىنە، اگرەسسيالىق مىنەزى تانىتىپ، ءوز قانداسىنا قارسى شابۋىل جاساپ، حالىقارالىق ۋاعدالاستىقتاردى عانا ەمەس، جالپى ادامزاتقا ورتاق گۋمانيستىك قاعيداتتاردى اياقاستى ەتىپ، تارك ەتكەن رەسەي باسشىلىعىنىڭ باسقىنشىلىق ساياساتى الەمنىڭ، سونىڭ ىشىندە، ونىمەن ماڭگىلىك كورشى ءھام ارىپتەس بولۋى ماڭدايىنا جازىلعان قازاقستاننىڭ كرەملگە دەگەن كوزقاراسىن وبەكتيۆتى تۇردە جاڭالاۋعا زاڭدى مۇمكىندىك بەرەدى.
ونداي تاريحي مۇمكىندىكتى ۇلت مۇددەسىنە پايدالانباۋ ساياسي سوقىرلىق، تاكتيكالىق تايازدىق بولار ەدى!
سول سەبەپتى قازىرگى كۇردەلى گەوساياسي كەزەڭدە، سونىڭ ىشىندە رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ ادام شوشىرلىق، ادامزات تۇڭىلەرلىك سيپات الىپ جاتقان تۇسىندا بىزگە، جاڭا قازاقستانعا ەسكى قالپىندا قالىپ بارا جاتقان رەسەيمەن جاڭاشا قارىم-قاتىناس كەرەك دەپ ويلايمىن.
«ا» دەگەننەن كەيىن «ءا» دەۋ كەرەك.
ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، وسى ءساتتى پايدالانىپ، بۇرىن رەسەيمەن جاسالعان نەگىزگى كەلىسىم-شارتتاردى سىني كوزبەن ءبىر شولىپ شىقسا.
ماسەلەن، كەزىندە ورتاق كەلىسىم-شارتتا جازىلعان «رەسەي مە قازاقستان كەلىسىلگەن سىرتقى ساياسات جۇرگىزەدى» دەگەن باپ الىپ تاستالسا (تاۋەلسىز مەملەكەت باسقا بىرەۋمەن كەلىسىلگەن ساياسات جۇرگىزۋىنىڭ ءوزى نونسەنس ەمەس پە؟!).
ەۋرازيالىق وداقتاعى رەسەيدىڭ مونوپوليالىق سيپاتى بار كۇماندى قۇزىرەتتەرى قايتا قارالسا.
ودكب قاتارىنداعى اسكەري ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ۇستانىمدار الەمدەگى سوڭعى تاجىريبەلەردى ەسكەرگەن قاعيداتتارمەن تولىقتىرىلسا.
ورتالىق ازيا اۋماعىنداعى بايلانىستار كۇشەيە تۇسسە.
تۇركى وداعى ۇيىمىنىڭ الەۋەتى ارتىپ، ول، قاجەت بولسا، اسكەري قاقتىعىستارعا ارالاسا الاتىنداي ىقپالدى مارتەبەگە يە بولسا.
قازاقستاننىڭ ەۋروپالىق وداق پەن اقش-پەن قارىم-قاتىناسى جاندانا تۇسسە.
وكىنىشكە وراي، ازىرشە ونداي قوزعالىستىڭ نىشاندارى سەزىلمەيدى.
سودان مەنىڭ قورقاتىنىم جوعارىدا ايتىلعانداي، ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعى: توقاەۆتىڭ قىزمەتكەرىنىڭ وسى باتىل ءسوزى بريۋسسەلدەگى ەۋرووداق شەندىلەرىنە عانا ارنالعان جوق پا ەكەن؟
ويتكەنى، رەسسەيگە، ونىڭ ەكونوميكاسى مەن ساياسي باسشىلىعىنا ءجىپسىز بايلانعان ءبىزدىڭ بيلىك باتىسپەن دە قارىم-قاتىناستى ۇزە المايدى. كانىگى ديپلومات رەتىندە توقاەۆ ونى تۇسىنەدى.
دامىعان ەلدەردىڭ كومپانيالارى قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ جاتىر.
ەسكەرەرىمىز سول: رەسەيدى بىرجاقتى قولداسا، قازاقستان انتيرەسەيلىك سانكتسيالاردىڭ ەكىنشى تولقىنىنا ۇشىراۋى مۇمكىن (ونداي شارالار رەسەيدىڭ اگرەسسياسىن قۇپتاعان نەمەسە سانكتسيالاردى اينادىپ ءوتىپ، ونىڭ ەكونوميكاسىنا قول ۇشىن بەرگەن ەلدەرگە جاريالانادى).
ونىڭ ۇستىنە، قازاقستان قارجى نارىعى مەن بانك جۇيەسى باتىس قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ از پروتسەنتتى زايمدارىنا وتە-موتە ءزارۋ.
ماسەلەنىڭ يدەولوگيالىق جاعى تاعى بار: بيلىكتىڭ ءوز اۋزىنان شىققان وسىناۋ اسا ماڭىزدى گەوساياسي تۇيىندەردەن كەيىن مەملەكەتتىك باق جۇيەسى وسى تەزيستەردى دەرەۋ ءىلىپ الىپ كەتۋى كەرەك ەدى ەمەس پە؟
ءوز باسىم وندايدى بايقامادىم.
بۇل كۇندەرى وسى سوزدەردى تالقىلاپ، تەك قانا تاۋەلسىز الەۋمەتتىك جەلىلەر شۋلاپ جاتتى.
الدە، بيلىك «قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم، سەن تىڭدا» دەگەن تازا قازاقي سيپاتتا ايتىلعان «سيگنالدى» «ارنايى اسكەري وپەراتسياسى» تۇنشىعىپ، دىتتەگەنىنە قول جەتكىزە الماي جاتقان، اشۋلى ايۋ دۇرىس تۇسىنبەيدى دەپ قورقا ما؟ قاراپ وتىرساق، اقوردانىڭ وسى پىكىرىنە قارسى كرەملدىك باق پەن ساياسي ساراپشىلار تاراپىنان اقپاراتتىق شابۋىل باستالىپ تا كەتتى ەمەس پە؟! وعان دا جاۋاپ بەرىپ جاتقان ءبىزدىڭ وكىمەتتىك باق جوق.
ءبىر سوزبەن ايتسام، باتىل ءارى قوعامنىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىنداي پىكىر ايتىلدى.
بىراق، ونىڭ سوڭى قازاق ديپلوماتياسىنا بەتبۇرىس جاسايتىنداي ىلكىمدى ىستەرگە ۇلاسا ما، ونى الداعى ۋاقىت كورسەتەدى.
سوندىقتان، بورىكتى اسپانعا لاقتىرۋ ءالى دە ەرتە: ءجونسىز ەيفوريا مەن لەپىرمەشىلدىككە سالىنباي، بيلىكتەن ناقتى قادامدار كۇتەيىك.
كۇتىپ قانا قويماي، ءار ازامات، ءار ۇيىم ءوز پوزيتسياسىن تانىتىپ، ونى، كەرەك دەسەڭىز، سونداي ارەكەتكە ماجبۇرلەيىك!
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
