كەيىنگى كەزدە «الەمدىك جارىق جۇلدىزعا اينالعان» ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ تولاسسىز جاڭا سۇحباتتارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جارىق كورۋدە. بۇل سۇحباتتارىندا ول ءوزىن قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ بۇرىنعى مۇشەسى، الماتى قالاسى مەن شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى رەتىندە تانىستىرۋدا. ءجون-اق. ال ونىڭ ءوز-ءوزىن دەموكراتيانىڭ ناعىز جاقتاۋشىسى، قىپ-قىزىل ساياساتكەرگە بالاۋىنا جول بولسىن. كۇلكىلى ەمەس پە؟ ءسوزسىز كۇلكىلى. اسىرەسە، ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلىنىڭ قازاقتىڭ ەڭ ءىرى شاھارىنىڭ «پاتشا تاعىندا» وتىرعان ساتىندەگى بىلىقتارى «سۋ بەتىنە قالىقتاپ شىققاندا» ميىعىڭىزدان مىرس-مىرس كۇلەسىز. جولداسى ءلايلا قاليبەكقىزى دا كەزىندە باعالى اشەكەي بۇيىمدار مەن قىمبات ساعاتتاردى ساتۋ ىسىمەن «ءساتتى» شۇعىلدانىپ، تاسى ورگە دومالاپتى.

كەيىنگى كەزدە «الەمدىك جارىق جۇلدىزعا اينالعان» ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ تولاسسىز جاڭا سۇحباتتارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جارىق كورۋدە. بۇل سۇحباتتارىندا ول ءوزىن قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ بۇرىنعى مۇشەسى، الماتى قالاسى مەن شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى رەتىندە تانىستىرۋدا. ءجون-اق. ال ونىڭ ءوز-ءوزىن دەموكراتيانىڭ ناعىز جاقتاۋشىسى، قىپ-قىزىل ساياساتكەرگە بالاۋىنا جول بولسىن. كۇلكىلى ەمەس پە؟ ءسوزسىز كۇلكىلى. اسىرەسە، ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلىنىڭ قازاقتىڭ ەڭ ءىرى شاھارىنىڭ «پاتشا تاعىندا» وتىرعان ساتىندەگى بىلىقتارى «سۋ بەتىنە قالىقتاپ شىققاندا» ميىعىڭىزدان مىرس-مىرس كۇلەسىز. جولداسى ءلايلا قاليبەكقىزى دا كەزىندە باعالى اشەكەي بۇيىمدار مەن قىمبات ساعاتتاردى ساتۋ ىسىمەن «ءساتتى» شۇعىلدانىپ، تاسى ورگە دومالاپتى.

بۇگىندە شالعايداعى شۆەيتساريادان «جايلى قونىس تاپقان» ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلى بار ىنتا-جىگەرىمەن قازاقستاننىڭ سىرتقى جانە ىشكى ماسەلەلەرى تۋراسىندا وقتىن-وقتىن وي قوزعاپ، ءسوز ساپتايدى. ول قازاق ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا تەرىس باعا بەرىپ، ەل ۇكىمەتىندە بولاتىن جاڭا ءبىر قايتا قۇرۋدى «بولجاپ» وتىر. ءيا، حراپۋنوۆتىڭ سوزىنشە، جەمقورلىق پەن ۇرلىق قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەردىڭ «قالىپتى ومىرىنە» اينالىپتى. «جاڭادان پايدا بولعان دەموكرات» حراپۋنوۆ مىرزانىڭ قاھارىنا شەنەۋنىكتەر عانا ەمەس، ول جايىندا سىن ايتقان تىلشىلەر دە ۇشىراۋدا. سونىمەن، شۆەيتسارياداعى حراپۋنوۆتار وتباسىنىڭ استا-توك بايلىعى قايدان كەلگەن باتپان قۇيرىق ەكەندىگى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ قالۋدا. ءسوزسىز، حراپۋنوۆتاردىڭ داۋلەتى تۋرالى از جازىلعان جوق. ينتەرنەت ارقىلى ونىڭ الماتى توڭىرەگىندەگى 37 جىلجىمايتىن مۇلكى تۋرالى اقپاردى وڭاي تابۋعا بولادى. بىراق بۇل داۋلەتكە ولاردىڭ قالاي قول جەتكىزگەنى كوپكە ءمالىم ەمەس. بىزگە بۇل جايىنداعى قۇپيانىڭ بەت-پەردەسىن حراپۋنوۆتار وتباسىندا جۇمىس ىستەگەن بىرنەشە ادام اشىپ بەرگەن ەدى. ولار وزدەرىن «فەنيكس» بالاپاندارى» («Phoenix» - ءلايلا حراپۋنوۆانىڭ باس كومپانياسى) اتاپ، شىن ەسىمدەرىن ايتۋدان باس تارتتى. جوق، ولار بۇرىنعى جۇمىس بەرۋشىلەرىنىڭ كەك الۋىنان قورىقپايدى، تاعى دا كەزەكتى رەت وزدەرىنىڭ قۇقىق قورعاۋ ورىندارى قىزمەتكەرلەرىنە حراپۋنوۆتار وتباسىنا قاتىستى تەرگەۋگە الىنعانىن قالامايدى.
- مەن حراپۋنوۆتاردىڭ وزدەرىن دەموكرات اتاپ جۇرگەنىن ەستىگەندە، شالقامنان تۇسە جازدادىم. قايداعى دەموكراتتار؟ ولاردىڭ قانداي ادام بولعاندارىن، ءتىپتى ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. وزدەرىن بارىنەن جوعارى قوياتىن. ءوز باستارىن قۇدايعا بالاپ، وزگەلەرىن قۇلداي كورەتىن. اسىرەسە، ءلايلانىڭ ارەكەتى شەكتەن شىعىپ كەتەتىن. ءسال نارسە بولسا، ول ايعايعا باسىپ: «قازىرگى زامان - كاپيتاليزم! ءبىز - قوجايىنبىز، ال سەندەر ادام ەمەسسىڭدەر، بار بولعانى - جالدامالى قىزمەتكەرسىڭدەر. بارلىقتارىڭدى جۇمىستان ايداپ شىعامىن» دەيتىن. وسىنداي ادامداردىڭ دەموكرات اتانعانى قالاي؟ - دەيدى «فەنيكستىڭ» بۇرىنعى قىزمەتكەرى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بارىنەن دە ءۇي كۇتۋشىسى ءلايلادان قۇقايدى كوپ كورەدى. بىردە كۇتۋشى قىزدىڭ كيىم كيىسى ۇناماسا، بىردە سىپىرعىنى ۇستاعانى كوڭىلىنەن شىقپايدى، ءتىپتى ءۇي جيناعانى حانىمنىڭ اشۋىن شاقىرادى. ءلايلا حانىمعا ءۇي اسپازشىلارى دا ۇناي بەرمەيدى. «ۇنەمى بۇلاردىڭ وتباسىنا ەكى اسپاز قىزمەت ەتتى. ءبىرى - ەۋروپالىق تاعامدار ازىرلەسە، ەكىنشىسى - شىعىس تاعامدارىنا ماماندانعان. بارىنەن دە ەۋروپالىق تاعام ازىرلەيتىن اسپازعا قيىن تۇسكەندەي. ويتكەنى، ءلايلا حانىم «گاسپاچو» اتتى قىزاناق شىرىندى سورپانى جاقسى كورەدى. استىڭ تۇزىن از-كەم قىلىپ قويسا، اسپاز كوز جاسىڭا بۇلايدى دەي بەرىڭىز. ءلايلانىڭ مىنەزى نايزاعايداي جارق-جۇرق ەتە قالاتىن. بۇلقان-تالقان اشۋلاناتىن. قاس دۇشپاندارى كوپ بولعاندىقتان شىعار، «تاماققا ۋ سالىنعان ەمەس پە؟» دەپ تە كۇدىكتەنەتىن» دەيدى ول. ماكسيمنىڭ بۇل سوزدەرىن جانە ءبىر «فەنيكس» بالاپانى» قوشتادى. ەسىمى شارتتى تۇردە اندرەي دەپ الىنعان جىگىتتىڭ بايانداۋىنشا، ءلايلا حراپۋنوۆانىڭ اشۋىنا شىداپ بەرەتىندەر نەكەن-ساياق. بۇل وتباسىندا جىلدان ارتىق جۇمىس ىستەگەندەر ساۋساقپەن سانارلىق. باسىم كوپشىلىگى ءۇش ايدان كەيىن-اق جۇمىستان كەتىپ جاتادى. ءبارىن تاستاپ، «قۇداي-پاتشالاردان» باستارىن اۋلاق الىپ قاشۋعا تىرىساتىن. «ولارعا دا سول كەرەك ەدى. جۇمىستان كەتكەن ادام ءوز جالاقىسىن الۋدى ارمانداماي-اق قويسا دا بولاتىن. اسىرەسە، جاپپاي جۇمىستان شىعۋ ءۇردىسى حراپۋنوۆتاردىڭ ەڭبەك دەمالىسىنان كەلگەن كەزىندە ورىن الاتىن. بۇگىندە وزدەرىن «دەموكرات» اتاپ جاھانعا جار سالىپ جۇرگەن وتباسىنىڭ ەڭبەك دەمالىسىنا كەتەردە جانە ەڭبەك دەمالىسىنان كەلگەن سوڭ «ۇلان-اسىر» سالتاناتتى توي جاسايتىن ادەتى بار-تۇعىن. ەڭبەك دەمالىسىنا كەتىپ بارا جاتقان كەزىندە جۇمىسشىلاردىڭ ارقايسىسىنا «ارنايى تاپسىرمالار» بەرىلەتىن. جۇمىسشىلاردىڭ ءبىر توبى قوجايىندارىن اۋەجايعا دەيىن شىعارىپ سالىپ، گۇلدەر مەن قولورامالدارىن بۇلعاپ تۇرۋعا مىندەتتەلەتىن. ەندى ءبىر توپ قوجايىندارىن «كىشكەنتاي ۆەنەتسيا» كەشەنىنىڭ ىشىندە شىعارىپ سالۋعا نەمەسە كۇتىپ الۋعا مىندەتتەلەدى. ول - ول ما، جۇمىسشىلار بارىن سالىپ، شىن كوڭىلدەن قۋانعان ءتۇر جاساۋلارى ءتيىس ەكەن»، - دەيدى اندرەي. «مەدەۋ» مۇزايدىنىندا بولعان كوپتەگەن الماتىلىقتار مەن وڭتۇستىك استانا تۇرعىندارى بۋتاكوۆكا شاتقالىنا جاقىن ورنالاسقان اۋقىمدى جەردى الىپ جاتقان بيىك قورشاۋعا نازار اۋدارعان بولار. تۋرا وسى قورشاۋدىڭ ارتىندا حراپۋنوۆتاردىڭ «حان سارايلارى» جاسىرىنىپ تۇر. 5 گەكتار جەردى الىپ جاتقان ۇلكەن اۋلادا ءۇش ءزاۋلىم ءۇي سالىنىپتى. بىرەۋى - وزدەرىنىكى، ەكىنشىسى - بالالارىنىكى، ءۇشىنشىسى - قوناقتارعا ارنالعان. وندا جابىق باسسەين، ءتىپتى جەكە گيدروەلەكتروستانتسياعا دەيىن بولعان. انتيكالىق مۇسىندەردىڭ كوشىرمەسى تۇرعىزىلىپ، كوك شالعىن گازوندار ءوسىرىلىپ، اسپەتتەپ ءمارمار توسەلگەن جولدارى بار، بۇل عاجايىپ كەشەن قالا بيۋدجەتىنىڭ ەسەبىنەن كوتەرگەن. قالالىق كوگالداندىرۋ مەكەمەسىنىڭ جۇمىسشىلارى ءلايلا حانىمنىڭ «عالامات يدەيالارىن» ىسكە اسىرامىن دەپ كۇن-ءتۇن دەمەي جارتى جىل كەشەندە جۇمىس ىستەپ، كوك تيىن الماپتى. ولار 2000 جىلدارى جالاقىنىڭ تولەنبەۋىنە بايلانىستى كوتەرىلىسكە شىققاندا، ەل-جۇرت اڭ-تاڭ بوپ قالىپ ەدى. ويتكەنى، قالانىڭ گۇلگە ورانىپ تۇرعانى دا شامالى-تۇعىن. ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلىنىڭ «كىشكەنتاي ۆەنەتسيا» كەشەنىنىڭ ىشىندە جۇرگىزگەن كوممۋنالدىق قىزمەت باسشىلارمەن كەزدەسۋىنە بىلايعى جۇرتتىڭ كىرۋى ەكىتالاي بولاتىن. بۇل جەرگە ساقتىق شاراسى رەتىندە 5 مەتردەن بيىك قورشاۋ عانا سالىنىپ قويماي، شەتەلدەن جەتكىزىلگەن زاماناۋي بەينەباقىلاۋ قوندىرعىلارى ورناتىلعان. بۇل قوندىرعىلار 5 مينۋت سايىن 180 گرادۋسقا اينالىپ كەشەن ماڭىنداعى كەز كەلگەن ءىس-ارەكەتتى ءتۇسىرىپ الىپ وتىراتىن. «كىشكەنتاي ۆەنەتسيانىڭ» تۇبىنەن اعاتىن كىشى الماتى وزەنىنىڭ اعىنى قاتتى. اقىماق بولماسا، ەسى دۇرىس ادامنىڭ جۇرەگى بۇل سۋدى كەشىپ وتۋگە داۋالاماسى انىق. ءتىپتى الدەبىر جانىنان بەزگەن بۇل سۋدى كەشىپ وتكەن كۇننىڭ وزىندە، ول حراپۋنوۆتاردىڭ جەكە كۇزەتشىلەرىمەن ۇستالارى ءسوزسىز. 
«فەنيكستىڭ» بۇرىنعى قىزمەتكەرى ارمان (شارتتى تۇردەگى اتى) بىلاي دەيدى: «ءلايلا «كىشى ۆەنەتسيامەن» بايلانىستىنىڭ ءبارىن ءوز قولىندا ۇستادى. بۇل ناعىز قاتال تارتىپكە باعىنعان وبەكت. مەن كوپ جىل اسكەردە قىزمەت ەتتىم. ءتىپتى قارۋ-جاراق قويماسى دا «كىشى ۆەنەتسيا» ءتارىزدى كۇزەتىلمەيتىن. بارلىق جەرگە ورناتىلعان بەينەباقىلاۋ كامەرالارى مەن باقىلاۋ مۇنارالارىنان بولەك، مۇندا رۇقسات قاعازىن الۋ جۇيەسى جۇمىس ىستەدى. بۇل كەشەنگە ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلى مەن ءلايلا قاليبەكقىزى، ولاردىڭ بالالارى ەلۆيرا مەن ءىلياس جانە ەڭ جاقىن تۋىستاردان 15 ادام ەشقانداي كەدەرگىسىز كىرە الادى. ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ جاعىنان ونىڭ تۋعان باۋىرى گەننادي عانا «عالامات كەشەنگە» كىرۋ باقىتىنا يە بولا الاتىن. بىراق ول وندا سيرەك بولاتىن. جۇمىس بابىمەن اندا-ساندا باس سۇعىپ تۇراتىن. ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلىنا وزگە تۋىستارىنا ەسىك جابىق بولاتىن. ونىڭ بۇرىنعى ايەلىنەن تۋعان قىزدارى گالينا مەن ەلەناعا، ءتىپتى كەشەننىڭ ماڭىنا اياق باسۋعا تىيىم سالىنعان. ءلايلا قاليبەكقىزى كۇيەۋىنىڭ وتكەن ءومىرىن ەسكە تۇسىرمەۋگە بارىن سالىپ باقتى. ايتسە دە، ءلايلانىڭ سۇيىكتى «سەرىكتەستەرى» ساكەن، اسىرەسە عازيز شاكارىمۇلى «حان سارايعا» ەش كەدەرگىسىز كىرە الاتىن. ولاردىڭ جەدەل ىشكە كىرۋىن قاراۋىلدار قامتاماسىز ەتەتىن. ءتىپتى حانىم توسەكتە جاتسا دا، كىرە بەرەتىن. ال ول جەردە نە بولعانىن ۆيكتور ۆياچەسلاۆۇلىنىڭ بىلمەي-اق قويعانى ابزال. ءلايلا بارىمىزدەن ەشكىمگە ءتىس جارماۋىمىزدى تالاپ ەتتى. ەگەر ءبىز الدا-جالدا بىردەڭە ايتىپ قويساق، جاي عانا جۇمىستان كەتۋدىڭ ءوزى - «قۇدايدان سۇراپ العان سىي» بولارىن ءىشىمىز سەزەتىن...».

dialog.kz سايتىنان
ىقشامدالىپ الىندى

"جاس قازاق" گازەتى