90-جىلداردىڭ ورتاسىندا ءبىلىم سالاسىنا ەنگىزىلگەن رەفورمانىڭ ءبىرى - ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ بولدى. ۇبت ەنگىزىلگەن ون جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە، ايتەۋىر جىلدا ءبىر كەمشىلىك ورىن الىپ كەلەدى. العاشقى جىلدارى ۇيىمداستىرۋ شارالارىنىڭ كەمشىن تۇستارى كورىنسە، كەيىنگى جىلدارى باقىلاۋ شارالارىنداعى ولقىلىقتار ورىن الدى. ەندى عانا ۇيىمداستىرۋ، باقىلاۋ شارالارىنىڭ ماسەلەسىن شەشتىك پە دەگەندە، تاعى ءبىر ماسەلەنىڭ قۇلاعى قىلتيىپ شىعا كەلدى.

ماسەلەنىڭ ءمانى

رەداكتسياعا تەلەفون ارقىلى حابارلاسقان بيىل مەكتەپ بىتىرگەن، ۇبت-دا جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن شەكتى دەڭگەيدەن ارتىق بالل (شەكتى دەڭگەي - 45 بالل) جيناي وتىرىپ، ەكى جاس تۇلەك وقۋعا تۇسە الماعان. ال ەندى «45 بالدان ارتىق جيناعان بولسا، نەگە جوعارى وقۋ ورنىنا قابىلدانبايدى» دەگەن سۇراقتىڭ تۋى زاڭدى. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن تۇلەكتەردىڭ ءوز سوزىمەن جەتكىزەيىك.

ءبىرىنشى تۇلەك، ساكەن:

90-جىلداردىڭ ورتاسىندا ءبىلىم سالاسىنا ەنگىزىلگەن رەفورمانىڭ ءبىرى - ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ بولدى. ۇبت ەنگىزىلگەن ون جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە، ايتەۋىر جىلدا ءبىر كەمشىلىك ورىن الىپ كەلەدى. العاشقى جىلدارى ۇيىمداستىرۋ شارالارىنىڭ كەمشىن تۇستارى كورىنسە، كەيىنگى جىلدارى باقىلاۋ شارالارىنداعى ولقىلىقتار ورىن الدى. ەندى عانا ۇيىمداستىرۋ، باقىلاۋ شارالارىنىڭ ماسەلەسىن شەشتىك پە دەگەندە، تاعى ءبىر ماسەلەنىڭ قۇلاعى قىلتيىپ شىعا كەلدى.

ماسەلەنىڭ ءمانى

رەداكتسياعا تەلەفون ارقىلى حابارلاسقان بيىل مەكتەپ بىتىرگەن، ۇبت-دا جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن شەكتى دەڭگەيدەن ارتىق بالل (شەكتى دەڭگەي - 45 بالل) جيناي وتىرىپ، ەكى جاس تۇلەك وقۋعا تۇسە الماعان. ال ەندى «45 بالدان ارتىق جيناعان بولسا، نەگە جوعارى وقۋ ورنىنا قابىلدانبايدى» دەگەن سۇراقتىڭ تۋى زاڭدى. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن تۇلەكتەردىڭ ءوز سوزىمەن جەتكىزەيىك.

ءبىرىنشى تۇلەك، ساكەن:

- بيىلعى ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋدە بەس پاننەن بارلىعى 61 بالل جينادىم. اتاپ ايتقاندا، قازاق تىلىنەن - 14, قازاقستان تاريحىنان - 18, قازاق ادەبيەتىنەن - 22, ورىس تىلىنەن - 6, ماتەماتيكادان 1 بالل. ماتەماتيكادان ءبىر بالل العاندىقتان، ماعان ۇبت-نىڭ سەرتيفيكاتىن بەرمەدى. ال سەرتيفيكات بولماسا، جوعارى وقۋ ورىندارى قابىلدامايدى. مەن گۋمانيتارلىق ماماندىقتى تاڭداعان بولاتىنمىن. الايدا قانداي دا ءبىر كەزدەيسوقتىق بولماسا، مەنىڭ جوو-عا ءتۇسۋىم ەكىتالاي سياقتى. ويتكەنى قاي ماماندىقتى تاڭداساڭ دا، ماتەماتيكا ءپانى بار. ال مەنىڭ ناقتى پاندەرگە كەلگەندە، قابىلەتىم تومەن.

ەكىنشى تۇلەك، ميراس:

- مەن ورىس مەكتەبىن ءبىتىردىم. جاسىمنان تەحنيكاعا قىزىعامىن. سوندىقتان تەحنيكالىق ماماندىقتى تاڭدادىم. ۇبت-دا بارلىعى 59 بالل جينادىم. بىراق قازاقستان تاريحى پانىنەن 2 بالل الىپ، ۇبت سەرتيفيكاتىن الا الماي قالدىم. سەرتيفيكاتسىز جوو-لارعا قابىلدامايدى. تەحنيكالىق ماماندىققا تاريح ءپانىنىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەنىن بىلمەيمىن. ەڭ باستىسى، ماتەماتيكادان - 22, فيزيكادان 20 بالل جيناعان ەدىم. ال كەيبىر قۇربى-قۇرداستارىم ماتەماتيكا، فيزيكا پاندەرىنەن 14-15 بالل الىپ تا، مەن تاڭداعان ماماندىققا وقۋعا ءتۇسىپ وتىر.

مامانداردىڭ  كوزقاراسى

وسى ماسەلە جونىندە ماماندارمەن حابارلاسىپ، پىكىرلەرىن  بىلگەن ەدىك.

قانسەيىت ابدەزۇلى، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

- ۇبت - ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەگەن جۇيە.  قازىرگى كەزەڭ - پروگرەستىك، جاڭارعان تەحنولوگيا كەزەڭى. ال جاڭارعان تەحنولوگيانى ماتەماتيكاسىز يگەرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان گۋمانيتارلىق ماماندىقتاردان ماتەماتيكانى الىپ تاستاۋعا بولماس. دەگەنمەن ۇبت-دا تاڭداعان ماماندىعىنا بايلانىستى، گۋمانيتارلىق پاندەردەن ۇزدىك باعا الىپ، ماتەماتيكادان قاناعاتتانارلىقسىز باعا العان جاعدايدا، تالاپكەرگە قوسىمشا مۇمكىندىك بەرىپ، اۋىزبا-اۋىز اڭگىمە وتكىزىپ، بالا ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىن دالەلدەپ جاتسا، ونداي دارىندى بالالاردى جوو-لارعا قابىلداۋدىڭ جاڭا تەتىگىن ويلاستىرۋ كەرەك سياقتى. ويتكەنى جۇزبە-ءجۇز سويلەسىپ، بالانىڭ العىرلىعىن انىقتاۋعا بولادى. الايدا بۇل - ماماندارمەن باس قوسا وتىرىپ شەشەتىن ماسەلە.

سابىر وسپانوۆ، جاۋتىكوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان فيزيكا-ماتەماتيكالىق مەكتەپ-ينتەرناتى ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى:

- ورتا ءبىلىم سالاسىنداعى ءتارتىپ جالپىعا بىردەي. سوندىقتان گۋمانيتارلىق ماماندىقتارعا ماتەماتيكادان ەمتيحان تاپسىرۋدى الىپ تاستاۋ دۇرىس بولماس. الايدا باسقا دا بالاما جولدارىن قاراستىرۋعا بولادى. مىسالى، گۋمانيتارلىق ماماندىقتارعا ماتەماتيكا پانىنەن جەڭىلدەتىلگەن سۇراقتار تاڭدالىپ الىنسا دۇرىس بولار ما ەدى؟! ەكىنشى ءبىر ايتايىن دەگەنىم، ۇبت-دا ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءبىر سۇراعىنا ءبىر بالل ەمەس، كۇردەلىلىگىنە قاراي، ءۇش بالعا دەيىن بەرۋ كەرەك. سوندا ماتەماتيكادان مىقتى بالا ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىن دالەلدەپ، كوپ بالل جيناۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. قازىرگى ۋاقىتتا بىزدە ۇبت-نىڭ جابىق ءتاسىلى قولدانىستا. مۇنىڭ ءبىر كەمشىن تۇسى - تالاپكەر «تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا» دەي وتىرىپ، كەزدەيسوق دۇرىس جاۋاپتى بەلگىلەۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز اشىق ءتاسىلدى قولدانىسقا ەنگىزۋىمىز كەرەك شىعار. بۇل تاسىلدە دۇرىس جاۋاپتىڭ ءبىرىن تاڭداۋ دەگەن جوق. مۇندا ەسەپتى شىعارىپ، جاۋابىن تابۋىڭىز كەرەك. وسى جولعى ۇبت-نىڭ فورماتىنا وزگەرىس  ەنگىزىلگەندە وسى جايلار ەسكەرىلەتىن بولار.

مينيسترلىكتىڭ مالىمدەمەسى

ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىندە ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋدىڭ فورماتىن وزگەرتۋ ماسەلەسى قارالۋدا. بۇل تۋرالى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى سەرىك ىرساليەۆ ارنايى مالىمدەمە دە جاسادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇبت  وقۋشىنىڭ ورتا ءبىلىمى جونىندەگى اتتەستاتسيا جانە جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسەر الدىنداعى تاۋەلسىز تەستىلەۋ بولىكتەرىنەن تۇرۋى ءتيىس. «ۇبت بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ، مۇعالىمدەردىڭ، مەكتەپ ديرەكتورلارىنىڭ، جەرگىلىكتى باسشىلاردىڭ جۇمىسىنا باعا بەرۋ، جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋىنە مۇمكىندىك الۋ سياقتى بىرنەشە الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ بارلىعىن قامتاماسىز ەتە المايدى. سوندىقتان ءتۇرلى كەمشىلىكتەر تابىلىپ جاتىر. مينيسترلىك سوعان وراي ۇبت-نىڭ قىزمەتىن ەكىگە ءبولۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدا»، - دەدى س.ىرساليەۆ. مينيسترلىكتە  ارنايى قۇرالعان كوميسسيا وسى باعىتتا ءتيىستى شارالار جاسايتىن بولسا، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا قول جەتكىزىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. سەبەبى كەيىنگى جىلدارى ۇبت بەس پاننەن عانا وتكىزىلەتىندىكتەن، وقۋشىلاردىڭ باسقا پاندەر بويىنشا ءبىلىمى تومەندەگەنى بايقالىپ وتىرعان كورىنەدى. «بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ جانە جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋىنە مۇمكىندىك بەرۋ  قىزمەتتەرىن اجىراتىپ، وقۋشىنى ورتا ءبىلىمى جونىندەگى اتتەستاتسيادان جانە جوو-عا تۇسەر الدىنداعى تاۋەلسىز تەستىلەۋدەن وتكىزسەك، بۇل پروبلەما شەشىلەدى»، - دەيدى مينيسترلىك مامانى.

ءتۇيىن

شىنىندا دا، ناقتى پاندەردەن ۇزدىك وقيتىن وقۋشىلاردىڭ گۋمانيتارلىق پاندەرگە كەلگەندە اقساپ، كەيدە كەرىسىنشە، شىعارماشىلىققا بەيىم  بالالاردىڭ  ناقتى پاندەردەن ۇلگەرىمى تومەن بولىپ جاتاتىنى راس. وسى ورايدا، تالاپكەردىڭ تاڭداعان ماماندىعىنا تىكەلەي قاتىستى پاننەن ۇزدىك باعا الىپ، وزگە پاندەردەن تومەن بالل جيناپ، جوو-عا تۇسە الماۋى نەمەسە تۇسكەن كۇندە مەملەكەتتىك گرانتتى يەلەنە الماۋى - ويلاندىراتىن ماسەلە. ۇبت-نىڭ فورماتىنا وزگەرىس ەنگىزگەندە، مينيسترلىك ماماندارى وسى جايدى دا ەسكەرسە ەكەن. ويتكەنى ەسەپ شىعارتپاي ماتەماتيكاعا بەيىم ەكەنىنە نەمەسە شىعارما جازدىرماي فيلولوگياعا بەيىم ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك ماسەلە، مەملەكەتتىك تىلدەن ەمتيحان تاپسىرۋ - مىندەت، ال قازاق مەكتەپتەرىن بىتىرگەن وقۋشىلارعا ورىس تىلىنەن تەست تاپسىرۋدى مىندەتتەۋ قانشالىقتى قاجەت ەكەندىگى...

"الاش ايناسى" گازەتى، 07.08.2009