الماتى. 18 مامىر. قازتاگ - ديليارام اركين. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويلىق كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا ارناعان قۇتتىقتاۋ سوزىندە قازاقستانداعى يادرولىق پوليگوننىڭ جابىلۋىنا «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق حالىقتىق بىرلەستىك پەن ونىڭ ليدەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ قوسقان ۇلەسى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«مەنىڭ قاۋلىممەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى ءبىرجولا جابىلدى. بۇل داتا – عالامدىق جانە الەمدىك ماسشتابتا تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى دوستىق پەن جەمىستى تۇردە نىعايتۋدىڭ ءرامىزى ىسپەتتەس. بۇل شەشىم قازاقستان جەرىندە سانسىز قاسىرەت پەن شىعىنعا اكەلگەن جۇزدەگەن يادرولىق جارىلىستارعا توقتاۋ قويدى. الەمدەگى ءتورتىنشى يادرولىق ارسەنالدى يەلەنىپ وتىرىپ، ودان ەرىكتى تۇردە باس تارتۋدىڭ ودان ماڭىزدىلىعى كەم ەمەس. سەمەي يادرولىق پوليگوننىڭ جابىلۋىنا تانىمال قوعامدىق قايراتكەر ولجاس سۋلەيمەنوۆ باسشىلىعىنداعى  «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسى ۇلكەن ۇلەس قوستى»، - دەپ پرەزيدەنت اتىنان جازىلعان قۇتتىقتاۋ حاتتى كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا الماتى اكىمى احمەتجان ەسىموۆ وقىپ بەردى.
بۇل رەتتە اكىم و. سۇلەيمەنوۆتىڭ ادامزات الدىنداعى ەڭبەگىن حالىقارالىق قاۋىمداستىق مويىنداعانىن جانە ول پوليگوندى يۋنەسكو شەشىمىمەن «بەيبىتشىلىك ەسكەرتكىشى» رەەسترى قاتارىنا قوسقانى ايعاقتايتىنىن اتاپ ءوتتى. 

الماتى. 18 مامىر. قازتاگ - ديليارام اركين. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويلىق كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا ارناعان قۇتتىقتاۋ سوزىندە قازاقستانداعى يادرولىق پوليگوننىڭ جابىلۋىنا «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق حالىقتىق بىرلەستىك پەن ونىڭ ليدەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ قوسقان ۇلەسى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«مەنىڭ قاۋلىممەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى ءبىرجولا جابىلدى. بۇل داتا – عالامدىق جانە الەمدىك ماسشتابتا تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى دوستىق پەن جەمىستى تۇردە نىعايتۋدىڭ ءرامىزى ىسپەتتەس. بۇل شەشىم قازاقستان جەرىندە سانسىز قاسىرەت پەن شىعىنعا اكەلگەن جۇزدەگەن يادرولىق جارىلىستارعا توقتاۋ قويدى. الەمدەگى ءتورتىنشى يادرولىق ارسەنالدى يەلەنىپ وتىرىپ، ودان ەرىكتى تۇردە باس تارتۋدىڭ ودان ماڭىزدىلىعى كەم ەمەس. سەمەي يادرولىق پوليگوننىڭ جابىلۋىنا تانىمال قوعامدىق قايراتكەر ولجاس سۋلەيمەنوۆ باسشىلىعىنداعى  «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسى ۇلكەن ۇلەس قوستى»، - دەپ پرەزيدەنت اتىنان جازىلعان قۇتتىقتاۋ حاتتى كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا الماتى اكىمى احمەتجان ەسىموۆ وقىپ بەردى.
بۇل رەتتە اكىم و. سۇلەيمەنوۆتىڭ ادامزات الدىنداعى ەڭبەگىن حالىقارالىق قاۋىمداستىق مويىنداعانىن جانە ول پوليگوندى يۋنەسكو شەشىمىمەن «بەيبىتشىلىك ەسكەرتكىشى» رەەسترى قاتارىنا قوسقانى ايعاقتايتىنىن اتاپ ءوتتى. 
«نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان كونفەرەنتسيانىڭ ءوتۋ كۇنى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ تۋىلعان كۇنىمەن سايكەس كەلىپ وتىر. احمەتجان ەسىموۆ بارلىق الماتىلىقتار اتىنان انتيادرولىق قوزعالىس ليدەرىنە تابارىكتىك ەستەلىك – التىن الما سيلادى. 
«ءبىز «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىن ايتقاندا، كەڭەستىك داۋىردەگى «بىزدەر پارتيا دەگەندە - لەنيندى مەگزەيمىز» دەگەن قاناتتى ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. وسى جاعادايدا دا، ءبىز «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسى دەگەندە – ولجاس سۇلەيمەنوۆتى مەگزەيمىز»، - دەدى ا. ەسىموۆ.
انتيادرولىق قوزعالىس ليدەرى و. سۇلەيمەنوۆ بولسا، ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى شەشىم وتە كۇردەلى جاعدايدا قابىلدانعانىن كونفەرەنتسيادا ەسكە الدى. 
«1991 جىلدىڭ تامىزى ءبىزدىڭ ەسىمىزدە. گكچپ-دان كەيىنگى احۋال كۇردەلى تۇعىن. كەنەتتەن وسى كەزدە قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1991 جىلى 29 تامىزدا سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ تۋرالى جارلىققا قول قويادى. بۇل، شىن مانىندە، ءالى كسرو تاراماي تۇرىپ قازاقستاننىڭ تاۋلسىزدىگىن پاش ەتكەن قۇجات بولدى. مەن مۇنى، سول وقيعالاردىڭ قاتىسۋشىسى رەتىندە، ول كەزدە دە، قازىر دە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جەكە باتىلدىعى دەپ باعالايمىن. بىزدەر، ونىڭ قورىقپاي ءبىزدىڭ قوزعالىستى قولداعانىنا ريزامىز»، - دەدى ول، «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان كونفەرەنتسيادا سويلەگەن سوزىندە. 
«مەن وسى ءۇشىن وعان، كەيبىر باق-تاردا ءار ءتۇرلى پىكىر ايتىلعانىنا قاراماي، العىسىمدى بىلدىرەمىن. وسى حابارلاردى وقي وتىرىپ، مەن ءار كەز وسى فاكتىنى ەسكە الامىن، جانە ول مەنىڭ سانامدا كەيبىر گازەتتەردە ن. نازارباەۆ تۋرالى بارلىق تەرىس جازىلعانداردان اسىپ كەتەدى»، - دەپ قوستى ول.  
سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى يادرولىق سىناق جاسايتىن الەمدەگى ءىرى پوليگونداردىڭ ءبىرى بولعان. ەڭ ءبىرىنشى سىناق پوليگوندا 1949 جىلعى 29  تامىزدا جاسالعان بولاتىن. وندا بارلىعى 468 يادرولىق سىناق جاسالدى. 1949 بەن 1962 جىلدار اراسىندا وندا 30 جەر بەتى سىناعى جاسالدى جانە 88 يادرولىق قوندىرعى اۋادا سىنالدى، ولاردىڭ اراسىندا ءبىرىنشى تەرمويادرولىق قوندىرعى (1953 جىلى 12 تامىزدا) مەن العاشقى سۋتەگى بومباسى (1955 جىلى 22 قاراشادا) بار، 6 قوندىرعى ۇلكەن بيىكتىكتە، عارىشتا سىنالدى. جەر بەتىندەگى سىناقتان باسقا پوليگوندا 340-تان استام جەراستى سىناعى: تىك ۇڭعىلار مەن كولبەۋ تۋننەلدەردە جاسالدى.   
1991 جىلى 29 تامىزدا پوليگون قر پرەزيدەنتى ن. نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن جابىلدى.
انتيادرولىق قوزعالىس تاريحى 1989 جىلى 25 اقپاندا باستالدى. وسى كۇنى كسرو جوعارعى كەڭەسىنە دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ سايلاۋالدى ءسوزى جوسپارلانعان بولاتىن. 28 اقپاندا قازاقستان جازۋشىلار ءۇيىنىڭ عيماراتىنا جۇزدەگەن ادام جينالدى. وسىلايشا جالپىحالىقتىق انتيادرولىق «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسى پايدا بولدى.
ول سەمەي يادرولىق پوليگونىنداعى سىناققا جاپپاي نارازىلىق ءبىلدىردى. 1989 جىلى قوزعالىس سەمەي پوليگونىندا جوسپارلانعان 18 يادرولىق سىناقتىڭ 11-ءىن توقتاتتى. تەك 7 جارىلىس بولدى، سوڭعىسى 19-شى قازاندا بولدى. قاراعاندىنىڭ 130 مىڭ قوزعالىسقا قاتىسۋشى شاحتەرلەرى قارار قابىلدادى:  ەگەر جارىلىس جالعاساتىن بولسا، مەرزىمسىز ەرەۋىلگە شىعۋ تۋرالى. ولاردى سەمەي، پاۆلودار، وسكەمەن مەن جەزقازعان جۇمىسشىلارى قولدادى. جۇمىسشىلاردى قازكسر جوعارعى كەڭەسى قولدادى.