زاماناۋي سوعىستا اۆياتسيانىڭ ورنى ەرەكشە. ونى قاراباق، سيريا جانە ۋكراينا سوعىسى كورسەتىپ بەردى. اۆياتسيا جاۋ اسكەرىنە سوققى جاساۋعا جانە ءوز ەلىڭنىڭ اسكەري نىسانىن قورعاۋدا باستى ءرول وينايدى. اۆياتسياعا تەك قانا ۇشاق ەمەس، تىكۇشاق، سوققى جاساۋشى، بارلاۋشى جانە كاميكادزە دروندار دا كىرەدى. بۇل زاماناۋي سوعىستىڭ اجىراماس بولىگى. سوڭعى ۋاقىتتا عارىش ارقىلى بارلاۋ جۇرگىزۋ دە اۆياتسيانىڭ ءتيىمدى ارەكەت ەتۋىنە سەبەپكەر بولۋدا. اۆياتسيانىڭ ءتيىمدى ارەكەت ەتۋىنە اۋە قورعانىس جۇيەلەرى مەن زىمىران شابۋىلىنان ساقتاۋ جۇيەلەرىنىڭ دە اسەرى بار. وسى رەتتە قازاقستان اۆياتسياسى قانداي دەڭگەيدە دەگەن سۇراق تۋىندايدى.

18 تامىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعان كۇنى. بۇگىنگى تاڭدا بولىمشەلەر جوعارى تەحنولوگيالىق قۇرال-جابدىقتارمەن قارۋلانعان، ەلىمىزدىڭ اسپانىن زاماناۋي ۇشاقتار كۇزەتىپ تۇر. قازاقستاننىڭ اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس كۇشتەرى قازىرگى زامانعى ۇشاقتار مەن تىكۇشاقتاردىڭ ۇلگىلەرىمەن، زەنيتتىك-زىمىراندىق كەشەندەرىمەن جانە راديولوكاتسيالىق ستانتسيالارمەن قارۋلانعان، سوڭعى بايلانىس تەحنولوگياسىمەن جانە اۆتوماتتاندىرىلعان باسقارۋ جۇيەلەرىمەن جابدىقتالعان دەۋگە تولىق نەگىز بار.

ەلىمىزدىڭ اسكەري-اۋە كۇشتەرى 1992 جىلى بۇرىنعى كەڭەس ارمياسى ارالاس 56-اۆياتسيا كورپۋسىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان ەدى. قۇرامىندا سۋ-24 بومبالاۋشى ۇشاقتارىمەن، ميگ-21, ميگ-23, ميگ-25, ميگ-29, ميگ-31 يسترەبيتەلدەرىمەن، ميگ-27 بومبالاۋشى ۇشاعىمەن، سۋ-17 شابۋىلداۋشى ۇشاقتارىمەن قارۋلانعان 10 اۆياتسيالىق پولك، مي-6, مي-8, مي-24 جانە مي-26 تىكۇشاقتارى، سونداي-اق ان-12 جانە ان-26 ۇشاقتارىمەن قۇرىلدى.

بۇگىنگى كۇنى اسكەري-اۋە كۇشتەرىنىڭ اۆياتسيالىق فلوتى زاماناۋي ۇشاقتارمەن، تىكۇشاقتارمەن، سونداي-اق ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتتارىمەن تولىقتىرىلدى. اۆياتسيا L-39, سۋ-25, سۋ-27, سۋ-30سم سياقتى ۇلگىلەرمەن قارۋلاندى. ارميا اۆياتسياسى مي-8, مي-17, مي-171ش، UH-1H-II (حيۋي-2), ES-145 كولىكتىك جانە جاۋىنگەرلىك تىكۇشاقتارمەن جانە مي-35م جاۋىنگەرلىك تىكۇشاقتارىن الدى. اسكەري كولىك اۆياتسياسى ان-26, ان-72, س-295, تۋ-154, بوينگ-757 ۇشاقتارىن الۋدا. مەملەكەتتىك قورعانىس تاپسىرىسىنا سايكەس جاقىن ارادا تۇرىك ءوندىرىسىنىڭ «انكا» ۇشقىشسىز ۇشاتىن اپپاراتتارى، سۋ-30سم، س-295 كولىك ۇشاقتارى، مي-35م تىكۇشاقتارى قابىلدانادى دەپ كۇتىلۋدە. «انكا» دروندارى وتە ءتيىمدى ءارى بايراكتار سوققى جاساۋشى دروندارىنان الدەقايدا ءتيىمدى بولادى دەپ بولجانۋدا.

اۆياتسيانىڭ قاۋىپسىزدىگى اۋە قورعانىس جۇيەسىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ول قانشالىقتى زاماناۋي بولسا، سونشالىقتى جاۋ ۇشاعىنان جانە زىمىرانىنان قورعالعان دەگەن ءسوز. 1995 جىلى اقپاندا الماتىدا قازىرگى ۋاقىتتا ارمەنيا، بەلارۋس، قازاقستان، قىرعىزستان، رەسەي جانە تاجىكستان كىرەتىن بىرلەسكەن اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس جۇيەسىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. سول جىلى س-300-ءدىڭ ءبىرىنشى ديۆيزياسى ەلىمىزدىڭ اۋە شەكاراسىن قورعاۋ ءۇشىن جاۋىنگەرلىك مىندەتىن اتقارۋدى باستادى.

قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ قۇرامىندا س-300پس، س-125, س-75, بۋك-م2ە قارۋلانعان زەنيتتىك-زىمىراندىق جانە راديوتەحنيكالىق اسكەرلەر بار. «نۇر» GM-403, روسا-رب، پ-18M رادارلارى دا ەل تىنىشتىعىن كۇزەتۋدە. مۇنداي قارۋ-جاراق جاۋدىڭ قازىرگى زامانعى اۋە شابۋىلى ساتىندە بارلىق بيىكتىك پەن جىلدامدىق دياپازونىندا انىقتاۋ مۇمكىندىگىنە يە. جاقىن ارادا اۋە قورعانىسى كۇشتەرى زاماناۋي «تور» زەنيتتىك-زىمىراندىق كەشەنىمەن جابدىقتالادى دەپ كۇتىلۋدە. اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ قۇرامىنا اۋە كەڭىستىگىن پايدالانۋدى باقىلاۋ، اۋە كەمەلەرىنىڭ ۇشۋىن تىكەلەي باسقارۋ، اۋە كەڭىستىگىن حالىق شارۋاشىلىعى مەن ۇلتتىق قورعانىس مۇددەلەرىنە ۇتىمدى ءبولۋ، اۋە قوزعالىسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرى بولىپ تابىلاتىن اۋە قوزعالىسىن باسقارۋ ورتالىعى دا كىرەدى. «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان عارىش اپپاراتتارىن ۇشىرۋ كەزىندە دە ورتالىق قىزمەتكەرلەرى تاۋلىك بويى كەزەكشىلىك اتقارادى. بۇل دا اۋە قورعانىسى ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

بۇگىنگى كۇنى اۋە قورعانىسى كۇشتەرى – قارۋلى كۇشتەردىڭ ەڭ ۇتقىر جانە تەحنيكالىق جابدىقتالعان بولىمشەسى، ونىڭ كۇندەلىكتى ءومىرى تەك جاۋىنگەرلىك دايىندىقپەن عانا ەمەس، مەملەكەتىمىزدىڭ اۋە شەكاراسىن قورعاۋ ماقساتىندا جاۋىنگەرلىك كەزەكشىلىك تاپسىرمالارىن ورىنداۋمەن دە سيپاتتالادى. ەلىمىزدىڭ اسپانىن اسكەري-اۋە كۇشتەرىنىڭ جوعارى بىلىكتى اۆياتسيا ماماندارى، اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ دايىندالعان راديوتەحنيكالىق جانە زەنيتتىك-زىمىراندىق ەكيپاجدارى كۇزەتىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا اۋە قورعانىسى كۇشتەرى ارميانى دامىتۋ مەن كاسىبيلەندىرۋدىڭ، اسكەري قىزمەتتىڭ مارتەبەسى مەن بەدەلىن ارتتىرۋدىڭ، اسكەرلەردىڭ جاۋىنگەرلىك دايارلىعى مەن تەحنيكالىق جاراقتالۋىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ، اسكەرلەردىڭ بەدەلىن ارتتىرۋدىڭ بارلىق اسپەكتىلەرى بويىنشا كەشەندى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا.
اۋە قورعانىسىن مىعىم ەتۋدىڭ تاعى ءبىر جولى، جاۋىنگەرلەردىڭ دايىندىعىن پىسىقتاۋ مەن ارتتىرۋ، ولارعا قاجەتتى تەحنيكانى الۋ. جاقىندا عانا قازاقستاندىق L-39 جاۋىنگەرلىك وقۋ-جاتتىعۋ ۇشاعى چەحيادا مودەرنيزاتسيادان ءوتىپ، ەلگە ورالدى. سونداي-اق مەملەكەتتىك قورعانىس تاپسىرىسى شارتى بويىنشا زاۋىتتا اسكەري كەمەلەر دە كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى.

مودەرنيزاتسيادان كەيىن ۇشاق جاڭا ساندىق اۆيونيكالىق تەحنيكانى، لاقتىرۋ جۇيەسىن، وبەكتيۆتى باسقارۋدى، بايلانىستاردى جانە ت.ب. جاراقتاندى. L-39 ۇشاعى كۋرسانتتاردى ۇشقىشتىق تەحنيكاعا باستاپقى وقىتۋعا ارنالعان. ول وقۋ ورىندارى مەن بولىمشەلەردىڭ ۇشۋ قۇرامىن وقىتادى، اۋە نىسانالارىن ۇستاۋعا بايلانىستى جاۋىنگەرلىك قولدانۋ ەلەمەنتتەرىن يگەرەدى، جەردەگى نىسانالاردى تالقانداۋ بويىنشا ءىس-قيمىلداردى ماشىقتايدى.

«ءبىز كۋرسانتتاردى وسى ۇشاقتا وقىتامىز. ولار ءۇشىن تاۋەلسىز ۇشۋ – ماڭىزدى وقيعا، ۇشقىش شەبەرلىگىن مەڭگەرۋگە جاسالعان العاشقى قادام. بولاشاقتا قاراپايىم جانە كۇردەلى پيلوتاجعا، مارشرۋت بويىنشا، بۇلتتاردا، تومەن بيىكتىكتە ۇشۋعا قول جەتكىزۋ ارەكەتتەرى ىسكە اسادى»، - دەيدى اۆياتسيالىق وقۋ ورتالىعىنىڭ ماماندارى.

قازىر اۋە قورعانىسى كۇشتەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ ءۇشىنشى كۋرس كۋرسانتتارى جاڭارتىلعان ۇشاقتاردا ءبىلىم الۋدا. ۇشۋ ارەكەتتەرى باستالار الدىندا بولاشاق ۇشقىشتار اۋە كەمەسىنىڭ تەوريالىق جانە ماتەريالدىق بولىگىن، ۇشۋ جۇمىسىن رەتتەيتىن قۇجاتتامانى جانە ەرەكشە جاعدايلاردا ارەكەت ەتۋ ءتارتىبىن زەرتتەيدى. تاجىريبەلى نۇسقاۋشى ۇشقىشتار ولارعا جاڭارتىلعان L-39 جاۋىنگەرلىك وقۋ-جاتتىعۋ ۇشاعىن مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى.

قازاقستان اۋەسىن قازاق ۇشقىشتارى قىراعىلىقپەن قورعاۋدا. 24 ساعات بويى كوز ىلمەيتىن قىراندار ەل تاۋەلسىزدىگى مەن ەگەمەندىگىنىڭ كەپىلى.

Abai.kz