تالعات كەڭەسباەۆ. مۇزاينا
(اڭگىمە)
كوكالا ۇيرەك، كوك ۇيرەك،
كوكتى جاپقان كوپ ۇيرەك،
قايدا كەتىپ باراسىڭ،
قارا ەرتىستە جوق ءۇي دەپ
نۇرجان قۋانتايۇلى
كۇن قاباعى كوڭىلدى. جىلى. جەل جوق. قارماقتارىنا ەشتەڭە ىلىنبەگەن بالىقشىلار اساي-مۇسەيلەرىن جيناپ، قالاعا قايتۋعا ىڭعايلاندى.
- ەرتىستە بالىق قۇرىپ قالعان با؟ ءۇش كۇننەن بەرى ىرىمعا بولسىن ءبىر
شاباق ىلىنبەدى عوي، - دەپ ساقالدى كۇڭك ەتتى.
- كەشكە دەيىن شىداي تۇرۋ كەرەك ەدى، - دەدى كىشكەنتاي قارا جىگىت.
- ءاي، سەن دە ايتاسىڭ-اۋ! بايقامايمىسىڭ، جىلدان-جىلعا مۇز دا جۇقارىپ كەلە جاتىر.
- الىستا، امەريكا جاقتا دەي مە، ۇلكەن مۇز ەرىپ، جەر بەتى جىلىنىپ كەلە جاتىر دەيدى عوي.
- ەنەڭ ايتتى ما، - دەدى ساقالدى كەكەپ.
- جوق راديودان ەستىدىم.
- و، وندا ەندى ەلۋ جىلدان كەيىن ەرتىسە كروكاديلدەر ءجۇزىپ جۇرەدى دەسەڭشى.
- جاعىڭا جىلان جۇمىرتقالاسىن. سەن-اق وسى، قارا اسپاندى ءتوندىرىپ ءبىتتىڭ، تىم قۇرىماسا بىرەر ساعات قارماق سالىپ كورەيىك.
- باسىمدى قاتىرماشى، قالساڭ ءوزىڭ قال. ونسىز دا اياعىم سىرقاپ، ءتۇنى بويى ۇيىقتاماي شىعامىن. «ەسىڭ باردا - ەلىڭ تاپ» دەگەن، قايتايىق.
(اڭگىمە)
كوكالا ۇيرەك، كوك ۇيرەك،
كوكتى جاپقان كوپ ۇيرەك،
قايدا كەتىپ باراسىڭ،
قارا ەرتىستە جوق ءۇي دەپ
نۇرجان قۋانتايۇلى
كۇن قاباعى كوڭىلدى. جىلى. جەل جوق. قارماقتارىنا ەشتەڭە ىلىنبەگەن بالىقشىلار اساي-مۇسەيلەرىن جيناپ، قالاعا قايتۋعا ىڭعايلاندى.
- ەرتىستە بالىق قۇرىپ قالعان با؟ ءۇش كۇننەن بەرى ىرىمعا بولسىن ءبىر
شاباق ىلىنبەدى عوي، - دەپ ساقالدى كۇڭك ەتتى.
- كەشكە دەيىن شىداي تۇرۋ كەرەك ەدى، - دەدى كىشكەنتاي قارا جىگىت.
- ءاي، سەن دە ايتاسىڭ-اۋ! بايقامايمىسىڭ، جىلدان-جىلعا مۇز دا جۇقارىپ كەلە جاتىر.
- الىستا، امەريكا جاقتا دەي مە، ۇلكەن مۇز ەرىپ، جەر بەتى جىلىنىپ كەلە جاتىر دەيدى عوي.
- ەنەڭ ايتتى ما، - دەدى ساقالدى كەكەپ.
- جوق راديودان ەستىدىم.
- و، وندا ەندى ەلۋ جىلدان كەيىن ەرتىسە كروكاديلدەر ءجۇزىپ جۇرەدى دەسەڭشى.
- جاعىڭا جىلان جۇمىرتقالاسىن. سەن-اق وسى، قارا اسپاندى ءتوندىرىپ ءبىتتىڭ، تىم قۇرىماسا بىرەر ساعات قارماق سالىپ كورەيىك.
- باسىمدى قاتىرماشى، قالساڭ ءوزىڭ قال. ونسىز دا اياعىم سىرقاپ، ءتۇنى بويى ۇيىقتاماي شىعامىن. «ەسىڭ باردا - ەلىڭ تاپ» دەگەن، قايتايىق.
وزەن بويىندا تانىسىپ، تۋىستاي بولىپ كەتكەن ەكى بالىقشى ءتورت-بەس جىلدان بەرى بىرگە كەلە جاتىر. بۇل بالىقشىلار ءۇشىن وتە سيرەك بولاتىن تاتۋلىق. كۇن ودان سايىن جىلىنا تۇسكەندەي. ەرتىستىڭ ەكى ەزۋى جىرىلىپ كەتكەن، بەتى كوكپەڭبەك. ولار جاعالاۋعا جەتىپ قالعاندا قارا جىگىت قالت ەتىپ تۇرا قالدى.
- ءاي، ساقال انانى قارا!
توقتاي قالدى. مۇز ۇستىندە توڭكەرىلىپ ەسىك جاتىر، بوساعا جاقتاۋى امان.
- ولمەگەنگە ءولى بالىق دەگەن، باۋىرىم. ەرتەڭ بازارعا اپارىپ ساتامىن. كىم ەكەن، ءا، ءبۇپ-ءبۇتىن دۇنيەنى سۋعا تاستاعان؟
- ساياجايدى توناپ جۇرگەندەر وزدەرىنشە جارباققا تىققان تۇرلەرى عوي، - دەدى كىشكەنتاي بالىقشى. ەكەۋى ءبىراز اۋرەلەنىپ، ەسىكتى جاقتاۋىمەن بىرگە كوتەرىپ، شەتكە قويدى، ەسىك ورنىندا ءتورتبۇرىشتى مۇز قالدى.
- اكەلشى انا قايلاڭدى، مۇزدى شاعىپ تاستايىن.
- قايتەسىڭ، - دەدى ءداۋ جىگىت ساقالىن سيپاپ-سيپاپ الدى دا، ساپتاماسىنىڭ وكشەسىمەن يتەرىپ-يتەرىپ قالدى. سول-اق ەكەن، سۋعا باتىل بارىپ قايتا شىققان ءتورتبۇرىشتى مۇز اعىسپەن اقىرىن-اقىرىن جىلجي بەردى. تەمەكىسىن تۇتاتىپ جاتقان ساقالدى ويلانىپ قالدى. «ەسىكتەن شىققان مۇز قاي جەرگە بارىپ ەريدى ەكەن؟» - دەپ ويلادى. تاعى، تاعى باسىنا وي كەلدى. بىراق جانىنداعى جولداسىنا جاق اشىپ ەشتەڭە ايتپادى.
«كۇندىز-ءتۇنى راديو تىڭدايتىن بالە مازاق ەتىپ جۇرەر».
- ەرتىستى قىتايلار بۇرىپ جاتقان كورىنەدى، - دەدى مىقشىڭداپ كەلە جاتقان كىشكەنتاي جىگىت.
- راديو ايتتى ما؟
- جوق ەنەم ايتتى.
- وي، ەنەڭدى...
ولاردىڭ دابىرلاپ سويلەگەن داۋىسىن احاۋ-ۇيرەك اپ-انىق ەستىپ جاتتى. «ادامدار نە دەپ بارا جاتىر ەكەن؟» سويلەسۋ. شىركىن. احاۋ-ۇيرەكتىڭ جانىندا مۋزا بولسا... وي. وي. وي. قۇس. قۇسا بولعان. احاۋ-ۇيرەك مۋزامەن وتكىزگەن سوڭعى ءتۇندى ەسىنە الدى.
«مۋزا-مۇڭىلىعىم. جانىمدا قالشى، قالقام. ەكەۋىمىزدىڭ تۋىپ-وسكەن ەرتىسىمىز ءبىر قىسقا پانا بولار، ولمەسپىز. ولسەك ەكەۋىمىزدىڭ قاناتىمىز بىرگە ايقاسىپ، وزەننىڭ اعىسىمەن بىرگە كەتەرمىز».
«قالا المايمىن، - دەپ مۇڭايدى احاۋ-ۇيرەكتىڭ كەۋدەسىنە باسىن قويىپ جاتىپ. - انالىق رۇقسات بەرمەيدى. تاڭ اتا جىلى جاققا ۇشامىز. جانىڭىزدى قيناماي، بىزبەن بىرگە نەگە كەتپەيسىز؟»
«ءبىزدىڭ احاۋ-ۇيرەكتەردىڭ زاڭى بويىنشا، مۇشەل جاسىمىزدا تۋعان جەرىمىزدە قىستاپ شىعۋىمىز كەرەك». «جانىمدا قال دەپ جاس مەنى قيناعانشا، قايراتتانىپ، مەنىمەن بىرگە جىلى جاققا قاراي قاناتىڭىزدى نەگە قاقپايسىز؟ جاقسى كورگەنىڭىز وسى ما؟ جوق، الدە مەنىڭ السىزدىگىمدى سىناپ كورمەكسىز بە؟»
«جو-جوق، مۇڭىلىعىم، سەن ۇشىپ بار جىلى جاققا. توڭسام مەن توڭايىن. سەمەيدىڭ ساقىلداعان سارى ايازىندا قاناتىمنان قايرىلىپ قاتىپ قالسام دا، ءار قاۋىرسىنىم سىبىزعىداي سىزىلىپ، ساعان دەگەن ساعىنىش اۋەنىن جەل ارقىلى جەتكىزەر».
«احاۋ-اعا، مەن دە ءسىزدى قيمايمىن. ءبىر جاراتۋشى بىزگە قانات بەردى. اسپان دا، قامىس قوعاسى شۋلاعان كولدەر دە ءبىزدىڭ ەنشىمىزدە. بىرگە بولىپ، بالاپاندارىمىزدى ءوسىرىپ، كول بەتىن مارە-سارە قىپ جۇرسەك، باسقا قۇستاردان نەمىز كەم؟ ءسىز جانىمدا بولساڭىز، اسپان استى، جەر ءۇستى مەن ءۇشىن جۇماق، احاۋ-اعا».
«جانىم مۇڭىلىق، سەنىڭ جاس عۇمىرىڭدى قور ەتەم بە دەگەن قورقىنىشىم دا جوق ەمەس، ءيا، ءيا، سەنى قىزعانام. كول بەتىندە سەن ەرەكشە سۇلۋسىڭ. ءبارى ساعان سۇقتانىپ قارايتىن سياقتى. سەن جاپ-جاسسىڭ. ال، مەن...»
«جو-جوق، اتاماڭىزشى ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىز دە جاس، جانىڭىز دا جاس، قاۋىرسىندارىڭىز سۇلۋ، قاناتىڭىز قاتتى. وتە كەش بولسا دا، سىزگە كەزدەسىپ ەدىم. امالىم قانشا، انالىق ءسىز ەكەۋمىزدىڭ بىرگە بولعانىمىزدى ءاۋ باستان قالماعان».
«بالاپانىن قورعاعان انالىقتى كىنالامايمىن».
«راحمەت ونىڭىزعا. اسپانعا ۇشا العان، كولدە جۇزە العان ءسىز ءالى جاسسىز، احاۋ-اعا».
«تۇسىنەمىن سەنى، مۋزا. سوڭعى ۋاقىتتا سەن ماعان جادىراپ سويلەمەيتىن بولدىڭ. سۋدا ءجۇزىپ كەلە جاتىپ، مەنى كورسەڭ بىرنەشە رەت جالت بۇرىلىپ كەتتىڭ عوي».
«ءسىزدىڭ مۇڭلى كوزىڭىزگە قاراسام جىلاعىم كەلەدى».
«جىلاماشى، مۋزا! ءبىز ونسىز دا اسپاننىڭ كوز جاسىنان جينالعان كول ىشىندە ءجۇرمىز عوي».
«ءبىزدىڭ كولدەردە جەتىم».
«سىڭارى جوق جان يەسىنىڭ ءبارى مەن سياقتى جەتىم»، - دەدى احاۋ-ۇيرەك.
«مەن ءسىزدىڭ جانىڭىزدامىن»، - دەدى مۋزا مۇڭايىپ.
«تاڭ اتا جىلى جاققا كەتەسىڭ عوي».
«ال، ءسىز نەگە قالاسىز؟» - دەدى مۋزا جىلامسىراپ.
«بولمايدى عوي، بولمايدى»، - دەپ احاۋ-ۇيرەك تەرەڭ كۇرسىندى.
«باق»، «باق».
انالىقتىڭ داۋىسى تۇنگى تىنىشتىقتى ءتىلىپ ءتۇستى. مۋزا-مۇڭىلىق ءدىر-ءدىر ەتتى. ادەمى مويىنىمەن احاۋ-ۇيرەكتىڭ كەۋدەسىنەن، ارقاسىنان اينالىپ ءوتتى دە، شولپ ەتىپ سۋعا ءتۇسىپ كەتتى. جەلسىز تۇندە، جارىق اي استىندا باسىن شايقاپ-شايقاپ ءجۇزىپ بارادى.
اي استىندا...
«باق»، «باق...»
تاڭ اتتى...
احاۋ-ۇيرەك قالعىماعان. وي. وي. وي. جانىن جەگىدەي جەگەن. قاناتىن قاعا الماي سىرەسىپ قالعان. جىلى جاققا جينالعان بارلىق ۇيرەك ءدۇر ەتىپ، كەپكەن جاپىراقتاردى شۋلاتىپ اسپانعا كوتەرىلىپ، ەرتىستى ءۇش اينالىپ قوشتاستى. مۋزا تومەندەپ، احاۋ-ۇيرەككە قاراي كەلە جاتىر ەدى... «باق»، «باق». انالىق ۇيرەك شوقىپ-شوقىپ قايتادان قايىردى عوي. وسىنىڭ ءبارىن ءوز كوزىمەن كورگەن احاۋ-ۇيرەكتىڭ شىعارعا جانى جوق ەدى...
مۋزا قاڭقىلداپ ۇشىپ بارا جاتىر.
«قوش بول، مۇڭىلىق! جانىم! كەلەر جاز امان-ەسەن كەزدەسەيىك. تاعدىر بىزگە وزگەلەر توزبەس سىن بەرگەن شىعار. سەن دە شىدا. مەن دە شىدايىن. قىس وتەر، كوكتەم كەلەر. ورالارسىڭ. ازىرگە قوش بول، مۋزا. قاناتىڭ تالماي، جىلى جاققا امان-ەسەن جەتە عوي». احاۋ-ۇيرەك اھ ۇرعان... اپپاق بولىپ قارا جەرگە قار تۇسكەن كۇنى مۋزانى ساعىنعانى سونشالىق، جىلى جاققا ۇشىپ كەتكىسى كەلگەن. بىراق...
...قاڭتاردىڭ باسىندا ون كۇن اياز بولعان. احاۋ-ۇيرەك ءبۇيتىپ ساعىنىشتىڭ ورتىنە ورتەنە بەرگەنشە ولە سالعىسى كەلگەن. بىراق اتا سالتى، احاۋ-ۇيرەكتەردىڭ زاڭى بويىنشا قالايدا ءتىرى قالىپ، قىستاپ شىعۋ كەرەك...
اسپان تاپ-تازا.
احاۋ-ۇيرەك قاناتىن قاتتى-قاتتى قاعىپ، ۇشىسى كەلدى. كيىز ءۇيدىڭ ورىنىنداي ويىققا ءبىر-ەكى سۇڭگىپ شىقتى. سىلكىندى. تۇمسىعىمەن دەنەسىن ۇزاق سيپادى. قوس قاناتىن كەڭىنەن سوزىپ قاعىپ-قاعىپ، اقىرىن كوتەرىلە بەردى. ءتىپتى، بيىكتەگەن دە جوق. ۇشا بەردى. كوزى ءبىرازدان سوڭ توبەلەسۋگە اينالعان الگىندەگى ەكى بالىقشىعا ءتۇستى.
- ءاي، ساقال، ەسىكتى تاۋىپ العان مەن عوي، سەنىڭ ۇيىڭە نەگە اپارۋىمىز كەرەك؟
- وي، ەنەڭدى...
- ءاي، ساقال، وسى سەنىڭ مەنىڭ ەنەمدە نەڭ بار، ا؟ وداندا انا بازاردا جۇرگەن قاتىنىڭدى...
احاۋ-ۇيرەك ولاردىڭ جانىنان ءشۇر ەتىپ ۇشىپ ءوتتى. بالىقشىلاردىڭ داۋىسى ەمىس-ەمىس ەستىلىپ بارىپ ءۇزىلدى...
بالا كۇلكىسى ەستىلدى. احاۋ-ۇيرەك ەرەكشە ۇناتاتىن ادەمى ءۇن. ولاردى اينالا ۇشتى.
- پاپا، پاپا، مىلتىق بولسا عوي، تارس ەتكىزىپ اتىپ الۋشى ەدىك.
- قوي، بالام. سەمەيدى پانا كورىپ قىستاپ قالعان ۇيرەكتىڭ وبالىنا قالام دەگەنىڭ نە، ول دا سەن سياقتى بىرەۋدىڭ بالاسى.
- وي، پاپا، بوسەسىڭ عوي، مامانىڭ ىشىندەگى كىشكەنتاي بوپە سياقتى ما؟ - دەپ، بالا راحاتتانا كۇلدى.
وتاعاسى بالاسىنا جاۋاپ بەرۋدىڭ ورنىنا اي-كۇنى جەتىپ، ابدەن شارشاپ-شالدىعىپ تازا اۋاعا شىققان كەلىنشەگىن قولتىقتاپ الدى.
- قالايسىڭ، جانىم؟
- مەنى، روددومعا اپاراسىڭ عوي دەيمىن، قاراشى، - دەپ كەلىنشەگى كۇلىمسىرەگەن بولدى. - قوزعالادى، اۋىرتپاي تەپكىلەگەن بولادى.
- ۇل بولار، - دەدى كۇيەۋى.
- قىز بولسا ەكەن، پاپاسى، ۇلدارىڭمەن فۋتبول ويناۋعا كەتسەڭدەر دە، مەن ۇيدە جالعىز قالامىن. قىزىم بولسا جانىمدا بولادى عوي، ايتەۋىر... انا قۇستى كوردىڭ بە، توبەمىزدەن اينالا ۇشتى؟ قىز بالا بولار، - دەپ ىرىمداپ جاتىر كەلىنشەگى.
- جانىڭ امان قالسىنشى، جانىم، - دەپ كۇيەۋى وبەكتەپ جاتىر.
بالا قولىنا اعاشتىڭ ءبىر بۇتاعىن الىپ، ۇشىپ بارا جاتقان ۇيرەكتى كوزدەپ «پاح! پاح!» دەپ قويادى.
احاۋ-ۇيرەك ولاردان ۇزاپ بارا جاتىپ، ەرتىستىڭ جاعاسىنداعى ورىندىقتا وتىرعان كەمپىر-شالدى كوردى.
- كەمپىر-اۋ، ءبىر اياعىمىز كوردە، ءبىر اياعىمىز جەردە تۇرعان شاعىمىزدا دالادا قاڭعىپ قالدىق قوي...
- كەلىننىڭ اشۋى باسىلار، ءبىر-ەكى كۇن شىدايىق، جاس بالا عوي، تۇسىنەر.
- ءبىزدىڭ بوساعانى اتتاعالى ون بەس جىل بولدى، قاشان وعان اقىل كىرەدى. انا سەنىڭ ىنجىق ۇلىڭ ءبىزدى ۇيدەن قۋىپ شىققاندا ءبىر اۋىز ءسوز ايتۋعا جارامادى عوي.
- ءوز بالاڭدى ءوزىڭ تابالاپ قايتەسىڭ. قايبىر جەتىسىپ ءجۇر دەيسىڭ قاراعىم. وعان دا وڭاي دەيسىڭ بە؟ كەلىننىڭ كەسىرىنەن ءبىر اداممەن ارالاسا المايدى، ەلدىڭ بالاسى سياقتى دۇرىس قايىن جۇرتتا كەزدەسپەدى.
- ءوزى سورلى، - دەدى شال جەرگە ءبىر تۇكىرىپ. - تۇندە ۆوكزالعا قوندىق، ەندى بۇگىن قايدا بارامىز؟ «ۇلىم، ۇلىم» دەيدى عوي ماعان اۋزىن تولتىرىپ، ۇل ەمەس ول، ناعاشىسىنا تارتقان ىنجىق نەمە! ادال ەڭبەك ەتتىك، ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاعان جوقپىز. قارتايعان كەزىمىزدە بار كورگەنىمىز وسى ما؟
- اكەسى-اۋ، جالعىز ۇلىڭا رەنجىمەشى، قايتەسىڭ ەندى. ساعان ايتۋعا باتىلىم جەتپەي جۇرگەن، سوڭعى ۋاقىتتا تەمەكى تارتاتىن بوپ ءجۇر. دەنساۋلىعىن قۇرتىپ الا ما ەكەن؟
- ءوزى دە قۇرىسىن، ۇل بولماي كەتكىر!
- اشۋلانعاننان كەيىن ايتاسىڭ عوي، ەكەۋىمىزدى كەيىن ۇيدەن قۋىپ شىققاندا ارتىمىزدان جۇگىرىپ كەلىپ، سەنىڭ قۇلاقشىنىڭدى، مەنىڭ پيمامدى اكەپ بەردى عوي، قايت دەيسىڭ قۇلىنشاعىما؟! قايدان عانا مىناعان كەزىكتى، تويىپ سەمىردى عوي ءيتتىڭ قىزى، بوساعامىزدى اتتاعاندا ۇستىندە ءوڭى توزعان جامان شىت كويلەگى عانا بار ەدى.
- ولەمىن! - دەدى شال تىستەنىپ.
- ولسەڭ ءول، قۇداي تىلەۋىڭدى بەرسىن. مەنىڭ، الدىمدا ءبىر كۇن بۇرىن ءولشى، ارتىمدا جەتىم شال بولىپ جاۋتاڭداپ قالعانشا، - دەپ كەمپىرى كەمسەڭ-كەمسەڭ ەتتى.
- ءولىمنىڭ اۋىلى الىستا بوپ تۇر عوي، - دەدى شال، ۇشىپ بارا جاتقان ۇيرەككە قاراپ اۋىر كۇرسىندى. - كەۋدەمنەن شىبىن جانىم انا ۇيرەك قۇساپ ۇشىپ كەتكەنشە، بىزگە تىنىشتىق جوق قوي...
احاۋ-ۇيرەك بيىكتەپ ۇشىپ بارا جاتىر...
اسپالى كوپىر. جاڭا سەمەيگە بارا جاتقان اۆتوبۋس ىشىندە ون شاقتى جولاۋشىلار عانا وتىر. كەشە قالا بويىنشا جول اقىسى ەكى ەسەگە كوتەرىلگەن. ورىندىقتا ويلانىپ وتىرعان جىگىت ابدەن جۇدەگەن، ساقال-مۇرتى وسكەن. ۇسقىنسىز. كەنەت... كەنەت... ورنىنان اتىپ تۇردى.
- ۆوديتەل، تورموزني! تەرەزەنى سىندىرارداي سوققىلادى.
- اسەل، اسەل! قاس-قاعىم ساتتە قالىڭدىقتىڭ اق كويلەگىن كيگەن اسەل اۆتوبۋستىڭ تەرەزەسىنەن ەرتارعىندى كورىپ قالدى.
- اعا، اعا!
اسەلدىڭ كوڭىل-كۇيىن باقىلاپ جۇرگەن جەڭگەسى ەشكىمگە بىلدىرمەي قولىقتاپ الدى:
- اينام، ءجۇر، ماشيناعا بارايىق.
اۆتوبۋس ۇزاي بەردى...
احاۋ-ۇيرەك اسپاندا الاسۇردى. عاشىق جۇرەكتە كوز بولا ما؟ احاۋ-ۇيرەك الگىندە عانا بالىقشى وكشەسىمەن يتەرىپ-يتەرىپ جىبەرگەن مۇزاينادان ءوز بەينەسىن كورىپ. مۋزا ەكەن دەپ قالعان بولاتىن.
مۇزاينا اعىسپەن جىلجىپ بارادى.
احاۋ-ۇيرەك قيعاشتاي ۇشادى. تومەن ۇشادى. بيىكتەيدى. مۋزا كورىنبەيدى. تومەندەيدى. جوق. قايتا بيىككە سامعاي كوتەرىلەدى.
«قايداسىڭ، مۋزا؟ جاڭا عانا بار ەدىڭ عوي».
«ۆوديتەل، تورموزني». ەرتارعىن ەكى قولىمەن باسىن سوققىلادى.
- اسەل، اسەل...
كوكتەم. سەمەي كوڭىلدى ەدى. جازۋشى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كوركەمسۋرەت فاكۋلتەتىندە وقيتىن اسەلمەن تانىستىعى دا قىزىق بولعان.
كورمەگە بارعان. ستۋدەنت قىزدىڭ العاشقى كورمەسى. كەنەت، «دالا» كارتيناسىنا ۇزاق قاراپ تۇرىپ قالعان.
سۋرەتشى قىز جانىنا كەلىپ:
- قارىنداسىم-اۋ، سونداي كەرەمەت جازۋشى بولسا بۇل قالادا نەعىپ ءجۇر... امەريكاعا كەتپەي؟ - دەدى ازىلدەپ.
- وي، اعالار-اي! - قىز كۇيىپ كەتتى.
ەرتارعىن ەكى قولىن شاپالاقتاپ راحاتتانا كۇلدى.
كورمەگە كەلگەندەر بۇرىلىپ-بۇرىلىپ قارادى.
قىز ەشتەڭە تۇسىنبەدى. ادەمى كوزدەرى ءمولت-ءمولت ەتىپ، ەكى بەتىنىڭ ۇشى قىزاردى.
- راحمەت ساعان، - دەپ ەرتارعىن ستۋدەنت قىزدىڭ بەتىنەن ءسۇيدى.
كورمەگە كەلگەن كوپشىلىك قول سوقتى.
سول كۇننەن باستاپ ەكەۋى اعا مەن قارىنداس بولىپ ەرتىستىڭ جاعاسىندا بىرگە قىدىراتىن بولدى.
اسەل وزەندە ءجۇزىپ جۇرگەن ۇيرەكتەرگە قاراپ ويلانىپ كەتتى دە:
- شىركىن، مىنا قۇستار قانداي باقىتتى، قىس كەلە جاتقاندا جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى، - دەدى ەرتارعىننىڭ يىعىنا باسىن سۇيەپ.
- سەن دە ءبىر كۇنى مەنى تاستاپ جىلى جاققا كەتەسىڭ عوي، - دەدى ەرتارعىن كۇرسىنىپ. ونىڭ كوڭىل-كۇيىن بىردەن اڭعارعان اسەل ەركەلەي سويلەدى:
- اعا، اعا دەيمىن، بالمۇزداق الىپ بەرشى.
- تاماعىڭ اۋىرادى.
- اعا دەيمىن، اعا...
- سەن قىز، قوياسىڭ با، جوق پا؟
- قويمايمىن، - دەپ بۇرتيدى. - سىزگە وكپەلەپ قالدىم.
ەرتارعىن ۇندەمەدى. ەرتىستە الاڭسىز ءجۇزىپ جۇرگەن ۇيرەكتەرگە قاراپ جازۋشى ويلانىپ كەتىپ ەدى.
سول... سول ۇيرەكتىڭ ىشىندە احاۋ-ۇيرەك پەن مۋزا دا بار بولاتىن. بىرگە ەدى. انالىقتىڭ كوزىنە تۇسپەي، قامىستىڭ كولەڭكە جاعىندا جۇرگەن.
احاۋ-ۇيرەك مۋزانىڭ مۇزايناداعى بەينەسىن كورگەننەن بەرى اقىل-ەسىنەن ايرىلعانداي... قاناتىن قاعا بەرەدى.
جاس جۇبايلاردىڭ تويىن ءتۇسىرىپ جۇرگەن وپەراتور جىگىت كامەرادا پايدا بولعان ۇيرەكتى كورىپ تاڭ قالدى...
...قىز جۇرەگى - جۇمباققا تولعان شاراينا. اركىم وزىنە تانىس بەينەنى كورگىسى كەلەدى. جازۋشى قانشا تالانتتى بولسا دا، سول اينادان ءازىل كورە الماعان. ءتىپتى، ويلاماعان. اسەل جازۋشى اعاسىنا دەگەن سەزىمدەرىنىڭ ءبارىن كارتينالارىنا جۇمسادى. قازاقتىڭ جىگىتى، تالانتتى ادام جارقىراپ كورىنسە دەگەن ادال نيەتى ەرەكشە ەدى. بار سىرىن جەڭگەسىنە جاسىرماي ايتقان.
سول كۇننەن باستاپ ءبارى باستالدى. ءبارى... ءبارى... جازۋشى تۋرالى نە ەستىمەدى. اسەل ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا جۇرگەندە، جەڭگەسى ءبىر جاس جىگىتپەن تانىستىردى. كورىكتى، جاقسى جىگىت. ءبارى تەز... ءۇش ايدان كەيىن قۇدالار كەلگەن. بۇگىن، مىنە، توي...
ءوڭ مەن تۇستەي... وزگەرگەن ءومىر. سەزىم. «جازۋشى اعاسى».
جۇمباق. جۇمباق. جۇمباقتار.
- قايتەسىڭ، جازۋشىنى...
- جەڭەشە، قاتەلەستىم عوي، تىم قۇرماسا ارمانىن جالعاستىرار ارتىنان ەرگەن ۇلى دا جوق قوي. ەندى ءبارى كەش. قازاقتىڭ تالانتتى جىگىتىن تىرىدەي ولتىردىك قوي، جەڭەشە...
قالىڭدىق كوز جاسىن تىيا المادى.
- قويا عوي، كۇيەۋ بالادان ۇيات بولادى، - دەدى جەڭگەسى ەسى شىعىپ.
كوڭىلدى توپتىڭ ورتاسىندا تۇرعان كۇيەۋ جىگىت ادەمى قىزدىڭ قۇلاعىنا سىبىرلادى.
- ءبىر كۇنى سەنى رەستورانعا شاقىرامىن.
- كويلەگىم جوق، - دەدى قىز.
- وندا ساۋناعا بارايىق، - دەدى جىگىت.
قىز جىرتىڭ-جىرتىڭ كۇلدى. اشۋلانعان جوق.
- ءاي، نە ءتۇسىرىپ تۇرسىڭ؟ - دەپ جاعالاي شامپان قۇيىپ جۇرگەن جىگىت وپەراتورعا ايعايلادى.
ول اسپانداعى ۇيرەكتى ءتۇسىرىپ جاتىر. مىنە، ۇيرەك تومەندەپ بارادى. قاناتىن قاتتى-قاتتى قاقتى. «جانىم، مۋزا-مۇڭىلىعىم!»
- جەڭەشە، - دەدى اسەل جىلاپ. - مىنا دۇنيەنىڭ ءبارى ەرتارعىن اعانىڭ «اينالايىن» دەگەن سوزىنە تۇرمايدى عوي... ول ەندى ولەدى... شىداي المايدى... ونسىز دا جالعىز ەدى...
- جىلاماشى، اينام، تۇسىنەم سەنى. قايتەيىن؟ باسقا امالىم بولمادى. جازۋشى بولسا قايتەيىن؟ وسى ۋاقىتقا دەيىن باسىندا باسپاناسى جوق ادام ساعان قالاي قامقور بولادى دەگەن جازىعىم با؟ ءبىز، ايەلدەر قاتەلىگىمىزدى، باقىتسىزدىعىمىزدى كوز جاسىمىزبەن جۋىپ الۋعا عانا شامامىز كەلەدى. كانە، كانە قويامىز، جىلاۋدى...
وپەراتور ۇيرەكتىڭ ءار قيمىلىن قالت جىبەرمەي، ءتۇسىرىپ تۇر.
قاتار-قاتار ماشينالاردىڭ جانىندا كۇلىپ-ويناپ تۇرعان كوپشىلىك وزدەرىنشە ءماز...
كامەرانىڭ كوزىنە قالىڭدىق ءتۇستى. ول دا تومەندەپ بارا جاتقان ۇيرەككە قاراپ قالعان.
«سەن دە ءبىر كۇنى مەنى تاستاپ جىلى جاققا كەتەسىڭ عوي» دەگەن ەرتارعىن اعاسىنىڭ ءسوزى ەسىنە ءتۇستى.
احاۋ-ۇيرەكتىڭ ەسىنە مۇڭىلىق ەكەۋىنىڭ سىرلاسقان سوڭعى ءتۇنى ەلەستەپتى.
«تاڭ اتا جىلى جاققا كەتەسىڭ عوي».
«جانىم، مۋزا، كەلە جاتىرمىن. سەنى عانا سۇيەمىن».
قاناتىن قاتتى-قاتتى قاعىپ مۋزا-مۇڭىلىققا جاقىنداي بەردى... جاقىنداي بەردى.
احاۋ-ۇيرەك الگىندە عانا بوساعا جاقتاۋى ءبۇتىن ەسىكتىڭ ىشىنەن شىققان مۇزايناعا بارىپ قاتتى سوعىلدى. مۇزاينا بىت-شىت بولدى. ۇپ-ۇساق، مىڭ-ميلليون مۇز مونشاقتار سۋ بەتىنە تولىپ كەتتى. مىڭ-ميلليون مۇز مونشاقتار...
قالىڭدىق ۇپ-ۇساق مونشاقتارعا قاراپ جىلاپ تۇر.
جالعىز...
مۇز مونشاقتار...
ءموپ-ءمولدىر...
ABAI.KZ
