وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن ۋكراينانىڭ بۋچا قالاسىنداعى ورتالىق الاڭعا قازاقستان اتىنان ارنايى كيىز ءۇي تىگىلىپ، قازان اسىلدى. سول ماڭداعى اشقۇرساق ازاماتتار كەلىپ جىلىنىپ، قۇرساق جالعايتىن جاعداي جاسالدى.

«بارەكەلدى»، - دەدىك ءبىز. ءبىزدى قويشى، ۋكراينا حالقى سونداعى ءھام مۇنداعى قازاقتارعا اقجارما العىستارىن ايتىپ جاتتى. بۇكىل ۋكراينالىق باق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەر قازاقستان اتىنان ورناتىلعان بۇل گۋمانيتارلىق ورتالىق جايلى جارىسا جازدى. كيىز ءۇي تۇرىندەگى ورتالىق – «جەڭىلمەيتىندەردىڭ كيىز ءۇيى» دەپ اتالدى.

ءدال وسىنداي ورتالىقتاردى ۋكراينا بيلىگى بىلتىر كۇزدەن باستاپ ورناتا باستاعان. سول ۋاقىتتان بەرى ۋكراينا اۋماعىندا وسىنداي ارنايى ورتالىقتاردىڭ مىڭ شاقتىسى اشىلعان. ال ورىس باسقىنشىلىعىن باستان وتكەرگەن كيەۆ ماڭىنداعى بۋچادا وسىنداي ورتالىقتاردىڭ ءبىرى قازاقستان اتىنان كيىز ءۇي تۇرىندە اشىلعان.

ۋكراينا اقپاراتى بۇل ورتالىقتى اشۋعا قازاقستان ەلشىلىگى سەپتەسكەنىن جازعان. ال باستاماشى بولعان ۋكراينا جوعارعى راداسىنىڭ دەپۋتاتى سەرگەي ناگورنياك دەگەن ازامات. بۇل ناگورنياك ەستەرىڭىزدە بولسا، 2021 جىلى جەلتوقساندا راداعا قازاقستان تۋى بەينەلەنگەن كيىم كيىپ كەلىپ، ۋكراينا پارلامەنتى مىنبەرىنەن قازاقستان حالقىن تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتاعان «سلۋگا نارودا» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتى عوي.

سول ناگورنياك ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا: بۇل جوبانى ۋكرايناداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ جانە قازاقستاندىق كاسىپكەردىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرعانىن جازعان. كيىز ءۇيدى ساتىپ الىپ، ۋكرايناعا اكەلىپ ورنالاستىرعان – داۋلەت نۇرجانوۆ دەگەن كاسىپكەر ەكەن. ول ۋكراينانىڭ ۆيننيتسا، جيتومير، حمەلنيتسكي وبلىستارىندا اگروبيزنەسپەن اينالىساتىن ادام.

مىنە، وسى اقپارات الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-قا جاريالانعانى سول-اق ەكەن، ورىس اقپاراتى ۋلارداي شۋلادى. «قازاقستان ءبىزدىڭ وداقتاسىمىز ەمەس پە ەدى؟ ول ۇقشۇ مۇشەسى ەدى عوي... مۇنىسى قالاي»، - دەگەن اڭگىمەلەر قىز-قىز قاينادى.

ال كەشە رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى: «ماسكەۋ قازاقستان بيلىگىنەن بۋچاداعى كيىز ۇيگە قاتىستى تۇسىنىكتەمە الدى. قازاقستان بيلىگى بۇل كيىز ۇيگە ەش قاتىستارى جوق ەكەنىن ايتتى»، - دەپ مالىمدەدى.

رەسەي ءسىم-ءىنىڭ رەسمي وكىلى ماريا زاحاروۆا: «بۋچاداعى كيىز ۇيگە قاتىستى قازاقستان بيلىگىنە سۇراۋ سالدىق. قازاقستان بيلىگى بۇل تىگىلگەن كيىز ۇيگە ەش قاتىستارى جوق ەكەنىن ايتتى. رەسەيدىڭ سەنىمدى سەرىگى سانالاتىن قازاقستان بيلىگىنىڭ سوزدەرىنە سەنبەۋگە حاقىمىز جوق. دەسە دە، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستارعا الداعى ۋاقىتتا سەلكەۋ تۇسپەسى ءۇشىن، ءبىز قازاقستان بيلىگىنەن بۇل كيىز ۇيگە قاتىستارى جوقتىعىن رەسمي تۇردە راستاۋدى تالاپ ەتەمىز»، - دەدى.

ەندى تارقاتايىق: اۋەلى، قازاقستان بيلىگى، ونىڭ ىشىندە مۇحتار تىلەۋبەردى مىرزا تىزگىنىن ۇستاعان قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى الدىندا اقتالعان. «بۋچاداعى كيىز ۇيگە تۇك قاتىسىمىز جوق»، - دەگەن. رەسەي سولاي دەدى. ەندەشە بۇل ابسۋردتى جاعداي.

تۇسىنەمىز، گەوساياسي جاعدايلار، گەوگرافيالىق ءھام ەكونوميكالىق كىرىپتارلىق ت.ب. ماسەلەلەر بار. بىراق، بۋچاعا كيىز ءۇي تىگىپ، اشقۇرساق ادامدارعا تاماق ۇلەستىرۋ – ماسكەۋدىڭ الدىندا اقتالاتىن ءىس پە؟ بۇل گۋمانيتارلىق جوبا! قازاقستان كيەۆكە قارۋ بەرىپ جاتقان جوق. سوعىستان جاپا شەككەن بەيبىت حالىققا اس-اۋقات بەرۋدە.

مۇحتار تىلەۋبەردى قازاقستاننىڭ ءمينيسترى مە، رەسەيدىڭ ۆيتسە-ءمينيسترى مە؟ ايتپەسە، باسشىسىنان سوگىس ەستىپ، الدىندا اقتالعان قىزمەتشىدەي بولعان بۇل ارەكەتىن قالاي تۇسىنەمىز؟

بۋچا – ورىس باسقىنشىلىعىن كورگەن قالا. ءبىر ايعا جۋىق وككۋپاتسيادا بولعان. وسى ءبىر ايدىڭ ىشىندە بۋچادا جۇزدەگەن بەيبىت تۇرعىن كوز جۇمعان. مورودەرلىكتى دە، ۇرلىق-قارلىق پەن توناۋدى دا، ازاپتاۋدى دا باستان وتكەرگەن. Human Rights Watch حالىقارالىق ۇيىمى بۋچا قىرعىنىن – «ادامزاتقا قارسى جاسالعان قاستاندىق» دەپ اتاعان. ويتكەنى، بۋچا جاۋدان ازات ەتىلگەندە، اۋلا-اۋلالاردا جاپپاي كومىلگەن جۇزدەگەن ادامنىڭ مايتتەرى تابىلعان.

قوسىمشا اقپارات: وسىعان دەيىن ۋكراينا اسكەرىنىڭ باس قولباسشىسى ۆالەري زالۋجنىي رەسەي سوعىس اشىپ كىرگەن تەرريتوريالاردىڭ 40 پايىزعا جۋىعى ازات ەتىلگەنىن مالىمدەگەن. اقش پەن باتىس باستاعان وركەنيەتتى ەلدەر ۋكرايناعا گۋمانيتارلىق ءھام اسكەري كومەكتەر جولداپ جاتىر. ال قازاقستان بيلىگى رەسەي باسقىنشىلىعىن رەسمي تۇردە ايىپتاعان جوق. بىراق، ۋكراينانىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قولدايتىنىن ايتتى. وعان قوسا، رەسەي وككۋپاتسيالاپ العان ايماقتاردى رەسەي جەرلەرى دەپ مويىندامايتىنىن مالىمدەدى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz