دامزاتتىڭ سانالى عۇمىر كەشۋى مەن الەمنىڭ بولاشاعى تۋرالى پايىمداۋلارى قالىپتاسقاننان باستاپ، دۇنيەنىڭ ءتامامدالۋى ىقتيمال ەكەندىگى تۋرالى كوزقاراستار تابيعاتتاعى ءومىرى اياقتالاتىن قۇبىلىستارعا قاراپ بولجانعان. بۇل كەيىننەن رۋحانياتتىق ءبىلىم نارىنەن سۋسىنداعان زياتكەرلەر اراسىندا دا، كوپشىلىك سانادا دا ەلەۋلى ورىن الىپ كەلە جاتقان پەسسيميستىك فۋتۋرولوگيالىق پايىمداۋدىڭ ءبىر ۇلگىسىنە اينالدى. مايالىقتاردىڭ كۇنتىزبەسىندەگى بەلگىلەنگەن كۇندەردىڭ تاياپ قالعاندىعى ايقىندالماعان-دايەكتى جانە ترانستسەندەنتتى-اپريورلى بولعاندىعىنا قاراماستان، ۇرەي ارحەتيپى بويىنشا قوعامدىق سانادا جوققا شىعارىلمايدى.    
دەگەنمەن، عىلىمي جانە عىلىمي ەمەس بىلىمدەر اياسىنداعى اقىرزامان تۋرالى ۇسىنىلعان پىكىرلەردى جيناقتاپ، توپتاستىرساق، ولاردى - ءدىني-ميستيكالىق، فيلوسوفيالىق-جالپى، عىلىمي-جاراتىلىستانۋلىق باعدارلارعا اجىراتۋىمىزعا بولادى. سوندىقتان،  ءبىز بۇل ۇعىمدى، ءدىني مازمۇندىق  ارنادا نەمەسە ءدىن فيلوسوفياسى بويىنشا ەمەس (سەبەبى، ول ءوز الدىنا بولەك ارنايى ءدىنتانۋشى-تەولوگ ماماندار قاراستىراتىن ماسەلە), فۋتۋرولوگيالىق فيلوسوفيا تۇرعىسىنان بايىپتاۋدىڭ جالپى تەوريالىق ماسەلەلەرىنە شولۋ جاساپ وتپەكپىز.

الدىمەن «اقىرزامان دەگەنىمىز نە وسى؟» دەگەن تۇيتكىلدى اشىپ الۋىمىز كەرەك. كەڭىستىك پەن ۋاقىت اياسىنداعى تارالىمى مەن دەڭگەيى بويىنشا ونى مىناداي سالالىق جىكتەۋلەرگە شارتتى تۇردە اجىراتىپ الۋدى ءجون دەپ ەسەپتەيمىز:

دامزاتتىڭ سانالى عۇمىر كەشۋى مەن الەمنىڭ بولاشاعى تۋرالى پايىمداۋلارى قالىپتاسقاننان باستاپ، دۇنيەنىڭ ءتامامدالۋى ىقتيمال ەكەندىگى تۋرالى كوزقاراستار تابيعاتتاعى ءومىرى اياقتالاتىن قۇبىلىستارعا قاراپ بولجانعان. بۇل كەيىننەن رۋحانياتتىق ءبىلىم نارىنەن سۋسىنداعان زياتكەرلەر اراسىندا دا، كوپشىلىك سانادا دا ەلەۋلى ورىن الىپ كەلە جاتقان پەسسيميستىك فۋتۋرولوگيالىق پايىمداۋدىڭ ءبىر ۇلگىسىنە اينالدى. مايالىقتاردىڭ كۇنتىزبەسىندەگى بەلگىلەنگەن كۇندەردىڭ تاياپ قالعاندىعى ايقىندالماعان-دايەكتى جانە ترانستسەندەنتتى-اپريورلى بولعاندىعىنا قاراماستان، ۇرەي ارحەتيپى بويىنشا قوعامدىق سانادا جوققا شىعارىلمايدى.    
دەگەنمەن، عىلىمي جانە عىلىمي ەمەس بىلىمدەر اياسىنداعى اقىرزامان تۋرالى ۇسىنىلعان پىكىرلەردى جيناقتاپ، توپتاستىرساق، ولاردى - ءدىني-ميستيكالىق، فيلوسوفيالىق-جالپى، عىلىمي-جاراتىلىستانۋلىق باعدارلارعا اجىراتۋىمىزعا بولادى. سوندىقتان،  ءبىز بۇل ۇعىمدى، ءدىني مازمۇندىق  ارنادا نەمەسە ءدىن فيلوسوفياسى بويىنشا ەمەس (سەبەبى، ول ءوز الدىنا بولەك ارنايى ءدىنتانۋشى-تەولوگ ماماندار قاراستىراتىن ماسەلە), فۋتۋرولوگيالىق فيلوسوفيا تۇرعىسىنان بايىپتاۋدىڭ جالپى تەوريالىق ماسەلەلەرىنە شولۋ جاساپ وتپەكپىز.

الدىمەن «اقىرزامان دەگەنىمىز نە وسى؟» دەگەن تۇيتكىلدى اشىپ الۋىمىز كەرەك. كەڭىستىك پەن ۋاقىت اياسىنداعى تارالىمى مەن دەڭگەيى بويىنشا ونى مىناداي سالالىق جىكتەۋلەرگە شارتتى تۇردە اجىراتىپ الۋدى ءجون دەپ ەسەپتەيمىز:
- كوسموكاتاكليزم - عارىشتىڭ تۇتاسىنان جوعالۋى نەمەسە باستاپقى حاوسقا قايتا ورالۋ قۇبىلىسى. ماسەلەن، بۇل تۇستا، ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان «وسى الەمنىڭ» بىردەن-ءبىر جەتىلگەن نەمەسە سوڭعى ەمەس ەكەندىگىن تۇجىرىمداۋشىلاردىڭ كوزقاراسى بويىنشا - الەمنىڭ تۇبەگەيلى جاڭارۋى وزىندىك جۇيەمەن قايتالانىپ وتىراتىندىعى، ياعني، رەتى كەلگەندە، ءىز-ءتۇزسىز جوعالاتىندىعى مەن بەيبەرەكەتسىزدىككە اينالىپ، شەڭبەر بويىمەن دامۋ فورماسىن ۇستانا وتىرىپ، تسيكلدى تۇردە «بولماۋ (باستاپقى جوقتىق) - بولۋ ء(ومىر ءسۇرۋ) - بولماۋ (جوعالۋ مەن ءتامامدالۋ)» تىزبەگىن باستان كەشىرەتىندىگى تۋرالى وي-پىكىرلەردى نەگىزگە الۋعا بولادى.   
- گەوكاتاكليزم - عارىش ءوز مانىندە ساقتالعانىمەن، ادامزات پەن باسقا تىرشىلىك يەلەرىنىڭ «ورتاق ءۇيى» - جەر پلانەتاسىنىڭ ء(وز وربيتاسىنان اۋىتقۋى، باسقا اسپان دەنەلەرىمەن سوقتىعىسۋى سالدارىنان قيراۋى ت.ب.) ءوز بولمىسىن جويۋى، تىرشىلىك تۇرماق، ءولى تابيعاتتىڭ وزىندىك بالانسىنىڭ بۇزىلۋى نەمەسە عارىشقا ىدىراۋى.
- بيوكاتاكليزم - جەر بەتىندەگى تىرشىلىك يەلەرىنىڭ تۇتاستاي نەمەسە ءىشىنارا كۇيرەۋى، بولمىسسىزدىققا ءوتۋى. بۇل قۇبىلىس جەردە بيولوگيالىق تىرشىلىكتىڭ ساقتالۋى مۇمكىن ەمەس جاعدايلاردىڭ قالىپتاسۋى مەن قاتاڭ ورناۋى ارقىلى ىسكە اسادى. بۇل - عارىشتىق ۇيلەسىمدىلىكتىڭ ىدىراۋىنان نەمەسە الەم زاڭدىلىعىنىڭ قاجەتتىلىگىنەن جۇزەگە اساتىن، سەزىمدىك تۇرعىدان العاندا، تۇڭعيىق بيوتراگەديالى ۇدەرىس بولىپ تابىلادى. ماسەلەن، ءدىني مازمۇندى افسانالارعا جۇگىنسەك، نۇق پايعامباردىڭ داۋىرىندەگى تىرشىلىككە تونگەن قاتەر وسى بيوكاتاكليستىك نىشاننىڭ كورىنىسى.
- سوتسيوكاتاكليزم - باسقا تىرشىلىك يەلەرىنىڭ قايسىبىرى ساقتالۋى مۇمكىن بولاتىن جاعدايدا، اسىرەسە، ادامزات تىرشىلىگىنە تونەتىن قاۋىپ-قاتەرلەردىڭ ىسكە اسۋىنان تۋىندايتىن جالپى ادامزات قوعامىنىڭ جويىلۋى. ياعني بيولوگيالىق ءتۇر رەتىندە ادام بولمىسىنىڭ مۇلدە ساقتالماۋى، گەنەتيكالىق كودتارىنىڭ تۇتاستاي جوعالۋى جانە بۇل داۋىردە باسقا تىرشىلىك يەلەرى وزدەرىنىڭ قالىپتى بولمىسىن جالعاستىرا بەرۋى دە مۇمكىن (ماسەلەن، ومىرشەڭ ميكروورگانيزمدەر). بۇل تۇستا، ادامعا انالوگيالىق تۇردە، ءىشىنارا بيوكاتاكليزم اياسىندا، وسىدان 200 ملن جىل بۇرىن وزدەرىنىڭ تىرشىلىگىن تامامداعان دينوزاۆرلاردىڭ ءتۇر رەتىندە جوعالۋىن مىسالعا الۋعا بولادى نەمەسە قىزىل كىتاپقا ەنگەن حايۋاناتتار ءۇشىن «اقىرزامان تاياپ قالعانداي» بولىپ تۇرادى.
- ەتنوكاتاكليزم - ادامزات قوعامىنداعى بەلگىلى ءبىر ۇلتتىڭ نەمەسە حالىقتىڭ جەر بەتىنەن ماڭگىلىككە جوعالۋى. بۇل ارعى تاريحتى ايتپاعاننىڭ وزىندە، ادامزاتتىڭ سانالى ەۆوليۋتسياسىندا كەزدەسىپ تۇراتىن قۇبىلىس جانە بۇگىنگى كۇنى دە قايتالانىپ وتىرعان قايعىلى بەتالىس. ماسەلەن، حV عاسىردا ءومىر سۇرگەن اسان قايعى بابامىزدىڭ تۋىندىلارىنان باستاۋ الىپ، زار زامان اقىندارىنىڭ يدەيالارىمەن ساباقتاسىپ، اباي مەن شاكارىم ويتولعامدارىنا جالعاسقان. سونىمەن بىرگە ءۇمىتسىز ەكزيستەنتسيالدىق ماسەلە كۇيىندە اسان، شورتانباي، دۋلات، مۇرات اقىندارىمىزعا «اقىرزامان» تۇرىندە ەلەستەگەن.
اقىرزامان تۋرالى تەوريالىق باعدارلاردان گورى، «اقىرزامان بولا ما، بولسا قاشان» دەگەن پراكتيكالىق ساۋالدار بۇگىنگى قوعامداعى تەوريالىق جانە بۇقارالىق سانا ءۇشىن دە ماڭىزدىراق. اتالعان ساۋالعا ىزدەنىس اياسىندا، كەلەشەكتىك بولجامدار توعىسىن فۋتۋرولوگيالىق فيلوسوفيا تۇرعىسىنان ەكى پاراديگمادا اجىراتقان ورىندى دەپ سانايمىز:
ءبىرىنشىسى - پەسسيميستىك تۇرعى، ياعني اقىرزاماننىڭ بولماي قويمايتىندىعىنىڭ نەگىزدەمەسى جانە وسىعان ورايلاساتىن پسيحولوگيالىق كليماتتىڭ الداعىنى جوبالاۋ باعدارلارىن ساراپتاۋ.
ەكىنشىسى - وپتيميستىك تۇرعى، دەمەك، اقىرزامان ءميفىنىڭ ساناداعى باعدار ەكەندىگىن نەگىزدەۋ جانە جارقىن بولاشاققا سەنىم اياسىنداعى ديسكۋرستارعا سۇيەنۋ ارقىلى دايەكتەمەلەر ۇسىنۋعا كەلىپ سايادى.
پەسسيميستىك تۇرعى جالپى ادامزاتتىڭ تۇتاستاي جويىلاتىن كەزەڭىنىڭ تاياپ قالعاندىعىن، ادام بولمىسىنىڭ الەم مەن تابيعات اياسىندا تىرشىلىك ەتۋى مۇمكىندىگىن ماڭگىلىككە، تۇبەگەيلى سارىققاندىعىن پاش ەتۋمەن شۇعىلدانادى. انتروپوكاتاكليزمنەن باستاپ، كوسموكاتاكليزم اياسىندا ادامزاتتىڭ ءومىرىن جالعاستىرۋى مۇمكىن ەمەستىگىن جاريالايدى. بۇل ءار باعىتتا: عىلىمي بولجامدىق نەگىزدە، ءدىني تۇرعىدا، بايىرعى وركەنيەتتىڭ فۋتۋرولوگيالىق ىلىمدەرىنە سۇيەنۋ ارقىلى تاريحيلىق باعداردا، قازىرگى كورىپكەلدىك بويىنشا ميستيفيكاتسيالىق دۇنيەتانىمدا قۇپتالادى. ادام، جەر، عارىشتاعى ىرگەلى وزگەرىستەردىڭ ءبارى دە، سايىپ كەلگەندە، ايتەۋىر ادامزاتتىڭ قۇريتىندىعى تۋرالى تۇسىنىكتەردى تۋىنداتادى، ونىڭ بولماي قويمايتىندىعىن سەنىمدى تۇردە «ۋاعىزدايدى».
كەلەسى كەزەكتە، «نەلىكتەن ءبىز تەك بىرجاقتى پەسسيميزمگە سۇيەنۋىمىز كەرەك» دەگەن سىني-كرەاتيۆتى ۇستانىمدى نەگىزگە الا وتىرىپ، وپتيميستىك تۇرعىنى بىلايشا وربىتۋىمىزگە بولادى جانە ونىڭ دايەكتەمەلەرىن باتىل تۋىنداتا الامىز.
1. عىلىمي-تەوريالىق بولجامداردىڭ عىلىمقۇمارلىق (ستسيەنتيستىك) باعىتتارى بويىنشا عىلىم ادامزاتتى جارقىن بولاشاققا شەكسىز جەتەلەي الادى، ادامنىڭ عارىشتى يگەرۋى ادامزاتتىڭ ماڭگىلىك بار بولۋىنىڭ العىشارتى مەن كەپىلى بولىپ تابىلادى. عىلىمي-تەحنيكالىق ورلەۋدىڭ قارقىنى قازىر بىرقالىپتى ەمەس، بىرتە-بىرتە جەدەلدەپ كەلەدى، وسى كورسەتكىش عارىشتى ەركىن  يگەرۋ مەن ادامزاتتىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن اشۋعا تولىق جاعدايلار تۋعىزادى. 
2. كوسموكاتاكليزم يدەياسىن سىني-كرەاتيۆتى تۇرعىدان تارازىلاساق، وپتيميستىك باعدارلاردىڭ تۋىنداۋ مۇمكىندىكتەرى بىلايشا اشىلادى.  جاراتىلىستانۋشى عالىمدار 5-10 ملرد جىل بويى الەمنىڭ ۇلى جارىلىستان كەيىن ءالى دە كەڭەيىپ بارا جاتقاندىعىن تۇجىرىمدايدى. دەمەك، ءبىزدىڭ قازىرگى الەم «جاس دۇنيە» بولعاندىقتان، ونىڭ قايتادان سول نۇكتەگە، بەيبولمىسقا ورالۋىنا دەيىن «شەكسىز» ۋاقىت قاجەت. بىراق الەمنىڭ زاڭدىلىعى ءبىز ويلاعاننان گورى الدەقايدا كۇردەلىرەك ەكەندىگىن ەسكەرسەك، ءبىر ساتتە قايتادان ءبارى دە جويىلىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس نەمەسە عارىش ەۆوليۋتسياسى اياسىندا، ونىڭ ءتيىستى زاڭدىلىعى رەتىندە بارلىق اسپان دەنەلەرى، جەر پلانەتاسىنىڭ ءوزى دە ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىراۋى ىقتيمال.
وسى ورايدا، بۇگىنگى قازاق ەلىنىڭ پراكتيك-فۋتۋرولوگى ن.قوجامسەيىتتىڭ مايا كۇنتىزبەسىنىڭ 2012 جىلى 21 جەلتوقساندا ءتامامدالۋى الەمدە جاڭا ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتىن قالىپتاستىرۋى ىقتيمال ەكەندىگى تۋرالى پىكىرىنە دە تولىقتاي قوسىلۋعا بولادى.
3. قازىرگى فانتاستيكالار مەن الەۋمەتتىك ميفتەردىڭ پەسسيميستىك-اقىرزاماندىق سارىندارى وزدەرىنىڭ كەرىسىنشە جاعى - وپتيميستىك-يگىلىكتىك قىرىن ەستەن شىعارىپ الۋدا. ءبىر عانا مىسال، بەيمالىم ۇشاتىن نىسان فوبياسى كوپ جاعدايدا، «جەردەگى ادامزات وزگە پلانەتالىقتاردىڭ ەكسپەريمەنت الاڭىنداعى الدەنە»، «ولاردىڭ قۋاتى كەيىننەن تىرشىلىكتى تۇگەلدەي جويىپ جىبەرۋگە قابىلەتتى جانە «دايىندالۋ ۇستىندە سىڭايلى» دەگەن سياقتى بىرجاقتى ۇرەيلەرمەن كەلىپ توعىسادى. مۇمكىن: «ولار بىزگە جاڭا وركەنيەت ۇلگىلەرىن پاش ەتىپ، بەيبىتشىل-باۋىرمال قالىپتا بولىپ»، «بولاشاقتا ادامزاتقا جاڭا ءومىر مۇمكىندىكتەرىن سىيلاۋى» دا ىقتيمال ەكەندىگىن دە ەسكەرۋىمىز قاجەت.
4. «قازىرگى ءبىز» سوڭعى ۋاقىتتاردا تەك تاريحتى عانا ەمەس، ەۆوليۋتسيانى دا ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان «تار»، تىم كەلتە ۋاقىت پەن كەڭىستىك اۋقىمى اياسىندا شەشۋگە ۇمتىلامىز. بەلسەندى رۋحانياتتىق ءومىرىمىزدىڭ ءدال سول جەكە تۇلعاعا قاتىستى العانداعى بۇگىنگى كەيپى، ياعني ءبىر ادامنىڭ سانالى ءومىرى تەك 40-50 جىلمەن عانا شەكتەلەدى، بۇل پريزمادان بۇكىل تاريحقا (3 ملن 5000 ج.) «بيلىك» ايتىپ، ونى جالعان پايىمداۋلار ارقىلى بۇرمالاپ «قايتا جاساۋعا» ءتىپتى دە قۇقىمىز جوق، ال ميلياردتاعان جىلدارمەن جالعاسىن تاۋىپ كەلە جاتقان الەم ەۆوليۋتسياسىنا بۇنداي كەسىمدى «بيلىك» ايتۋدىڭ ءوزى الەم الدىندا «كۇلكىلى» جانە «كۇنا».
ەۆوليۋتسيا «اسىقپايدى»، كاتاكليزمدەر بولا قالسا، ءبىز ويلاعانداي ءبىر عانا ءسات ەمەس، بىرتە-بىرتە جۇزەگە اسۋى ىقتيمال، بىرنەشە كۇننەن باستاپ، ميللياردتاعان جىلدارعا سوزىلۋى دا ابدەن مۇمكىن، سەبەبى، الەم ءۇشىن ميلليونداعان جىلدار «ۇلى تۇڭعيىق شەكسىزدىكتە» ءبىر عانا «قاس-قاعىم ءسات»  ەكەندىگىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت. ماسەلەن، ادامزاتتىڭ پايدا بولۋى دا، جويىلۋ ءۇردىسى دە باستالعان مەزەتتەن كەيىن بىرتە-بىرتە مىڭداعان، ءتىپتى ميلليونداعان جىلدارعا سوزىلۋى مۇمكىن. سوندىقتان، مىسالى، ءبىز كۇتكەن اقىرزامان الدەقاشان-اق باستالىپ كەتىپ، ونىڭ اياقتالۋى ءۇشىن ميللياردتاعان جىلدار قاجەت بولىپ شىعۋى دا تاڭعالارلىق جاعداي ەمەس.
5. اقىرزامان تۇسىنىگى ميف رەتىندە تۇراقتى قالپىن ساقتاپ تاجىريبەلىك تەكسەرىلە المايتىن كەيىپتە كەلە جاتقاندىعىنا سان مىڭداعان جىلدار ءوتتى. بۇگىنگى ۇرەيدى سول اڭىزدار مازمۇنىن جالعاستىراتىن ميفتىك سانانىڭ ساباقتاسقان كەيپىندە دە، ارحەتيپتىك ءىلىم بويىنشا دا تۇسىندىرۋىمىزگە بولادى. بۇل، بىرىنشىدەن، ميفتىك-ءدىني سانانىڭ زاڭدى جالعاسى بولعاندىقتان، ءدىني ماتىندەردەگى اقىرزامان تۋرالى پايىمداۋلاردى قۋاتتاپ وتىرۋ ءدىندى قۋاتتاپ وتىرۋدىڭ، بەكىتۋدىڭ، نىعايتۋدىڭ قاشىپ قۇتىلا المايتىن ىشكى تۇرتكىسى. ەكىنشىدەن،  ونىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي-يدەولوگيالىق سيپاتى دا بار ءتارىزدى، ناقتىراق ايتقاندا، اقىرزامان تۋرالى ءميفتى تاراتۋ جانە ادامزاتقا ۇرەيلىك سانا ورناتۋ كەيبىر توپتار ءۇشىن ءتيىمدى بولۋى ىقتيمال.
6. ءدىني سانا مەن ءبىلىم ايماعىنداعى اقىرزامان تۇبەگەيلى ماڭگىلىككە جوعالۋدى عانا ەمەس، بەلگىلى ءبىر نۇسقالارىندا شەڭبەر بويىمەن دامىپ، الەم تسيكلدى تۇردە قايتادان جاڭارۋىنا جول اشاتىن - «اپوكاليپسيس-اپوكاتاستاسيس» تىزبەگىمەن جالعاسۋ يدەياسىن دا قولدايدى. بۇل ۇلكەن رۋحانياتتىق جاڭارۋ مەن جۇماقتاعىلاردىڭ قايتا ومىرگە كەلۋى تۋرالى ونتولوگيالىق تۇپوپتيميزمگە كەلىپ تىرەلەدى جانە تىم كونتسەپتۋالدى-ابستراكتىلى جوبا بولىپ تابىلادى.
7. اقىرزامان تۋرالى ديسكۋرستىڭ پەسسيميستىك يدەيالارىنا عانا سۇيەنسەك، اسىعىس جالپىلاۋ جاعدايىندا ەكەندىگىمىز ءسوزسىز لوگيكالىق اداسۋ بولىپ تابىلادى. مىسالى، ادامزات رۋحانياتىنىڭ تاريحىندا مىڭداعان جىلدار اياسىندا قانشاما دىندەر مەن دانىشپاندار، فيلوسوفتار مەن عالىمدار ءومىر ءسۇرىپ كەتتى. ەگەر ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك، زاماننىڭ اقىرىنىڭ جۇزەگە اساتىندىعى تۋرالى پايىمداعان ءدىني كونتسەپتسيالار مەن دانىشپانداردىڭ سانى ول تۋرالى مۇلدە تولعانباعاندارعا قاراعاندا، الدەقايدا از ەكەندىگىنە كۇمان جوق. دەمەك، زيالىلىق سالادا اقىرزامان تۋرالى تولعانعاندار ات توبەلىندەي عانا. كەرىسىنشە، جارقىن بولاشاقتى مەڭزەگەن وپتيميستىك ۋتوپيالار تۋرالى ۇسىنىلعان بالامالىق پىكىرلەر بۇل تۇستا ەلەۋسىز قالىپ تۇرادى.
8. بولاشاقتانۋ ءىلىمىنىڭ پەسسيميستىك قىرلارىمەن قاتار وسىنداي وپتيميستىك باعىتىنىڭ اياسىندا تاريحي دۇنيەتانىمداردى سارالاي كەلە، ءبىز «جاسامپاز فۋتۋرولوگيا» دەپ اتاۋعا بولاتىنداي ايرىقشا باعداردى ۇسىنا  وتىرىپ، ونى اقىرزامان قۇبىلىسىنىڭ ىسكە اسۋ-اسپاۋىن بايىپتاۋعا ءادىسناما رەتىندە قولدانۋىمىزعا بولادى. وسى تۇستا، جاسامپازدىق فۋتۋرولوگيا - بولاشاقتى جاساۋ مەن قۇرۋ كوپ جاعدايدا ادامزاتتىڭ وزىنە تىكەلەي قاتىستى، تۇتاس تىرشىلىكتىڭ تاعدىرىن ساقتاپ قالۋ مەن وركەندەتۋ «تەك ادام بالاسىنىڭ ءوزىنىڭ عانا قولىندا» دەگەنگە كەلىپ ساياتىن سۋبەكتىلىكتى وبەكتيۆتىلىككە اينالدىرۋدان تۋىندايتىن «ۇلى مودەل» دەپ پايىمداي الامىز. مىسالى، جازۋشى-فيلوسوف ۆ.مەگرەنىڭ پىكىرىنە قۇلاق تۇرسەك، الەمنىڭ ءسوزسىز قۇريتىندىعىن بولجاعان نوسترادامۋس جانە وسىنداي وي-پىكىر جەتەگىندەگىلەردىڭ، تىپتەن پيعىلى تەرىس، ال كەلەشەكتىڭ جارقىندىعى مەن ومىرشەڭدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ىزگى نيەتكە، كەڭ تۇسىنىككە، پسيحولوگيالىق وڭدى قالاۋعا تىكەلەي بايلانىستى، سوندىقتان ادامزات تىرشىلىگىنىڭ زاڭدى جالعاسى مەن ماڭگىلىگىن ءبىز ىزگىلىكتى-دۇرىس ويلاۋ ارقىلى قۇرا الامىز دەگەنگە كەلىپ سايادى. 
اقىرزاماننىڭ بولۋ نەمەسە بولماۋ مۇمكىندىگىنىڭ قايسىسى ىقتيمالدىراق، ياعني ناقتى جانە رەالدى مۇمكىندىك بولىپ تابىلادى. ادامزات تاريحىنىڭ سان مىڭداعان جىلدار بويعى جالعاسۋى مەن العا بىرقالىپتى تۇراقتى ەۆوليۋتسيالىق جىلجۋ كارتيناسى تۇرعىسىنان العاندا، جۋىق ارادا بولماۋ مۇمكىندىگى باسىم. ال 1970 جىلدارى ريم كلۋبى، مالتۋسشىلدىك، گەوساياسات ۇسىنعان تەوريالار مەن وسىلار سارىنداس يدەيالار بويىنشا اقىرزاماننىڭ ىسكە اسۋ مۇمكىندىگى ەكولوگيالىق زارداپتار، دەموگرافيالىق احۋال ت.ب. نەگىزىندە، شىنايىراق بولىپ شىعادى. بۇل جەردە، مۇمكىندىكتەر كۇرەسىنىڭ تەورياسىنان گورى ادامزاتتىڭ جاسامپازدىعى ءۇشىن كۇرەس  ماڭىزدىراق بولىپ شىعادى.
اقىرزامان تۋرالى اقىرعى ءتۇيىن:
ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزشە، اقىرزامان ءميفىن قولدانا وتىرىپ، قوعامدىق سانادا ۇرەي تۋدىرۋشىلىق الدەكىمدەر ءۇشىن ءتيىمدى، ەڭ باستى قاتەلىك پەن اداسۋ ونىڭ قاشان ىسكە اساتىندىعىن كەسىپ ايتۋ. سوندىقتان، ۇرەي ۇستىندە ءومىر ءسۇرۋ ادام پسيحيكاسىنا قانشالىقتى زارداپتار الىپ كەلەتىندىگىن دە ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. ال دىندەگى اقىرزاماننىڭ كىشى بەلگىلەرىنىڭ كەيىننەن ۇلكەن بەلگىگە قاراي ويىساتىندىعى تۋرالى پايىمداۋلاردى سول قالپىندا تىكەلەي قابىلداي بەرۋگە دە بولمايدى، بىزدىڭشە، بۇل كىشى بەلگىلەر ۇلكەن بەلگىگە الىپ باراتىن توتە جول ەمەس، كەرىسىنشە، ادامزاتتىڭ رۋحاني-مورالدىك ساپالارىن ساقتاۋى ءۇشىن عانا ۇسىنىلعان، سول ۇلكەن اقىرزاماننان قورقۋ ارقىلى كىشى بەلگىلەردى جويۋ، ولاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بەرىلگەن «تاربيەلىك شارا» دەپ ايتا الامىز.

بەرىك اتاش،
فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اكادەميالىق دوتسەنت

"جاس قازاق" گازەتى