بەيسەن احمەتۇلى. اكە مەن بالا ارمانى – قازاقستان!
ارماننىڭ ۇلكەن-كىشىسى بولعان ەمەس. اكە مەن بالا ارمانىنىڭ توعىسۋى شىنىمەن عاجاپ تا ۇلى ارمان. قازاق «بالامنىڭ تابانىنا باتقان شوگىر ماڭدايىما كىرسىن» - دەيتىن حالىق. قازاق ۇرپاق ءۇشىن ءومىر كەشەتىن حالىق. مىنە سونىڭ دالەلى - قىتايداعى قانداس اعامىز بەن بالاسى - كىشكەنتاي ءىنىمىز اراسىندا بولعان ساليحالى شەشىم. قۇرمەتتى وقىرمان وقىعان سوڭ، ويلانار. ەندى سول ماقالانىڭ تۇپنۇسقاداعى قالىپىن ساقتاي وتىرىپ توتە جازۋدان كريلليتساعا كوشىرىپ تولىقتاي بەرۋدى ءجون كوردىم.
ءبىزدى ويلاندىرعان شاعىن ماقالا قىتايداعى «كۇلتەگىن» سايتىندا جارىق كورگەن بولاتىن: http://www.kultegin.com/forum.php?mod=viewthread&tid=38214&extra=&page=1
«بالام ەكەۋمىزدىڭ وقۋدان كورگەن قورلىقتارىمىز ۇلعايىپ بارا جاتىر»
بالام ءوزىنىڭ كەۋدە بولىگىنەن دە ۇلكەن بوقشا كوتەرۋگە ءماجبۇر بولدى. الدىعا قاراي ەڭكەيىپ جۇرمەسە، دەنە تەپە-تەڭدىگىن ساقتاي المايتىن ەدى.
بالالاردىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋدى وقۋ-اعارتۋداعىلار ەمەس، ساۋداگەرلەر بۇرىنىراق ويلاپ قويعان ەكەن. سۇيرەتپە بوقشا الدىق. الايدا، بۇنى مۇعالىمى قۋاتتامادى. كوتەرىپ كەل دەدى. ۇيتكەنى، ساباقحانا تارىلىپ كەتىپتى.
ارماننىڭ ۇلكەن-كىشىسى بولعان ەمەس. اكە مەن بالا ارمانىنىڭ توعىسۋى شىنىمەن عاجاپ تا ۇلى ارمان. قازاق «بالامنىڭ تابانىنا باتقان شوگىر ماڭدايىما كىرسىن» - دەيتىن حالىق. قازاق ۇرپاق ءۇشىن ءومىر كەشەتىن حالىق. مىنە سونىڭ دالەلى - قىتايداعى قانداس اعامىز بەن بالاسى - كىشكەنتاي ءىنىمىز اراسىندا بولعان ساليحالى شەشىم. قۇرمەتتى وقىرمان وقىعان سوڭ، ويلانار. ەندى سول ماقالانىڭ تۇپنۇسقاداعى قالىپىن ساقتاي وتىرىپ توتە جازۋدان كريلليتساعا كوشىرىپ تولىقتاي بەرۋدى ءجون كوردىم.
ءبىزدى ويلاندىرعان شاعىن ماقالا قىتايداعى «كۇلتەگىن» سايتىندا جارىق كورگەن بولاتىن: http://www.kultegin.com/forum.php?mod=viewthread&tid=38214&extra=&page=1
«بالام ەكەۋمىزدىڭ وقۋدان كورگەن قورلىقتارىمىز ۇلعايىپ بارا جاتىر»
بالام ءوزىنىڭ كەۋدە بولىگىنەن دە ۇلكەن بوقشا كوتەرۋگە ءماجبۇر بولدى. الدىعا قاراي ەڭكەيىپ جۇرمەسە، دەنە تەپە-تەڭدىگىن ساقتاي المايتىن ەدى.
بالالاردىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋدى وقۋ-اعارتۋداعىلار ەمەس، ساۋداگەرلەر بۇرىنىراق ويلاپ قويعان ەكەن. سۇيرەتپە بوقشا الدىق. الايدا، بۇنى مۇعالىمى قۋاتتامادى. كوتەرىپ كەل دەدى. ۇيتكەنى، ساباقحانا تارىلىپ كەتىپتى.
قارشاداي بالا قالادا، قالىڭ ادام جۇرسە دە بەينە ايۋعا جەم بولاتىنداي قورقىپ، ارتىنان دەدەكتەپ قالدىم. قورقام، بىرەۋ ۇرلاي ما دەپ. ونى ويلاسام ءتۇن ورتاسىندا ۇيقىم اشىلادى. اۋەلى، كەي بالانى ۇرلاپ تا كەتتى. ياپىرىم-اي، قانداي زامان باسىمىزعا ءتۇستى ادامعا ادام سەنە المايتىن.
اكەلى-بالالى ەكەۋمىز تاباندا تىلىمىزدەن ايىرىلدىق. قالادا قازاقشا مەكتەپ جوق. قىتايشا وقۋعا ءتۇستى ەرىكسىز. تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن تەك قىتايشا سويلەۋىمىزگە تۋرا كەلدى. بۇرىنعىداي كۇلكى جوق جۇزىمىزدە، تەك ءبىر-بىرىمىزگە جابىعا قاراپ، شۇلدىرلەيمىز. ايتپەگەندە، ەرتەڭ مۇعالىمگە قىتايشا جاۋاپ قايىرۋ بالام ءۇشىن قيامەت. ياپىرىم-اي، قانداي سۇمدىق قازاق بولا تۇرا قازاقشا سويلەي الماۋ؟..
بالام ەكەۋمىز ەندى قۇلمىز. بالامدى الىپ ۇيگە كەلەم. سوڭىنان ىلەسە كەلتە حات تا جەتەدى شىرىلداپ. بارى سوندا. كىلەڭ بۇيرىق. اتام-شابام دەيدى. ار سويلەم ء"سوزسىز" دەگەن ەكپىنمەن كەلىپ تۇسەدى. ورىنداماي تۇرا المايسىڭ. بالاما ايتتىم: "كەيبىر تاپسىرمالار وتە قيسىنسىز. مۇعالىمىڭە كەزىگەيىن، نە ورىنداماي-اق قوي." بالامنىڭ كوزىنە جاس ءۇيىرىلدى: «كەشە بىرەۋلەردى جەردەن الىپ جەرگە سالدى، ىشىندە اكە-شەشەسىنە ايتقاندارى دا بار». جۇرەگىم قوبالجىپ كەتتى. «مىناۋىڭ امەريكادان دا زورەكەر عوي ءوز». ۇي تاپسىرماسىن ورىنداي جونەلدىك، كوشەگە بارىپ سونىڭ ايتقان زاتىن ايتۋلى جەردەن ساتىپ الدىق. بوياۋعا ءتيىستى كەي تاپسىرمانىڭ رەڭىن دە وزگەرتۋگە قاقىمىز جوق.
قۇل ەكەنبىز. جىلعا تايادى، وڭىمىزدە كۇلكى، جۇرەگىمىزدە قۋانىش جوق. ياپىرىم-اي، قارشاداي بالانى اكەسىمەن قوسا قۇلدىققا تۇسىرەتىن قانداي وقۋعا تاپ بولدىق؟
بالام ەكى جاسىنان باستاپ ماعان ەلىكتەپ قالام ۇستاعاندى ۇيرەندى. ارينە، قىزىق ءۇشىن. تامنىڭ قابىرعالارىنان تارتىپ، كىتاپ سورەسىنىڭ اينەگىنە دەيىن سىزىپ وينايتىن. ودان، ەكەۋمىز جاپالانىپ ءجۇرىپ اعارتاتىنبىز، سۇرتەتىنبىز. تامعا سىزباۋدى ول ءوزى دارىپتەيتىن بولعان ەدى. ەندى ول قازىر بۇل سياقتى دارىپتەمەلەر ايتپايتىن بولدى. جىل بولدى، ەستي المادىم. بالامنىڭ التى جىل بويى بارىمدى سالىپ قالىپتاستىرعان دارا مىنەزى اينالاسى التى ايعا بارماي ويرانى شىقتى. ول قازىر تەك بۇيرىقتى ورىنداۋعا عانا كۇشىن سالادى. بۇل نەگە بۇلاي ىستەلۋگە ءتيىس دەگەن ءسوزدى ەندى ول ايتۋدان قورقاتىن بولىپ قالعانىن مەن ەكى اپتانىڭ الدىندا سەزىندىم. «قايران قۇلىنىم، باسقا قاپتاعان شىرەدەي ادامنىڭ ەركىن ۇرلاعان زامانعا كەز كەلگەنىڭ-اي»!.
قالام دەمەكشى، ءبىز بۇرىن قالامدى سىزۋعا ىستەتۋشى ەدىك. قازىر جازۋعا جۇمسايتىن بولدىق. "بالام، سىزۋ سىزا عوي" دەدىم كادىمگىدەي. بالام بەتىمە قاراپ ءبىراز وتىردى دا، كۇرسىندى. ءسۇيتتى دە، باسىن شايقادى: "وندا تاپسىرمامدى قاشان ورىنداپ بولامىن؟" ءبىرىنشى جىلدىقتاعى تاپسىرماسىن اتتاي ءتورت ساعاتتا اياقتايدى. شىنىندا ۋاقىت جوق. قاراداي جانىم اشىپ كەتتى. وقۋدان شىعارىپ الايىن دەدىم. شەشەسى شىرىلدايدى: "سوندا بۇل كەيىن قالاي جان باعادى؟" دەپ. جان باعۋ؟ قىتايدىڭ قالىڭ شومشەگىن بىلمەي-اق تالاي ادام جان باعىپ ءجۇر عوي. ءدال قازىر قانشا ادام جان باعىپ ءجۇر؟! ءبارى بەلگىلى. ءتاۋبا دەدىم، ءبارىمىز دە ءجىپسىز بايلانعان باسپاق ەكەنبىز.
كوپ ويلادىم: مۇعالىمى قولىنا بالتا ۇستاعان باعبان ەكەن دە، بالام بالتاعا تاپ بولعان بالعىن شىبىقتاي كۇي كەشۋدە ەكەن. بۇتاقتارىن بۇتاپ سيدامداپ قانا قويمايدى. كوكتەپ بۇرشىك جارىپ كەلە جاتقان بۇرشىكتىڭ ۇشىن دا تىنىمسىز شىرپىتادى، كەرتەدى. بۇل باعباننىڭ ءىسى ايتەۋ قانداي اعاش بولسا دا، ءاي-شۇيگە قاراتپاي تەگىس ءبىر بەينەگە كەلتىرۋ. ول جەمىس بەرە مە، قانداي جەمىس بەرەدى دەگەن باس اۋىرتاتىن ىستەرمەن تۇكتە جۇمىسى جوق. ونى ويلامايدى دا. ۇيتكەنى، ونى دا سوعان زورلاپ تۇرعان بىرەۋلەر بار كورىنەدى. زامان شىعار. اتاڭا نالەت زامان، شىرە كيگىزبەي-اق ماڭگۇرت قىلعان!
نەشە كۇننىڭ الدىندا انا ءتىلى وقۋلىعىنىڭ (شىن مانىندە قارشاداي بالادان ەمەس، ءتىل ماماندارىنان سۇرايتىن سۇراۋعا جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتەتىن ماڭگۇرتتەندىرۋشى ءتىل وقۋلىعى) ىشىندە قالىڭ جاپسىرما گۇلدەردى كوردىم. مەن ونىڭ ءمانىن ءبىلۋشى ەدىم. ول بالانى شابىتتاندىرۋ ءۇشىن الدىمەن شەكەسىنە جاپسىرىلىپ، ودان كىتاپتىڭ ىشىنە كوشەتىن. بۇل بەينە بالالارعا شولدە كەلە جاتقاندا، ءبىر سۋسىنداپ وتەتىن ءمولدىر بۇلاق سياقتى ەدى. ونى العان كۇنى بالام اجەپتاۋىر قۋانىپ كەلەتىن (سوندىقتان مەن بۇل گۇلدەردى جاقسى كورەم.) كىتابىنىڭ ىشىندە قالىڭ گۇل جاپسىرۋلى تۇر. ونى كورىپ قۋانىپ كەتتىم. اينالاسى جالعىز-اق ايدا سونشا گۇلدىڭ يەسى بولىپتى. ەرىكسىز ەركەلەتتىم. بىراق، ول قۋانعان جوق. سەبەبىن سۇرادىم. سۇيتسە، بۇل گۇلدەردىڭ بەس-التاۋى عانا مۇعالىمى بەرگەن، قالعانىن وزىنە-ءوزى بەرگەن ەكەن. كوزىمنەن جاس اعىپ كەتتى. ارمان-تىلەگىن كوشەدەگى بۇتاشا قىرقىپ تۇرسا دا، جاقسىلىققا، تىرلىككە، جىلتىراعان بولماشى ۇمىتكە ۇمتىلۋىن قاراشى!!! ول دا جىلادى. ول ەندى وقۋعا تۇسپەگەن كەزىندەگى ۋايىمسىز، شەكتەۋسىز وسكەن كەزدەرىن اڭساپ جىلاپ وتىر.
ەندى اكە-بالا ەكەۋمىز وتىرىپ كەڭەستىك: وقۋ - جامان دەدىك، ادامدار - جامان دەدىك. ۇشەۋدەن ۇشەۋ بولىپ، بۇل ادام بالاسى بارا المايتىن جەرگە كەتسەك دەدىك. ول جەردىڭ سۋرەتىن سىزىپ تا شىقتىق. ول بارلىعىن ۇمىتىپ ەندى كوڭىلدەندى. كادىمگىدەي ۋايىمسىز سىڭعىرلاعان كۇلكىسى ەستىلەدى. مەنى ات قىلىپ ءمىنىپ الگى ارمان مەكەنگە تارتىپ تا كەتتى. الدىندا قالىڭ قوي (قالىڭ اسىق) . اتىنان ءتۇسىپ قويلارىن كۇزەتىپ توڭقايىپ الىپ ول قويىن ءبىر، بۇل قويىن ءبىر شۇقىپ جاتىپ ۇيىقتاپ تا كەتتى...
تاڭەرتەڭ اسا كوڭىلدى تۇردى. كورگەن ءتۇسىن ايتىپ جاتىر. تۇسىندە بىزبەن بىرگە الگى جەر ۇيىق مەكەنگە بارىپتى. سىزباسىن قولىنان تۇسىرمەيدى. "بۇل - قازاقستان! " دەدىم بالاما. ول دەرەۋ جازدى. جازۋ دەگەندەگى جازۋى قىتايشا ءپينيىن ەدى.
ءسابي عوي. تارتقان قورلىقتارىن ۇمىتىپ تۇر. قۋانىشپەن سەكىرەدى. ال، مەنىڭ جۇرەگىم سىزداپ تۇر، سىرتىم كۇلىمدەيدى. ۇيتكەنى، مەنەن باسقا ءبىر جارىم ميلليون قازاقتىڭ ىشىندە تالايىنىڭ كوڭىلى ماي اساعانداي كۇپتى، جۇرەگىنە سىزداۋىق شىققانداي مازاسىز ءجۇر عوي. قورلىققا تۋعان ەكەنبىز. "كوشەيىك!!! - دەدىم، - وتباسىمداعىلارعا - كوشەيىك!!! ".
شىن جۇرەگىمنەن ايتتىم، اعايىن، - «كوشەيىك».
ناعىز قازاقتىق ءۇشىن، كوڭىل ەركىندىگى ءۇشىن كوشەيىك!
Abai.kz
