سوڭعى كەزدەرى تەك ءبىر ءتۇستى عانا ءجيى قايتالاپ كورەتىن بولدى. باستاپقىدا ۇرەيگە بوي الدىرعان. بىراق بارا-بارا سول ءتۇسى تىلمەن جەتكىزە الماس ەرەكشە ءلاززات سىيلايتىنىن دا قۋ ءىشى سەزەتىن سياقتى.

تۇسىندە جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەتەدى. ونە-بويىن اۋىرلاتقان مۇڭنان ءبىر ساتكە بولسىن الىستاپ، سەرگىپ قالادى. كۇنىبويى الدەبىر عاجاپ سەزىمنىڭ جەتەگىندە كوڭىلدى جۇرگەنمەن، ءبارىبىر جۇمىستان كەشكىسىن شارشاپ قايتادى. جيىلماعان سۋىق توسەگىنە اياق كيىمىن دە شەشۋگە شاماسى جەتپەي، سۇلىق تۇسەدى. تاعى ءتۇس كورەدى. جىلايدى. كۇلەدى…

وسىندايدا كۇلىپ قارسى الار جارى، ەركەلەپ موينىنا اسىلار پەرزەنتى بولسا، ەر جىگىت تيتىقتاي ما؟ قالتالى بولماسا دا، قىز قارايتىنداي ازامات­تىڭ وتىزدىڭ جۋان ورتاسىنا كەلگەنشە ءسۇر بويداق ءجۇرۋى قۋىستانارلىق جاعداي عوي. تاس قالانىڭ بۇرىش-بۇرىشىن جاعالاعان پاتەر جالداۋشى ەمەس، ءۇش بولمەلى ءۇيى بار. تەك وتىن مازداتىپ، باۋىرىن جىلىتاتىن ءبىر ارۋ عانا جەتىسپەي تۇر. بار گاپ وزىندە. ۋنيۆەرسيتەت­تە وقىپ جۇرگەندە دومبىرانى بەبەۋلەتىپ، گيتارانى الديلەگەندە، قىز بىتكەن ءۇيىرىلىپ، ماڭايىنان شىقپايتىن. ءۇرىپ اۋىزعا سالعانداي نەبىر پەريزات­تار مولدىرەي قاراپ، سىزىلۋشى ەدى. تۇك سەزبەگەندەي، الدەبىر مۇڭلى ءاندى قايتالاپ ايتىپ وتىرا بەرەتىن كونتەرلى مىنەزىنەن ءالى اسا الماي كەلەدى. ادام جانى وسىنشا جۇمباق، قۇپيا بولار ما، ءسىرا؟

ۇيرەنشىكتى ءتۇسى وعان اينىماس دوس، انت­تاسقان انداسىنداي ادال سەرىگى ىسپەت­تى. كوڭىلدەنگەندە، جاسىنداي جارقىراپ، كوزىنەن مەيىرىم توگىلىپ، جۇزىنە قان ويناپ شىعا كەلەتىن بولىپتى. وندايدا دوستارى قولقالاپ، ءان سالدىرادى. قارا دومبىرانىڭ پەرنەسىن كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن باسقان جۇيرىك ساۋساقتار ىقىلىمنىڭ تۇنەگىنەن سىر سۋىرتپاقتاعانداي، حالىق اندەرىن بىرىنەن كەيىن ءبىرىن توگىپ-توگىپ جىبەرەدى. ەسكى ءداۋىردىڭ كۇيمەسىندە وتىرعانداي ۇيىپ تىڭداعان كوپشىلىك قالىقتاعان اۋەن نازىك سەزىممەن اياقتالعاندا بارىپ، ءوز-وزدەرىنە كەلە باستايدى. ونىڭ دارا بولمىسىنا، كاسىبي ءبىلىم-بىلىكتىلىگىنە ىشتەي ءتانتى بولىپ جۇرەتىن ارىپتەستەرى ريزاشىلىعىن بىلدىرەدى.

– ونەر قونعان پەرىم-اي، ادام بالاسىنىڭ بويىنا وسىنشاما قۇدىرەت سىڭىرگەن جاراتقان تەڭى بولماسا دا، ءبىر شۇيكەباسقا قوسپاعانىڭ نەتكەنىڭ؟! جالعىزباستى اۋليەم، اكەل ماڭدايىڭ­دى!، – دەيدى پايعامبار جاسىنان اسقان باستىعى. نە دەرىن بىلمەي قىسىلىپ تۇرعاندا، وڭ قاپتالىندا وتىراتىن ەتجەڭدى تولىق اپاي سامبىرلاپ سويلەي جونەلدى.

– كارى جۇرەگىمدى تولقىت­تىڭ عوي، مۇنداي داۋىستى ەستىمەگەلى قاشان؟! ءۇش المام بار، ۇناتقانىڭدى جار ەتشى، قالىڭسىز-اق بەرەيىن، – دەيدى ازىلدەپ ايتسا دا، شىنىن ايتىپ.

مۇندايدا ول ءۇنسىز عانا جىميادى. بار جاۋابى سول. الايدا ىشتەگى الاپات تاسقىندى قىزمەت­تەستەر قايدان ءبىلسىن؟! وسى ۋاقىتقا دەيىن جۇرەك تۇكپىرىندە ساقتالىپ، جان الەمىن الاي-دۇلەي سەزىمگە بولەپ كەلگەن اياۋلى بەينەنى قالاي ۇمىتادى؟ ونىڭ جاۋابىن وزگە تۇگىل ءوزى دە بىلمەيدى. سوندىقتان دا ەكىنىڭ بىرىنە سىر اقتارىپ، قاۋقىلداسۋعا ەش زاۋقى جوق. ۇنەمى وزىمەن-ءوزى ساياباقتا وڭاشا سەرۋەندەپ، وتكەن كۇندەردىڭ ەستەن كەتپەس ەلەسىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جايى بار. مۇمكىن ادام ءومىرىنىڭ تەڭ جارتىسى الدەقاشان ءوتىپ كەتكەن كەلمەس كۇندەرىنىڭ جانعا ازىق بولار ىستىق ەلەستەرىن اڭساۋمەن عانا ءماندى-ماعىنالى شىعار دەگەن ويدىڭ شۇڭەتىنە باتىپ جۇرگەلى دە كوپ بولعان. سوعان يلانادى دا.

كىمنىڭ باسىنان وتپەگەن العاشقى ماحاببات. ءيا، سولايى – سولاي عوي. بىراق العاشقىسى ءارى سوڭعىسى بولىپ جۇرمەسە جارار ەدى… بىرەۋگە ەرتە، ەندى بىرەۋگە كەش كەلەتىن بالاۋسا سەزىمنىڭ ماڭگىلىك ءتات­تى ازاپقا سالعان قۇدىرەتىنە قالاي باس يمەيسىز؟ ءولىپ-وشكەن كەشەگى عاشىقتاردىڭ ىڭكارلىگى وسىنداي-اق بولعان شىعار؟ ءبىز تەرەڭ بىلمەي، باعالاماي، ارمانداپ جۇرگەن سەزىم وسىدان ارتىق قالاي بولۋى كەرەك؟ ونى تەك اردىڭ تۋىن جىقپاعان، اق، ادال سەزىمدەردىڭ يەسى عانا ءتۇسىنىپ، سولار عانا باعالاپ، قادىرىنە جەتە الاتىنعا ۇقسايدى.

ءبىر باسىن ەكەۋ ەتۋگە جاعدايى كەلمەدى دەيسىز بە؟ جۇرەگى قالامادى… سول جۇرەك الىس اۋىلدا قول بۇلعاپ قالعان بالا ماحاببات­تىڭ ەلەسىمەن ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنىن كىمگە ايتىپ تۇسىندىرە الادى. ايتقان كۇننىڭ وزىندە دە. « ءاي، قويشى»، دەيتىندەر ماڭايىنان-اق تابىلادى. سىرىمدى ايتامىن دەپ وسەكتىڭ ورتىنە ورانىپ كەتكەنىڭدى ءوزىڭ دە سەزبەي قالاسىڭ، تالاي اۋزى كۇيگەن. سودان بولار، وزىمەن-ءوزى دوس! ادامعا جالعىزدىقتان ارتىق دوسى جوق دەپ بىلەدى.

* * *
كاسىبىنە ادال، ۇقىپتى مامان بولعان­دىقتان، ءبولىمنىڭ ءىس-قاعازدارى دەرلىك مۇنىڭ قولىنان وتەدى. كۇندەلىكتى جۇمىس ۋاقىتى ساعات التىعا دەيىن بولسا، بۇل توعىز-وندارعا دەيىن وتىرا بەرەدى. كەيبىر قۋاقى ارىپتەستەرى:

– جالعىز ءوزىڭ ۇيىڭە بارعاندا نە ىستەيسىڭ؟ سوپايىپ ءتورت قابىرعاعا قاراپ وتىراسىڭ با؟ ودان دا ماعان كومەكتەس. ساۋابى بولادى – دەپ، تاپسىرما بەرىپ كەتەدى.

– ءوز جۇمىسىڭدى ءوزىڭ ىستەمەيسىڭ بە، – دەگەن قارسى جاۋابىنا:

– ۇلگەرمەي جاتىرمىن، بالاباقشادان بالامدى الۋىم كەرەك. ءوز باسىڭا كەلگەندە تۇسىنەسىڭ، كومەكتەسشى، – دەپ قيىلادى.

دىڭكەلەپ تۇرسا دا، قۇشاق-قۇشاق ماڭىزدى قۇجات­تاردى مۇقيات قاراپ، كەم-كەتىگىن تولىقتاپ، ءتاستۇيىن دايىن قىلادى. بىراق جىلى ءسوزدى ىستەگەن بۇل ەمەس، ىستەمەگەن ولار ەستىپ جاتادى.

بۇگىندە وسىنداي ءبىر قاۋىرت جۇمىستان شارشاپ ورالدى. شالا-پۇلا جۇمىرتقا قۋىرىپ اۋىز تيگەن بولدى دا، ويىنا الدەبىردەڭە ءتۇسىپ كەتكەندەي، سامالدىققا شىعىپ تەمەكى تۇ­تات­تى. قۇشىرلانىپ سورىپ، كوك ءتۇتىندى كوككە ۇرلەپ راحات­تاندى. ون التىنشى قابات­تان تومەنگە قاراۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. ال وزگەنىڭ جۇرەگىنە ۇڭىلە ءبىلۋ، ونى تۇسىنۋگە تىرىسۋ ەرلىك! «مەن باقىت­تىمىن»، – دەدى كۇبىرلەپ. ىلە، اركىم باقىت­تى ارقالاي تۇسىنەدى. مەن ءۇشىن باقىت پەن ماحاببات ءبىر ۇعىم. ءار ادام وزىنشە باقىت­تى بولۋى كەرەك. مەنىڭ باقىتقا جەتۋ جولىم – وسى. مەن وعان ولە عاشىق بولماعاندا، ماحابباتىڭ عانا ەمەس، ءومىردىڭ دە ءمانىن تۇسىنبەي وتەر ەدىم. سەبەبى مەن ونىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ بويلاۋ ارقىلى الەمدى سۇلۋلىق بۇلدىرەتىنىن، ىزگىلىك قۇتقاراتىنىن ءتۇسىندىم… «باقىت دەگەن – سول ەمەس پە؟» دەدى وزىنە-ءوزى سۇراق قويا سويلەپ. سامالدىقتا ۇزاق تۇرىپ قالعانىن جاۋراي باستاعاندا ءبىلدى. سوندا دا تاعى ءبىر شىلىم تۇتات­تى. سەبەبى ول – ءدال وسى ءسات­تە ءوزىن بۇرىنعىدان دا باقىت­تى سەزىنگەن ەدى.

* * *
ءتۇس كورىپتى. كوپتەن بەرى قايتالاپ كورىپ جۇرگەن ءتۇسى. اۋىلدى قاق جارىپ اعاتىن قاس وزەنى تاسىپ، حالىق ابىگەرگە ءتۇسىپتى. كارى-قۇرتاڭ، بالا-شاعا جيىلىپ بوگەت بولا الماي، اۋىر شىعىنعا باتىپتى. اتا-اناسىنىڭ قالقايعان مولاسى قۇلاپ، قۇلپىتاسى قاق ايىرىلىپتى. ەلدەن بەرەكە-بىرلىك كەتىپ، ۇرى-قارى كوبەيىپتى. عاشىعى ەكەۋى ءجيى كەزدەسىپ، ايىرىلماسقا سەرت­تەسكەن ءتورت تەرەك تامىرىمەن قوپارىلىپ ءشىري باستاپتى… شوشىپ وياندى. قارا تەر باسىپ كەتىپتى. قات­تى قورىققاننان ۇزاق ۋاقىت ءوز-وزىنە كەلە الماي، توسەگىندە بۇكشيىپ وتىرىپ قالدى. سالدەن سوڭ بارىپ «ءتۇستىڭ شەشىمى – جورۋدان» دەگەندەي، جاقسىلىققا جورىدى. بىراق كوڭىلىندە كۇدىك قالىپ قويدى. سودان تاڭ اتقانشا كىرپىك ىلمەدى. سوڭعى رەت اتا-اناسىنا اس بەرمەكشى بولىپ اۋىلىنا بارعان كەزىن ەسىنە ءتۇسىردى. ودان بەرى دە ون بەس جىل زاقپىنىڭ تاسىنداي بوپ زىمىراپ وتە شىعىپتى. بارمايىن دەمەيدى عوي. بال داۋرەن بالالىعى قالعان اسىل مەكەندى، وندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اقپەيىل دارحان حالىقتى ساعىنبايدى دەيسىز بە، ساعىنادى! بارىنەن دە، كوڭىل كوكجيەگىنەن ءبىر ءسات كوتەرىلىپ كورمەگەن، ءتىرى ءمۇسىنىن ويلامايدى دەيسىز بە، ويلايدى! ال تۋعان توپىراعىما ءتاۋ ەتىپ، ساعىنىشىمدى باسىپ كەلەيىن دەۋگە باتىلى جەتپەي كەلەدى. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار، ول – سول ىنتىق زارىنىڭ وزگە بىرەۋگە تۇرمىسقا شىعىپ كەت­تى دەگەن قاۋەسەت­تەن باستالعان ەدى.

تۋىپ وسكەن اۋىلى – سارىبۇلاق. كوركەم جەر. جۋسانى مەن ەرمەنى جانعا شيپا، دەرتكە داۋا. شىلدە ايىندا بارساڭىز، بۇلدىرگەنىنە ات تۇياعى بويالادى.
سول جولى ەندى قايتىپ سوقپايتىنىن بىلگەندەي، سابىر دوسى ەكەۋى تۋعان جەردىڭ جۇمباق سىرىنا ءۇڭىلىپ، ۇزاق ارالادى.

– سەن قايتا اينالىپ كەلگەنشە، ءبىزدىڭ اۋىل سۋ استىندا قالۋى مۇمكىن… وسى جولى ارمانسىز ءبىر ارالايىقشى، مەن دە سەنىمەن بىرگە قاسيەت­تى ولكەنىڭ كوركەم بەينەسىن كوڭىلىمە توقىپ الايىن­، – دەدى سابىر كوپتەن جاسىرىپ جۇرگەن سىرىمەن بولىسكەندەي.

– قاي-قايداعىنى ايتپاساڭشى، سۋ استىندا قالعانى نەسى، – دەدى بۇل جۇلىپ العانداي.

– ءوي، وقۋ سوققان نەمە، سەن اۋىلعا ەكى-ءۇش جىلدا ءبىر-اق رەت كەلەسىڭ. بۇل جاقتاعى جاعدايعا قانىق ەمەسسىڭ، سوندىقتان دا ايتقانىممەن سەنبەيسىڭ! ودان دا بىلمەي-اق قوي، – دەدى مۇڭايا ءتىل قاتىپ.

– قالاي بىلمەيمىن، ايتشى، – دەدى داۋىسى دىرىلدەپ.

– ول ۇزاق اڭگىمە، – دەدى سابىر سابىرلى قالپىنان تانباي.

– قانشا ۇزاق بولسا دا، ايت، – دەدىم عوي، ايتساڭشى سوزباقتاماي.

– بىردەڭەنىڭ شەتى شىقسا قويمايتىن ادەتىڭ ءالى قالماپتى عوي، – دەدى قۋلانا جىميعان سابىر.

– ادام وزگەرۋشى مە ەدى، قيىر جايلاپ، شەت قونىپ كەتكەنىممەن، سول باياعى القام-سالقام ساكەنمىن عوي، نەمەنە مەنى پەرىشتەگە بالاپ ءجۇرمىسىڭ، – دەدى كۇلىپ.

بىلتىر جازدا قالادان ارنايى ماماندار كەلىپ اۋىلدىڭ جەر-سۋىن، تاۋ-تاسىن تەكسەرىپ، باستارىن شايقاپ، تاڭعالىپتى. ونى اۋىل اكىمىنىڭ ورىنباسارى – الگى سەنىڭ بالا عاشىعىڭنىڭ ناعاشىسى ايت­تى. اناۋ ابىرالى تاۋى مەن مىناۋ قاراتوبەنىڭ استى تۇتاس كومىر ەكەن سولاردىڭ ايتۋىنشا. اعىنى قات­تى قاس وزەنىن بۋىپ، ەلەكتر ستانساسىن سالماقشى ەكەن. مامانداردىڭ بولجاۋىنشا، قۇم مەن شاعىلدىڭ سورتى ەڭ جوعارعى كورسەتكىشتى كورسەتىپ تۇر دەيدى. سودان بەرى ەلدەن بەرەكە كەتە باستادى. «جامان ايتپاي، جاقسى جوق». ولاردىڭ ايتقانى شىنىمەن ىسكە اسسا، قارا حالىق قايدا بارادى؟

اتامەكەننەن قونىس اۋدارۋ – ادام تۇگىلى، مال ەكەش مالعا دا وڭاي سوقپاسىن ول يت­تەر تۇسىنەدى دەيسىڭ بە؟ بىرەۋلەر بۇدان دا جاقسى كۇن كەشەمىز، ۇكىمەت ولتىرمەيدى، ءۇي سالىپ، جەر ءبولىپ بەرەدى دەيدى.

ارينە، ولتىرمەيدى عوي. بىراق اناۋ قىرداعى اتا-بابانىڭ قالقايعان مولاسى سۋ استىندا قالا ما؟ ونى ويلايتىن اتقامىنەرىڭ قانە؟ ءبارى ۇكىمەت­تىڭ ايتقانىن اسىرا سىلتەپ كوزگە تۇسۋگە تىرىسىپ، تىراشتانىپ باعۋدا.

سابىردان ەستىگەن سۇمدىق حابار ساكەننىڭ كوكىرەگىن مىسىقشا تىرنالادى. بىرگە تۋعان تۋىسى بولماعانمەن، بۇل اۋىلدىڭ ءار تۇرعىنى ونىڭ جاناشىرى، تىلەۋلەسى بولا بىلگەنىن قالاي ۇمىتسىن؟! اتا-اناسىنان تىم ەرتە ايىرى­لىپ بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن جەرلەستەرى وعان زور ءۇمىت ارت­تى. قول ۇشىن بەرىپ قولدادى. وسى كۇنگە دەيىن جۇرەك تۇكپىرىنەن وشپەگەن اياۋلى جاندى دا بالالار ۇيىندە كەزدەستىرىپ، قاپىسىز ءتۇسىنىستى ەمەس پە؟ وقۋىن اياقتاعان سوڭ، قالاعا اكەتپەك بولىپ ۋاعدالاسقان. انە، مىنە، دەپ ءجۇرىپ ۋاقىت ۇزارتىپ الدى. ەل ءىشى تىنىش جاتا ما؟ وسەك ءورت­تەي لاۋلادى. ونسىز دا جارىم كوڭىل جۇرگەن قورعانسىز جان «ساكەن ۇيلەنىپتى» دەگەن حاباردى ەستىگەن ءسات­تە-اق كوڭىلى نىلدەي بۇزىلىپ، جانارى قۇرعامايتىن بولدى. «ەندى مەن دە قارامدى باتىرايىن» دەپ ويلاسا كەرەك، الىس اۋىلداعى باستاۋىش مەكتەپكە مۇعالىم بولىپ ءوزى سۇرانىپ كەت­تى. ال ساكەن «ءجون-جورالعىمەن كەلىپ، ناعاشىسىنىڭ ريزالىعىمەن قالاعا ۇزاتىپ اكەتەمىن» دەپ جۇرگەندە، ونى «تۇرمىسقا شىقتى» دەگەندى ەستىپ، «اھ» ۇرىپ قالا بەردى. مىنە، سودان باستاپ، ساكەن تۋعان اۋىلى – سارىبۇلاققا ات ءىزىن سالمادى.

* * *
ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولۋعا ءسوز بايلاسقان ەكەۋدىڭ ءومىر جولدارى وڭاي بولعان جوق. ەندى-ەندى عانا شاڭىراق كوتەرمەكشى بولعاندا، ءبىر-اق اۋىز ءسوز ارالارىن الىستات­تى. بىراق جۇرەكتەرى سۋىمادى. ىشتەي ءبىر-بىرىنە تىلەكشى بولعاندارى حاق. تەك كوڭىلدەرىندەگى كۇدىكتەن ارىلا الماي ءبىرى – الماتىدا، ءبىرى – وركەنيەت­تەن الىس نۇكتەدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ساكەن ونىڭ قاي اۋىلدا ەكەنىن بىلمەيتىن. سابىر دوسىنان حات ارقىلى سۇراعاندا، ول دا بىلمەيمىن دەپ قىسقاشا جاۋاپ قايتارعان. تالاي رەت ىزدەمەك بولىپ وقتالعان. سوڭىندا وتباسىلى ادامنىڭ شىرقىن بۇزبايىن دەپ سابىرعا كەلگەن بولاتىن. ال ۇزبەي جازىسقان حات­تار ەكەۋىنىڭ دە قولىنا تيمەگەن. ەگەر، سول حات­تار ۇشتى-كۇيلى جوق بولىپ كەتپەگەندە، ولار الدەقاشان وتاۋ تىگەر ەدى…

* * *
تاعدىرىنا نالىعانمەن امالى نە؟ ماڭايىنداعىلاردان قاشىپ قۇتىلساڭ دا، ماڭدايىڭداعى جازۋدان قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ. جالعىزدىق مۇمكىن مەنىڭ باقىتىم شىعار، قالاي بولعاندا دا، مەن ونى باسقاعا ايىرباستامادىم. سۇيگەن جۇرەكتە سۇركەيلىك جوق ەكەنىن وعان دا، جەر باسىپ جۇرگەن پەندەلەرگە دە دالەلدەگىم كەلدى. سوندىقتان ۇيلەنبەدىم. ماحابباتسىز قالاي ۇيلەنەمىن؟ سۇيمەي العان ايەلدەن قالاي سۇيكىمدى بالا تۋىلادى؟ ۇرپاقسىز قالسام دا، مەن ول قادامعا بارۋعا ءداتىم شىدامادى، قىسقاسى، ارىم جىبەرمەدى. وعان دەگەن سەزىمىم مەن كىرشىكسىز ماحاببات­تىمدى انا دۇنيەگە الا كەتەمىن. سىرتىمنان سوگىپ، گۋ-گۋ ءسوز تەرىپ جۇرگەندەرگە ايتارىم، وسى! مەن ءوز الەمىمدە باقىت­تىمىن، دەدى، – ساكەن ءوز كوڭىلىن ءوزى كوتەرىپ.

* * *
قاراشا اسپانى مۇنارتىپ، قالانى دىمقىل سىز باسقان. عاسىرلار سىرىن ساقتاعان الىپ اعاشتاردىڭ بۇتاقتارى تاربيىپ-تاربيىپ جالاڭاش حالگە تۇسە باستاپتى. الدا جەلتوقسان دەگەن ىزعارلى اي تابالدىرىقتان ات­تاسىمەن-اق قار قىلاۋلاپ ءتۇسىپ، لەزدە باسىپ قالاتىن ادەتى بولۋشى ەدى، بيىل قايتەر ەكەن؟ كەيدە توسىن مىنەز كورسەتىپ، بورانى ۇشىرىپ اكەتەتىندەي ءۇيىرىپ سوققاندا نە ىستەرىڭدى بىلمەي ابدىراپ قالاسىڭ…

سارىبۇلاق اۋىلىنىڭ كوكتەم مەن جازى كەرەمەت بولعانمەن، كۇزى مەن قىسى جايسىز-تۇعىن. اۋىل مەن قالانى جالعاعان كونە كۇرە جول جەلدەن ءبىر ارىلمايتىن. جاۋعان قاردى ۇشىرىپ اكەلىپ تاۋداي عىپ ءۇيىپ تاستايتىن. كۇن جىلىپ، جەر سورعىمايىنشا اۋدان، قالاعا جۇرت قاتىناي الماي ابىگەرگە تۇسەتىن.

ساكەن مۇنارتقان قالا اسپانىنا قاراپ، اۋىلىن ەسكە الىپ، كوڭىلى بوساپ كەت­تى. ىلە وسى جازدا بارىپ قايتسام با دەگەن وي قىلاڭ بەردى ساناسىندا. بىراق كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن بارامىن، – دەدى ءوز ويىنان ءوزى اينىپ. ءبارى وزگەرگەن… كىم تانيدى مەنى… دوس دەگەن – سابىر دا حابار-وشارسىز… ودان دا، الىستان-اق ساعىنىپ جۇرە بەرگەنىم دۇرىس بولار دەدى ءبىر بەكىمگە كەلىپ. ونسىز دا اۋىلىمدى ىلعي تۇسىمدە كورەمىن. سونىڭ ءوزى ساعىنىشقا ەم ەمەس پە دەدى ءوز ءسوزىن ءوزى ماقۇلدايتىن ادەتىنە باسىپ.

* * *
ساكەن قىزمەت بابىمەن، تالاي ەلدىڭ اۋاسىن جۇتىپ، سۋىن ءىشتى. سۇلۋلىعىن سوزبەن جەتكىزە الماس كوركەم قالالاردى ارمانسىز ارالادى. بىراق ءبارىبىر تۇسىنە ءوز اۋىلى كىرىپ، بىردە جىلاپ، بىردە كۇلىپ وياندى. وسىلاي ءومىر ءوتىپ جات­تى… باياعىداي جالىن جوق، سامايعا اق كىرىپ، دەنساۋلىق سىر بەرە باستادى. جالعىزدىق بويدا قۋات باردا بىلىنبەيدى ەكەن، دارمەن كەتىپ، ءدارى-دارمەككە قاراعان كۇن قيىن سوعىپ تۇرعانىن مويىنداماسقا امالى قالمادى. ونىڭ ۇستىنە دارىگەر جۇيكەگە كوپ سالماق سالماۋ كەرەكتىگىن باسا ايتقان. ۇزاق ويلانىپ، مەرزىمىنەن بۇرىن كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىن الۋعا بەكىندى. جۇرت ماقتاپ جۇرگەن شيپاجايلاردىڭ بىرىنە بارىپ، ەم-دوم الىپ تىنىقپاق قوي باياعى. تەز جينالىپ، جولعا شىقتى.

– ءبىر باسىما نە جەتپەيدى، باياعىدان بەرى نەگە دەنساۋلىققا كوڭىل بولمەدىم ەكەن؟ – ءاي، بايانى جوق دۇنيە-اي، – دەدى پويىزدىڭ تەرەزەسىنەن سازارىپ جاتقان مەڭىرەۋ دالاعا قاراپ.

بۇرىن ءوزىنىڭ كوپ قىلىعىن دۇرىسقا بالاۋشى ەدى، سوڭعى كەزدەرى ءوزىن-ءوزى سىباپ، سىن-تەزىنە الاتىن بولىپ ءجۇر…

شيپاجايدا ءمىن جوق، كەرەمەت! ءبىر اپتادان بەرى قان قىسىمى قالىپقا ءتۇسىپ، جۇرەگى دە ورنىنا تۇسە باستادى. كوڭىلى كوتەرىلىپ، ەرتەلى-كەش تازا اۋامەن تىنىستاپ، جەڭىلدەپ قالدى.

ات شاپتىرىم اسحانادا كەزەكتە تۇر ەدى، قالىڭ توپتىڭ ىشىنەن سۇڭعاق بويلى ورتا جاستاعى بەيتانىس ايەلمەن كوزى ءتۇيىسىپ قالدى، ەكى بەتى قۇلاق-شەكەسىنە دەيىن قىزارىپ، جۇرەگى شىم ەتە ءتۇستى. ونىڭ دا جەتىسىپ تۇرماعانىن بايقادى. ءدال ءوزى! جانارلار تاعى دا شارپىسىپ، كوكىرەگى كۇمبىرلەپ قويا بەردى. ارى قاراي مۇڭلى كوزدەر ءۇنسىز تىلدەستى.

– سەن ساكەنسىڭ بە؟ – دەدى ءۇزىلىپ ەستىلگەن تانىس داۋىس.

– ءيا، مەن ساكەنمىن عوي، تانىدىڭ با، – دەدى جۇرەگى كەۋدەسىنەن شىعىپ كەتەردەي اتقالاقتاپ.

– تانىعاندا قانداي، تۇك وزگەرمەپسىڭ،– دەيدى كۇرسىنىپ.

– اقىرى كەزدەستىك-اۋ، – دەدى بۇل تەرەڭ تىنىستاپ…

* * *
ءتۇس كورىپتى. اۋىلى التى قىر، جەتى بەلدەن اسىپ ۇشى-قيىرىنا كوز جەتپەس جازىق دالاعا قونىستانىپتى. اقى-يەسى جوق ەسكى مولالار سۋ استىندا قالىپتى. ادەت­تەگىدەي جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەت­تى…

ەرعالي باقاش

Abai.kz