گۇل زارقۇمار

1974 جىلى 15 قىركۇيەكتە مونعوليانىڭ ۋلاانبااتار قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. مونعوليا قازاق اقىندارى اراسىندا وتكەن «التىن جەبە» جىر ءمۇشايراسىنىڭ (1992 ج.), اقتان بابيۇلىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرانىڭ (1997 ج.) باس جۇلدەگەرى. مونعوليا جاستار وداعىنىڭ التىن مەدالىنىڭ يەگەرى، اقىن. 2012 جىلى جالىن باسپاسىنان «جۇرەكتەگى جۇزىك» جىر كىتابى جارىق كوردى.

قىزىلقايىڭ-قىدىر دارىپ، باق قونعان،
قىزىلقايىڭ-شەرۋشىگە تاق بولعان...
قىزىلقايىڭ-تەكتى جۇرتتىڭ مەكەنى،
قىزىلقايىڭ-بايانتاۋدىڭ ەتەگى...
عاسىرلاردان عاسىرلارعا كوشكەن جۇرت،
ات جالىندا،تۇيە قومىندا وسكەن جۇرت...
ۇرپاعىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن كۇرەسىپ،
ۇلى مۇرات جولىندا باق تىلەسىپ...
انالاردىڭ اق سۇتىندەي وتەلگەن:
كوبەگەن بوپ كوك تاستى دا كوتەرگەن.
اقتاي بولىپ ايۋمەنەن الىسقان،
زايسانوۆ بوپ اسپانمەنەن تابىسقان...
بۇل ولكەنىڭ شەجىرەسى كۇي سىندى،
بوزىنگەندەي بوزداپ جىردان ءيسىندى...
يماشحان مەن مۇرات تۋعان قۇت مەكەن،
جۋسان ءيستى توپىراعىڭ قۇتتى ەكەن!
ابىرويلى ەرلەر تۋعان ولكەسىڭ،
نەبىر ءانشى،كۇيشى ەلدىڭ ەركەسىن...
شەرىكبايداي كۇمىس كومەي،جەزتاڭداي،
سالعان ءانىن ساعىناتىن ەل قانداي؟!
سەن اتالار اماناتىن ساقتادىڭ،
تالاي جۇيرىك،سۋ جورعانى باپتادىڭ...
بەستۇلىكتىڭ بەرەكەلى جەرى ەدىڭ،
مولشىلىق پەن نەسىبەنىڭ كەنى ەدىڭ.
الابوتا،ارشاسى مەن يزەنى،
قاراعايى مولدىرەگەن تۇيمەلى.
قوڭىر كەشتىڭ قويناۋىندا قويلى اۋىل،
تاراتادى بويعا ۋىز،ويعا نۇر...
اسقار بيىك تاۋلارىڭ دا ءور ەكەن،
سەنىڭ اسىل بوساعاڭ دا ءتور ەكەن...
وزەن-كولىڭ ولشەمى ەكەن تۇنىقتىڭ،
ەرمەنىڭدە ەركىندىك بار، شىن ۇقتىم...
شاڭىراعى شايقالماعان ىرىس-باق،
سەنىڭ ەكى بوساعاڭدى تۇر ۇستاپ...
قىزىلقايىڭ-قىدىر دارىپ،باق قونعان،
قىزىلقايىڭ-شەرۋشىگە تاق بولعان...
قىزىلقايىڭ-تەكتى جۇرتتىڭ مەكەنى،
قىزىلقايىڭ-بايانتاۋدىڭ ەتەگى...

***

بارسا-كەلمەس كەتكەن سوڭ بال قىز كۇنىم،
جالاڭ اياق كەشتىم مەن جار-قۇزدى مىڭ.
ارشىپ الىپ ايالار اپپاق قاردان،
ولەڭدەگى ءور مىنەز قار قىزدى كىم؟
بىلەتىنىم بىتپەيتىن ءبىر سارىن بار-
جالپى ىشىندە جالقىلاۋ جالعىزدىعىم.
اقيقاتتى ايتام دەپ ايدالادان،
تايعاق كەشىپ تار جەردە تايعاناعام.
پەندەلەردەن پەرىشتە ىزدەمە دەپ،
اقىل ايتىپ تۇرعانداي اي دا ماعان
بايقاعانىم باسقاشا بولمىسىم بار،
قامسىز قارىن تويعىزعان قايمانادان.

***

سوڭىمىزدان ءسوز ەرەدى جۇيەسىز-
كوزسىز سوقىر،كيەسىز.
شام ۇستاعان كولەڭكەسى جالانىڭ
جەزوكشەدەي جاعىپ الىپ دالابىن-
نەبىر سۇمدىق قاۋەسەتتەن تۇراتىن،
بەتپە-بەتتە سەنەن قاشىپ بۇعاتىن،
وسەگىنىڭ ولەكسەسىن سۇيرەلەپ،
قياناتقا قياناتشىل كۇيلەمەك...
توبىر مەنىڭ ۇعا الا ما جانىمدى؟
مەن توبىرعا بولا الام با جاعىمدى؟
Əي،قايدام-اۋ بۇل ءبىر تاعدىر ورمەگى،
بۇدان ازات تەك اقىندار كوردەگى،
توبىر ءəدىل بولسا قايدا تومانوۆ؟
وتەجانعا بولا الماعان قوعام قۇت.
مۇقاعالي،تولەگەننىڭ تىرىدە،
كəدىرىنە جەتە الماعان ءبىرى دە.
مەن دە ءبىر كۇن بۇل جالعاننىڭ تۇنەگىن،
ءتىلىپ ءوتىپ قۇس جولىنا سىڭەمىن.

***

حات جازىڭدار!
حابارلاسىپ تۇرىڭدار!
مەن جازايىن جاقسى əسەرمەن جىرىمدى əر
Əر تىلەكتە دۇعاسى بار ءتəڭىردىڭ،
Əر جۇرەكتە كىسىنەگەن قۇلىن بار...
حات جازىڭدار!
حات كۇتەمىن شىنايى...
بۇل جالعاننىڭ الماسادى كۇن، ايى،
قورعا مەنى اقىنداردىڭ اسپانى،
قورعا مەنى،ماحابباتتىڭ قۇدايى.
حات جازىڭدار!
حاتقا جاۋاپ جازامىن...
تۋعان ەلىم،موڭعولىم مەن قازاعىم.
التى الاشتىڭ ۇرانىنداي اسقاقپىن،
التايىمنىڭ بۇلاعىنداي تازامىن.
حات جازىڭدار!
حات جازىڭدار ادامدار،
ءوتتى-كەتتى نەبىر ۋاقىت،زاماندار...
بار بولعانى جاقسى ەمەس پە سەن ءۇشىن،
باۋىر،دوسىڭ،ماحابباتىڭ الاڭدار!
حات جازىڭدار!
حات جازۋدان جالىقپا!
ادام جانى تالپىنادى جارىققا...
تەك پەندەنىڭ نيەتىندە پەيىش تە،
تەك پەندەنىڭ نيەتىندە تامۇق تا.

***

داتىم بار مەنىڭ
ساعان دا!
حاتىم بار مەنىڭ
عالامعا.
اقىن بوپ كەلدىم
ومىرگە،
اينالا الماي
ادامعا.
جاتىڭدى كوردىم
جاقىننان.
تاتىڭدى كوردىم
تاتىردان...
شىندىعىڭ قايدا
ەي،ءومىر؟!
شىقپاعان با ءəلى
جاتىردان
جالقىلىق پا ەدى
كورەرىم؟
جالعىزدىق پا ەدى
كونەرىم؟
نيەتىم ادال، ءىسىم اق
ولتىرمەس مەنى
ولەڭىم.

***

بورىك شىڭ،
بورتە يىقتى، بوكتەرى ولەڭ.
كوزىمە،
كورىنشى ءبىر كوك كەرەگەم.
قاسىڭنان،
قالاي عانا الىستادىم،
ءور التاي،
وزەگىمنەن تەپپەگەن ەڭ؟!
تۋعان جەر،
تۇما بۇلاق،تۇمار مەكەن،
وزىڭدە،
ءوسىپ شىققان شىنار بوتەن.
قايىرىلىپ،
قايتا اينالىپ بارار بولسام،
قۇشاققا اپ،
قۇسا توگىپ جىلار ما ەكەن؟!

***

ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان قارا مەكەن،
تۇعان جەر - انام اكەم ەكەن، انام ەكەن.
بولسا ەگەر جەر بەتىنىڭ جەر جانناتى -
ءوزىڭدى سول جانناتقا بالاپ وتەم...
اتا - بابام سۇيەگى جاتقان جۇرتىم،
وزەندەرى ولەڭ بوپ اققان جۇرتىم.
تىلەكشىم بوپ ارقاشان الىس كەتسەم،
عۇمىرىمنىڭ جۇلدىزىن جاققان
جۇرتىم...

Abai.kz