بۇگىنگى كۇنى سوناۋ 90 جىلداردىڭ باس كەزىندە وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ، قازاق ۇلتىنىڭ ۇلتتىق ساناسىنىڭ كوتەرىلۋىنە سەپتىگىن تيگىزە بىلگەن «قازاق يدەياسى» ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان ۇنسىزدىكتەن سوڭ ۇلتشىل ازاماتتار تاراپىنان قايتا كوتەرىلىپ، قازاققا نە كەرەكتىگى جايلى ءباسپاسوز بەتتەرىندە جاڭا باعىتتاعى وي پىكىرلەردىڭ جاريالانۋى ۇلتتىڭ ويانا باستاعانىنان حابار بەرگەندەي. سوڭعى جىلدارى قازاقتان شىققان شىعارماشىلىق ادامدارىنىڭ جاس كارىسىنە قاراماي باسىم بولىگىنىڭ ءوز شىعارماشىلىق پوتەنتسيالىن جەكەلەگەن تۇلعالاردى ماقتاپ-ماداقتاۋ باعىتىنا ارناپ، ءوز باس پايداسى جولىندا شىعارماشىلىق بار مۇمكىندىگىن سارقا جۇمساپ جاتقانىنا كۋا بولۋدامىز. بىراق، كوپشىلىك بەت العان باعىتتان باس تارتىپ، ۇلت ەرتەڭى جايلى وي قوزعاپ، ۇسىنىس ايتىپ جۇرگەندەردىڭ بار ەكەندىگى كوڭىلگە ءۇمىت ۇيالاتادى. ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ماڭىزدى شەشىمدەردى قابىلداۋدا بيلىككە قاراپايىم حالىقتىڭ اسەر ەتۋ مۇمكىندىكتەرى جايلى وي قوزعاپ، ءدال قازىر «قازاق ءۇشىن نە ماڭىزدى، قازاققا نە كەرەك؟» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ جۇرگەن ازاماتتار نازارىنا سانالى ءومىرىن قازاق يدەياسىنا ارناعان سابەتقازى اقاتايدىڭ ۇلتقا قاتىستى يدەيالارىنىڭ ءبىر پاراسىن ۇسىنعىم كەلەدى.

بۇگىنگى كۇنى سوناۋ 90 جىلداردىڭ باس كەزىندە وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ، قازاق ۇلتىنىڭ ۇلتتىق ساناسىنىڭ كوتەرىلۋىنە سەپتىگىن تيگىزە بىلگەن «قازاق يدەياسى» ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان ۇنسىزدىكتەن سوڭ ۇلتشىل ازاماتتار تاراپىنان قايتا كوتەرىلىپ، قازاققا نە كەرەكتىگى جايلى ءباسپاسوز بەتتەرىندە جاڭا باعىتتاعى وي پىكىرلەردىڭ جاريالانۋى ۇلتتىڭ ويانا باستاعانىنان حابار بەرگەندەي. سوڭعى جىلدارى قازاقتان شىققان شىعارماشىلىق ادامدارىنىڭ جاس كارىسىنە قاراماي باسىم بولىگىنىڭ ءوز شىعارماشىلىق پوتەنتسيالىن جەكەلەگەن تۇلعالاردى ماقتاپ-ماداقتاۋ باعىتىنا ارناپ، ءوز باس پايداسى جولىندا شىعارماشىلىق بار مۇمكىندىگىن سارقا جۇمساپ جاتقانىنا كۋا بولۋدامىز. بىراق، كوپشىلىك بەت العان باعىتتان باس تارتىپ، ۇلت ەرتەڭى جايلى وي قوزعاپ، ۇسىنىس ايتىپ جۇرگەندەردىڭ بار ەكەندىگى كوڭىلگە ءۇمىت ۇيالاتادى. ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ماڭىزدى شەشىمدەردى قابىلداۋدا بيلىككە قاراپايىم حالىقتىڭ اسەر ەتۋ مۇمكىندىكتەرى جايلى وي قوزعاپ، ءدال قازىر «قازاق ءۇشىن نە ماڭىزدى، قازاققا نە كەرەك؟» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ جۇرگەن ازاماتتار نازارىنا سانالى ءومىرىن قازاق يدەياسىنا ارناعان سابەتقازى اقاتايدىڭ ۇلتقا قاتىستى يدەيالارىنىڭ ءبىر پاراسىن ۇسىنعىم كەلەدى.

20-عاسىر باسىنداعى  قازاقتىڭ ۇلتتىق دەربەس مەملەكەتىن قۇرۋ يدەياسىنىڭ جاقتاۋشىلاردىڭ ءبىرى، الاش  قايراتكەرى سماعۇل سادۋاقاسوۆ «قازاققا نە كەرەك؟» دەگەن تەرەڭ ماعىنالى ماقالا جازىپ، وندا وسى ساۋالعا  وزىنشە جاۋاپ بەرگەن ەكەن. ول ءوز ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالا كەلە، سول كەزەڭدە قازاق ءۇشىن ەكى ماسەلەگە ايرىقشا ءمان بەرۋ قاجەتتىلىگىن العا تارتادى، بىرىنشىدەن، قازاقتىڭ وزىندەگى شيكىزاتتى ءوز جەرىندە وڭدەپ، شويىن جول سالىپ، ءوندىرىستى وركەندەتۋگە بەل شەشە كىرىسۋى، ەكىنشىدەن، قازاقتىڭ بىلىمگە بەت بۇرىپ، ۇلتتىق كادرلار دايارلاۋ ىسىنە ۇكىمەتتىڭ دەن قويۋى. ويىن قورىتىندىلاي كەلە ول وسى ەكى ماسەلەنى جۇزەگە اسىرعاندا عانا قازاقتىڭ وزگەمەن تەڭەسەتىنىن العا تارتقان  (د.حامزابەكۇلى. «س.سادۋاقاسوۆ. قازاققا نە كەرەك؟ // حالىق كەڭەسى. 1992, 9 ءساۋىر، 2 ب.). ءدال وسى سۇراق 20-عاسىردىڭ سوڭىندا كوپتەگەن قازاقتىڭ ۇلتشىل ازاماتتارىنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن، بىراق،  تەك ساۋساقپەن سانارلىق ازاماتتار عانا اۋىزەكى اڭگىمەدەن ارى بارىپ، ءوز بەتتەرىمەن ارەكەت ەتە العان-دى، سول ازاماتتاردىڭ ءبىرى، عۇمىرىن ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا ارناعان، سول جولدا ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن كۇرەس جۇرگىزگەن بەلگىلى عالىم، ساياساتكەر سابەتقازى اقاتاي ەدى. ول جاپوننىڭ «يومۋري» گازەتىنىڭ ءتىلشىسىنىڭ وزىنە قويعان «قازاققا نە كەرەك؟» دەگەن ساۋالىنا جاۋابىن وسى تاقىرىپتاعى جەكە ماقالادا جان-جاقتى سارالاي كەلىپ، ءوز ويىن بىلاي قورىتىندىلايدى: «قازاققا كەرەك دۇنيە شاش ەتەك: باسپانا، استانا، اسحانا... بىراق، قازاققا ەڭ اۋەلى ۇلت رەتىندە دە، قانالعان تاپ رەتىندە دە باسىن قوسارلىق، ۇلى كوشكە مۇرىندىق بولارلىق ۇلتجاندى ءھام وتانسۇيگىش، دەموكراتياشىل ءھام رەسپۋبليكاشىل ساياسي پارتيا قاجەت!»، وسىلايشا ول ءوزى نەگىزىن قالاعان رەسپۋبليكالىق  پارتيانى قۇرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتىن اشىپ كورسەتەدى (س.اقاتاي. قازاققا نە كەرەك؟ // ازات. 1992, كوكەك №4, 4 ب.). سابەتقازى اقاتاي تاۋەلسىزدىككە ەندى عانا قول جەتكىزىپ، ەرتەڭىنە جوسپار قۇرا باستاعان ەلدىڭ ەرتەڭىن دەموكراتيا تالاپتارىنا ساي قۇرىلعان ۇلتتىق پارتيانىڭ بيلىككە ارالاسۋىمەن بايلانىستىرادى. ۇلت مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ باسىن قوسقان ساياسي پارتيانىڭ پارلامەنتتەن باسىم ورىندى يەلەنۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ساياساتتاعى ايقىنداۋشى كۇشكە اينالۋىن كوكسەيدى، جاڭا مەملەكەتتى باسقارۋ ىسىنە بۇرىننان بەرى جىلى ورىندى يەلەنىپ، كرەمل ءۇشىن قىزمەت ىستەگەن كوممۋنيستەر ەمەس، قازاق ءۇشىن جانىن بەرۋگە دايىن ۇلتشىل ازاماتتار كەلگەنىن قالايدى.

سانالى عۇمىرىن «قازاققا نە كەرەك؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەۋگە ارناعان، سوناۋ 1962 جىلى موسكۆادا قۇرىلعان قازاق جاستارىنىڭ «جاس تۇلپار» ۇيىمىنىڭ بەلدى مۇشەسى  بولىپ، قۋعىنعا ۇشىراعان، كەيىننەن 1986 جىلعى «جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ» بەلسەندى  قاتىسۋشىسى بولىپ، ءوز كوزىمەن كورگەن شىندىق تۋراسىندا ەتنوگراف-عالىم جاعدا بابالىقۇلىمەن بىرلەسە «قايرات قوعامىنىڭ دۇنيەجۇزى ۇلتتار قوعامىنا حاتىن» جازىپ، يمپەريانىڭ قىلمىسىن بۇكىل دۇنيەگە اشكەرەلەگەن. سونىمەن دە قويماي ۇلتتىڭ ءوز دەربەستىگىنە قول جەتكىزۋى ءۇشىن قانداي شارالار اتقارۋ قاجەتتىگىنە باس قاتىرىپ، 1988 جىلدان باستاپ ۇلتتىق ۇيىم قۇرۋ ءۇشىن جاسىرىن جۇمىس ىستەپ، دۇنيەگە «ازات» قوزعالىسىنىڭ كەلۋىنە سەبەپكەردىڭ ءبىرى بولعان، كەيىننەن وسى قوزعالىس اياسىندا قازاقستاننىڭ رەسپۋبليكالىق «ازات» پارتياسىن قۇرىپ، باسقارعان سابەتقازى اقاتايدىڭ ءوزى سۇيگەن ۇلتى ءۇشىن اتقارعان قىزمەتى اۋىز تولتىرارلىق.  وسى جولدا ول ءوزىنىڭ ۇستانىمدارى، ۇلت مۇراتتارى، جالپى ۇلتشىلدىق جايلى، مەملەكەت پەن قۇقىق، مەملەكەت نىسانى، مەملەكەتەگى ۇلتقا قاتىستى ساياسات جايلى ءوز ويلارىن باسپاسوزدە جاريالاپ، ءوزىنىڭ قازاقستاننىڭ ساياسي-قۇقىقتىق وي-پىكىرلەر تاريحىنداعى الاتىن ورنىن دا ايقىنداپ كەتتى. «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ جارعىسى مەن  باعدارلاماسىنىڭ، «قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيانىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى بولعان، وسى قوزعالىس اياسىندا قۇرىلعان رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ جارعىسىنىڭ ءماتىنىن جازعان سابەتقازى اعامىز سول كەزدەگى جاڭاشىل، ۇلتتىق باعىتتاعى يدەيالاردىڭ جاقتاۋشىسى بولا ءبىلدى. ول قوزعالىس جۇمىسىن باستاعان كەزدەن باستاپ ونىڭ قىزمەتى جايلى وزگە تەڭ توراعالارمەن قاتار ناسيحات جۇمىستارىنا بەلسەنە قاتىسىپ، «ازات» قوزعالىسى جايلى اقپارات قۇرالدارىندا كەڭ كولەمدە ماعلۇمات بەرۋ ىسىمەن اينالىستى. قوزعالىس تۋراسىندا ول: «ازات العا، بولاشاققا ءۇمىت ارتقان حالىق قوزعالىسى. ءبىزدىڭ تۇپكىلىكتى ماقساتىمىز: تولىق ۇلتتىق تاۋەلسىزدىك. كەلتە دە تۇسىنىكتى: «ازات»  - قازاق ۇلتىنىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك قورعانى. دۇنيەگە «ازات» قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسى ارقىلى كوز تاستايدى»، دەي كەلە، قوزعالىس جايلى ويىن كەلەسىدەي وربىتەدى: «قازاقتىڭ قازىرگى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسى ءبىر قايىرما ارەكەت ەمەس، ۇزاققا سوزىلعان جالعاستى تاريحي-ساياسي ءۇردىس. ونىڭ، مەنىڭ بولجاۋىمشا، ەكى ساتىسى بار. تومەنگى ساتىسىندا قازاقستان بارلىق سالادا تولىق تاۋەلسىزدىككە تىرناعىن ىلدىرەدى، ال ەكىنشى جوعارعى ساتىسىندا قازاق ۇلتىنىڭ تولىق ساياسي ەگەمەندىگى جۇزەگە اسۋى ءتيىس. بۇل ساتىسىندا ۇلتىمىز ءوز مەملەكەتىنىڭ تاريحي باياندى دامۋىن تەك ءوز قولىنا الۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ساياسي تىزگىندى ەشكىمگە جالتاڭداماي بەرىك ۇستاپ، ۇلتتىڭ تاعدىرىن تەك ءوزى شەشۋىن مويىنعا الادى» (س.اقاتاي. قازاقتىڭ كوسەگەسى قايتسە كوگەرەدى. // ازات. 1991, تامىز، №14, 3 ب.).

ايتا كەتۋ كەرەك، «ازات» قوزعالىسى ءوز جۇمىسىن باستاعان العاشقى كۇننەن باستاپ قوعامدا ونىڭ قىزمەتى جونىندە ەكى ءتۇرلى كوزقاراس قالىپتاسا باستادى. اسىرەسە، رەسمي بيلىك پەن كومپارتيانىڭ جاقتاۋشىلارى «ازات» قوزعالىسىن تەك ۇلتشىلدىق باعىتتاعى، ياعني مەملەكەتتەگى قازاق حالقىنىڭ عانا مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ، ونىڭ وزگە ۇلتتارعا قاراعاندا قۇقىعىنىڭ جوعارى بولۋىن كوزدەيتىن قوزعالىس رەتىندە كورسەتۋگە تىرىستى. ورىن الىپ وتىرعان جاعدايعا بايلانىستى «ازات» قوزعالىسىنىڭ تەڭ توراعالارىنىڭ ءبىرى رەتىندە ول «قازاقستانداعى كوپۇلتتى حالىقتىڭ اعايىنداسۋىن ارماندايتىن ۇيىمنىڭ ءبىرى - ءبىز. تۋىستىق الداۋسىراتقان «الديگە» ەمەس، اقيقات پەن شىندىققا تابان تىرەسىن دەيمىز. قازاقستاندى مەكەندەگەن كوپۇلتتى حالىق ەڭ اۋەلى سوققىعا ۇشىراعان قازاق باۋىرىنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايتپاي ءتۇسىنىپ، كەسەلدىڭ الدىن الىپ، كۇلە سويلەسە، قازاق تا قوڭسى وتىرعان اعايىنىنىڭ مۇقتاجىنا قۇلاق اسار ەدى-اۋ، شىركىن! قازاقتىڭ قاتۋلى قاباعى وندا نەگە جادىراماسىن! ءسويتىپ بارىپ دۇردارازدىقتىڭ ورنىن ۇلتارالىق شۇيىركەلەستىك باسار ەدى. يمانىمىز دا، ۇلتتىق باعدارلامامىز دا وسى. ورىس تا، نەمىس تە قازاقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسسە تاعىنان ءتۇسىپ قالمايدى. سوندا قازاعىم دا ولاردىڭ دا مۇددەسى ءۇشىن جانىن بەرەتىنىنە مەن كەپىل. سوندا عانا ازيا حالىقتارىنىڭ جۇرەگىنە ورىس دەگەندە قاتقان مۇزى ەريدى، سول ازيانىڭ ورتاسىن ويىپ وتىرعان قازاقتىڭ اجارى اشىلادى.» دەپ، قوزعالىستىڭ تۇپكى ماقساتىنىڭ ۇلتتار اراسىنا ارازدىق وتىن جاعۋ ەمەس، كەرىسىنشە، بىرلەسە قيمىلداپ دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋعا  ۇندەۋ ەكەندىگىن تۇسىندىرەدى. بايقاعانىمىزداي بۇل جەردە تەك قازاق حالقىنىڭ مۇددەسىن شەكتەۋ ارقىلى وزگەلەرگە جايلى جاعداي تۋدىرۋ ەمەس، وزگە ۇلتتاردىڭ الدىمەن قازاق مۇددەسىنە قايشى كەلمەۋى الدىعا تارتىلادى. وسىلايشا سابەتقازى اقاتاي وزگە حالىقتاردىڭ كىمنىڭ جەرىندە ءومىر ءسۇرىپ، كىمنىڭ جەرىندە وركەندەپ وتىرعانىن ۇمىتپاي، سول ەلدىڭ ەگەسىنە قۇرمەتپەن قاراعاندا عانا، قوعامدا ايتەۋىر ىشتەن تىنعان، شاراسىزدىق نەگىزىندەگى تىنىشتىق ەمەس، شىنايى دوستىق قارىم-قاتىناستىڭ ورنايتىندىعىن تۇسىندىرۋگە تىرىسادى.

قوزعالىس قۇرامىندا پارتيا قۇرىپ، سول ارقىلى پارلامەنتتەن ورىن الا وتىرىپ، مەملەكەتتە جۇرگىزىلىپ وتىرعان ساياساتقا دەموكراتيالىق جولمەن اسەر ەتۋدى كوزدەگەن ازاماتتاردىڭ قولداۋىمەن سابەتقازى اقاتاي رەسپۋبليكا اۋماعىن ارالاپ، ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزىپ، 1991 جىلى جاڭا قازاقستاننىڭ رەسپۋبليكالىق «ازات» پارتياسىنىڭ قۇرىلۋىنا مۇرىندىق بولدى جانە وسى پارتيا باسشىلىعىن ءوز قولىنا الدى. وسى پارتيا الدىنا قويىپ وتىرعان ماقساتتار جايلى ول «ەگەر دە  كۇندەردىڭ كۇنىندە «ازات» پارتياسى وكىمەت بيلىگىنە جەتە قالسا (پارلامەنتكە) بەس جىلدىڭ ار جاق بەر جاعىندا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن تولىق قامتاماسىز ەتە الار ەدىك.  سونداي-اق ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ ءار بابىن ىسكە اسىرىپ، ۇلتتىق شەكارامىزدى بۇتىندەر ەدىك. سسرو-داعى ەگەمەندى رەسپۋبليكالارمەن ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاردى قالىپقا كەلتىرۋ ارقىلى قازىرگى داعدارىس پروتسەسىن توقتاتىپ قانا قويماي، الەمدىك نارىققا تاۋار وندىرەتىن، ونىڭ ىشىندە اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ساتۋعا مۇمكىندىك تۋار ەدى. ەڭ باستىسى - قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك اتاۋىن، ەلدىك بەلگىلەرى بولىپ سانالاتىن جالاۋى مەن ءانۇرانىن، ەلتاڭباسىن قالىپقا ءتۇسىرۋ ىسكە اسىرىلادى. كۇندەلىكتى تۇرمىستىق قارىم-قاتىناستان ارى اسا الماي جاتقان قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ءوندىرىس، عىلىم، تەحنيكا سالالارىندا دا تولىق ۇستەمدىك جۇرگىزۋى ءۇشىن ءتيىستى شارالاردىڭ كەز-كەلگەنى ءوز دارەجەسىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. وسى ماسەلەلەر شەشىمىن تاپقاندا عانا رەسپۋبليكانى مەكەندەيتىن ورىس تىلدەس اعايىندار دا ەشكىمنەن ەشقانداي قاعاجۋ كورمەي، قازاق ۇلتى داۋلەتتەنگەن سايىن وزدەرىنىڭ دە سالتاناتىنىڭ اسىپ وتىرعاندىعىن سەزىنەر ەدى (ج.تويبازاروۆ. «ماقساتىمىز - تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتىن قۇرۋ». // حالىق كەڭەسى.  21.09.1991 ج.، 1 ب.). بۇل قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاماستان بۇرىنعى سۇحبات بولعاندىقتان، ساياساتكەردىڭ كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋىنىڭ ورىن الۋى مۇكىنشىلىگىنە ءالى كوزىنىڭ جەتپەگەنىن كورەمىز، بىراق، ول قايتسەك تە تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزەمىز دەپ، ءوز ويىن تايسالماي بىلدىرەدى جانە مەملەكەتتى دامىتۋدىڭ ءوز پارتياسى ۇسىنعان جوبالارىن دا ورتاعا سالادى. زەر سالا قاراساق، سول كەزدە ماقسات رەتىندە قويىلعان ماسەلەلەردىڭ كەيبىرى ءالى دە شەشىمىن تابا الماعاندىعىن كورۋگە بولادى.

ۇزاق ۋاقىت بوداندىقتا بولىپ، قازاق  ۇلتىنىڭ يمپەريا قۇرامىنداعى وتار رەتىندە باسىنان كەشىرگەن ازابىن، سول وتارشىلىقتىڭ ۇلتقا تيگىزگەن كەرى اسەرىن اشىنا بايانداي  كەلە، ول ءوزىنىڭ كەلەسى ءبىر سۇحباتىندا وسى وكىنىشتى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن كەلەسىدەي كورسەتەدى: «قازاقستان تاۋەلسىز، ىرگەلى ەل بولماي بۇل كەرەعار قۇبىلىستاردىڭ بىردە-بىرىنەن قۇتىلا المايمىز; - ەگەر دە تاۋەلسىزدىك تولىق بولسا - بۇل ىندەتتەردەن تولىق; - ەگەر دە تاۋەلسىزدىك جارتىلاي بولسا - جارتىلاي عانا قۇتىلامىز; - ال، الداۋسىراتقان، جاساندى تاۋەلسىزدىك بولسا - بۇل ىندەتتەردەن قۇتىلماي، ءوزىمىزدى-ءوزىمىز الدايمىز» (ج.تويبازاروۆ. «ماقساتىمىز - تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتىن قۇرۋ». // حالىق كەڭەسى.  21.09.1991 ج.، 1 ب.). ول تاۋەلسىزدىكتىڭ تەك دەكلاراتيۆتىك سيپاتتا بولۋىنا قارسى بولىپ، رەسەيدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسۋىنا جول بەرمەۋ قاجەتتىگىن وسى سوزدەرى ارقىلى جەتكىزەدى. بيلىكتىڭ ۇلتتىق نەگىزدى ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا باعىتتاعى، دەموكراتيا قاعيدالارىنا نەگىزدەلگەن ساياسات جۇرگىزۋىن جاقتادى.

1991 جىلعى قىركۇيەكتەگى «ورال وقيعالارى»، سولتۇستىك وبلىستارداعى شيەلەنىستى جاعداي، ورىس شوۆينيستەرىنىڭ قازاق جەرىنە كوز الارتا قاراۋى سابەتقازى اقاتايدىڭ وسى ماسەلە تۋراسىندا ءوز كوزقاراسىن بىلدىرۋىنە يتەرمەلەدى. ول ورىس زيالىلارىنا اشىق حات جولداپ، ولاردىڭ كوپتەگەن عاسىرلار بويى قوردالاناعان ۇلتارالىق تاتۋلىق ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولىپ، وزدەرىن سول وتار حالىقتاردىڭ ورنىنا قويىپ، سولاردىڭ كوكەيىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋ ارقىلى ويلانا وتىرىپ، پاراساتپەن شوۆينيزمگە بىرلەسە قارسى شىعۋىن ۇندەدى: «ەگەر ورىستىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى ۇلتتىڭ ءوز مادەنيەتى تۋرالى ءوز پىكىرى بولماي، شىنىندا دا ناعىز ۇلى دا گۋمانيستىك مادەنيەت ەكەنى راس بولسا، ونىڭ وزىق وكىلدەرى، سىزدەر، مىناداي اششى دا انىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك: نەلىكتەن رەسەيدىڭ ورىس ەمەس حالىقتارى ۇدايى بۇلقىنىپ جاتادى، «بۇلارعا نە جەتپەيدى؟». نەلىكتەن ورىس مادەنيەتىنىڭ بۇراتانا حالىقتاردىڭ مادەنيەتىنە دەگەن ىقپالى ولار ءۇشىن ارقاشان زالالمەن اياقتالىپ وتىرادى؟ نەلىكتەن «ءوز ەركىمەن قوسىلعاندار» بودانعا اينالادى؟ ءالى كۇنگە يمپەريا كارتاسى نەگە ءبىر عانا تۇسپەن بويالعان؟ نەگە «بۇراتانا» حالىقتار وسى ۋاقىتقا دەيىن وزدەرىنىڭ ساياسي بيلىگىن ءوز قولىنا الا الماي جاتىر؟ نەلىكتەن ءبىزدىڭ قالاي ءومىر ءسۇرۋىمىز كەرەكتىگىن ورتالىقتاعى گەنەرالدار مەن كوميسسارلار جاقسىراق ءبىلۋى ءتيىس؟ نەلىكتەن ءبىزدىڭ ۇلاندارىمىزدىڭ قولىنا قارۋ بەرىپ، ولاردى باسقا «بۇراتانالاردى»، مىسالى، انتىن بۇزا وتىرىپ، بالتىق ەلدەرىن «تىنىشتاندىرۋعا» پايدالانادى؟ نەلىكتەن بىزدەر، قازاقتار، ءوز جەرىمىزدە باسقا جاقتان كەلگەن «قوناقتاردان» الدەقايدا از بولىپ شىقتىق. نەلىكتەن قازاق جاستارى ءوز جەرىندە وتىرىپ، «ورىس تىلدەس تۇرعىنداردىڭ» ءۇيىنىڭ ءبىر قۋىسىندا قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ ءومىر سۇرەدى؟ نەلىكتەن؟ نەلىكتەن ءبىزدىڭ، ياعني، بۇراتانا حالىقتاردىڭ، وزدەرىنە ءۇش ءجۇز جىلدان بەرى تاۋەلدى ەتىپ قويعان قۇدايدان دا كۇشتىرەك مىرزالارىمىز بار؟

ورىستىڭ وزىق زيالىلارىنىڭ وكىلدەرى! تاعدىرلاس، تاۋقىمەتتەس ازاماتتار! ديكتاتۋرا مەن يمپەريانى كوكسەپ، بەت پەردەسىن سىپىرىپ تاستاعان شوۆينيستەردىڭ سەكەڭدەۋىنە قارسى كوشەلى دەموكراتيالىق قوزعالىسقا بىرىگىڭدەر! ءوز تۋعان حالقىڭىزدىڭ ابىرويى مەن مەرەيىن اياققا باسپاڭىزدار، ۇلتىڭىزدىڭ وزدەرىڭىز ءۇشىن قاسيەتتى ەسىمىن بۇگىنگى جانە بولاشاقتاعى «بۇراتانالار» ۇرپاعىنىڭ قارعىسىنان ساقتاڭىزدار! ۇرانشىل شوۆينيستەردىڭ ءىس-ارەكەتىنە تويتارىس بەرۋگە شىعىڭىزدار! كونستيتۋتسيانى قابىلدايتىن دا، قابىلدامايتىن دا تەك قانا حالىق! اسكەر ەمەس (س.اقاتاي. تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ تۇپكى ماقساتىمىز. // قازاق ادەبيەتى. 27 قىركۇيەك 1991 ج.، 6-7 ب.).

ءوزىنىڭ ۇلتشىل ەكەندىگىن ماقتان ەتىپ، ول جايلى جاسىرماي ايتىپ، ۇلتشىلدىقتىڭ ءمانىن تۇسىندىرۋدەن جالىقپاعان سابەتقازى اعامىز بۇل ماسەلەگە كوپتەگەن ماقالالارىن ارنادى. ول ادام بويىنان، اسىرەسە، قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى بويىنان تابىلاتىن ءۇش قاسيەت - ۇلتشىلدىق، ۇلتجاندىلىق جانە ۇلتسىزدىق تۋرالى ءوز ويىن كەلەسىدەي وربىتەدى: «ۇلتشىلدىق تا، ۇلتجاندىلىق تا ۇلتسىزدىققا قاراعاندا  ورەلى قاسيەت. بىراق، شىنايى ۇلتشىلدىققا نە جەتسىن! ويتكەنى ۇلتسىزدىقتا (ماڭگۇرتتىكتە) ساتقىندىق بار، ۇلتجاندىلىقتا جالاڭ سەزىم باسىم دا، ال ۇلتشىلدىق بولسا، بىربەتكەي ساياسي كاتەگوريا، ورەلى دە كوشەلى فيلوسوفيالىق ۇعىم، ەزىلگەن ۇلتتاردىڭ جاراقاتىنىڭ داۋاسى، شيپاسى. ۇلتشىلدىق قۇلاققا قانشا جاعىمسىز ەستىلگەنىمەن، ول عىلىم شەڭبەرىنە سىيمايدى. ول - ءىلىم. ۇلتجاندىلىق ادام بىتكەننىڭ بارشاسىندا بار بولسا، ۇلتشىلدىق زەيىندى، الدى-ارتىن بولجاعىش اسىل ازاماتقا عانا ءتان قاسيەت ەكەنىن باسا ايتقانىمىز ءجون. ۇلتتى جۇرەكپەن عانا سەزىنىپ، جۇرەكپەن جاقسى كورۋمەن ۇلتتى بوستاندىققا، ونىڭ تاريحي ارمان-مۇددەسىنە الىپ بارا المايمىز. تەك شىنايى ۇلتشىلدىق يدەيا تەپكىگە، جات ەلدىڭ بوداندىعىنا تۇسكەن حالقىن جۇرەگىنىڭ جىلۋىنا بولەي وتىرىپ، ۇلتى ءۇشىن قاسىقتاي قانى، شىبىنداي جانى قالعانشا اقىرعى دەمىن، كۇش-قۋاتىن سارقا جۇمسايدى.

ۇلتجاندىلىق ۇلتشىلدىقتىڭ بالاماسى ەمەس. ۇلتشىلدىق الەۋمەتتىك زاڭدىلىقتار توعىسقان ءىلىم دە، ۇلتجاندىلىق - تۇپتەپ كەلگەندە قوس جاستىقتى شىنتاققا باسىپ قويىپ، قايماق قاتقان قارساق جون كۇرەڭ شايدى سوراپتاپ ءىشىپ، سارى ساماۋرىننىڭ جانىندا بايبىشەسى مەن بالا-شاعاسىنىڭ ورتاسىن ويىپ وتىرىپ، ۇلت تۋرالى، قازاق حالقىنىڭ ارمان- مۇددەسى تۋرالى ءسوز باستاۋعا الدە ءساندى بوتەلكە تولعان داستارحان باسىنداعى بەيپىل اڭگىمەگە  سايادى، ۇلت ءۇشىن اسا كەرەك ناسيحات، ۋاعىز ەشكىمنىڭ باسىن اۋىرتپايتىن كۇڭكىلگە اينالادى. ساياسي ارەكەتپەن استاسپاعان، ءوزىنىڭ ۇلتى ءۇشىن، ەلى مەن جەرى ءۇشىن، بالا-شاعاسى ءۇشىن ەشقاشان ساياسي ارەكەتكە باستاماعان ادام ۇلتجاندىلىق سيپاتتا عانا قالادى (اق اتاي. ۇلتسىزدىق، ۇلتشىلدىق ءھام ۇلتجاندىلىق.// قازاق ادەبيەتى، 10 ءساۋىر، 1998 ج.، 8 ب.).

ول ۇلتشىلدىق سەزىمنىڭ ۇلتتى ۇلت رەتىندە ساقتاپ قالاتىنىن، ۇلتشىل ازاماتتار ۇلتتىڭ يادروسى ەكەندىگىن، سوندىقتان ۇلتشىل ادامنان قورىقپاي، ونى ۇلتشىلدىعى ءۇشىن قۇرمەتتەۋ قاجەتتىگىن، سونداي-اق مەملەكەتتىڭ تەتىگىن ۇستاۋشى ازاماتتاردىڭ بويىندا، ەڭ قۇرىعاندا، ۇلتجاندىلىقتىڭ ۇشقىنى بولۋى قاجەتتىگىن العا تارتادى. «بىزدەي كونبىس حالىقتىڭ وتارشىلدىققا قارسى قويىلاتىن ۇلتشىلدىقتان وزگە قارۋى دا جوق. ۇلتشىل بولماعاندىقتان - جەردەن ايرىلدىق. ۇلتشىل بولماعاندىقتان - ەدىل مەن ەرتىستەن، ىلە مەن ەسىلدەن ايرىلدىق. ەندى ەلدەن ايىرامىز دەپ قوقاڭدايدى قارا ورىس. سوندا ۇلتشىلدىقتان باسقا بىزدە نە قالدى؟ دەمەك، وتارشىلدىق ۇدەگەن سايىن ۇلتشىلدىق تا داۋىرلەي ءتۇسىپ، وتارشىلدىق باسەڭسىسە - ۇلتشىلدىق تا باسەڭسىپ وتىرۋى زاڭدى. ۇلتشىلدىقتى قوزدىرۋشى كۇش - وتارشىلدىق. ۇلتشىلدىق وزدىگىنەن ءوزى تۋمايدى. ونىڭ سەبەبى بار. وتارشىلدىق قىسىمنىڭ كەز-كەلگەن ءتۇرى كەزدەسە بەرەتىن قازاقستاندا ۇلتشىلدىق بار، بولا بەرەدى، بولا بەرۋگە دە ءتيىستى.

ماسەلەنىڭ ساياسي قاتپارى «كوپۇلتتى» قازاقستاندا قاي ۇلت ءوزىنىڭ ساياسي بيلىگىن قامتاماسىز ەتەدى، قىسقاشا ايتقاندا، «قازاقستان كىمدىكى؟» - وسىعان سايادى.  پرەزيدەنتىمىز: «قازاقستان - قازاقستاندىقتاردىكى» دەيدى. ءبىز ايتامىز: «جوق، قازاقتىكى، بىراق باسقا ۇلت وكىلدەرى تۇرعىسى كەلسە تۇرا بەرسىن - ولارعا كەت تە، كەل دە دەمەيمىز». ارينە، كەلىمسەكتەردىڭ رۇقساتسىز كەلمەگەنىن قالار ەدىك. مۇنداي ءسوزدى رەسەي دە، اقش تا ءوز كەلىمسەكتەرىنە جاسىرماي ايتادى. ال ءبىز ايتپايتىنداي نە كورىنىپتى. ۇلتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن بىرلىگىنىڭ سيمۆولى بولىپ سانالاتىن پرەزيدەنتىمىزدىڭ باسقا كورشىلەس ەلدىڭ باسشىسىنىڭ تىزگىنىندە كەتىپ، ءىزباسار ءىنىسى  بولعانى نامىسىمىزعا تيەدى، قازاقتىڭ ۇيىقتاپ جاتقان ۇلتشىلدىق سەزىمىن قوزدىرا تۇسەدى. ۇلتجاندىلىقتى قازاقستاننىڭ تاعىنا پرەزيدەنتىمىزدىڭ شاپان جامىلىپ، قامشى ۇستاعانىنان ەمەس، ونىڭ كۇندەلىكتى ساياساتىنان باعامداپ وتىرساق دەيمىز» (س.اقاتاي. ۇلتشىل بولۋ ۇيات پا؟ // جاس قازاق. 24 ماۋسىم، 1992 ج.، 5 ب.).

ەسكەرە كەتەتىن ءبىر جايت، قالىپتاسقان جاعدايدى ايقىن باعامداي بىلگەن س.اقاتاي «ازات» قوزعالىسىنىڭ دا، وسى اتتاس رەسپۋبليكالىق پاريانىڭ دا اشىق وپپوزيتسيالىق باعىت ۇستانباۋىن قالادى، دەگەنمەن بيلىككە ءوز ەسكەرتۋلەرىن جاساۋ ارقىلى، ىقپال ەتۋدى كوزدەدى (س.اقاتاي. جۇيەلى ءسوز جۇيەسىن، جۇيەسىز ءسوز يەسىن تابادى. // ەگەمەن قازاقستان.21 اقپان 1997 ج، 2 ب.). ءدال وسى ۇستانىمىنا بايلانىستى «ازات» قوزعالىسىنىڭ 1992 جىلعى 17-24 ماۋسىم اراسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق نارازىلىق اكتسياسى بارىسىندا س.اقاتاي قوزعالىستىڭ رەسپۋبليكا باسشىلىعىنا قويعان تالاپتارىنا قارسى شىقتى جانە وسى ارەكەتى ءۇشىن قوزعالىستىڭ وزگە باسشىلارىمەن ورتاق مامىلەگە كەلە المادى. بۇل ءوز كەزەگىندە قوزعالىستىڭ ىدىراۋىنا جانە ونىڭ باسشىلارى اراسىنداعى ۇلكەن داۋعا  اكەلىپ سوقتىردى (س.اقاتاي، م.ءتاتىموۆ. ازاتتىقتارعا اشىق حات. // قازاق ادەبيەتى. 1992 جىل 6 قاراشا، 16 ب.). وسىدان كەيىن «ازات» گازەتىندە قرپ 1 سەزىنىڭ سابەتقازى اقاتاي جونىندەگى مالىمدەمەسى جاريالاندى. وندا سابەتقازى اقاتايدىڭ ساياساتكەر رەتىندەگى مىنەزىندەگى كەمشىلىكتەر مەن ساياسي باعىتىنداعى قاراما-قايشىلىقتارعا كەڭىنەن توقتالىپ، ونىڭ پارلامەنتتىك ساياسي پارتيانىڭ جەتەكشىلىگىنە لايىق ەمەستىگى مالىمدەلدى («ازات» 1992, قازان،№14. 2-بەت). كەيىنىرەك  وسى گازەت بەتىندە ح.قوجا-احمەتتىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكالىق پارتياسىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى سابەتقازى اقاتايعا اشىق حاتى» جاريالاندى («ازات» 1992, جەلتوقسان،№18. 3-بەت). ارينە، مەن اتالعان ماتەريالدارداعى ماسەلەلەر ارقىلى سابەتقازى اعامىزعا قاندايدا ءبىر سيپاتتاما بەرۋدەن اۋلاقپىن، دەگەنمەن ورىن العان جايدى ەسكەرمەي كەتۋگە دە بولمايدى. جالپى ادامداردا پەندەشىلىكتىڭ بولاتىندىعىن، يدەالدى ادام تەك پايعامبارىمىز ەكەندىگىن بارلىعىمىز دا مويىندايمىز، سول سەبەپتى، مەن ءار تۇلعا تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا ونىڭ جەكە مىنەز-قۇلقىن، ءباز بىرەۋلەرمەن ارادا بولعان جاعىمسىز جايلاردى ەمەس ونىڭ ۇلت ءۇشىن اتقارعان ىستەرىن، ۇسىنعان يدەيالارىن تالداۋدى ءجون كورەمىن جانە زەرتتەۋشى رەتىندە نەيترالدىق باعىتتى ۇستانامىن. ءار ساياساتكەردىڭ ۇستانعان قاعيداسى بولادى، سول سەكىلدى سابەتقازى اقاتايدىڭ باستى ماقساتى قانداي جولمەن بولسا دا قازاق ۇلتىنىڭ جەتىستىكتەرگە جەتۋى بولدى، سوندىقتان دا ول ۇلت مۇددەسى ءۇشىن مەملەكەتتىك بيلىك جىبەرگەن قاتەلىكتەرگە كەشىرىممەن قاراۋدى جاقتادى. سابەتقازى اقاتاي قازاق ۇلتى ءۇشىن مەملەكەت بيلىگىن قولداۋ ءتيىمدى بولارىن ءوز ۇزەڭگىلەستەرىنە تۇسىندىرۋگە تىرىستى، ول قازاقتىڭ ۇلت جاناشىرلارىن ۇلت بولاشاعى ءۇشىن بيلىكپەن ىمىراعا كەلىپ، بيلىككە قولداۋ كورسەتە وتىرىپ سول بيلىككە اقىرىنداپ جاقىنداپ، ءتيىستى مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولارداعى ورىنداردى يەلەنىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇستانىمدارىن ۇلت باعىتىنا وزگەرتۋ قاجەتتىگىن جاقتادى. ول قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ مەملەكەتتىك بيلىككە وپپوزيتسيا بولىپ، قاۋقارسىز قالىپتا قالعاننان قاراعاندا سول بيلىكتىڭ باسىنداعىلارمەن ءتىل تابىسا وتىرىپ ۇلتتىق ماسەلەلەردى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە شەشۋ مۇمكىندىگىن العا تارتتى. ول تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا قازاق ەلىنىڭ نىعايۋى ءۇشىن بيلىكتى قولداۋ قاجەت دەپ ءتۇسىندى جانە اشىق تۇردە بيلىككە حالىقتى قارسى قويىپ، ونسىز دا جاس مەملەكەتتى السىرەتپەۋ قاجەتتىگىن جاقتادى. سابەتقازى اقاتاي كوزى قاراقتى، كانىگى ساياساتكەر رەتىندە ۇلت مۇددەسى ءۇشىن بيلىك تاراپىنان جىبەرىلگەن كەيبىر قاتەلىكتەرگە كوز جۇما قاراۋ ارقىلى ونىڭ بولاشاقتا قاتە جىبەرمەۋىنە ىقپال ەتۋدى كوزدەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بيلىك باسىنا قازاق مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن، بولاشاقتا دا قازاق ۇلتىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت ىستەيتىن قازاق ءتىلدى ازاماتتاردىڭ كەلۋىن قالادى. وسى ماقساتىن وزىمەن بىرگە تاۋەلسىزدىك جولىندا كۇرەسكەن مايدانداستارىنا جەتكىزۋ ءۇشىن قاراپايىم «جامان بيەنى جابۋلا دا قۇلىنىن ال» دەگەن ماتەل ارقىلى ولارعا وي تاستادى. دەگەنمەن، بۇل ماتەلدىڭ تەرەڭ ءمانى، فيلوسوفيالىق استارى ونىڭ ءبىر كەزدەرى بىرىگە جۇمىس اتقارعان مۇددەلەستەرى تاراپىنان ناقتى قابىلدانعان جوق. بۇل ارينە وكىنىشتى جايت.

قازاقستانننىڭ عىلىمىنا سۇبەلى ۇلەس قوسقان عالىم، ساياساتكەر سابەتقازى اعامىز قازاقتىڭ اتقامىنەر، قىزمەتشى ازاماتتارىنىڭ اتاق، داڭق، دارەجە قۋىپ، سول جولدا نەبىر قۇيتىرقى ىستەرگە بارىپ جاتقانىنا اشىنا قارسى تۇردى، قازاق ازاماتتارىن ۇلت مۇددەسى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە شاقىردى. ول عىلىمنىڭ تازا، وتىرىكتەن ادا، شىنشىل بولۋىن جاقتادى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا وتىرىك اتاق پەن دارەجەنى ەنشىلەپ، ۇلكەن مانساپتاردى يەلەنۋشىلەرگە اشىق مايدان اشتى، باسپاسوزدە پلاگيات جايلى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ماقالا جاريالاپ، قازاق عىلىمىنىڭ تازا باعىتتا دامۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى (س.اقاتاي. اڭقاۋ ەلگە ارامزا مولدا. جاس قازاق 3 قىركۇيەك 1991 جىل).

جالپى قازاقتىڭ ساياسي جانە قۇقىقتىق ىلىمدەر تاريحىنداعى باستى يدەيا تاۋەلسىزدىك يدەياسى بولدى، قازاقتىڭ كوزى قاراقتى، بىلىكتى ازاماتتارىنىڭ باس قاتىرعان ماسەلەسى قايتسە قازاق دەربەس بولادى، قانداي ەل بولادى دەگەنگە سايدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى دا بۇل يدەيا ءوز وزەكتىلىگىن جويمادى، ەندىگى جەردە باستى ماسەلە قازاق قايتسە تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ، سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالىنان ازات ەل رەتىندە داميدى دەگەن سيپاتقا اۋىستى. بۇگىنگى كۇنى «قازاققا نە كەرەك» دەگەن ساۋال تاعى دا وزەكتى بولىپ تۇر. ەندىگى جەردە قازاققا ىدىراۋدان باس تارتىپ، سانالى تۇردە باس بىرىكتىرىپ، مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ماسەلەلەرگە قاتىستى شەشىم قابىلداۋدا بيلىككە ناقتى اسەر ەتە الاتىن شەشۋشى كۇشكە اينالۋ قاجەت بولىپ تۇر. وسى تۇستا قازاقتى دىنمەن، تىلمەن، دىلمەن بولشەكتەۋشى كۇشتەرگە تويتارىس بەرەتىن «ءبىرتۇتاس ۇلت» لوزۋنگىسى بارىنشا ناسيحاتتالۋى ءتيىس. تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاق ازاماتتارى قۇرعان ءارتۇرلى ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى قازاقتىڭ باسىن بىرىكتىرۋ جولىندا بىرىگە قىزمەت اتقارۋى قاجەت. قازاق ۇلت رەتىندە ءبىرتۇتاس قالىپقا تۇسكەندە عانا ەلىمىزدى مەكەندەۋشى وزگە ۇلت دياسپورالارى ونىڭ اينالاسىنا شوعىرلانادى. ۇلتتىق بىرىگۋ جايلى ويدى ۇلت بىرلىگىن ويلاعان سابەتقازى اعامىزدىڭ قازاعىنا ارناعان وسيەت سوزدەرىمەن اياقتاۋدى ءجون كوردىم. «قازاعىم حالقىم! انا ءتىلىڭدى قۇدىرەت تۇت. ءوز انا ءتىلىن بىلمەگەن قازاققا قۇرمەت كورسەتپە، قىزمەت ۇسىنبا. مالعا جىبەر، ۇيرەنسىن! رۋشىلدىق - ۇلتتىق بىرلەسۋگە كولدەنەڭ تۇرعان ىندەت. مۇنىمەن بەلدەس. اتاڭنىڭ بالاسى عانا بولىپ قالىپ، ءوزىڭدى ءوزىڭ كەمسىتپە. ۇلتتىڭ ۇلى بولىپ مەرەيىڭدى ۇستەمدەت. قازاق جاسى! الىستان تويات ىزدە. اۋىل ماڭىندا قالىپ قالما. ونەر، ءبىلىم قۋ. جامان ادەتتەن بويىڭدى تازا ۇستا. قازاق ايەلى! بالا تاپ، كوپ ىندەتتەن قۇتىلاسىڭ. قاشقان بەرەكەڭ قايتا كەلەدى. انا ءتىلىڭدى بالاڭا سۇتىڭمەن ءسىڭدىر. قازاق ۇلىعى! جەرىمىزدە قارۋ-جاراق وندىرتپە. الەمگە قازاق ۇلتىنىڭ بار ەكەندىگىمەن ساناستىرۋ جولىن تاپ. ۇلت ماسەلەسىن العا قوي. ۇلت بايلىعى - سەنىڭ باقىتتى ءومىرىڭنىڭ دە كەپىلى. زيالىلاردىڭ سوزىنە قۇلاق ءتۇر. اتى مەن ارۋاعىن تۇت، ءسوزىن قۇرمەتتە. ول - سەنىڭ التىن قازىعىڭ. ادىلەت جولىن ىزدەستىرۋدەن تانبا» (ت.رىسبەكۇلى. ەل ەرتەڭى ەلەڭدەتەدى. // امانات. 1991, قىركۇيەك.№3, 7 ب.)

«Abai.kz»