قاراپايىم قۇرىلىس سالاسىنداعى جۇمىسشىدان بىلىكتى كاسىپكەرگە اينالىپ، جۇمىس ورىندارىن اشىپ، قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسىپ جۇرگەن قازاقتىڭ بەيسەنوۆ ەربول امانبايۇلى اتتى ايماڭداي ازاماتى بار. "جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت – نۇرى تاسىسىن" دەگەندەي، قۇرىلىس سالاسىنىڭ مايتالمانى بۇگىندە اتىمتاي جومارت اتانعان. قول استىنداعى جۇمىسشىلارىنا باۋىرىنداي قامقور ازامات ولاردىڭ ارقايسىسىن ءۇي-جايمەن قامتىپ، كولىك تە اپەرگەن. قايىرىمدىلىقپەن اينالىسۋدان دا قۇر قالعان ەمەس. ول قازىرگى تاڭدا جىلدار بويى جيناقتاعان تاجىريبەسىن جاستارمەن ءبولىسىپ،  جول كورسەتىپ، ەڭبەككە باۋلىپ ءجۇر. جاساعان جاقسىلىعىن جارياعا جار سالمايتىن قازاق بالاسىنىڭ بويىنا بىتكەن قاراپايىمدىلىق مىنەزدەن بولار، ەربول امانبايۇلىنىڭ ەسىمى كوپشىلىككە اسا تانىس ەمەس. سوندىقتان ءبىز كاسىپكەردىڭ ءومىر جولى ءوسىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاققا ۇلگى بولسىن دەگەن ماقساتپەن، سۇحبات الۋدى ءجون كوردىك.

– الدىمەن ءوزىڭىز تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.

– مەن 1962 جىلى 28 قىركۇيەكتە قازىرگى جەتىسۋ وبلىسى كوكسۋ اۋدانى قابىليسا اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم. تۋعان جەرىمدە شاعانتاۋ دەگەن تاۋ بار، سونىڭ باۋىرىندا اۋناپ-قۋناپ ءوستىم. وتباسىم، بالالارىم مەن نەمەرەلەرىم بار. الماتى ساۋلەت-قۇرىلىس ينستيتۋتىن بىتىرگەنمىن. سودان بەرى وسى قۇرىلىس سالاسىندا ەڭبەك ەتكەنىمە 35 جىل بولدى. العاش رەت «كازپيششەستروي» ترەستىنە پروراب-شەبەرى بولىپ كىرىپ، سوندا جۇمىس ىستەدىم. كەيىن «مەجكولحوزستروي» ترەستى مپمك-05 كاسىپورنىنىڭ باس ينجەنەرى بولدىم. وسىلايشا ەڭبەك ءوتىلىم ارتىپ، تاجىريبەلى مامان بولعان سايىن، باسشىلىق قىزمەتتەرگە  تاعايىندالا باستادىم.

– ال ءسىزدىڭ قۇرىلىس كومپانياڭىز «بەرەكەت-تك» قاشان قۇرىلدى؟

– بەرەكەت – تك-نىڭ نەگىزى 2005 جىلى قالانعان ەدى. العاشقى اتاۋى «رەمبۋس» بولدى. 2022 جىلى 8 تامىزدا جۇمىسشىلار كۇنىندە جاڭا اتاۋعا — «بەرەكەت-تك-گە» اۋىستىردىق. نەگىزگى ءىس ايماعى  الماتى وبلىسى مەن الماتى قالاسىن قامتيدى.

– قازىرگى ۋاقىتتا ناقتى الماتى قالاسىندا جانە وبلىستا قانشا جوبا ىسكە اسىپ جاتىر؟

– التى جوبا بار. ەكى نىسان – جاسقانات ىقشام اۋدانى مەن الماتى اەروپورتى جاقتا ەكى نىسان بوي كوتەرۋدە. ەكەۋى دە 9 قاباتتى تۇرعىن ءۇي. سودان سوڭ №122, №131, №127 مەكتەپ جانە بۇرىنعى قازاق-تۇرىك ليتسەيى بولعان، قازىر ءبىلىم يننوۆاتسيا دەپ اتالاتىن ءبىلىم ورداسىندا قۇرىلىس جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇعان دەيىن 15-تەن استام كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن ءبىتىرىپ، تاپسىردىق. 20-دان استام مەكتەپ سالدىق.  №7 قالالىق كلينيكالىق اۋرۋحانانىڭ، شونجى اۋىلىنداعى 25000 توننا ەت وندىرەتىن قۇس فابريكاسىن، «كەلۋنكازفارم» فارماتسەۆتيكالىق زاۋىتىن سالدىق. «كەرۋەن» كوپسالالى مەديتسينالىق ورتالىعىنىڭ جانە الاتاۋ اۋداندىق ءىىب-ءنىڭ عيماراتتارىن ابىرويمەن اياقتادىق. كوپبالالى وتباسىلارعا كومەك بەرۋ اياسىندا شاھاردا «باقىتتى وتباسى» اتتى كوپبالالى انالارعا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىن پايدالانۋعا بەردىك. پاندەميا باستالىپ، ەلىمىزدە اۋرۋحانا تاپشىلىعى سەزىلگەن كەزدە №12 قالالىق كلينيكالىق اۋرۋحانانى ستاتسيونار ەتىپ، جابدىقتادىق.

– كوپتەگەن قۇرىلىس جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتىرسىزدار. مەملەكەتتەن قانداي قولداۋ بار؟ تەندەرگە قاتىساسىزدار ما؟

– تەندەرگە قاتىسامىز. سالاداعى تاجىريبەمىز مول، سالىقتى ۋاقىتىلى تولەپ وتىرامىز. قۇجاتىمىز تۇگەل. سوندىقتان كوپ جاعدايدا ءبىز تالاپقا ساي بولعاندىقتان تەندەردى ۇتىپ الامىز.

– قانشا ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرسىزدار؟

– قۇرىلىسشىلاردى قوسا ەسەپتەگەندە 550-گە جۋىق ادام. ونىڭ شتاتتا ىستەيتىندەرى جۇزدەن اسادى.

– تۇركىستان وبلىسى ارىس قالاسىندا جارىلىس بولعان كەزدە باسپاناسىز قالعان تۇرعىندارعا ءۇي سالىپ بەردىڭىزدەر.

– ءيا، ول كەزدە 22 ءۇيدى جاڭادان سالدىق. 290-عا جۋىق ءۇيدى جوندەۋدەن وتكىزدىك. الماتى قالاسىنان ەكى فيرما باردىق. ءبىرىن – سابىرجان دەگەن ازامات باسقاردى، ەكىنشىسى – مەن. جاڭادان سالعانىمىز بار، جوندەپ بەرگەنىمىز بار، ەكەۋمىز 500-گە جۋىق ءۇيدى موينىمىزعا الىپ، اقىرىنا دەيىن جۇمىستى ورىندادىق. اپاتتى وقيعا بولعاننان كەيىن، ءوزىمىز دە كومەك قولىن سوزۋعا دايىندالىپ جاتىر ەدىك. ءبىر كەزدە «كومەككە شاقىرىپ جاتىر» دەگەن حابار كەلدى. الماتىنىڭ اكىمى «قازاقشا سويلەيتىن، قازاقشا تاربيە كورگەن، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ جاعدايىن تۇسىنەتىن جىگىتتەر بارۋى كەرەك» دەگەن ەكەن. كەيبىر ءىرى كومپانيالار بارماي قالدى.

– ەستۋىمشە، ءسىزدىڭ كومپانياڭىزدا ەشكىم ورىسشا سويلەمەيدى دەيدى؟ راس پا؟

– سويلەمەۋگە تىرىسامىز

– مىناداي ءبىر وقيعانى ەستىدىم. جاس كۇنىڭىزدە العاش رەت مپمك-عا جۇمىسقا تۇرعاندا اينالاڭىز كىل ورىس بولىپتى. سول كەزدە قينالىپ، «ءوزىم كومپانيا اشسام، بۇكىل قازاقتى قاسىما جينايمىن» دەپ سەرت بەرگەن ەكەنسىز.

– سونداي ارمانىم بولدى. العاش جۇمىسقا تۇرعان كەزدە تىلدەن قاتتى قينالدىم.

– قاراماعىڭىزداعى بارلىق جۇمىسشىنىڭ ءۇيى بار عوي؟

– سولاي دەۋگە بولادى. 10 جىل بويى ەڭبەك ەتكەن قىزمەتكەرىمىزگە ءۇي بەرەمىز. 33 ءۇيدى بەردىك. 4 ءۇيدى سالىپ، دايىنداپ قويدىق. تەك ازىرگە سۋى مەن گازى تارتىلماي تۇر. كەيبىر ازاماتتارعا ەڭبەگىنە قاراي ءجۇرىپ-تۇرۋىنا كومەك بولسىن دەپ اۆتوكولىك بەردىك. كولىك دەگەن باياعى اتا-بابامىزدىڭ مىنگەن اتى عوي. جىگىتتەردىڭ بالالارىنا ماقتانىشپەن ايتىپ وتىراتىن ارتىندا ءبىر ءىز قالسىن دەيمىن. «مىنا ءۇيدى ادال ەڭبەگىم ءۇشىن تەگىن الدىم، مىنا كولىك ەڭبەگىم باعلالانىپ سىيلىققا بەرىلگەن» دەپ ۇرپاعىنا ايتادى عوي.

– مەملەكەتتىك قولداۋ ماسەلەسىنە كەلسەك. تەندەردى ۇتىپ الىپ، جۇمىستى جۇرگىزىپ وتىرسىزدار. قايىرىمدىلىق رەتىندە بەرىلىپ جاتقان ءۇي بار، باسقا دا نىساندار بار. ونىڭ بارلىعىنىڭ زاڭ جۇزىندە قايتارىمى بار عوي. شەت-جاعاسىن ايتا كەتىڭىزشى.

– ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى بار. ەگەر كومپانيا باسشىسى قاراماعىنداعى جۇمىسشىلارعا ءۇي بەرەتىن بولسا، ونى مەملەكەت وتەيدى. بىراق ول ۇيلەر 80 شارشى مەتردەن اسپاۋى كەرەك. ءبىزدىڭ بەرىپ جاتقان ۇيلەرىمىز 200-300 شارشى مەتر ارالىعىندا. سوندىقتان ءبىز وعان كىرمەيمىز.

– مەملەكەت ەڭ قۇرىعاندا 80 شارشى مەتردىڭ اقىسىن قايتاراتىن ويى جوق پا؟

– جوق، ءۇيدىڭ ءوزى 80 شارشى مەتردەن اسپاۋى كەرەك، سول كەزدە عانا قايتارادى. ياعني، بەلگىلەنگەن نورمامەن شەكتەلەۋىڭ كەرەك. مەندە، مىسالى، 5-6 بالالى جىگىتتەر بار. ولارعا قالاي 80 شارشى مەتردى بەرىپ قويىپ وتىرامىن. وتباسىنىڭ سانىنا بايلانىستى 300 شارشى مەترگە دەيىن بەرەمىز. مەملەكەتكە ەش وكپەم جوق. ءتيىستى ماراپاتىمىزدى دا الىپ جاتىرمىز.

– وسىنشاما شارۋا بىتىرسەڭىز دە مەملەكەتتەن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءبىر جاپىراق قاتىرما قاعاز الماي، قاتەلەسپەسەم، بيىل عانا «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» دەگەن مەدال الدىڭىز.

– «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن»، «قۇرمەتتى قۇرىلىسشى»، «داڭقتى قۇرىلىسشى» دەگەن مەدالدارىم بار. قوعامدىق ۇيىمداردان العان ماراپاتتارىم بار. ۇكىمەتتەن وردەن العان جوقپىن. بۇيىرسا الاتىن دا شىعارمىز.

بىرەۋدەن ماقتاۋ ەستۋ ءۇشىن ءومىر سۇرمەيمىن. كەيبىر ازاماتتار بولادى: جۇرتقا از-ماز قول ۇشىن بەرسە، تەلەجۋرناليستەردى شاقىرىپ، جارناماسىن جاساپ جاتادى. مەن وندايدى اسا جاقتىرمايمىن. بويىما اتا-انامنىڭ تاربيەسى سىڭگەن. اپام ايتاتىن: «وڭ قولىڭ جاساعان جاقسىلىقتى، سول قولىڭ كورمەسىن» دەپ. سوندىقتان جاقسىلىق جاساسام، بىرەۋگە بەرگەنىمدى بۇلداپ، سودان پايدا كورەيىن دەمەيمىن. دۇنيەنى اللا ءناسىپ ەتەدى. مەندە اللانىڭ پەندەسىمىن عوي. مەنىڭ قولىم ارقىلى بەرىپ وتىرعان شىعار، مۇمكىن. وسى ازاماتتاردىڭ بالا-شاعاسىنىڭ نەسىبەسىنە سەبەپكەر شىعارمىن دەپ ويلايمىن.

مەنىڭ تىرەپ تۇرعان ەشكىمىم جوق. ءوزىم بىلەتىن وسى قۇرىلىستىڭ ماڭايىندا عانا ەڭبەك ەتەم. تابىس تاپسام، جىگىتتەرمەن بولىسەمىن. مەنىڭ وتباسىم كورگەن قۋانىشتى ولاردىڭ دا وتباسى كورسە ەكەن، جاقسى ۇيدە تۇرسا ەكەن دەگەن نيەت قانا بار.

– قازىر جاڭا قازاقستان دەيمىز عوي. جاڭا قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن ىڭعايلىراق پا ەكەن، الدە ەسكى قازاقستان با؟

– ءوزىم ءۇشىن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى ۋاقىتى قولايلى بولدى. ادال ەڭبەك ەتەم دەگەن ادامعا تولىق مۇمكىندىك اشىلدى. تەك قاتىپ قالعان قاعيدامەن ەمەس، ءوز ەركىڭمەن جۇمىس ىستەيتىن كەزەڭ كەلدى. كەڭەس وكىمەتى كەزىندە ولاي ەمەس ەدى عوي.

– دەگەنمەن ءبىزدىڭ ەگدە بۋىن وكىلدەرىندە كەڭەستىك يلليۋزيا ءالى دە كەزدەسەدى.

– كەڭەس كەزەڭىنە ءبىر ريزا بولاتىنىم تەگىن ءبىلىم بەردى. جەمقورلىق بولمادى. ءبىلىم بەرۋ سالاسى، مەديتسينا، جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە تەمىردەي ءتارتىپ بولاتىن. ال بىراق، ءوز ەركىڭمەن كوسىلىپ جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرگەن جوق. وي ەركىندىگى بولمادى. تەك جازىلىپ قويعان ەرەجەگە باعىنىپ، جوسپار بويىنشا قيمىلدايسىڭ. قازىر جاڭا تەحنولوگيا جەتەرلىك. قالاي قولدانام دەسەڭ، ءوز ەركىڭ. وسىنداي ەركىن زامانداعى مەنىڭ ءبىر ارمانىم، ءار باسشى قاراماعىندا 5-10 ادام بولسا دا، سوعان قامقور بولسا ەكەن. سولاردىڭ جاعدايىن كورە بىلسە، قارا باسىنىڭ عانا قامىن ويلاماي، جۇمىسشىلارىنىڭ قامىن ويلاسا دەيمىن. ساراڭ بولماۋ كەرەك.

وسىنداي دارەجەگە كىمنىڭ ارقاسىندا جەتتىڭ؟ وسى جىگىتتەردىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا. ءوزىم قولىمنان كەلگەنشە جاستاردى ىسكە باۋلىپ كەلەمىن. «ەرتەڭ ءبىز دە كەتەمىز، ءبىز باردا ۇيرەنىپ الىڭدار» دەيمىز.

– جاستار دەمەكشى، ولاردى شەتەلگە شىعارىپ، وقىتادى ەكەنسىزدەر.

– جوق، وقىتۋ دەگەن باسقا. شەتەلدىڭ تەحنولوگياسى قازاقستانعا ءالى جەتكەن جوق. ول ءۇشىن بىزدە زاڭ وزگەرۋ كەرەك. سوناۋ كەڭەس وكىمەتىنىڭ زاڭدارى ءالى وزگەرگەن جوق. ايتىلاتىن كوپ شارۋا بار. ونىڭ ءبارىن ماماندار شەشۋى كەرەك.

– ءسىز سياقتى جەتىستىككە جەتكەن ازاماتتار جوعارى جاقتان ورىن ىزدەستىرە باستايدى. الدا پارلامەنت سايلاۋى كەلە جاتىر. سىزدە قىزىعۋشىلىق بار ما؟

– قىزىعۋشىلىعىم جوق. ءار ازامات ءوزىنىڭ دارەجەسىن ءبىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. كورىنگەنگە ەلىگە كەتۋگە بولمايدى. سەنىڭ ول جەرگە پايداڭ تيە مە؟ سونى اۋەلى ويلانۋ كەرەك. ماجىلىسكە بارىپ الىپ، قالعىپ-مۇلگىپ وتىراتىندار بار. نە وزىنە، نە ۇرپاعىنا پايداسى جوق. ءار ىسكە ءوز پايداڭ ءۇشىن ەمەس، سەنىم ارتىپ وتىرعان ادامداردىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىڭدى ويلاپ قادام باسۋ كەرەك. قالعانىن اللانىڭ بۇيرىعىمەن الداعى ۋاقىت كورسەتە جاتار.

Abai.kz