جاستار ساياسي اۆانگاردقا اينالدى
وتكەن جۇمادا استانادا «ارمان! ەڭبەك! سەنىم!» ۇرانىمەن «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ ءىى سەزى ءوتتى. ەلدىڭ بارلىق وڭىرىنەن كەلگەن 1100-دەن اسا جاس دەلەگاتتىڭ سارىارقا ۆەلوترەگىندەگى وسىناۋ جيىنى جاسوتاندىقتاردىڭ عانا ەمەس، بارشا قازاقستان جاستارى ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزدى وقيعا بولدى. ولاي بولاتىن سەبەبى - القالى جيىندا جاستار ساياساتىن دامىتۋ، كەلەشەكتەر ىسىنە جاڭاشا قارقىن بەرۋ مەن سونى باعىتتارعا جول اشۋ جايى ءسوز بولدى. ناتيجەدە «جاستار - وتانعا!» اتالاتىن 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيا قابىلداندى. ەڭ باستىسى، ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى سانالاتىن جاستار ساياساتىن دامىتۋدى ۇدايى نازاردا ۇستايتىن ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى دا وسى جيىنعا قاتىسىپ، كۇنى ەرتەڭ ەل تۇتقاسىنا اينالار جاس ورەندەرگە ارناۋ ايتتى.
قابىلدانعان ستراتەگيا - «جاستار - وتانعا!» قۇجاتىنىڭ اتى «جاس وتاندىكى» بولعانىمەن، زاتى - بارشا قازاقستاندىق جاستاردىكى. سوندىقتان دا بۇعان دەيىن ستراتەگيا جوباسى ەلدىڭ تۇگەل ايماقتارىندا جان-جاقتى تالقىلانىپ، كەز كەلگەن ىقىلاستى جاس وعان ءوز ۇسىنىسىن جاساۋعا مۇمكىندىك الدى. وسىنداي ىلكى ۇسىنىستاردى ىرىكتەگەن ساراپشىلار ساپالى ءبىلىم، جاستاردىڭ الەۋمەتتىك ەڭبەككە بەيىمدەلۋى، ءمادەني دامۋ جانە بىرلىك، جاستار كاسىپكەرلىگى مەن عىلىمدى دامىتۋ، ەرىكتىلەر قوزعالىسىن ءوركەندەتۋ سەكىلدى كەلەلى ماسەلەلەردى قامتىپ، اقىرى «جاس وتان» ستراتەگياسىنىڭ 11 باستى باعىتىن ايقىنداپتى. ونداي باعىتتار تۋرالى سەزد بارىسىندا جاستاردىڭ ءوزى دە ايتقان بولاتىن.
دەگەنمەن ستراتەگيا قابىلدانباس بۇرىن مەملەكەت باسشىسى جاستار الدىنداعى كەلەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرشاماسىنىڭ باسىن قايىردى. مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىن ودان ءارى جاڭعىرتا، جانداندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن ۇكىمەت پەن «نۇر وتان» پارتياسىنا دا قاداۋ‑قاداۋ تاپسىرمالار جۇكتەلدى. ەڭ باستىسى، ەلباسى جاستار تاراپىنان تارتىلاتىن تىڭ باستامالارعا قاشاندا قولداۋ بولاتىنىنا سەندىردى. جاستار دا ەلباسىنىڭ ەرتەڭگە دەگەن سەنىم ۇدەسىنەن شىعۋعا ۋادە بەردى.
«قازاقستان - قاي جاعىنان دا جاس مەملەكەت. ەل ازاماتتارىنىڭ 5 ملن‑عا جۋىعى - 14 پەن 29-دىڭ ارالىعىنداعى جاستار. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ جاستار ماسەلەسى مەنىڭ دە، مەملەكەتتىڭ دە باستى نازارىندا بولدى. بۇل سالادا «بولاشاق»، «جاسىل ەل»، «جاستار - وتانعا!»، «ديپلوممەن - اۋىلعا!»، «جاستار ءتاجىريبەسى»، «جاس ماماندار قورى» سياقتى كوپتەگەن باعدارلامانىڭ جۇزەگە اسۋى سونىڭ ايعاعى»، - دەدى ەلباسى جاستار الدىنداعى سوزىندە. بۇل رەتتە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى جاستار ساياساتى سالاسىنداعى جوبالاردى قارجىلاندىرۋ سوڭعى 7 جىلدا 10 ەسەگە ارتقانىن، تەك بيىلدىڭ وزىندە جاس مامانداردىڭ باسپانالى بولۋىنا 12 ملرد تەڭگە جۇمسالعانىن، سوسىن 2020 جىلعا دەيىن جاس وتباسىلارعا ارناپ 1,2 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالۋدى تاپسىرعانىن جەتكىزدى. ارينە، بۇنىڭ ءبارى قۇرعاق تسيفر عانا ەمەس، ءاربىر كورسەتكىشتىڭ ارتىندا وراسان ەڭبەك پەن جاستارعا دەگەن شەكسىز قامقورلىق جاتىر. سوندىقتان دا مەملەكەت باسشىسى «وسىناۋ ەڭبەكتىڭ جەمىسى مەن قامقورلىقتىڭ جىلۋىن جاستاردىڭ جاقسى بىلەتىنىنە كامىل سەنەمىن»، - دەپ ءمالىمدەدى.
جاستار قاناتى ساياسي اۆانگاردقا اينالدى
بۇدان بولەك، ەلباسى ءوز ءسوزىن وسىدان ءتورت جىل بۇرىن قۇرىلعان «جاس وتان» اتتى جاس پارتياشىلارعا ارنادى. ەستە بولسا، سول كەزدە مەملەكەت باسشىسى «نۇر وتاننىڭ» جاس مۇشەلەرىنە وزدەرىنىڭ بولاشاقتاعى ستراتەگياسىن ايقىنداۋعا مۇمكىندىك بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان بولاتىن. بۇل دۇرىس شەشىم بولعانىن بۇگىنگى جان‑جاقتى جەتىستىكتەر پاش ەتەدى. «ءبىرىنشىدەن، بىزدە ءوزىمىزدىڭ ساياسي اۆانگاردىمىز پايدا بولدى. ەكىنشىدەن، «جاس وتان» جاستاردىڭ نەعۇرلىم بەلسەندى ءارى جاۋاپكەرشىلىكتى بولىگىن بىرىكتىردى. ۇشىنشىدەن، «جاس وتاننىڭ» ءتوڭىرەگىنە ستۋدەنتتەردىڭ، جاس فەرمەرلەر مەن جۇمىسشىلاردىڭ، عالىمدار مەن شىعارماشىلىق قىزمەتكەرلەردىڭ كەڭ اۋقىمدى كواليتسياسى قالىپتاستى. «جاس وتان»، «جاس قىران» جانە «جاس ۇلان» سەكىلدى جاڭا بالالار ۇيىمدارىنىڭ ءتالىمگەرىنە اينالدى. تورتىنشىدەن، سىزدەردىڭ ءبىزدىڭ پارتيانىڭ ءماجىلىستىڭ سوڭعى سايلاۋىندا، سونىڭ ىشىندە كەزەكتى پرەزيدەنتتىك سايلاۋلارداعى جەڭىسىنە قوسقان ۇلەستەرىڭىز زور. بەسىنشىدەن، بۇگىن سەزدە «جاس وتاننىڭ» 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگياسىن قابىلدايسىزدار. بۇل جوبانى ءوز ءتاجىريبەلەرىڭىزدىڭ نەگىزىندە ازىرلەدىڭىزدەر. ستراتەگيانىڭ بارلىق ءمىندەتتەرى جاستاردى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تۇراقتىلىعىن نىعايتۋ ءمىندەتتەرىنە تارتۋعا باعىتتالعان»، - دەپ اتاپ ءوتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى. پرەزيدەنتتىڭ پايىمىنشا، جاستار قاناتىندا جاستار ءومىر سۇرۋگە، سويلەسە بىلۋگە، ءبىر-ءبىرىمەن ارالاسۋعا ءۇيرەنەدى. ءىس ءجۇزىندە ءوزدەرىن ءتۇرلى جاعدايلارداعى ومىرگە دايىنداي الادى. سوندىقتان جاستار ۇيىمدارىنداعى بەلسەندى جۇمىس جاستاردىڭ ءوز ءومىرىندە پايداعا اساتىن بولادى.
ءبىز كىم ەدىك؟ تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا قازىر كىم بولدىق؟
سونىمەن قاتار ءسوز اراسىندا مەملەكەت باسشىسى وتكەندى سارالاپ، ەل بولىپ باعىندىرعان بۇگىنگى بيىكتى دە باعامدادى. «وسىدان 21 جىل بۇرىن ءبىز قازاقستاننىڭ ءتاۋەلسىزدىگىن جاريالادىق. ال 15 جىل بۇرىن ەلىمىزدىڭ دامۋ كوگىندەگى تەمىرقازىعى بولعان «قازاقستان - 2030» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىن قابىلدادىق. قازاق ەلىنىڭ جاڭا داۋىردەگى بولاشاعىن ايقىنداپ بەرگەن تاعدىرلى قۇجات ءبىزدى بيىك مۇراتتارعا باستادى. «قازاقستان - 2030» ستراتەگياسىن دايىنداسقان مەنىڭ سەرىكتەرىمنىڭ كوپشىلىگى 30-عا دا تولماعان جاس ازاماتتار ەدى. سودان بەرى ەلىمىز ايتۋلى ستراتەگيادان اينىماي، قارىشتاپ دامىپ كەلەدى»، - دەي كەلە، ەلباسى ۇلت بولىپ ۇيىسىپ وتكەن ەلدىكتىڭ داڭعىلىنا دا كوز جۇگىرتتى. «ءبىز كەشە كىم ەدىك؟ تاۋەلسىزدىك العان تۇستا بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ سوڭىندا قالعان رەسپۋبليكا بولاتىنبىز. ەكونوميكامىز ءالسىز، قولدا بار ءوندىرىستەر، زاۋىتتار ابدەن ەسكىرگەن. مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەرگە جالاقى، زەينەتكەرلەرگە زەينەتاقى تاۋىپ بەرۋدىڭ ءوزى قيامەتتىڭ قيىنى بولاتىن. قازاقستاننىڭ ءوزى تۇگىل، اتى الەم ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگىنە بەيتانىس ەدى. بىراق ءبىز ەش ۋاقىتتا مويىعان جوقپىز. جەرىمىز باي، حالقىمىز ساۋاتتى، جاستارىمىز وتانسۇيگىش بولدى. ارمانىم ورىندالدى. قازىرگى كۇندەرگە جەتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ بۋىن، سەندەردىڭ اكەلەرىڭ، اتالارىڭ كوپ تەر توكتى. ەلدىڭ سىرتىن جاۋدان، ءىشىن داۋدان امان الىپ قالۋ ءۇشىن دەپ كۇندىز-ءتۇنى تىنباي جۇمىس ىستەدىك. قاراڭدارشى، سول تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا ءبىز قازىر كىم بولدىق؟» - دەدى مەملەكەت باسشىسى. قازىر كىم بولعانىمىزدى الەم مويىندايتىن كورسەتكىشتەردىڭ ءوزى ايقىندايدى. ماسەلەن، جان باسىنا شاققانداعى ىشكى جالپى ءونىم 16 ەسەگە ءوسىپ، 12 مىڭ دوللارعا جەتتى. بۇل - قازاقستاننىڭ تۇركيامەن، مالايزيامەن، شىعىس ەۋروپا مەملەكەتتەرىمەن تەرەزەسى تەڭ بولدى دەگەن ءسوز. ال يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى اياسىندا جالپى قۇنى 9,6 تريلليون تەڭگە بولاتىن 600-دەن استام جوبا جۇزەگە اسۋدا. بۇل اسىرەسە جاستار ءۇشىن 370 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنىن بەرەدى. بۇدان بولەك، قازاقستاندى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسۋ تۋرالى پرەزيدەنت تاپسىرماسى مەرزىمىنەن بۇرىن ورىندالىپ كەلەدى. ءدۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋم ءمالىمەتتەرى بويىنشا سوڭعى ءبىر جىلدا قازاقستان ءوزىنىڭ ۇستانىمىن 21 ساتىعا كوتەرىپ، 51-ءشى ورىنعا شىقتى. ەندەشە، باسەكەگە قابىلەتتى 50-ءدىڭ تابالدىرىعىندا تۇرمىز. «قازاقستان - حالقى تاتۋلىققا ۇيىعان، جاستارى جاسامپازدىققا ۇمتىلعان ەلگە اينالدى. ءبىر بۋىن اۋىسپاي-اق، مۇلدەم باسقا سيپاتتاعى جاڭا ۇلت، جاڭا ەل بولدىق. كۇللى الەم تانىعان، قۇرمەتتەپ تورىنە وزدىرعان بەدەلدى مەملەكەتپىز. مۇنىڭ ءبارى ءبىر كۇندە، ءبىر ساتتە بولا سالعان جوق. جيىرما جىلدا ەكى عاسىرعا تاتيتىن ەڭبەك سىڭىرگەندىكتەن عانا قوس عاسىرعا بەرگىسىز تابىسقا جەتتىك. بۇل تابىسقا كۇللى قازاقستاندىقتاردىڭ، ونىڭ ىشىندە جاستاردىڭ قوسقان ۇلەسى وراسان زور»، - دەدى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى.
پرەزيدەنت پايىمدارىنان:
ارابتىڭ كيىمىن ۇستىمىزگە جاپسىرىپ، قىزدارىمىزدى ورتا عاسىرعا قاراي تارتا المايمىز!
ءبارىمىز دە جاس بولدىق. ءبىزدىڭ جاس كەزىمىزدە كوڭىلدە ءتۇرلى تولقۋلار بولدى. ال قازىرگى ءومىردە دە نەشە ءتۇرلى تەرىس نارسەلەر بار. ءبىزدىڭ ءدىنىمىز - مۇسىلمان، ءبىز ودان كەتكەنىمىز جوق. دەگەنمەن ونىڭ ىشىندە دە قانشاما اعىمدار بار. سونداي اعىمداردىڭ جەتەگىندەگى جاستاردى جاسوتاندىقتار ءتاربيەلەۋلەرى كەرەك. مۇسىلمان ەكەنبىز دەپ حالقىمىزدى ورتا عاسىرعا تارتپايمىز. ءبىز مۇسىلمان وركەنيەتىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىن قولدايمىز. اتا-بابامىزدان ۇستانىپ كەلە جاتقان ءسۇننيتتىك جولىمىز بار، سول باعىتتى ۇستانامىز. مۇسىلماندىقتىڭ دا، ءبىزدىڭ دە ءوز جولىمىز بار. ارينە، باسقالارىن دا سىيلايمىز، وي-پىكىرلەرىن قۇرمەتتەيمىز. بىراق ارابتاردىڭ كيىمىن ۇستىمىزگە جاپسىرىپ، قىزدارىمىز بەن ايەلدەرىمىزدى ورتا عاسىرلارعا كەيىنگە تارتساق نە بولادى؟ ءبىز - قازاقپىز، كوشپەلىلەر ۇرپاعىمىز. اتتىڭ ۇستىندە ەرلەرمەن بىرگە قازاق ايەلدەرى دە، قىزدارى دا جۇرەتىن. ءبىز سونداي حالىقتىڭ وكىلىمىز. ەرجۇرەك ەلدىڭ ۇل-قىزدارىسىزدار.
11 ملن قازاق ءۇش جۇزگە بولىنسەك، ەل بولا المايمىز!
قازاقتى ەشكىم دە جاۋلاپ العان جوق، تەك قانا ەلدىڭ ىشىنە ىرىتكى جاساپ، جاۋلادى. رەسەيدىڭ وتارىندا بولعاندا قازاقتى جۇزگە ءبولۋ، سولايشا بيلەۋ جۇزەگە اساتىن. ءبىز - قازاقپىز. كەشە دە ايتتىم، 11 ملن قازاق بولدىق. ەندى سونى ۇشكە، ءۇش جۇزگە بولەتىن بولساق، وندا ەل بولا المايمىز. رەسەيدەگى ەكاتەرينا ءىى-ءنىڭ بۇيرىعى بولعان «ءار سۇلتانداردى، تايپالاردى، بايلاردى ءبىر-بىرىنە قارسى قويىپ، بايلاردى سوعىستىرىپ، ءبىر-بىرىنە اتا جاۋ قىلىپ، قان شىعارىپ جاۋلاپ الىڭدار» دەگەن. بارلىق جاعىمىزدان، قوقاننان، جوڭعاردان كەلگەن جاۋ دا سولاي ىستەمەك بولعان. وسىنداي قۋلىقپەن حالقىمىزعا قارسى ارەكەت جاساعان. سوندىقتان ءتاۋەلسىزدىگىمىز قولىمىزدا تۇرعاندا ءبىز ءبىر حالىق، ءبىر ۇلتتىڭ بالاسى ەكەنىمىزدى ەشقاشان ويىمىزدان شىعارماۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ قانىمىز ءبىر، سىرتتا جۇرسەك تە، ىشتە جۇرسەك تە وسىنى ۇمىتپايىق. تاۋەلسىزدىكتىڭ كۇشى مەن مىعىمدىعى - بىرلىكتە.
كوردىڭىزدەر مە، جاڭا تاتيانا قازاقشا قالاي سويلەدى!؟ تەلەديداردان حابارلار ءجۇرگىزىپ وتىرعان وزگە ەتنوس وكىلدەرى كەيبىر قازاقتاردان ارتىق سويلەدى. ءتىل ماسەلەسىن ءسوز ەتكەندە كەيبىرەۋلەر الىپ قاشىپ، «ويباي، وڭباي جاتىر، نەگە پرەزيدەنت قازاقشا سويلەمەيدى» دەيدى. مەنىڭ قالاي ءسويلەيتىنىمدى كورىپ وتىرسىزدار. مەن پرەزيدەنت بولعاندىقتان، ءسوزىمدى بارلىق قازاقستاندىقتار ءتۇسىنۋى ءتيىس. ويتپەسە مەن قالاي پرەزيدەنت بولامىن، سوندىقتان ءسىزدەر دە وسىعان ءۇيرەنۋلەرىڭىز كەرەك. ءوزىمىز وتىرعاندا ءوزىمىز قازاقشا سويلەيىكشى الدىمەن. سوندا باسقالار دا قازاقشا ءسويلەيتىن بولادى. ۇيرەنەمىن دەگەندى باۋىرىڭا تارت، قاتەلەسىپ جاتسا - تۇزە.
جاستار ساياساتىنىڭ جاڭا مىندەتتەرى بەلگىلەندى
جيىن بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى جاستار ساياساتىنىڭ جاڭا مىندەتتەرىن دە ايقىنداپ بەردى. اتاپ ايتقاندا، ەلباسى ۇكىمەت پەن «نۇر وتان» پارتياسىنا جاستار ساياساتى جونىندەگى جاڭا زاڭ جوباسىن ءبىرلەسىپ ساپالى تولىقتىرۋدى جانە پارلامەنتكە مۇمكىندىگىنشە جەدەل ەنگىزۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار نۇرسۇلتان ءابىشۇلى جاستار ساياساتىنىڭ جۇزەگە اسۋى ءاربىر قالاعا، ءاربىر اۋىلعا دەيىن جەتۋى كەرەكتىگىن، ءىرى وندىرىستىك ۇجىمدارداعى جاستار ىستەرى جونىندەگى كوميتەتتەردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن، سونداي‑اق ءدال وسىنداي جۇمىستار بارلىق ۇلتتىق كومپانيالاردا جۇرگىزىلۋى تيىستىگىن ايتتى. جاس كاسىپكەرگە ەرەكشە كوزقاراس، توتەنشە قولداۋ بولاتىنىن تاپسىردى. «ۇكىمەت جاڭا باستاعان كاسىپكەرلەرگە نەسيەلىك جانە كونسالتينگتىك كومەك تۋرالى ماقساتتى سەگمەنتتى قامتۋ ءۇشىن «بيزنەستىڭ جول كارتاسى - 2020» باعدارلاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋى كەرەك. جاس ادام ءوز بيزنەسىنىڭ بولاشاعىن شىنايى تانىتاتىن بولسا، وندا وعان ەلەۋلى كومەك قاجەت. «جۇمىسپەن قامتۋ - 2020» باعدارلاماسى دا تولىقتىرۋ ەنگىزۋدى قاجەت ەتەدى. مەن «جاستاردىڭ ەڭبەك بيرجاسى» بىرەگەي ۆەب-پورتالىن قۇرۋدى ۇسىنامىن»، - دەي كەلە، ەلباسى جاستاردى تولعاندىراتىن ەڭبەكپەن قامتۋ ماسەلەسىنە كەڭىنەن توقتالدى. اسىرەسە مىناداي دەرەكتەرگە باسا نازار اۋدارىلدى: 2012 جىلى 161 مىڭ جاس قازاقستاندىق ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن. ولاردىڭ 43 مىڭى كاسىپتىك كوللەدجدەرگە تۇسسە، 93 مىڭى جوعارى وقۋ ورىندارىنا قابىلدانىپتى. ال قالعان 28 مىڭ ادام تەحنيكالىق جانە كاسىبي ءبىلىمسىز ەڭبەك نارقىنا ەنۋگە ۇمتىلعان، ياعني نە كوللەدجگە، نە ۋنيۆەرسيتەتكە ولار تۇسكەن جوق. ارينە، بارلىق جاستى تۇتاستاي جوعارى بىلىممەن قامتۋ ەش بولا قويمايتىن شارا. دەگەنمەن مەملەكەت باسشىسى باستى ماسەلە ماماندىق الۋدا، كاسىپ يەسى بولۋدا ەكەنىن العا تارتادى. ءويتكەنى ماماندىقسىز جاقسى جۇمىس پەن ەڭبەكاقىعا يەك ارتۋ ەش مۇمكىن ەمەس. وسى جاعىنا تەرەڭىرەك توقتاعان ەلباسى ورتا مەكتەپ بىتىرگەن ءاربىر جاستىڭ ماماندىق الۋعا مۇمكىندىگىن قامتۋدى ۇكىمەتكە مىندەت ەتىپ جۇكتەدى. «مەن ۇكىمەت الدىنا ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ ماماندىق الۋ مۇمكىندىگى بولسىن دەپ ءمىندەت قويدىم. بىراق بارلىعىنا بىردەي جوعارى ءبىلىم سوڭىنان ءجۇرۋ قاجەت ەمەس. ەكونوميكاعا دانەكەرلەۋشى، ەلەكتريك، مەحانيكا جانە باسقا دا ورتا بۋىنداعى تەحنيكالىق جۇمىسشىلار دا كەرەك. سوندىقتان مەكتەپتە وقۋ اياقتالىسىمەن بىردەن مەملەكەت مونيتورينگ جۇرگىزۋگە ءتيىس. باسقاشا ايتقاندا، جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسە الماعاندار كوللەدجدەرگە ءتۇسۋدىڭ بارلىق مۇمكىندىكتەرىن يەلەنۋلەرى كەرەك»، - دەدى ەلباسى. ال جۇمىسپەن قامتىلۋعا كەلسەك، قازاقستاندا جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق جوعارى ەمەس. ەكونوميكالىق بەلسەندى حالىقتىڭ شامامەن 3,8%-ىن قۇرايدى. الايدا اعىمداعى جىلى جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن 161 مىڭ ءتۇلەكتىڭ 38 مىڭى، 131 مىڭ كوللەدج ءبىتىرۋشىنىڭ 19 مىڭى ءالى كۇنگە جۇمىسقا ورنالاسپاعان. وسى جاعىن وڭدى شەشۋ ءۇشىن پرەزيدەنت ۇكىمەتكە ارناۋلى ناقتى باعدارلامانى ازىرلەپ، قابىلداۋدى تاپسىردى.
«كەلەسى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - جاستاردى ۋاقىتشا باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ. جاستاردىڭ ءموبيلدى بولىگى العاشقى كەزدەردە تۇرا الاتىن ستۋدەنتتىك جانە جاستار جاتاقحانالارىن كوبىرەك سالۋ قاجەت. وسى باعىتتاردىڭ بارلىعى ۇكىمەتتىڭ جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسىندا قاراستىرىلۋى كەرەك»، - دەدى ن.نازارباەۆ. بۇدان بولەك، ەلباسى ۇكىمەتكە جاستار باستامالارىنىڭ قورىن قۇرۋ ماسەلەسىمەن اينالىسۋدى دا جۇكتەپ، بارلىق مينيسترلىكتەر مەن اكىمدىكتەردىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلارىنا جاستارمەن جۇمىس جونىندەگى ينديكاتورلاردى ەنگىزۋ قاجەتتىگىن باسا ايتتى.
ەلباسىنىڭ ءبىر ارمانى - جاڭا جاستار سارايىن سالۋ
«بۇگىن مەن «جاس وتان» سەزى دەلەگاتتارىن مەنىڭ كوپتەن بەرگى تاعى ءبىر ارمانىمدى جۇزەگە اسىرۋعا قولداۋ كورسەتۋگە شاقىرعىم كەلەدى. مەن استانادا جاستار سارايىن سالۋدى ۇسىنامىن! ەگەر سىزدەر قولداساڭىزدار، جاڭا ساراي استانانىڭ ەڭ ۇزدىك ارحيتەكتۋرالىق شەدەۆرلەرىنىڭ ءبىرى بولۋى ءتيىس. بەسىنشىدەن، «جاس وتان» جاستار قاناتى - ەلدى جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىندەگى قازاقستاندىق جاستاردىڭ باستى ساياسي ۇيلەستىرۋشىسى. جاستار قاناتىن قالالار مەن اۋداندار دەڭگەيىندە كۇشەيتۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. «جاس وتان» - بولاشاق ساياساتكەرلەر ءۇشىن مەكتەپ. سوندىقتان جاسوتاندىق دەپۋتاتتار سانىن وكىلەتتى ورگانداردا، جەرگىلىكتى ءماسليحاتتاردا، پارلامەنتتە كوبەيتۋ ماسەلەسىن شەشۋ ماڭىزدى. «نۇر وتان» حدپ باسشىلىعىنا وسىنداي جۇمىستى ءجۇرگىزۋدى تاپسىرامىن»، - دەدى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى.
سونىمەن قاتار نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاستارعا ارناپ ادال ەڭبەكتىڭ تەز بايۋ مەن ۇستامسىز تۇتىنۋعا ۇمتىلۋمەن اۋىسقانى جايىندا اڭگىمە ءوربىتتى. سوسىن بۇل باعىتتا بىرنەشە مىسالداردى نازارعا سالدى. ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا «ۇلكەن جيىرمالىق» ەلدەرىندە جۇمىسسىزدار سانى 20 ملن-عا جۋىقتاعان. ال يتاليادا، يسپانيادا، وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسىندا - ءاربىر ەكىنشى جاس، اقش-تا، ۇلىبريتانيادا، فرانتسيادا، كانادادا، برازيليادا، ءتۇركيادا - شامامەن ءاربىر بەسىنشى جاستا جۇمىس جوق. «جاھاندىق ەكونوميكانىڭ دامۋ بولجامى كوڭىل كونشىتەرلىكتەي ەمەس. ساراپشىلاردىڭ كوپشىلىگى جاھاندىق داعدارىستىڭ جاڭا تولقىنىنان قاشىپ قۇتىلۋ ءمۇمكىن ەمەس دەگەندى ايتادى. قازاقستان - وسى كۇردەلى الەمنىڭ ءبىر بولشەگى. ارينە، ءبىز پرەۆەنتيۆتى شارالار قابىلداپ، داعدارىسقا قارسى باعدارلامالار تۇزدىك. سوندىقتان بولاشاققا «جەڭىل ساياحات جاساۋ» دەگەن بىزدە دە بولمايدى. مەن سىزدەردىڭ، جاس قازاقستاندىقتار، وسىنى بىلگەندەرىڭىزدى قالايمىن! وسى سەبەپتى كوپ نارسە ءسىزدەردىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىكتەرىڭىزگە، ءتوزىمدىلىكتەرىڭىزگە، بەلسەندىلىكتەرىڭىزگە، تاباندىلىقتارىڭىزعا ءجانە جاۋاپكەرشىلىكتەرىڭىزگە ءتاۋەلدى بولادى! مەن بۇلار سىزدەردىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىڭىزگە اينالادى دەپ سەنەمىن!» - دەدى ن.نازارباەۆ.
ەلباسى ءسوزىنىڭ سوڭىن: «ەندى تۋرا ءبىر ايدان سوڭ ەل ءتاۋەلسىزدىگىنىڭ 21 جىلدىعىن اتاپ ءوتكەلى وتىرمىز. اسىلىن ارداقتاي بىلەتىن حالقىمىز تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن ءبىر ءسات تە تۇسىرگەن جوق. تۇعىرىن نىعايتىپ، ءتۇتىنىن ءتۇزۋ ۇشىرۋعا بارىن سالىپ كەلەدى. العا، قازاقستان! العا، «جاس وتان!» - دەپ تۇيىندەدى.
نۇرلان سىدىقوۆ، «نۇر وتان» حدپ «جاس وتان» جاستار قاناتى اتقارۋشى حاتشىسى:
- سەزدە وتكەندى تارازىلاپ، بولاشاققا باعدار جاساۋ ارقىلى جاستار ساياساتىنىڭ جاڭا پاراعىن اشىپ، جاڭا سىندارعا قادام باسۋعا نەگىز بولدى. وسىلايشا «جاس وتاننىڭ» ءبىر كۇندىك بۇل جيىنى كوپكۇندىك كەلەشەكتى ايقىندايتىن بولادى. ال «نۇر وتان» حدپ جانىنداعى «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى جاستاردى ەلىمىزدىڭ قۋات-كۇشىن ارتتىرۋ جولىندا ناقتى ىستەرگە جۇمىلدىرۋ بولىپ تابىلادى.
تاتيانا كۋشتاەۆا، قىزىلوردالىق دەلەگات:
- قازاق حالقى قاشاندا پاراساتتىلىق پەن دوستىقتى قادىر تۇتىپ، شىدامدىلىق پەن توزىمدىلىك سەكىلدى اسىل قاسيەتتەردى ەرەكشە قادىرلەيدى. سونىڭ ارقاسىندا ءبىز قازاق جەرىندە بارلىعىمىز تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرۋدەمىز. سول ءۇشىن مەن ءوزىمنىڭ انا ءتىلىممەن قوسا، مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋدى پارىز سانادىم. ۇلتىم ورىس بولعانىمەن، مەن قازاق جەرىنىڭ ەركە قىزى بولىپ ءوستىم، تۋعان جەرىمنىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن ءجانە ءتىلىن بىلۋگە بارىنشا تالپىندىم. ەندى ەلباسى ايتقانداي، اعىلشىن ءتىلىن ءۇيرەنۋدى ماقسات ەتىپ وتىرمىن. ال ءبىزدىڭ الدىمىزدا «جاستار - وتانعا!» اتتى 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيانى قابىلداپ، ونى جۇزەگە اسىرۋ مىندەتى تۇر. سول ءۇشىن ەلباسىنىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى - قازاق تىلىندە» دەگەن قاناتتى ءسوزىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتىپ، قازاق حالقىنىڭ سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن، ءتىلىن مەڭگەرۋدى جوعارى دارەجەگە كوتەرىپ، ۇلتتار اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتۋ ماقساتىندا جۇمىس ىستەۋگە بارشا قازاقستاندىق جاستاردى شاقىرامىن.
نۇرلان وتەشەۆ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جاستار ءىسى كوميتەتىنىڭ توراعا مىندەتىن اتقارۋشى:
- قازاقستان جاستارى قازاقستاننىڭ كەلەشەكتە قانداي جولمەن جۇرەتىندىگىن وزدەرى انىقتايدى. سوندىقتان جاستاردىڭ جاعدايىنا، ولاردىڭ بىلىمىنە، ءومىر سالتىنا مەملەكەتتىڭ كوڭىل ءبولۋى ۇدايى نازاردا. ءارينە، قاي كەزدە دە جاستاردىڭ باسىندا پروبلەمالار از بولماعان. بۇگىن دە ولار بارشىلىق. الايدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ جاستارىندا باسقا ەلدەرگە قاراعاندا جاعدايى ءتاۋىر دەۋگە ابدەن بولادى. ماسەلەن، قازاقستاندا ەۋروپا ەلدەرىمەن سالىستىرعاننىڭ وزىندە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى تومەنىرەك. ەكىنشىدەن، ءبىلىمنىڭ قولجەتىمدىلىگىنە قاتىستى ەلىمىزدە ءبىراز شارۋا جاسالۋدا. ءۇشىنشىدەن، ەندى جاستاردىڭ الەۋمەتتىك ليفتىلەرىن جاساۋ جولدارىن انىقتاپ، ونىڭ ءبارى مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۇجىرىمداماسىندا كورىنىس تاباتىن بولادى. ال بۇگىنگى ستراتەگياعا كەلسەك، ول بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ تۇرمىسىن جوعارىلاتىپ، جاستار يگىلىگىنە قىزمەت ەتەتىن بولادى. وسىنىڭ ءوزى «جاس وتاننىڭ» شىنىمەن دە دامۋدىڭ جاڭا ءبيىگىنە كوتەرىلگەندىگىن كورسەتەدى.
اۆتور: قانات قازى
«الاش ايناسى» گازەتى
