* * *

جەتىنشى كۇنى دوكتور بەيكەر مەن پولكوۆنيك مارتينس شينگۋ ولكەسىندەگى يندەەتستەردىڭ قالدىق تايپالارىن تۇگەلگە جۋىق ارالاپ، ريبەيرو سەلوسىنا ەكى كۇندە جەتىپ قالارمىز دەگەن نيەتپەن جاعاسىنا مانيكولا، اۆاررا، كوكوريتا، ءتىستى جاپىراقتى ءزاۋلىم پالمالار وسكەن جالپاق وزەننىڭ بويىمەن باياۋ ءجۇزىپ كەلە جاتتى. پولكوۆنيك قايىقتى جاعاعا بۇرىپ، قايراڭعا تىرەدى. سودان كەيىن ءۇستىن جاپىراقتارمەن كومىپ، تۇسىنا اعاش شانشىپ، بەلگى قويدى.

دوكتور ورمان ىشىنە بويلاپ ەنگەن سايىن كۇنىگە كوزىنە ءجۇز ەلەستەتىپ جۇرگەن باياعى بالا كەزىندەگى وقيعالار جان بىتكەندەي ءتىرىلىپ، سول كەزەڭ ەندى مىنە، جىلجىپ، قاسىنا كەلگەندەي، ءتىپتى قول سوزىم جەردە تۇرعانداي ءبىر قىزىق اسەرگە قالدىرىپ، اينالاسىنا تاڭىرقاعان كۇيى الاق-جۇلاق قاراي بەردى.

بۇتاقتان بۇتاققا سەكىرگەن قىزعىلت-سارى باقىراۋىق مايمىلدار قوس جولاۋشىعا الدەقانداي وشپەندىلىكپەن جاپى-
راقتار اراسىنان جاۋىعا سىعالاپ، تىستەرىن شاقىرلاتتى.
شىمقاي قىزىل، جاسىل-سارى ءتۇستى التىن قانات توتى قۇستار ۇشىپ-قونىپ، قارلىققان ءتارىزدى داۋىسپەن تىنىمسىز
بارقىلدايدى.

بويى التى فۋتتىق، قىزعىلت مويىندى، اپپاق، الىپ قۇتاندار جايىلما، تايىز سۋعا تونگەن بۇتاق ۇستىندە الدەقانداي ايانىشتى دىبىس شىعارىپ جانە ءوز داۋسىنان ءوزى سەسكەنگەندەي ماڭايىنا ساقتانا قارايدى.

* * *

جەتىنشى كۇنى دوكتور بەيكەر مەن پولكوۆنيك مارتينس شينگۋ ولكەسىندەگى يندەەتستەردىڭ قالدىق تايپالارىن تۇگەلگە جۋىق ارالاپ، ريبەيرو سەلوسىنا ەكى كۇندە جەتىپ قالارمىز دەگەن نيەتپەن جاعاسىنا مانيكولا، اۆاررا، كوكوريتا، ءتىستى جاپىراقتى ءزاۋلىم پالمالار وسكەن جالپاق وزەننىڭ بويىمەن باياۋ ءجۇزىپ كەلە جاتتى. پولكوۆنيك قايىقتى جاعاعا بۇرىپ، قايراڭعا تىرەدى. سودان كەيىن ءۇستىن جاپىراقتارمەن كومىپ، تۇسىنا اعاش شانشىپ، بەلگى قويدى.

دوكتور ورمان ىشىنە بويلاپ ەنگەن سايىن كۇنىگە كوزىنە ءجۇز ەلەستەتىپ جۇرگەن باياعى بالا كەزىندەگى وقيعالار جان بىتكەندەي ءتىرىلىپ، سول كەزەڭ ەندى مىنە، جىلجىپ، قاسىنا كەلگەندەي، ءتىپتى قول سوزىم جەردە تۇرعانداي ءبىر قىزىق اسەرگە قالدىرىپ، اينالاسىنا تاڭىرقاعان كۇيى الاق-جۇلاق قاراي بەردى.

بۇتاقتان بۇتاققا سەكىرگەن قىزعىلت-سارى باقىراۋىق مايمىلدار قوس جولاۋشىعا الدەقانداي وشپەندىلىكپەن جاپى-
راقتار اراسىنان جاۋىعا سىعالاپ، تىستەرىن شاقىرلاتتى.
شىمقاي قىزىل، جاسىل-سارى ءتۇستى التىن قانات توتى قۇستار ۇشىپ-قونىپ، قارلىققان ءتارىزدى داۋىسپەن تىنىمسىز
بارقىلدايدى.

بويى التى فۋتتىق، قىزعىلت مويىندى، اپپاق، الىپ قۇتاندار جايىلما، تايىز سۋعا تونگەن بۇتاق ۇستىندە الدەقانداي ايانىشتى دىبىس شىعارىپ جانە ءوز داۋسىنان ءوزى سەسكەنگەندەي ماڭايىنا ساقتانا قارايدى.

اعاشتار بىرتە-بىرتە جيىلەپ، ورمان ءىشى قاراڭعىلانا ءتۇستى. وراسان بيىك گرينحارتتار، قىزعىلت-قوڭىر ۋللابتار، پۋپۋرەيا، سۋاري، كاستانيا اعاشتارى تىرەسىپ، بۇدان ءارى وتۋگە بولمايدى دەگەندەي سۇستانىپ، تۇنەرە تۇسەدى.

- قاتە كەلدىك، - دەدى كەنەت پولكوۆنيك قالىڭ جىنىسقا شالقايا قاراپ. - ءوتىپ كەتىپپىز...

اعاش توبەسىنەن جەل تۇرعانى بايقالدى. سولتۇستىك-شىعىس­تان كوتەرىلگەن قارا بۇلت اسپاندى تۇتاس تورلاپ، ساڭىلاۋسىز قىمتاپ الدى.

- جاڭبىر جاۋعالى تۇر. - پولكوۆنيك تاعى دا باعدارلاي قاراپ، باسىن شايقادى.

وسى كەزدە نايزاعاي وتى جارق ەتە قالدى دا، وراسان ۇلكەن شەلەك جەرگە قۇلاعانداي، كۇن قاڭعىر-كۇڭگىر ەتىپ، كۇركىرەي جونەلدى. الدا كەلە جاتقان پولكوۆنيك توقتاپ، ارتىنا بۇرىلدى.

- دوكتور، ءبىز ەندى الداعى يندەەتستەر قونىسىنا جەتە المايمىز... ونان دا...

تاعى دا گۇرس ەتە قالعان نايزاعاي پولكوۆنيكتىڭ داۋسىن ەستىرتپەي جىبەردى. پولكوۆنيك قولىن ەربەڭدەتىپ، ءسوزىن جال­عاماق بولعاندا كۇن ءۇشىنشى رەت گۇرس ەتتى دە، جاڭبىر توپەلەپ قۇيىپ كەتتى.

- ءارى ءجۇرىڭىز، - دەدى پولكوۆنيك تۇنشىعا ايقايلاپ. - ءارى قاراي... كەرى قايتايىق...

اعاش باستارى قاتتى شۋىلداپ، شاڭقىلداعان قۇستار
داۋسى ەستىلدى.

- تۇسكەن جەرىمىزدەن قاشىق ەمەس، - دەدى پولكوۆنيك ەتەكتەي پالما جاپىراعىن دوكتوردىڭ توبەسىنە بۇركەپ جاتىپ. - ءبىر ميسسيونەر تۇرادى... ەكى جىل بولدى، وسى ارادان ونەركاسىپ ورنىن اشقان... ءوز قاراجاتىنا يندەەتستەرگە ارناپ اۋرۋحانا سالدىردى...

بۇرقانعان وزەن جيەگىنەن جالعىز اياق جول كەزىكتى. بۇلتتىڭ ورتاسى جىرتىلىپ، جاڭبىر باعاناعىداي ەكىلەنبەي، اق
جاۋىنعا ۇقساپ، بىركەلكى سىركىرەپ تۇر.

الدان سەلو وتتارى جىلتىرادى.

بۇلار سەلوعا كىرگەندە كۇن دە اشىلىپ، كوكجيەكتەگى ساڭىلاۋدان باتىپ بارا جاتقان القىزىل كۇننىڭ سىنىعى كورىندى.

ميسسيونەر قوناقتاردى جىلى جۇزبەن قابىلدادى. پولكوۆنيك ءمارتينستىڭ جانىنداعى اتاقتى دوكتور ەدۋارد بەيكەر ەكەنىن ەستىگەندە ول اقسۇيەكتەرگە ءتان اشىق مىنەزبەن بۇل كەزدەسۋدى ءوز ءومىرىنىڭ ەڭ باقىتتى ساتتەرىنىڭ بىرىنە بالايتىنىن سول مينۋتتە-اق ايتىپ سالدى. ودان كەيىن "وسىنداي قاۋىپ-قاتەرى مول ورمان ىشىندە جاياۋلاپ-جالپىلاپ، جاۋىنداتىپ، جول ءجۇرۋدىڭ ءوزى نە دەگەن تاڭعاجايىپ قاراپايىمدىلىق دەسەڭشى!" - دەپ سىبىرلادى پولكوۆنيكتىڭ قۇلاعىنا.

ميسسيونەردىڭ ايەلى كەزىندە وتە اجارلى بولعانعا ۇقسايتىن، يناباتتى، كەڭپەيىل، اقىلدى ادام ەكەن. بالالارى دا ءسۇپ-سۇيكىمدى. كەشكى قوناقاسى بىرىڭعاي دوكتور بەيكەردىڭ قۇرمەتىنە ارنالدى.

كەشتە جينالعانداردىڭ ءبارى ءار باسقان قادامى تاريحتا قالۋعا ءتيىستى وسىناۋ ۇلى اداممەن بىرگە وتىرعاندىقتان، وزدەرىنىڭ بولماشى، وعاش قىلىقتارى دا تاريحتا  قوسا قالىپ قويا ما دەپ قورىققانداي، وتە ساق، سىپايى، جيناقى وتىردى.

- ءسىزدىڭ ءوز قاراجاتىڭىزعا يڭدەەتستەر ءۇشىن اۋرۋحانا سالدىرعانىڭىزدى ەستىدىم، - دەدى دوكتور ءبىر تۇستا.

ميسسيونەردىڭ ەتجەندى جۇزىنەن قۋانىش نۇرى جارق ەتتى. ول ءتىپتى قۋانعاننان نە ايتارىن بىلمەي، ءۇنسىز قالدى.

- جاقسى ىستەگەنسىز، - دەدى تاعى دا دوكتور.

- جوق، قۇرمەتتى دوكتور... قالاي دەگەنمەن دە، مەن بۇلاي ىستەمەسەم، پروگرەسشىل قاۋىم الدىندا باسقا ەشقانداي قىلىعىممەن ءوزىمدى ءوزىم اقتاي الماس ەم... سوندىقتان بالەندەي ەرلىك تىندىردىم دەپ ايتا المايمىن.

قوناقاسى ۋ-شۋسىز، رەسمي جينالىستاي تىنىش، بىركەلكى ءوتتى. ءبارى دە دوكتور بەيكەردىڭ اۋزىنان ءبىر ەرەكشە، ەشكىم بىلمەيتىن، ەشكىم ەستىپ كورمەگەن بىردەڭەلەر تىڭداعىسى كەلدى. بىراق دوكتور ەشتەڭە دە ايتقان جوق.

- ريبەيرو سەلوسى قانشا جەر؟ - دەدى جاتاردا.

- تۋرا جۇرگەندە 30 شاقىرىمداي...

تاڭەرتەڭگى استان كەيىن دوكتور اۋرۋحانانى كورگىسى كەلەتىنىن ايتتى.

اۋرۋحانا قىزىل كىرپىشتەن سالىنعان، شاتىرلى، ۇزىن ءۇي ەكەن. جاپىراقتار كومكەرگەن كولەڭكەلى اۋلاسىندا قولىن تاڭ­عان، باسىن تاڭعان، تاياققا سۇيەنگەن، قايسىبىرى جالاڭاش، قايسىبىرى ارزان، كوك ماتادان تىگىلگەن حالات كيگەن، الا-قۇلا بويانعان يندەەتستەر ءجۇر.

ۇزىن بويلى، كوزىلدىرىكتى جاس دارىگەر قابىرعالارى كىسى بويى تۇسقا دەيىن جاسىل تۇسپەن بويالعان، جىڭىشكە، ۇزىن كوريدورعا باستاپ كىرىپ، قاپتالداعى ءبىرىنشى بولمەنىڭ ەسىگىن اشتى.

ءدارى ءيسى مۇڭك ەتە قالدى. ءيىن تىرەسكەن، كەرۋەتتەر  اراسىنان ءوتىپ ءجۇرۋدىڭ ءوزى قيىن سەكىلدى. اۋرۋلاردىڭ ەشقايسىسى دا كىرگەندەرگە كوڭىل بولگەن جوق.

- كەرەۋەتتەر جەتىسپەيدى، - دەپ ءتۇسىندىردى جاس دارىگەر. - العاشقىدا جاقىن تايپالاردان اۋىر جاراقاتتانعانداردى ءوزىمىز بارىپ، اكەلە الماعان ەدىك، قازىر... كورىپ تۇرسىز عوي.

دوكتور جاعالاپ، شەتكى كەرەۋەتكە كەلدى. جاسى قىرىقتار­عا كەلگەن، بەت ءپىشىنى ىرگىل، موسقال يندەەتس اسىراۋعا كونبەيتىن اڭنىڭ جانارىنداي جابايى، جات جۇزبەن دوكتورعا ارقيلى قارادى.

- سارى بەزگەك، - دەدى جاس دارىگەر كوزىلدىرىگىن قوزعاپ. - التاۋى تۇسكەن ەدى، ءتىرى قالعانى وسى عانا. ال مىناۋ جات­قان... - دارىگەر ۇرگەن شاردىڭ قابىعىنداي جۇپ-جۇقا تەرىلەرىنىڭ اراسىنان اپپاق سۇيەكتەرى ايقىن كورىنگەن ەكىنشى يندەەتستى كورسەتتى. يندەەتستىڭ ءالسىز عانا كوتەرىلىپ-باسىلعان كەۋدەسى بولماسا، بەت-جۇزىنەن تىرشىلىكتىڭ بەلگىسى بىلىنبەيدى. - مەنكوس تايپاسىنان... تۇسكەنىنە ءبىر اي بولدى. بەري-بەري*. وسى ولكەدەگىلەردىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعى بەري-بەري دەرتىنە شالدىققاندار... ال مىناۋ جاتقان بۇگىننەن قالماۋعا ءتيىستى... گانگرەن... مىنا جىگىتتى بىزگە پاراليچ سوققان كۇيىندە اكەلدى... ءتارىزى جارقانات شاققان بولۋى كەرەك. بىرتە-بىرتە جازىلىپ كەلەدى...

ەكىنشى پالاتادا جاتقان يندەەتستەردىڭ جاعدايلارى ءبىرىن­شى­لەر­گە قاراعاندا الدەقايدا جاقسى ەكەن.

كەيبىرەۋلەرى باستارىن كوتەرىپ، تۇرەگەپ وتىر. بىراق ءبارى ءۇنسىز. ءبىر-بىرىنە بەيتانىس، ءار تايپادان قوسىلعاندارعا ۇقسايدى. دارىگەر بەت-اۋزىن الاپەستەندىرىپ، قىزىلمەن بوياپ العان ەڭگەزەردەي، جالپاقتاناۋ يندەەتستىڭ جانىنا باردى دا:

- اياعىڭدى ەرتەڭ شىعارامىز گيپستەن، بۇگىن بولمايدى، ەرتەڭ، ەرتەڭ، - دەدى يسپانشالاپ. ەرتەڭ دەگەندى قولىمەن بەلگىسىز ءبىر باعىتتى اسىرا سىلتەپ كورسەتتى.

يندەەتس باسىن يزەدى.

- تيكانداردىڭ كوسەمى، - دەدى دارىگەر ەندى دوكتورعا قاراپ. - اسا ەرجۇرەك ادام... ازعانتاي تايپالاردىڭ باسىن قوسىپ، اق ادامدارعا قارسى ءالى دە سوعىس اشپاق ويى بار. جاراقاتتانىپ، بىرنەشە رەت ءتۇستى، جازىلىپ شىققاننان كەيىن تايىپ تۇرادى. ال باسقالارى قالىپ جاتىر. 12 يندەەتس وسىندا فابريكادا جۇمىس ىستەيدى... ال مىنا جاتقاندار - تەگىس ۆاۋرا تايپاسىنان...

كەنەت دوكتور شەتكى كەرەۋەتكە تاقاي بەردى دە، مەلشيىپ • تۇرىپ قال­دى... كەرەۋەت ۇستىندە موينى مەن يىعىن قىزىلمەن بوياعان، ماڭ­دايىنا، جاعىنا، يەگىنە جاسىل بوياۋمەن قوس سىزىق نوقات ءجۇر­گىز­گەن، ەلۋلەر شاماسىنداعى يندەەتس جاتىر. ءولى، ءتىرى ەكەنى بەلگىسىز، كو­زى جۇمۋلى.

- ەكى كۇن بولدى تۇسكەنىنە، - دەدى جاس دارىگەر دوكتوردىڭ توقتاپ قالعانىن بايقاپ. - يندەەتستەر اكەپ تاستادى... انا پالاتادا ورىن بولماعان سوڭ، وسىندا جاتقىزدىق.

دارىگەر جۇرە تۇسكىسى كەلدى دە، دوكتور بەيكەردىڭ قوزعالماي تۇرعانىن كورىپ، كىدىرىپ قالدى.

- بۇل ءوزى مۇلدە بەلگىسىز، تروپيكالىق اۋرۋ. جانە تۇقىم قۋالايدى ەكەن. ەتنوگرافتار بۇل تايپانى وسى ۋاقىتقا دەيىن اشتان قىرىلدى دەپ كەلگەن. ولاي ەمەس، ءدال وسى اۋرۋدان قىرىلىپ ءبىتىپتى.

دارىگەر بولعان شىعار دەگەندەي، ىلگەرى وزىپ، بىرنەشە قادامداي جەرگە باردى دا، دوكتوردىڭ سول ورىندا ءالى قيمىلسىز تۇرعانىن كورىپ، تاڭىرقاپ، كەرى بۇرىلدى.

- ايتپاقشى، - دەدى ەسىنە الدەنە تۇسكەندەي. - بۇل جات­قان يندەەتس اراكۋ تايپاسىنان قالعان ەڭ سوڭعى ادام...

دوكتور تەڭسەلىپ بارىپ، كەرەۋەتتىڭ باسىنا سۇيەندى. ول يندەەتستىڭ اراكۋ تايپاسىنان ەكەنىن بەتىندەگى تاڭبا بوياۋدان تانىعان-دى. قاپەلىمدە ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىنداي ءبىر حالدە قالدى دا، ساناسىنا "بۇل قۋانىشتى جاعداي،  وتە قۋانىشتى جاعداي" دەگەن حابار جەتكەندە بارىپ، بۇكىل عۇمىرىندا ءتۇيسىنىپ كورمەگەن الاپات سەزىم تاسقىنى دەم الۋعا مۇرشا بەرمەي، تۇنشىقتىرىپ، بەيمالىم تۇڭعيىقكا شىم باتىرىپ جىبەرگەندەي بولدى... ەسىن جيعاندا تۇيمەلەرىن اعىتىپ، قولدان دەم سالىپ جاتقان دارىگەردى كوردى. "دوكتوردىڭ جۇرەگى ناشار ەكەن عوي" دەپ كۇبىرلەيدى الدەكىمدەر.

- تەرەزەنى اشىڭدار! ءسال كەيىنىرەك، كەيىن...

دوكتور بەيكەر كومەيىنە تىرەلگەن ىستىق جاستى سەزىندى. جاڭا بوسانعان ايەلدىڭ ءوزى السىرەپ جاتسا دا، بالاسىنىڭ ءتۇرىن كورگىسى كەلىپ، تىرمىسقان ارەكەتىندەي ءبىر قيمىلمەن موينىن قالت-قۇلت سوزىپ، شەتكى كەرەۋەتكە قارادى.

اراكۋ يندەەتس ماناعى كۇيىندە، الاسا جاستىقتا باسى شالقايىپ، قيمىلسىز جاتىر. جاق ەتتەرى اندا-ساندا جىبىر-جىبىر ەتەدى. ء"تىرى!"

قارەكەت-تىرشىلىگىندە ءومىر بويى ساتتىلىككە داعدىلانىپ كەلسە دە، تاپ وسىنداي باقىتتى ءسات جارىق دۇنيەدە بار دەپ ويلاماعان ەدى. ەسىن جيىپ، بۋىندارىن بەكىتتى. ورنىنان تۇرىپ، اراكۋلىق يندەەتس جاتقان كەرەۋەتكە كەلدى.

- جول سوعىپ، قاجىعاندىقتان بولار، - دەدى دارىگەر دوكتوردىڭ شىنتاعىنان دەمەگەن كۇيى ىلەسە ءجۇرىپ. - جاتىپ، تىنىققانىڭىز ءجون.

دوكتور ونىڭ ءسوزىن ەستىمەگەندەي، اۋرۋدىڭ دىمقىل بىلەگىن ۇستاپ، كوزدەرىن اشىپ، قابىسقان ءىشىن سيپاپ، وتە باياۋ سوققان جۇرەگىن تىڭداپ، ءۇنسىز تۇردى دا:

- ماعان كابينەتىڭىزدى بەرىڭىزشى، - دەدى دارىگەرگە.

دوكتوردىڭ اۋرۋ يندەەتستى جەكە كابينەتكە الدىرۋى تۇرعان جۇرتتى قايران قالدىردى. جەردىڭ سىلكىنگەنىن نەمەسە كۇننىڭ تۇتىلعانىن تاماشالاعانداي ءبىر سوقىر سەزىممەن ەنتەلەسىپ، ءىستىڭ اقىرىن كۇتىستى. اتى اڭىزعا اينالعان دوكتور بەيكەردىڭ مەيىرىمى ءتۇسىپ، ۋاقىتىن بولگەنى ولگەلى جاتقان بەيشارا يندەەتستىڭ باعى شىعار دەپ جورامالداستى.

بىراق كۇتپەگەن ءبىر وقيعا بولدى. ارادا بىرنەشە ساعات ۋاقىت وتكەندە:

- كومەكتەس، قۇداي ءۇشىن، كومەكتەس، - دەدى دوكتور جاس دارىگەردىڭ جاعاسىنان سىلكىلەپ. - ىزدەگەن مۇراتىڭا جەتكىزەيىن... كومەكتەس قازىر...

- دوكتور مىرزا، - دەدى دارىگەر شاراسىز ۇنمەن. - سابىر ەتىڭىزشى. ءسىز ەڭ الدىمەن بۇل دەرتتىڭ وسى ماڭايدان باسقا جەردە كەزدەسپەيتىنىنە نازار اۋدارىڭىز... دجۋنگليدىڭ ىشىندە ەكى-ءۇش جەردە عانا كوزى بار. اراكۋ تايپاسى اق ادامداردىڭ اسكەرىنەن جەڭىلىپ، مەكەندەرىن تاستاپ كوشكەندە سول اۋدانعا تاپ بولىپتى. تايپانىڭ اتاقتى ءبىر باقسىسىنىڭ ايتۋىمەن بۇلار باسقا جەرگە قونىس اۋدارعان. (بۇرشاقتاپ اققان تەر دوكتور بەيكەردىڭ موينىنا قۇيىلدى). بىراق باقسى اقتاردىڭ قولىنان قازا تاپقاننان كەيىن جۇقپالى دەرت تايپاعا ءبىرجولا ورنىعىپ قالعان. اقىرى 50-60 جىلدىڭ ىشىندە ءبارى قۇرىپ ءبىتىپتى. مىناۋ جاتقان جالعىز ءتىرى قالعان كوسەمنىڭ بالاسى ەكەن. سۇيرەتىلىپ ۆاۋرالاردىڭ اراسىندا جۇرگەن جەرىنەن بىزگە اكەپ تاستادى... مۇنىڭ ءبارىن دە ءوزى ايتتى. كەشەلەر سويلەپ جاتقان. بۇگىن قاتتى تومەندەپ كەتتى. ال، مەنىڭ قولىمنان كەلەر ەش قايران جوق، دوكتور! بۇل اۋرۋدى ساقتاپ قالاتىن ءبىر-اق ادام بار. ول دارىگەر - راۋل رادريگەس. وسى دەرتتى ماقسات ەتىپ، ۇزاق جىل زەرتتەگەن.

- قايدا؟ - دەدى دوكتور جۇلىپ العانداي.

- بۇرىن گوياس شتاتىندا ىستەگەن، قازىر رەسيفيدە قالالىق اۋرۋحانادا كورىنەدى. بىراق وعان حابار جەتىپ، كەلگەنشە كەمىندە ونشاقتى كۇن ۋاقىت كەرەك.

- تەز حابار بەرىڭىز!

- دوكتور، ول مۇمكىن ەمەس. كورىپ وتىرسىز، اۋرۋ بۇگىننەن، ءارى كەتكەندە ەرتەڭنەن قالمايدى...

"بۇل قالاي؟.. " - دەي بەردى دوكتور قولدارى قالتىراپ.

باعاناعى ولشەۋسىز باقىت، ءۇمىت، قۋانىش سۋ سەپكەندەي باسىلىپ، ارقانمەن قۇزعا سالبىراعان ادامنىڭ قولىنان سوڭعى ءتۇيىن شىعىپ بارا جاتقان ساتىندەي قاتەرلى ۇرەي ونە-بويىن بيلەپ بارادى. ول ءتىپتى الدەقاشان ۇمىت بولعان، سوناۋ بالالىق شاعىندا العاش تاۋىپتىك ساپارعا اتتانارداعى اكەسىنىڭ ۇيرەتكەن ەمىن دە ەسىنە تۇسىرمەك بولىپ تىرىستى. اقىرى ءوزى ەشقاشان دا كوڭىل اۋدارىپ كورمەگەن، ءوزىن ودان گورى ماندىرەك، كۇردەلىرەك كەسەلگە لايىق كورگەندىكتەن، قاجەت قىلماعان مىناۋ بەيمالىم دەرتكە الەمدى دۇركىرەتكەن عاجايىپ دانىشپاندىعىنىڭ دا، اتاق-داڭقىنىڭ دا قاجەتى جوعىن، بۇعان تاك رەسيفيدە تۇراتىن قاتارداعى دارىگەردىڭ عانا قاجەت ەكەنىن انىق ءتۇسىندى. ول ءوزىنىڭ حال ۇستىندە جاتقان اۋرۋ شەشەسىنە اپتەكادان ءتيىستى ءدارىنىڭ ورنىنا مۇلدە قاجەتى جوق، باسقا، قىمبات دارىلەر الىپ كەلىپ تۇرعان اقىلسىز بالانىڭ كۇيىندەي ءبىر كۇيگە ءتۇستى.

- ارينە دوكتورعا كىنا جوق، - دەگەن داۋىس ەستىلدى كوريدور جاقتان. - ول كىسى ۇلكەن ءىستىڭ ادامى عوي...

دوكتار اكەسىنىڭ، اعاسىنىڭ ءولىمىن ەسىنە الدى. ء"بىزدىڭ تۇقىمدا ءوز اجالىنان ولگەن ەشكىم جوق، ءبارى جورىقتا، اراكۋ ءۇشىن كەك جولىندا قۇربان بولعان" دەپ ماقتاناتىن اكەسى.

"قازىر اراكۋدى ساقتاپ قالۋ ءبىر دە ءبىر كوسەمنىڭ، بىردە ءبىر باتىردىڭ قولىنان كەلمەيدى. تەك ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى. تەك ءبىز عانا ساقتاپ قالا الۋىمىز مۇمكىن" - دەپ ەدى اكەسى.

دوكتور جان-تانىمەن بەرىلىپ، سول سۋرەتتەردى ءتىرىلتىپ، كوز الدىنا اكەلگىسى كەلدى. اكەسىنىڭ بەت-ءپىشىنى بۇلدىراپ، تاقاپ كەلىپ: "انت بەر، انت بەر دەيمىن!", - دەپ تۇرعان سەكىلدى.

- مەن اراكۋ تايپاسىنان شىققان ۇلى چورو بالاسى كياكۋ... - دوكتور اقىلىنان الجاسقانداي ءوز-وزىنەن كۇبىرلەپ سويلەي بەردى.

ءتۇن ورتاسى اۋا اراكۋ تايپاسىنان قالعان جالعىز يندەەتس دوكتور بەيكەردىڭ الدىندا ءبىرجولا كوز جۇمدى.

- ءبىتتى، ءبارى دە ءبىتتى... - دەي بەردى دوكتور ولىكتىڭ مۇزداي قولىن تاس قىپ ۇستاعان كۇيى. - ەندى ەشقانداي ماعىنا قالعان جوق... تۇك قالعان جوق... ەڭ سوڭعى اراكۋ ءولدى... ءبىتتى... ءبارى دە ءبىتتى... ءبىتتى...

بىراق ول اراكۋ تايپاسىنىڭ ەڭ سوڭعى ادامى ءوزى ەكەنىن اڭعارمادى. ول ءتىپتى ءوزىن ادام قاتارىنا ساناعان جوق.

بۇل ءجايت مەديتسيناعا تۇتاس ءبىر ءداۋىر اكەلگەن دانىشپان دوكتور ەدۋارد بەيكەردىڭ دارىگەرلىك قىزمەتىندەگى جالعىز عانا ساتسىزدىك بولىپ تاريحتا قالدى.

سوڭى

«Abai.kz»