ەلدەگى اۆتوكولىك نارىعى بويىنشا  جاھاندىق سالالىق ماسەلەلەرگە  قاراماستان ساتىلىمدا ءوسىم جوق ەمەس، بار. بايقاساڭىز، سوڭعى جەتى جىلدا نارىقتا كولىك ساتىلىمى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ وتىرعان.

2022 جىلدىڭ 24 اقپانىنان كەيىن كوپ نارسە وزگەردى. حالىقارالىق قاتىناستار، لوگيستيكا، باعا، بازالىق مولشەرلەمە جانە بيزنەس تە وزگەردى. گەوساياسي جاعدايدىڭ تۋربۋلەنتتىگى وزگەدەن گورى، كولىك نارىعىنىڭ كەيبىر سەگمەنتتەرىنە اۋىر ءتيدى. كولىك نارىعى ساراپشىلارى، ناقتىراق ايتساق، ارتۋر ميسكاريان قازىرگى احۋالدىڭ نەگىزگى ءۇش سەبەبىن اتادى.

بىرىنشىدەن، لوگيستيكانىڭ كۇردەلەنە تۇسكەنى بار. ەكىنشىدەن، جارتىلاي وتكىزگىش ماتەريالدار تاپشىلىعى. ءۇشىنشى سەبەپ، قازاقستانعا عانا قاتىستى. دالىرەك ايتساق، 2022 جىلدان باستاپ رەسەيگە ەكسپورتتاعان جەكە تۇلعالاردىڭ كولىگىنىڭ سانى ارتا تۇسكەن. ال بۇرىنعىداي رەسەيدەن اكەلەتىن كولىكتەردىڭ سانى ازايعان. ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى بىرنەشە جىلدا ەلدەگى اۆتوكولىك نارىعى 60-تان 40-قا دەيىنگى اراقاتىناستا جاڭا كولىكپەن قامتىلعان. ياعني، ونىڭ 60%-ى – قازاقستاندا شىعارىلعان كولىكتەر. ال 40%-ى نەگىزىنەن يمپورت، وندا دا ونىڭ باسىم بولىگى رەسەيدەن اكەلىنگەن. بىراق 2022 جىلى شارتتارعا وزگەرىس ەندى. ەندى رەسەي جاڭا كولىكتەرىن ەكسپورتتامايتىن بولدى. بىراق قاتارىنان يمپورت تىزبەگىن قولدانا وتىرىپ، بەلسەندى تۇردە ساتا  الاتىن بولدى.

سوعان قاراماستان، جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەلدەگى اۆتوكولىك نارىعى وڭ ديناميكا كورسەتتى. جاڭا كولىكتەردىڭ ساتىلىمى ءبىر جىلدا 5,3%-عا ۇلعايدى. سول ارالىقتا كەرىسىنشە، الەمدەگى كولىك ونەركاسىبىندە ساتىلىم دەڭگەيى ءتۇسىپ كەتكەن. مىسالى، 2021 جىلى دۇنيەجۇزىندە 81 ميلليون جاڭا كولىك ساتىلعان. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، 0,6%-عا ازايعانىن كورسەتەدى.

الەمدىك نارىق

وتكەن جىلى قىتايدا جاڭا كولىكتەر ساتىلىمى 2017 جىلعى 28,6 ميلليونعا جەتكەن رەكوردتىق كورسەتكىشىنە ءسال عانا جەتپەي قالىپتى. ياعني 2021 جىلعا قاراعاندا 4,4 پايىزعا كوتەرىلىپ،  26,6 ميلليونعا دەيىن جەتكەن. ال ەۋروپالىق بيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ (AEB) 2022 جىلعى قاڭتار-قاراشاداعى رەسمي مالىمەتى بويىنشا، رەسەيدە جاڭا جەڭىل جانە كوممەرتسيالىق كولىكتەردىڭ ساتىلىمى 61%-عا ازايعان. سوندا رەسەي 11 ايدا بار-جوعى 550 مىڭ عانا جاڭا كولىك ساتىپ الا العان.

بىرىنشىدەن، كولىك تاڭداپ الۋعا مۇمكىندىك ازايعان. قىتايلىق كولىكتەردىڭ ءتۇر-ءتۇرى كوبەيگەنىمەن، ولاردى ساتىپ الۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى تانىمال برەندتەرگە بالاما رەتىندە قاراستىرمايدى. ەكىنشىدەن، باعانىڭ قىمباتتاۋى ساتىپ الۋ بەلسەندىلىگىن باسەڭدەتىپ جىبەردى. وعان قوسا، جىل سوڭىندا رەسەي نارىعى ون ەكى بىردەي ماركىسىن جوعالتتى جانە ونداعى 6 زاۋىت ءۇزىلىس جاساپ، جۇمىسىن ازىرگە توقتاتتى.

امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جاعداي سونشالىقتى قيىن ەمەس. دەگەنمەن ساتىلىمنىڭ ازايعانى بايقالادى. ويتكەنى جاڭا كولىكتىڭ ساتىلىمى 7,8%-عا (13,7 ملن ​​بىرلىككە دەيىن) تومەندەسە، باتىس ەۋروپادا – 6,2%-عا (11,6 ملن كولىك) ازايعان. ال جاپونيادا ەڭ تومەنگى كورسەتكىش – 1977 جىل. سول كەزدە 4,2 ملن-عا كولىك ساتىلعان. بۇل 2021 جىلمەن سالىستىرعاندا، 5,2%-عا از،  4,2 ملن كولىك ساتقان (ساتىلىمنىڭ تومەندەۋى ءتورت جىل قاتارىنان ۇزىلگەن ەمەس).

2022 جىلى شىعىس ەۋروپانىڭ اۆتوكولىك نارىعىنداعى ساتىلىم 26,8%-عا تومەندەپ، 3 ميلليونداي عانا كولىك ساتىلعان. بۇل تومەندەۋ نەگىزىنەن رەسەيدىڭ ۋكرايناعا اسكەري باسىپ كىرۋىنەن تۋىنداپ جاتقانى بەلگىلى.

ال قازاقستانداعى احۋال قانداي؟

قازاقستان اۆتوبيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ (AKAب) مالىمەتىنشە، 2022 جىلى قازاقستاندا 123 778 جاڭا، ءارى  كوممەرتسيالىق كولىك ساتىلعان. بۇل ءبىر جىل بۇرىنعىدان 6 179 بىرلىككە نەمەسە 5,3%-عا ارتىق. ەڭ قىزىعى، 2018 جىلدان 2021 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە نارىقتىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسۋ قارقىنى 24,2% جەتكەن.

«نارىق ديناميكاسىن ۇستاپ تۇرۋى، نەگىزىنەن 2022 جىلدىڭ باسىندا رەسەيلىك زاۋىتتاردان جەتكىزىلىمدەردىڭ كەنەتتەن توقتاتىلۋىنا  بايلانىستى. اتاپ ايتساق، Toyota, Volkswagen, Nissan, Mazda سياقتى برەند كولىكتەردىڭ ءبارى رەسەيدەن شىعارىلدى. سونىڭ ارقاسىندا بۇل زاۋىتتار رەسەيدىڭ ءوزىن عانا ەمەس، تمد ەلدەرىنىڭ نارىعىن دا كولىكپەن قامتاماسىز ەتتى»، – دەدى ارتۋر ميسكاريان «كۋرسيۆكە» بەرگەن مالىمدەمەسىندە.

قازاقستان اۆتوبيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، پرەميۋم سەگمەنتى ءبىر جىلدا 14%-عا كوبەيگەن. ماسەلەن، 2021 جىلعى 4 577 اۆتوكولىكتەن 2022 جىلى 5 229 اۆتوكولىككە دەيىن. 2022 جىلى 27,7 پايىزبەن نارىقتا ەڭ كوپ ساتىلاتىن كولىكتەردىڭ وندىعىندا بىرىنشىلىكتى – Chevrolet يەلەندى (وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن سالىستىرعاندا 34 289 بىرلىك، ياعني 17,8%). ەكىنشى ورىندا – Hyundai, 28 864 كولىك ساتىلعان جانە نارىق ۇلەسى 23,32% (+27%). ءۇشىنشىسى، Kia – 14 421 بىرلىك. ءتورتىنشى ورىندا – Toyota (9 622 بىرلىك; -30,5%). Lada ءالى دە بەسىنشى ورىندى ساقتاپ تۇر (7 386 بىرلىك; -21%). ساتىلىمعا شىققان Chery العاشقى جىلىندا-اق (4 464 بىرلىك) التىنشى ورىندى يەلەندى. ال ساتىلىم كولەمى بويىنشا Jac ماركىسى – جەتىنشى ورىندا تۇر. اۆتوكولىكتەرى – 3 371 بىرلىك; +22,9%. ۇزدىك وندىقتى Lexus – 2540 بىرلىك (+44,6%), Exeed (1876 بىرلىك) جانە Haval (1500 بىرلىك; +24%) برەندتەرى جاۋىپ وتىر.

جالپى، ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، 2022 جىلدىڭ ون ەكى ايىندا قازاقستاندا 113 925 دانا  بارشاعا ارنالعان قوعامدىق كولىكتەر شىعارىلعان. 2021 جىلعى قاڭتار-جەلتوقسان ايلارىمەن سالىستىرعاندا، 21,9%-عا ارتىق وندىرىلگەن. كولىك ونەركاسىبىنىڭ جالپى ناتيجەسى اقشامەن ەسەپتەگەندە، وتكەن جىلدىڭ سايكەس ناتيجەسىنەن اسىپ ءتۇستى، ياعني 1,2 تريلليون تەڭگەگە جەتتى.

Abai.kz