حالىق پەن بيلىك اراسىندا دانەكەر بولاتىن، ەل ىشىندەگى وزەكتى ماسەلەلەردى قوزعاپ، ونىڭ شەشىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءۋاجىن جەتكىزەتىن ۇيىمداردى قوعامدىق كەڭەستەر دەپ اتايمىز. قوعامدىق كەڭەستەردى قۇرۋ باستاماسى قازاقستاندا 2013 جىلى قولعا الىندى. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتە بىلگەن ۇيىمداردىڭ 2015 جىلى قۇقىقتىق مارتەبەسى ايقىندالدى. سول جىلى قاراشانىڭ ەكىسىندە قوعامدىق كەڭەستەر تۋرالى ارنايى زاڭ قابىلداندى. قوعامدىق كەڭەستەردىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ۇلت جوسپارى – بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى 100 ناقتى قادام» باعدارلاماسىندا ايتىلدى.

زاڭعا ساي، قوعامدىق كەڭەستەر دەگەنىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكا­سىنىڭ پرە­زي­دەنتىنە تىكەلەي با­عىناتىن جانە ەسەپ بەرەتىن ورگاندار، جەرگىلىكتى مەم­لە­كەت­­تىك باسقارۋ ورگاندارى، كۆازي­مەم­لەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى قۇ­را­تىن كون­سۋل­تاتيۆتىك-كەڭەسشى، باي­­­­­قاۋ­شى ورگاندار.

قوعامدىق كەڭەستەر ەكى دەڭگەيدە – رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيلەردە قۇرىلادى. زاڭ بويىنشا، قوعامدىق كەڭەستەر اۆتونومدى جانە دەربەس بولىپ سانالادى.

بۇگىندە ەلىمىزدە 251 قوعامدىق كەڭەستەر جۇمىس ىستەپ جاتىر. ونىڭ 35-ءى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى ۇيىمدار، 216-سى جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى ۇيىمدار ەكەن. قوعامدىق كەڭەستەر قۇرامىندا قازىر 3801 ادام بار. ونىڭ 402-ءى رەسپۋبليكالىق، 3399-ى ايماقتىق دەڭگەيدەگى وكىلدەر. 2021 جىلى كۆا­زيمەملەكەتتىك سەك­توردىڭ 12 سۋبەكتىسى جانىنان قوعامدىق كەڭەستەر اشىلدى.

قوعامدىق كەڭەستەردىڭ نەگىزگى مىندەتى ول – ازاماتتىق قوعامنىڭ ماڭىزى بار ماسەلەلەرى بويىنشا پىكىر ءبىلدىرۋ. حالىقتىڭ تىلەگىمەن، وي-پىكىرىمەن ساناسۋ. بيۋدجەتتىك باع­دارلامالاردىڭ، ستراتەگيا­لىق جوس­پار­لار­دىڭ نەمەسە اۋماقتاردى دامىتۋ، ءتىپتى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ جوبالارىن تالقىلاۋ – قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قۇزىرەتىنە كىرەدى. ودان بولەك ۇيىم مۇشەلەرى قورشاعان ورتانى قورعاۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارلارىن تالقىلاۋ، اتقا­رۋشى ورگانداردىڭ نىسانالى يندي­كا­تورلارعا قول جەتكىزۋى تۋرالى ەسەپ­تەرىن تىڭداۋ، جەر قاتىناستارىن رەتتەۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنا قاتىسا الادى. سونداي-اق مونيتورينگتىك باقىلاۋ جۇرگىزۋ قۇقىعىنا يە.  قوعامدىق مونيتورينگ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ  مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋى، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى، ستراتەگيالىق جوسپارلاردى جانە بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردى، اۋماقتاردى دامىتۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋى، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگتەردىڭ،  جانە ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ دامۋ جوسپارلارىن، ءىس-شارالارىن ىسكە اسىرۋى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋى.  سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىنىڭ نورمالارىن قولدانۋ ناتيجەسىندە ازاماتتار ءۇشىن تەرىس سالدارلاردى جانە قوعامدىق مۇددەلەرگە قىسىم جاسالۋىن انىقتاۋ ماقساتىندا جۇزەگە اسىرىلادى.

قوعامدىق كەڭەستەردىڭ وراسان زور الەۋەتكە يە ەكەنىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ناۋرىزداعى حالىققا جولداۋىندا ايتقان بولاتىن.

«ءبىز ەلىمىزدە ازاماتتىق بەلسەندىلىكتى جانداندىرۋىمىز كەرەك. مەملەكەت پەن قوعامنىڭ سانالى ءارى سىندارلى سەرىكتەستىگىنە جول اشۋىمىز قاجەت. سول سەبەپتى ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورىنىڭ جانىنداعى قوعامدىق كەلىسىمدەردى دامىتىپ جاتىرمىز. مەن بىرنەشە رەت ولاردىڭ قىزمەتىنە قاتىستى سىن ايتقان بولاتىنمىن. دەگەنمەن بۇل كەڭەستەردىڭ وراسان زور ينستيتۋتسيونالدىق الەۋەتى بار»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا، قوعامدىق كەڭەستەردىڭ اياسىن كەڭەيتۋ كەرەك.

«بيىل مەنىڭ باستامام بويىنشا قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قۇرامى، ياعني جۇمىس جوسپارى تۇبەگەيلى جاڭاراتىن بولادى. «كەلىسىپ پىشكەن تون، كەلتە بولماس»، دەگەن ناقىل ءسوز بار. بابالارىمىز ەل تاعدىرىن ايقىندايتىن تاريحي شەشىمدەردى، بۇكىل حالىق بولىپ اقىلداسىپ، بىرگە قابىلداعان. ۇلىتاۋدا، ورداباسى مەن كۇلتوبەدەن وتكەن ۇلى باسقوسۋلار سونىڭ ايقىن دالەلى. كەلەلى جيىندا ايتىلعان، قيسىندى سوزگە التى الاشتىڭ بالاسى تۇگەل توقتاعان»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قوعامدىق كەڭەستەر - مەملەكەت قابىلدايتىن شەشىمدەردىڭ جاريالى، اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەتىن كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى، ءارى باقىلاۋشى ورگانعا اينالۋى ءتيىس. قۇرامىنا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى مەن قاراپايىم ازاماتتار كىرەتىن ۇيىم كەز كەلگەن ماسەلە بويىنشا ازاماتتىق قوعامنىڭ وي-پىكىرىن تىڭداپ، ونىمەن ساناسۋعا مىندەتتى. ول ءۇشىن ارنايى قوعامدىق تىڭداۋلار وتەدى. وسىلايشا، قاراپايىم ازاماتتار ەلدە ءجۇرىپ جاتقان ىستەرگە ءوز ىقپالىن تيگىزىپ، وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرۋگە مۇمكىندىك الادى.

پرەزيدەنت ايتقانداي قوعامدىق كەڭەستەردىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ ۋاقىت تالابى. حالىقتىڭ بيلىك قابىلداعان ءار شەشىمگە ءۇن قوسۋى دەموكراتيالى مەملەكەتتەگى قالىپتى قۇبىلىس. بىراق قوعامدىق كەڭەستىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى بولاتىن بىرقاتار ماسەلەلەر بار. ولار تۋرالى ساراپشىلار بىلاي دەپ پىكىر بىلدىرەدى.

«ۇلتتىق جانە حالىقارالىق دامۋ باستامالارى ينستيتۋتى» قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى سۆەتلانا ۋشاكوۆانىڭ ايتۋىنشا، قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان ىرىكتەۋدەن ءوتۋى دۇرىس ەمەس.

«بۇل مەن ايتقان ءبىر پروبلەما. بىراق مەنىڭشە ەڭ ۇلكەن پروبلەما – قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلۋ جۇيەسى. ءمان بەرىپ قاراساق، مەملەكەتتىك ورگاندار جۇمىس توبىن قۇرادى. ارى قاراي سول توپ كەڭەس مۇشەلەرىن ىرىكتەيدى. مىنە وسىدان بارىپ شيكىلىك شىعادى. مەملەكەتتىك ورگان كەڭەس مۇشەلەرىن ىرىكتەۋگە اسەر ەتكەن سوڭ وعان ويىن اششى تۇردە، بۇكپەسىز جەتكىزە الاتىن ازاماتتاردىڭ ەنۋى ەكىتالاي. ەگەر وسى ىرىكتەۋ ايقىن، اشىق، قولجەتىمدى، باسەكەگە قابىلەتتى، ەركىن بولسا، كەڭەس مۇشەلىگىنە الدەقايدا مىقتى ازاماتتار ەنەر ەدى. مىنە سوندا بارىپ ولار ورگاندارعا جىبەرىلگەن ۇسىنىستارىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا ىقپال ەتەر ەدى»، - دەيدى سۆەتلانا ۋشاكوۆا.

ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى نۇرلان ءابدىروۆ قوعامدىق كەڭەستەر ەشبىر مەكەمەنىڭ قۇزىرىنا كىرمەي، تاۋەلسىز جۇمىس ىستەۋى قاجەت ەكەنىن ايتادى.

«قوعامدىق كەڭەستەر «جانىنداعى» بولماۋى ءتيىس. بۇگىندا اۋماقتىق بارلىق قوعامدىق كەڭەستەر دۇرىس اتالادى. ولار – وبلىستىڭ، اۋداننىڭ، الماتى، نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ قوعامدىق كەڭەستەرى.

قوعامدىق كەڭەس اتاۋىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى كورسەتىلسە، وندا ول – دۇرىس ەمەس. ول مينيسترلىكتىڭ قوعامدىق كەڭەسى بولا المايدى. اتالعان زاڭ جوباسىمەن جۇمىس ىستەگەن باستاپقى كەزەڭدە-اق قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىك ورگاننىڭ، اكىمدىكتىڭ، مينيسترلىكتىڭ جانىنداعى بولماۋىنا ءمان بەرگەن ەدىك. ۇيىم اۋماقتىڭ قوعامدىق كەڭەسى نەمەسە قانداي دا ءبىر باعىتتىڭ قوعامدىق كەڭەسى بولۋى ءتيىس. ايتالىق، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە ءىىم جانىنداعى قوعامدىق كەڭەس ەمەس، ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەت ماسەلەلەرى جونىندەگى قوعامدىق كەڭەس بولۋى قاجەت»، دەيدى نۇرلان ءابدىروۆ.

Abai.kz