قارت تاريح بارىنە كۋا. سوناۋ 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانى بارىس جىلى دەسەدى. جاستار بويىنداعى بارىسقا ءتان ايبات پەن قايرات وياندى. الاڭدا ەگەمەندىك ءۇشىن اتوي سالدى. نە كەرەك، سول كەزەڭدە عاسىرلار مۇراتى تاۋەلسىزدىكتىڭ ىرگەسى قالانىپ، شاڭىراعى كوتەرىلدى. اراعا تۇپ-تۋرا 36 جىل سالىپ دەربەستىگىمىز تاعى دا تارازى باسىنا تۇردى. مىسىقتابانداپ ەنگەن پاسىق پەيىلدىلەر بەيبىت ەلدىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ، كۇشپەن بيلىكتى باسىپ العىسى كەلدى. «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» الاش جۇرتىنىڭ الاڭىندا تاعى دا قان توگىلدى.

زەرتتەۋ

پرەزيدەنتىمىزدىڭ 5 قاڭتاردا جاريالاعان ۇندەۋىندە: «بۇزاقى توپتاردىڭ ارەكەتتەرى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن كورىپ وتىرمىز. بۇل قارجىلاندىرىلعان بۇلىكشىلەردىڭ جان-جاقتى ويلاستىرىلعان جوسپارى ەكەنىن دالەلدەيدى. بۇل – قاسكويلەردىڭ قيتۇرقى ارەكەتى»، – دەدى.

البەتتە، بيلىكتەن ايىرىلعىسى كەلمەيتىن «سارقىنشاقتار» راديكالدى ارەكەتكە بارۋى زاڭدىلىق. الايدا، مۇنىڭ اقىرى تۇتاس مەملەكەتتىڭ شاڭىراعىن شايقالتتى.

بەيبىت ەلگە وق اتىلعانى بىلاي تۇرسىن، تارازىنىڭ ءبىر باسىنا تاۋەلسىزدىك تاعدىرى كوتەرىلدى. سىن ساعاتى سوقتى. سول ساتتە مەنى الاڭداتقان ءارى ءتۇن ۇيقىمدى ءتورت بولگەن مىنا ماسەلە بولدى. كونستيتۋتسيالىق مىندەتىن ءمىنسىز اتقارعان قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ: «بۇلىك باستالعاندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ كەيبىر وڭىردەگى دەپارتامەنت باسشىلارى عيماراتتارىن، ياعني، قىزمەتتىك ورىندارىن تاستاپ كەتىپ قالعان. قاجەتتى كولەمدە ارسەنال بولعانىنا قاراماستان ولار ويران سالعاندارعا قارسى تۇرمادى»، – دەپ اشىنعان پرەزيدەنت ءۇنى ءالى دە قۇلاعىمدا.

الاش دەسە اتقا قونعان ەسىل ەرلەر ۇرپاعى قايدا؟ ءوز ەلىنىڭ "ۇلتانى" قايدا؟ ۇلت تاعدىرىن ۋىسىنا سەنىپ تاپسىرعان بىرقاتار ازاماتتارىمىز، شەندى-شەكپەندىلەرىمىز انتىن بۇزىپ، حالقىنا وپاسىزدىق جاسادى دەگەن كۇدىككە ىلىنگەنى وزەگىمىزدى ورتەمەي مە؟

راس، قاتارداعى قانشاما اسكەرلەرىمىزدىڭ، بىرنەشە بەيبىت تۇرعىنداردىڭ ءومىرىن وققا بايلاپ، لاڭكەستەردىڭ جولى قيىلدى، بىراق سىن ساعاتى ولقى تۇستارىمىزدىڭ «جاراسىن» تىرناپ بەردى. ءدال وسى جاعداي ۇلتقا دەگەن وپاسىزدىقتىڭ سەبەپ-سالدارىن سارالاۋىما جول اشتى.

كەلىسەسىز عوي، بايتەرەكتىڭ تامىرى بەرىك بولسا جايقالادى. ال ءبىزدىڭ رۋحاني بايتەرەگىمىزدىڭ ءتۇبى تەرەڭ دەپ كىم ايتا الادى؟ ارينە، بۇل سۇراققا شامدانارسىز. ايتكەنمەن، بۇگىنگى قوعام تامىرسىز اعاشتاي شايقالادى. ول ءۇپ ەتكەن جەلدەن-اق بايقالادى.

قازىرگى دامىعان ەلدەر وزدەرىنىڭ وركەندەۋىن، جالپى العاندا، جاڭعىرۋىن ەكى-اق فاكتورمەن ولشەيدى ەكەن: ءبىرىنشى – قۇندىلىقتار جۇيەسى، ەكىنشىسى – ينستيتۋتسيونالدىق جۇيە. وسىنداعى ءبىرىنشى فاكتورعا تەرەڭىرەك ۇڭىلسەك، قۇندىلىقتار دا زامانعا قاراي وزگەرىپ وتىرادى. وعان دا ءتۇرلى سىرتقى فاكتورلار اسەر ەتەدى. بۇل تۋراسىندا اقش، ەۋروپا ەلدەرى تەرەڭ زەرتتەپ-زەردەلەگەن. العاش 1940 جىلدارى ابىلحان مانتسزلو دەگەن امەريكالىق عالىم قۇندىلىقتار جۇيەسى تۋراسىندا تەرەڭ ىزدەنگەن. ونىڭ تاريحتا «پيراميدا مانتسزلو» دەگەن قولتاڭباسى قالعان.

ال، قازاقستاندىق قۇندىلىقتى زەرتتەۋ ءۇشىن عالىمدارىمىز روبەرت ينگلحارت دەگەن امەريكالىق پروفەسسوردىڭ ادىستەمەسىن وڭتايلى دەپ شەشكەن. نەگە؟ بۇل عالىم 1960-70 جىلدارى ەۋروپاداعى زەرتتەۋگە قاتىسىپ، 1981 جىلى «الەمدىك قۇندىلىقتار» دەگەن جۇمىسىن التى قۇرلىقتىڭ 104 مەملەكەتىندە جۇرگىزگەن، 105-ءشى بولىپ ءبىز ەندىك. ادىستەمە تاجىريبە جۇزىندە ىسكە اسقاندىقتان، شىندىقپەن تۋرا جاناسىپ-اق تۇر. ءارى سالىستىرمالى تۇردە زەرتتەلەدى.

وسى تاجىريبە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 2014 جىلى وتكىزىلگەن. سونداعى قىزىقتى ايتايىن، قازاقستاندىقتار ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ورىندا دەنساۋلىق تۇر. ەكىنشى – بالالار. ءۇشىنشى – قاۋىپسىزدىك، ياعني، جەكە قاۋىپسىزدىك. ءتورتىنشى – ىرىزدىق، بەسىنشى – وتباسىلىق قارىم-قاتىناس قۇندىلىقتارى. ال رۋحاني جاڭعىرۋ دەپ جاتقان وتانعا قىزمەت ەتۋ – جيىرماسىنشى ورىن، پاتريوتيزم – ون توعىزىنشى ورىن، ادامنىڭ قۇقىعى – ون سەگىزىنشى، بوستاندىق – ون جەتىنشى، ادەپتىلىك – ون التىنشى، قوعامداعى بىرلىك پەن تاتۋلىق – ون بەسىنشى ورىنداردا تۇراقتاعان.

كوردىڭىز بە، باسىمدىق بويىنشا بەرىلگەن باعىتتار ءبىزدىڭ سانامىزدىڭ قاي قيىرىندا تۇرعاندىعىن! ياعني، ۇجىمدىق قاتىناس تومەندەپ، ادامنىڭ جەكە باسى ءبىرىنشى ورىنعا شىققان. بۇل مەن ءۇشىن وتانعا دەگەن وپاسىزدىقتىڭ باسپالداعى. راس، اششى دا بولسا، اقيقات. جوعارىدا اتاعانىمىزداي، «تامىرسىز اعاشتىڭ شايقالۋى، ءۇپ ەتكەن جەلمەن بايقالۋى» وسى.

ەلىمىزدىڭ باسىنا ۇيىرىلگەن قارا بۇلتتىڭ دا قايدان كەلگەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس-اۋ مىناداي ناتيجەلەردەن كەيىن. قارۋ-جاراق قويمالارىن تاستاپ، تىم-تىراقاي ءوز باسىن ساۋعالاپ قاشقان قانشاما شەندىلەردىڭ ارەكەتى، ءتىپتى ولارعا بۇيرىق بەرگەن قانىپەزەرلەردىڭ بۇل قىلىعى – تامىرسىزدىقتىڭ كورىنىسى. قازاق مۇندايدى – تەكسىزدىك دەيدى. «جاقسىدا كەك جوق، جاماندا تەك جوق» دەپ توقەتەرىن ءبىر-اق تۇيگەن.

مەنىڭشە، بۇگىنگى قوعام زيالىلارىنىڭ، پەداگوگتەردىڭ، تۇتاس حالىقتىڭ باستا ماقساتى – تەكتى، ار-نامىستى، ۇلتىنا ادال، يماندى، زاماناۋي ينتەللەكت ۇرپاق تاربيەلەپ شىعارۋ. ولاي بولسا، قايتپەك كەرەك؟ ۇرپاق تاربيەسىندە تومەندەگىدەي ءتورت باعىتتى تەرەڭ قامتۋدى ۇسىنامىن.

ءتىل   

ءبىرىنشى – انا ءتىلىن ۇيرەتۋ كەرەك ءار ۇرپاققا. ال، انا ءتىلىن بىلمەگەن ۇرپاق ادەبيەتىنەن، مادەنيەتىنەن دە ماقۇرىم قالادى. ءسويتىپ، تامىرىنان اجىرايدى. «ءوز تىلىمەن سويلەسكەن، ءوز تىلىمەن جازعان جۇرتتىڭ ۇلتتىعى ەش ۋاقىتتا ادامى قۇرىماي جوعالمايدى. ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى – ءتىلى. ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى»، – دەگەن ەكەن احمەت بايتۇرسىنۇلى. دەمەك، انا ءتىلىن ۇيرەتۋدى مەكتەپتەگى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىمەن عانا شەكتەپ قويماۋ قاجەت.

قازاق ءتىلىنىڭ قادىر-قاسيەتىن، قۇدىرەتىن تۇسىنگەن بالا عانا ۇلتىنىڭ شىن جاناشىرى بولماق. ال، ول ءۇشىن پارتاداعى وسكەلەڭگە ارنايى ۋاقىت ءبولىپ ماقال-ماتەلدەر، جىر-داستانداردى جاتتاتىپ، اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن وقىتىپ، تالداۋ ءلازىم. بايقايتىن بولساق، باتىرلار جىرىن جاتتاۋ ارقىلى بالا بويىندا تىلىنە دەگەن قۇرمەتپەن قاتار پاتريوتتىق سەزىم دە وزدىگىنەن دامي بەرمەك. اشىعىندا، اۋىز ادەبيەتىنىڭ ەڭ ۇلكەن سالاسىنىڭ ءبىرى رەتىندە باتىرلار جىرىن پەداگوگيكا عىلىمىندا زەرتتەسە، زەردەلەسە، پاتريوتتىق تاربيەنىڭ تۇپقازىعى وسىندا جاتىر. بەلگىلى ادەبيەتشى-عالىم ءا.قوڭىراتباەۆ: «حالىق ساناسىمەن جاسالعان «قوبىلاندى باتىر»، «الپامىس باتىر»، «قامبار باتىر»، «ەر تارعىن» سياقتى باتىرلار جىرىندا ەل تاۋەلسىزدىگىن سىرتقى جاۋلاردان قورعاۋ سارىنى ۇستەم»، - دەگەن.

ايتالىق، «ەر تارعىن» جىرىنداعى تارعىن ءبىر رۋدىڭ ەمەس، بارشا جۇرتتىڭ باتىرى رەتىندە ەرەكشەلەنەدى. ول باسقىنشى جاۋدان ەلىن قورعايدى،سول ەلدىڭ بۇتىندىگى مەن بىرلىگىن ساقتاۋعا قىزمەت ەتەدى. ونى تارعىننىڭ ءوزى بىلايشا ايتقان:

«ەدىلدىڭ ار جاعىندا
اتاڭا نالەت قالماقتىڭ،
سىڭسىپ جاتقان مالى ءۇشىن -
اتتانبادىم ولجا ءۇشىن،
اتتانعانمىن دۇشپانعا
اتا-بابام ەجەلدەن
ەسكى كەگى بار ءۇشىن!»

بۇدان تارعىننىڭ دۇنيە-مۇلىككە قىزىقپايتىن، ەل نامىسىن جوعارى، بىرلىك پەن ىنتىماق تۋىن بيىك ۇستايتىن ادال ازامات ەكەندىگى كورىنگەن.

ەپوستىق جىرلاردىڭ قاي-قايسىسىندا دا ءبىرىنشى كەزەكتە نەگىزگى قاھارماننىڭ كۇش-قايراتى، ەپتىلىگى، شاباندوزدىق، مەرگەندىك، قىلىشتاسۋ، كۇرەسۋ سياقتى قاسيەتتەرى دارىپتەلە بەينەلەنەدى. دەمەك، قازاق ءتىلىنىڭ تۇلا بويىندا قازاق ۇلتىنىڭ قادىر-قاسيەتى جاتىر. ال ونى جاس بۋىنعا ۇعىندىرۋ – ەلدىك ماقسات.

اتاتەك

يدەولوگيا – كوزگە كورىنبەيتىن، ادامنىڭ وي-ساناسىمەن جۇرگىزىلەتىن ۇزاقمەرزىمدى پروتسەسس. ونىڭ ناتيجەسى ءبىر كۇندە نەمەسە ءبىر ايدا بەلگى بەرمەيدى. جىلدار جىلجىعان سايىن جەمىسىن كورسەتەتىن ەڭبەك. ءار كۇنى ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، شىنايى پاتريوت بولۋعا، بولمىسىمەن ادال ەڭبەككە باۋلۋ – ۇزاق كەزەڭدەردى قاجەت ەتەدى. بۇل ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان بار جاعداي جاسالۋدا. جاراتقانعا سانسىز شۇكىر، ءوز شەكارامىز بار، تۋىمىز كوكتە جەلبىرەپ، ءانۇرانىمىز ءار تاڭدا ايتىلىپ جاتىر.

اقيقاتىندا، ازاتتىق بiزگە جاڭا جولىمىزدى، سونى سوقپاعىمىزدى تابۋعا زور مۇمكiندiك بەردى. دەمەك، تاريحقا تاعزىم جاساۋ، ەلدىكتى قۇرمەتتەۋ، تاۋەلسىزدىكتى ودان ءارى نىعايتۋ – بارىمىزگە ارتىلعان ۇلكەن مىندەت، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ پەرزەنتتىك پارىزى. ەندىگى ماقسات – وسى ەلىمىزگە، ۇلان-اسىر جەرىمىزگە يە بولۋ.

بۇگىندە قازاقتىڭ رۋحاني دامۋىنىڭ التىن دىڭگەگى بولعان ۇلى تۇلعالارىمىزدان ۇرپاق قالدى ما؟ بۇل ماسەلە ءبارىمىزدى الاڭداتارى ءسوزسىز جانە اتالعان ساۋالعا جاۋاپ بەرۋدەن قينالامىز. ءيا، اسىل ازاماتتاردىڭ تۇقىمىن قۇرتۋ ءۇشىن ۇلى دالامىزدا قانشاما سولاقاي ساياسات جۇرگىزىلدى! پاتشالىق رەسەي قىسپاققا الدى، رەپرەسسياعا ۇشىراتتى، اتوم قارۋىن جاردى. مۇنىڭ ءبارى قازاقتىڭ قايماقتارىن قاعىپ الۋدىڭ قاعيداتى ەدى. تۇلعالاردان قالعان ۇرپاقتىڭ كوبى قازاقشا دۇرىس بىلمەيدى، وسىلايشا، ءوز تامىرىمىزدى ۇمىتتىق.

ولقىلىقتىڭ ورنىن قالاي تولتىرماقپىز؟ ەڭ ءبىرىنشى، تامىرىمىزدى تەرەڭگە جىبەرۋىمىز مىندەت. ويتكەنى، سىرتىمىز جىلتىراعانمەن، تامىرىمىز قۇرتتاسا، ءۇپ ەتكەن جەلگە توتەپ بەرە الماسىمىز انىق. ءبىز تۇرعىزىپ جاتقان قازىرگى قوعامىمىزدا قۇلاعان بايتەرەكتەر قانشاما؟! پرەزيدەنتتەن كەيىنگى ەڭ ۇلكەن قىزمەت سانالعان پرەمەر-مينيسترلەر، تالايدىڭ ارمانى بولعان مينيسترلەر، جارتى قۇداي سانالاتىن اكىمدەر زامانا سىلكىنىسىنەن سۇلاپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى تامىردان اجىراعاننان دەپ بىلەمىز.

تامىر دەگەنىمىز نە؟ ول – اتاتەك. قازىر ءبارىمىز بالانى قالاي تاربيەلەيمىز؟ ءبىرىنشى – وقى، ءبىلىم ال، ەكىنشى دەنساۋلىعىڭ مىقتى بولسىن دەپ سپورت سەكتسيالارىنا بەرەمىز. ءۇشىنشى – ونەرلى بول دەپ ۇيىرمەلەرگە جازدىرامىز. ارينە، زامانىنا قاراي ءتىل مەڭگەرۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزامىز. دۇرىس. الايدا تامىرىنان اجىراعان ۇرپاق جاساندى جول ىزدەيدى، ياعني، باسقا تامىردان ءنار الادى. ولاي بولماۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى بالاعا اتاتەگىن ۇيرەتۋ كەرەك. ول جەتى اتانى عانا جاتتاپ ال دەگەن ءسوز ەمەس. ولار قانداي ادام بولدى، ەلىنە، جەرىنە قانداي ەڭبەگى ءسىڭدى؟ ۇرپاعىنا نە قالدىردى؟ قانداي جاقسى ىستەرى، قاسيەتتەرى بار؟ ولار تەك اس ءىشىپ، اياق بوساتقان ادام با؟ قىسقاسى، جەتى اتاڭنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىن تانى دەگەن ءسوز بۇل. بۇگىنگى جاس بۋىنعا وسى باعىتتا سانالى تاربيە بەرۋ ماڭىزدى.

ءداستۇر

ءۇشىنشى – سالت-ءداستۇردى ساقتاۋ. وعان مىسال دەسەڭىز ايتايىن، جاپون ەلى قازىر ەڭ ۇزدىك دامىعان مەملەكەت. ال بارىپ كورسەڭىز، باياعىشا تاتاميدە جاتادى، التىن قاسىق بەرسەڭىز دە، اعاش تاياقشالارىمەن اس ىشەدى. ياعني، بابالارىنىڭ سالت-ءداستۇرىن ءالى كۇنگە جالعاپ كەلەدى. شىندىعىندا، عابيدەن مۇستافين ايتقانداي، قازاق ءداستۇرى تەك اتا-انانى عانا ەمەس، جالپى ادامدى سىيلاۋعا باۋليدى. قۇلقىننىڭ ەمەس، ۇلتىنىڭ قۇلى بولۋعا ۇندەيدى. باۋىرجان مومىشۇلى دا ايتپادى ما: «حالىقتىڭ ىزگى ءداستۇرى – ءبىزدىڭ ەڭ اسىل مۇرامىز. ناعىز جاۋىنگەرلەردى تاربيەلەۋدە ءداستۇردىڭ الاتىن ورنى زور»، - دەپ! دەمەك، اسىل مۇرانى جاڭعىرتۋ – ۇلى ءىس.

شىنى كەرەك، ءداستۇردى بىلاي قويعاننىڭ وزىندە مادەنيەتىمىز – تەرمەنى تىڭداۋدان قالدىق. وندا ايتىلىپ جاتقان مىسال، ءسوزدىڭ قۇدىرەتى ەستىر قۇلاققا كىرمەك تۇگىلى، جەتپەيدى. ءتىپتى، كۇيدىڭ ءتىلىن تۇسىنەتىن دە قازاق از قازىرگى قوعامدا. ونى تەك دىڭعىرلاعان دومبىرا دەپ قانا تۇيسىنەتىن مۇشكىل كۇيگە تۇستىك. قوس ىشەكتەن شىققان كۇي قۇدىرەتىنىڭ ءبىر كورىنىسى «بوزىنگەن» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحىنىڭ ءبىر نۇسقاسىندا: «كۇيشى دومبىراسىن كۇيلەپ، اعىزىپ تارتا جونەلەدى. كۇيگە قۇلاق سالعان بوزىنگەن ءيىپ قويا بەرەدى»، - دەپ كەلتىرەدى. بارشامىزعا ايان – «اقساق قۇلان». كۇيدىڭ ءتىلىن تۇسىنگەن حان شاراسىزدىقتان دومبىرانىڭ شاناعىنا قورعاسىن قۇيعىزادى ەمەس پە؟!

مىنە، ءبىز تيەككە ءتىل بىتىرگەن، الاش دەسە اتقا قونعان، اقساقال ءسوزى – تالاي تەنتەككە نوقتا بولعان تەگى مىقتى، تامىرلى ۇلتتىڭ ۇرپاعىمىز. وسىناۋ قاسيەتتەردى جاڭا قىرىنان جاڭعىرتىپ، بۇلدىرشىندەر ساناسىنا ءسىڭىرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى دەپ بىلەمىن.

شەشەندىك

قازىرگى قوعامدا مىنبەرگە شىققان ەل اعالارىنىڭ ەجىكتەپ، ءتىلىن بۇراپ جاتىپ، ايتەۋىر، قاعازدان بىردەڭە وقيتىنىنا كوز دە، قۇلاق تا ۇيرەنىپ قالدى. الىسقا بارماي-اق، حالىقتىڭ قالاۋلىسى دەگەن دەپۋتاتتارىمىزدىڭ بەرگەن انتتارىن كورىپ، قوس ءسوزدى قيىستىرا الماعاندارىنا قاپا بولدىق. بۇعان قوعام ءدۇر سىلكىندى. ءتىپتى، بەيبىت ميتينگتەردە كوپشىلىكتىڭ مۇڭىن تىڭداپ، كەلىستى سوزدەرىمەن قيىپ تۇسەر وي ايتقان قاي شەندى بار؟

قازاق قاشان دا ءتۇيىن سوزگە توقتاعان حالىق. بايتاق دالا توسىندە جان سەزىمىن جىرمەن اعىتقان، قىلپىلداپ تۇرعان قىلىشتان قىنباسا دا، جۇيەلى سوزگە جۇگىنگەن ۇلت. شامىرقانسا – كوڭىل كوگى نايزاعايداي شاتىرلاپ، تەبىرەنسە – تەلەگەي تەڭىزدەي بۋىرقانىپ، اق جاڭبىرداي اقتارىلىپ حالىقتى ورلىككە، ەلدىككە، ەرلىككە، بىرلىككە شەشەندىك قاسيەتىمەن ۇندەگەن بابالار ۇرپاعىمىز. بۇعان قازىنالى قارت تاريح كۋا. دەمەك، كونەنى كوگەندەي كوزدەن وتكىزە وتىرىپ، جاڭامەن ساباقتاستىرۋ، جالعاستىرۋ دا – ۇرپاق پارىزى.

تۇمەن ويدىڭ ءتۇيىنى: ۇلت بولىپ قۇندىلىقتار جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋىمىز قاجەت. رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماقساتى دا وسى! انا تىلىمەن سۋسىنداعان، اتاتەگى – تامىرىنان ءنار الىپ، ۇلتتىق مۇددەنى قارا باسىنىڭ قامىنان بيىك قويعان، سالت-ءداستۇرىن ساناسىنا ءسىڭىرىپ، شەشەن دە كوسەم سويلەي الاتىن ينتەللەكت ۇرپاق – جاڭا قازاقستاننىڭ جارقىن بەينەسى بولۋى ءتيىس.

قاينار جۇماعوجا

Abai.kz