ۇلتتىق بانكتىڭ حابارلاۋىنشا، قازاقستاننىڭ سىرتقى قارىزى $164 ملرد اسىپ تۇسكەن.

«قازاقستاننىڭ 2022 جىلعى I توقسانمەن سالىستىرعاندا II توقسانداعى سىرتقى بورىشى 2,3% -عا ءوسىپ، $164,2 ملرد-قا جەتتى»، - دەپ ۇلتتىق بانكتىڭ رەسمي سايتىندا جاريالاندى.

قۇجاتقا سايكەس، ەلدىڭ سىرتقى قارىزى نەگىزىنەن جەكە سەكتوردىڭ – بانكتەردىڭ جانە باسقا سەكتورلاردىڭ قارىزدارى ەسەبىنەن 4 ملرد دوللاردان 129,15 ملرد دوللارعا دەيىن وسكەن.

ءبىز ەلدىڭ سىرتقى قارىزى تۋرالى جانە ەلگە اعىلا كەلىپ جاتقان رەسەيلىكتەردىڭ ەكونوميكامىزعا اسەرى تۋرالى ەكونوميست ماقسات حالىقتان سۇراپ كوردىك.

ماقسات حالىق:

- سىرتقى قارىزدىڭ تولىق قۇرىلىمىنا قارايتىن بولساق، وتكەن جىلى ول 166 ملرد دوللار بولعان. قازىر كەسىرىنشە سىرتقى قارىزىمىزدىڭ ازايعانىن بايقاۋعا بولادى.

سىرتقى قارىزداردىڭ ىشىندە، اسىرەسە، ەڭ كوپ ازايعانى – فيرماارالىق قارىزدار. ول بىلتىر 100 ملرد دوللاردىڭ ۇستىندە بولعان ەدى، بيىل 94 ملرد دوللارعا دەيىن، شامامەن 6 ملرد دوللارعا قىسقارعان. بۇل قارىزدىڭ ازايعانى، شىندىعىندا، جاقسى ءۇردىس ەمەس. ويتكەنى بۇل – ەلگە سىرتتان تىكەلەي تارتىلىپ وتىرعان ينۆەستيتسيا. دەمەك ەلىمىزگە تارتىلىپ وتىرعان ينۆەستيتسيا ازايىپ كەتكەن.

شەتەلدەن كەلەتىن كومپانيالار ەلىمىزدە قۇرىلىپ جاتسا، ولار جۇمىس ورىندارىن اشادى، ءوز كاپيتالىمەن كەلەدى. ءبىز قولىمىز جەتپەيتىن كەيبىر وندىرىستىك تاۋارلاردى سول قاراجاتتىڭ ەسەبىنەن وندىرۋگە مۇمكىندىك الامىز.

تاعى ءبىر ازايعان سىرتقى قارىز ءتۇرى – مەملەكەتتىڭ ءوزىنىڭ قارىزى. ول وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 8,3 پايىزعا ازايعان. بىلتىر 15,7 ملرد دوللار بولسا، قازىر 14,4 ملرد دوللارعا تۇسكەن.

ال، مۇنى جاقسى كورسەتكىش دەۋىمىزگە بولادى. ۇكىمەتتىڭ جەكە قارىزىنىڭ ازايعانى جاقسى ءۇردىس.

تاعى ءبىر بايقاعانىمىز، بانكتەردىڭ قارىزى ۇلعايعان. بۇل، مەنىڭشە، قاتتى ءمان بەرەتىن، الاڭداتارلىق جاعداي ەمەس.

بۇل بانكتەردىڭ قوسىمشا سىرتتان قارىز الۋعا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە مۇمكىندىگى بار دەگەندى بىلدىرەدى. بانكتەر وزدەرىنىڭ قارجىلىق الەۋەتىن جاقسارتۋ مەن ودان ءارى دامۋ ءۇشىن قوسىمشا سىرتتان قارىز الىپ وتىر دەۋگە نەگىز بار.

بانكتەردىڭ قارىز الۋى بويىنشا ءوسىم كورسەتكەنى جاقسى. بىلتىر 5,9 ملرد بولسا، قازىر ول 9,6 ملرد دوللارعا دەيىن وسكەن. بىراق سىرتقى قارىزدىڭ جالپى كولەمىندە، ياعني 164 ملرد دوللاردىڭ 10 ملرد دوللارىنا جەتەر-جەتپەس قاراجات –  بانكتەردىڭ قارىزى، بۇل وتە كوپ ەمەس.

سىرتتان قارىز الاتىن تاعى ءبىر سەكتور – وزگە دە سەكتورلار دەپ اتالادى. وزگە دە سەكتورلاردىڭ قارىزى ۇلعايعانىن بايقايمىز. ونىڭ ىشىندە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور بار. ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ، ونىڭ ىشىندە قازمۇنايگاز، قازاقستان تەمىر جولى سياقتى كومپانيالاردىڭ قارىزدارىن ايتامىز. مەنىڭ ويىمشا، ۇلتتىق بانك نەمەسە ۇكىمەت وزگە دە سەكتورلاردىڭ قانداي سەكتورلار ەكەنىن، ناقتى كىمنىڭ قارىزى كوبەيگەنىن، نە سەبەپتەن ارتقانىن باسىن اشىپ ءتۇسىندىرىپ بەرۋى كەرەك. وزگە دە سەكتورلار دەگەن وتە كەڭ تۇسىنىك. ونى ۇكىمەت ناقتىلاپ ايتۋى كەرەك. قازىر وسى جەرى ازداپ انىق ەمەس بولىپ تۇر.

رەسەيلىكتەردىڭ كەلۋى ەكونوميكاعا بىردەن كەرى اسەرىن تيگىزگەنىن كورىپ وتىرمىز. تۇرعىن ءۇيدىڭ شارشى مەترى قىمباتتادى، قالا ارالىق قاتىناۋ ترانسپورتتىق نىساندار، ۇشاق بيلەتتەرى، تاكسي باعاسى شارىقتاپ كەتتى. بىردەن تيگىزگەن كەرى اسەرى وسى بولدى.

ۇزاق مەرزىمگە كەلەر بولساق، كوبىسىنىڭ قازاقستاننان جسن الىپ، تۇراقتى جۇمىس ىستەۋ ويى بار. ءبىر جاعىنان قاراساق، ءبىزدىڭ قوناق ۇيلەرگە، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا پايدا اكەلدى دەۋگە بولادى. دەي تۇرعانمەن ولار جۇمىسقا ورنالاساتىن بولسا، قايدا ورنالاسادى، كىمنىڭ ورنىنا تۇرادى دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى. بۇل بىزدەگى جۇمىسسىزدىق دارەجەسىن جوعارىلاتۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ بار. ءبىزدىڭ ءوز ازاماتتارىمىز جۇمىسسىز قالۋى مۇمكىن. ەگەر كەلگەن ازاماتتار بىلىكتى ماماندار بولسا، جوعارى ءبىلىمدى بولسا، قانداي-دا ءبىر كومپانياعا ۇلەس قوسىپ، ونى دامىتا الاتىن، جەكە سەكتورعا پايدا اكەلە الاتىن ازاماتتار بولسا، وندا ولار بەلگىلى ءبىر دارەجەدە پايدالى بولار ەدى. بىراق ءدال قازىر، بولاشاقتا قالاي بولارىن ناقتى ايتا المايمىز.

رەسمي مالىمەت بويىنشا قازاقستاندا 350 مىڭداي رەسەي ازاماتى بار. بىراق، مەنىڭشە، رەسەيلىكتەر سانى بۇدان ارتىق. بۇل ستاتيستيكاعا سەنىم از بولىپ تۇر. مەنى الاڭداتاتىن جاعداي، ءبىزدىڭ ينفروقۇرىلىم جاعىنان، قالالاردىڭ جاعدايى جاعىنان 350 مىڭ ادامدى قابىلداي الاتىن مۇمكىندىگىمىز بار ما؟ ەگەر ولار اتالعان ساننان كوپ بولسا، ەلدەگى تۇتىنۋ تاۋارلارىنا تاپشىلىق تۋعىزادى، تاپشى تاۋارلاردىڭ باعاسى وسەدى، ازىق-تۇلىك باعاسى ارتادى، بۇل حالىق ءۇشىن جاقسى ەمەس.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz