قاجىمۇقان عابدوللا. باعا جەتپەس بايلىعىم!
بۇكىل عۇمىرىمداعى ەڭ جاعىمدى، ەڭ جىلى، ەڭ جانىما جاقىن جازبالارىم - اناشىم تۋرالى جولدارىم...
...اناشىم تۋرالى ايتارىم كوپ، سىرلارىم شەكسىز، مۇڭدارىم مول...
...ەس ءبىلىپ قالعان كەزىمدە: «اق جاۋلىعى انانىڭ - اق كورپەسى بالانىڭ» دەگەن ادەمى ءسوزدى وقىپ، ءتۇن بالاسى اۋناقشىپ، اپامدى ءارى اياپ، ءارى بالاڭ ويلارىممەن ايالاپ كوز ىلمەگەنىم ەسىمدە...
مەنىڭ اپام جاستايىنان جەسىر قالدى: ءبىر اپكەم، ەكى اعام تورتەۋمىزدى سوۆحوزدىڭ جۇك كولىگىن جۇرگىزىپ، باعىپ-قاقتى. وتىن شاپتى، ءشوپ تاسىدى، كومىر جەتكىزدى. «جەتىمگە جەتى بيداي دا تاماق» بولىپ، بەينەتتەن كوزىن اشپادى...
قايدان وڭاي بولسىن؟!.
جار قۇشاعىنان ەرتە ايرىلىپ، بالالارىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، تىنىم كورمەي تەر توككەن انانىڭ جۇرەگىنەن مەيىرىمدى، پەيىلىنەن تازا نە بار، مىنا جالعان دۇنيەدە؟!.
***** ***** *****
...گۇلىم اپكەم شالعايعا، جەر ءجانناتى جەتىسۋدىڭ جىگىتىنە قۇنىپيا جەزدەمە تۇرمىسقا شىقتى. اپامنىڭ ۋايىمى قالىڭدادى. ايلىق جەردەگى بالاپانىنىڭ تۇرمىس-ءحالىن ويلاپ، جيىرەك كۇرسىنەتىن بولدى. «قىز - ءورىسىڭ» دەگەن قازاق، امال نەشىك، اپكەمىزدىڭ باقىتىن تىلەپ، بايانىن كوكسەدىك...
بۇكىل عۇمىرىمداعى ەڭ جاعىمدى، ەڭ جىلى، ەڭ جانىما جاقىن جازبالارىم - اناشىم تۋرالى جولدارىم...
...اناشىم تۋرالى ايتارىم كوپ، سىرلارىم شەكسىز، مۇڭدارىم مول...
...ەس ءبىلىپ قالعان كەزىمدە: «اق جاۋلىعى انانىڭ - اق كورپەسى بالانىڭ» دەگەن ادەمى ءسوزدى وقىپ، ءتۇن بالاسى اۋناقشىپ، اپامدى ءارى اياپ، ءارى بالاڭ ويلارىممەن ايالاپ كوز ىلمەگەنىم ەسىمدە...
مەنىڭ اپام جاستايىنان جەسىر قالدى: ءبىر اپكەم، ەكى اعام تورتەۋمىزدى سوۆحوزدىڭ جۇك كولىگىن جۇرگىزىپ، باعىپ-قاقتى. وتىن شاپتى، ءشوپ تاسىدى، كومىر جەتكىزدى. «جەتىمگە جەتى بيداي دا تاماق» بولىپ، بەينەتتەن كوزىن اشپادى...
قايدان وڭاي بولسىن؟!.
جار قۇشاعىنان ەرتە ايرىلىپ، بالالارىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، تىنىم كورمەي تەر توككەن انانىڭ جۇرەگىنەن مەيىرىمدى، پەيىلىنەن تازا نە بار، مىنا جالعان دۇنيەدە؟!.
***** ***** *****
...گۇلىم اپكەم شالعايعا، جەر ءجانناتى جەتىسۋدىڭ جىگىتىنە قۇنىپيا جەزدەمە تۇرمىسقا شىقتى. اپامنىڭ ۋايىمى قالىڭدادى. ايلىق جەردەگى بالاپانىنىڭ تۇرمىس-ءحالىن ويلاپ، جيىرەك كۇرسىنەتىن بولدى. «قىز - ءورىسىڭ» دەگەن قازاق، امال نەشىك، اپكەمىزدىڭ باقىتىن تىلەپ، بايانىن كوكسەدىك...
ۇلكەن اعام ەستورە جۇرەكتى جىگىت بولىپ ءوستى. «جارلى بىلەگىنە سەنەدى، جىگىت جۇرەگىنە سەنەدى» دەپ ۇلكەننىڭ قۇرمەتتىسى، كىشىنىڭ قامقورىنا اينالدى. كىشى اعام اسقار ەكەۋمىزدى ەرجۇرەكتىلىككە تاربيەلەدى. ىنىلەرىنىڭ باتىل ازاماتتار ساپىندا جەتىلۋىنە بار اقىل-كەڭەسىن، كۇش-جىگەرىن ايامادى.
كىشى اعام اسقاردىڭ دا مىنەز-قۇلقى جاتاعانعا جاتپادى. وزىندىك وي-پىكىر، بىربەتكەي بىتىممەن ءوستى. بۇرىنعىلار: «ءۇش بالانى وسىرگەنشە، ءۇش شاھار اپات بولادى» دەگەندى بەكەر ايتپاسا كەرەك...
باسقانىڭ الا ءجىبىن اتتاپ، قيانات كورسەتپەسەك تە، اناشىمىزدىڭ جۇرەگىن اۋىرتىپ، جۇيكەسىن «شايقاۋدا» ەشكىمنەن قالىس قالعان جوقپىز...
بىراق، انادان كەشىرىمدى پەندە جەر بەتىندە بولعان ەمەس...
بالكىم، سودان با ەكەن، قاسيەتتى مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ (س.ءا.س.) ءوزى: «الدىمەن، اناڭا، تاعى دا اناڭا، سودان كەيىن اكەڭە جاقسىلىق جاسا!» -دەگەن ونەگەلى وسيەت قالدىرعان...
***** ***** *****
ادام بالاسى جالعان دۇنيەدە مىڭعىرعان مالدان، قىرۋار قارجىدان، بەلشەدەن باتقان بايلىقتان قۇر قالسا - ەشتەڭەسىن جوعالتپايدى، ال، انا جۇرەگىنىڭ جىلۋىن سەزىنبەسە - بۇل ومىرگە بوسقا كەلگەنى... نەگە دەسەڭىز، پانيدە انا جۇرەگىنەن ىستىق ەشتەڭە جوق...
«مەيرىمى مول انانىڭ، جۇرەگى جىلى، قولى كەڭ» دەگەندە، اتالارىمىز جالعاننىڭ جالعىز اقيقاتىن تانىپ، دوپ باسقان...
شىنايى جاناشىرلىق، اق جول، ادال نيەت - انانىڭ جۇرەگىنە عانا ءدانىن سەبەدى. ءبىر دانىشپان: «دۇنيەدە نە جاقسىلىق بولسا، سونىڭ ءبارى انانىڭ اق ءسۇتى مەن كۇننىڭ نۇرىنان جارالعان» دەگەن ەكەن...
انا جۇرەگىنىڭ قىزۋى تەمىردى دە ەرىتىپ، قۇرىشتى دا بالقىتىپ جىبەرەدى...
اتاقتى اقساق تەمىر ولگەن بالاسىنىڭ كەگىن قايتارماق بوپ، ادامداردىڭ سۇيەگىنەن الىپ مۇنارالار تۇرعىزدى. قاھارىنا مىنگەن قاتىگەز تەمىردىڭ كوزىنە ادام تۇگىلى، جانۋار ەكەش - جان-جانۋارلار دا تۇسۋدەن تايساقتايدى. سوندا اقساق تەمىرگە ءبىر ايەل كەلىپ: «ەي، وزبىر نەمە، سەن حان بولساڭ، سەنى سول التىن تاققا وتىرعىزعان قازىر كۇن سايىن ءوزىڭ قانىن سۋداي اعىزعان حالقىڭ! سەنى «جەتىمگە قورعان، جەسىرگە پانا بولار» دەپ سايلاعان حالقىڭ، ەندى ادامدىق قاسيەتتەن كەتكەنىڭدى كورىپ وتىر.
كوكىرەگىڭدى قاعىپ، «حانمىن» دەگەن سەنى مەن تومەن ەتەك مەنىڭ ايىرماشىلىعىمىزدى بىلەسىڭ بە؟ مەن ادامدارعا ءومىر سىيلايمىن، ال، سەن ءولىم اكەلەسىڭ... سويتە تۇرا، ءوزىڭنىڭ دە انادان تۋىلعانىڭدى ۇمىتتىڭ. قانە، قايتار مەنىڭ بالامدى، ونىڭ تاعدىرىن سەن شەشپەيسىڭ!» - دەپ، جۇرتتىڭ الدىندا ايقاي سالادى...
سوسىن، اقساق تەمىر تەرەڭ ويعا قالادى. انانىڭ ءۋاجىنىڭ اقيقاتتىعىنا يلانىپ، رايىنان قايتىپتى...
اتامىز قازاق: «انادان ارتىق دوس بار ما؟ اشۋدان جامان قاس بار ما؟» - دەگەن قاناتتى وسيەتىن وسىنداي عيباداتتىق مىسالداردى باسىنان كەشكەندىكتەن كەلەشەگىنە مۇرا ەتسە كەرەك...
***** ***** *****
ءبىر قىزىعى، قانشاما ەرجەتىپ، ءوزىمىز بالالى-شاعالى بولساق تا، ءبىز ارقاشان انامىز ءۇشىن بالا بولىپ قالا بەرەمىز...
الىسقا كەتسەك - ساعىنامىز، قاسىنا كەلسەك - ەركەلەيمىز، ءتىپتى، ءوزىمىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ كوزىنشە انامىزدىڭ ءسوزىن ءسابي كەزىمىزدەگىدەي جۇرە-بارا تىڭداپ، بالالىق-شالالىعىمىزدان ايىرىلا المايمىز...
قۇدايدىڭ قۇدىرەتى! انا مەن بالانى ءبىر-بىرىنە وسىنشاما ىستىق، وسىنشاما جاقىن ەتكەن جاراتقاننىڭ قۇپياسىنا شارا بار ما؟!.
بۇگىنگى كۇنى سويتالداي باسىمىز ءوز بالاپاندارىمىزعا ءتالىم بەرىپ: «جاقسى جىگىت - اسپانداعى جۇلدىز، جاقسى قىز - جاعاداعى قۇندىز» دەيمىز دە، سول ساتتە انامىز كەلىپ قالسا: «بالانىڭ ءوزى بولعانداي، كەلىننىڭ ءوزى كەلگەندەي» كۇيگە لەزدە تۇسە قالامىز...
بالكىم سوندىقتان شىعار، اتامىز قازاقتىڭ: «اناڭدى مەككەگە 3 رەت ارقالاپ اپارساڭ دا، اق ءسۇتىن اقتاي المايسىڭ» دەيتىنى...
***** ***** *****
جىگىتتىڭ تۋعان جەرى، وسكەن ەلى، اسىل اۋىلى، اتالاس باۋىرى، جان دوسى، انا ءتىلى، سۇيگەن جارى، سۇيىكتى كاسىبى... ءبارى-ءبارى جانىنا جاقىن قىمباتتارى مەن قادىرلىلەرى...
بىراق، اياۋلى انانىڭ ءجونى بولەك، ورىنى وراسان. الگى قىمباتتارىمىزدىڭ قۇنى انامىز بولماسا، قانشالىقتى كەمىپ كەتەر ەدى...
...اق مامانىڭ ىشكى جان-دۇنيەسىن، قايعى-ۋايىمىن وزىمشە تەرەڭ تۇسىنەتىن ءتارىزدىمىن. كوڭىلىنە تيەر، جۇرەگىنە سالماق سالار جالعىز اۋىز ءسوز ايتپاۋعا تىرىساتىنىم دا شىندىق.
قايسىبىر كوڭىلسىز ساتتەرىمدە: «وسى مەن اناشىمنىڭ اق ءسۇتىن اقتاي الدىم با؟ اق مامانىڭ جانىنا جاقىن، جۇرەگىنە جىلى شارۋالار اتقاردىم با؟!:» - دەپ ءوز-وزىمە سۇراق قويامىن...
اپامنىڭ ويىنان شىعىپ، ارمانىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن بارىمدى سالىپ، كۇش-جىگەرىمدى اياماۋعا تىرىسىپ باققان سەكىلدىمىن.
انا ءتىلىمدى، تۋعان ۇلتىمدى، قازاقتىڭ مۇددەلەرىن قورعاپ-قولداپ، عازيز باسىمدى تالاي قاۋىپكە دە تىگىپ كەلەمىن...
اتادان جاقسى ۇل تۋسا،
ەلىنىڭ قامىن جەيدى.
اتادان جامان ۇل تۋسا،
ەلىنىڭ مالىن جەيدى.
وسى ءبىر عيبرات ءومىر بويى مەنىڭ ءومىرىمنىڭ وزەگىنە اينالدى...
***** ***** *****
انە-مىنە دەگەنشە، جىلداردى-جىلدار قۋىپ، مەنىڭ ومىردەگى ەڭ قىمبات، ەڭ جاناشىر، ەڭ اياۋلى ادامىم - اق مامامنىڭ جاسى 70-كە دە جەتىپتى...
اجىمدەرىنىڭ ءار سىزىعى ماعان دەگەن، ۇل-قىزدارى مەن نەمەرەلەرىنە دەگەن شەكسىز ماحابباتتىڭ بەلگىسىندەي اناشىما مەن دە «الەمنىڭ جارىعىن» ماڭگىلىك سىيلاعىم كەلەدى...
اق ماما! ەڭ كەنجە نەمەرەڭىز ءىنجۋءدىڭ تويىنداعى مارتەبەلى توردەن كورۋگە جازسىن، ءسىزدى!!!
ءسىز مەنىڭ باعا جەتپەس باقىتىمسىز!!!
***** ***** *****
...اپام تۋرالى سىرىم مول، مۇڭىم شەكسىز، ايتارىم تاۋسىلمايدى.
رەداكتسيادان:
قاجىمۇقان عابدوللا دەيتىن ۇلتىن شەكسىز سۇيەتىن ازاماتتى دۇنيەگە اكەلىپ باعىپ-قاققان، ەمەندەي ەر ەتىپ ءوسىرىپ، تاربيە بەرگەن اسىل انانى مەرەيجاسىمەن قۇتتىقتايمىز. ۇل-قىزىڭىزدىڭ كورسەتكەن قىزىعىنا كەنەلىپ، كەمەل عۇمىرىڭىز ۇرپاعىڭىزدىڭ باق-داۋلەتىمەن جالعاسىن تابا بەرۋگە جاراتقان حاق جار بولسىن!
«مasa.kz»
