بىلىكتى ءارى كاسىبي ماشىقتانعان مامان - كەز-كەلگەن كومپانيانىڭ جۇمىسىن ورگە دومالاتاتىن ەڭ باستى قۇندىلىعى. بۇگىنگى تاڭدا ءوز كاسىبىنىڭ ناتيجەلى، باسەكەگە قابىلەتى زور بولعانىن كوزدەيتىن ءاربىر مەكەمە قىزمەتكەرلەردى باسقارۋدىڭ جاڭا يننوۆاتسيالىق ءادىس-تاسىلدەرىن بارىنشا مەڭگەرىپ تە جاتىر. ءتىپتى قۇلاعىمىز ۇيرەنگەن «قىزمەتكەر» جانە «كادرلار» تەرميندەرىنەن باس تارتىپ، ورنىنا «ادام رەسۋرستارى» (human resources) تەرمينىن ءجيى قولداناتىن بولدىق. ادام رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىنە ەنگىزىلىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بۇل جولى دا شەتەلدىڭ تاجىريبەسى نەگىز بولىپ وتىر. دامىعان باتىس ەلدەرىندە اتالمىش سالا بويىنشا تەرەڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ، يننوۆاتسيالىق جاڭالىقتاردىڭ ءىس جۇزىندە قولدانىلىپ جاتقانىنا ءبىرتالاي ۋاقىت بولدى.  بۇل ورايدا قازاقستاندىق كومپانيالار مەن مەكەمەلەردىڭ كوشتەن قالىسپاي HR-مەنەدجمەنت سالاسىن دامىتۋعا بارىنشا نيەتتى ەكەنى قۋانتپاي قويمايدى. ارينە، جالپى سانى جۇزدەپ، مىڭداپ سانالاتىن قىزمەتكەرلەردىڭ باسىن قوسىپ، جۇمىسىن ۇيلەستىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. سوندىقتان بۇل ءىستىڭ ساتىلارى دا، باعىتتارى دا كوپ. قازىر ەڭبەك نارىعىندا HR-يندۋسترياسىن دامىتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ جاتقان ءتۇرلى رەكرۋتينگتىك مەكەمەلەر دە از ەمەس. بارلىعىنىڭ العا قويعان ماقساتى- قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمىن، تاجىريبەسىن، كاسىپتىلىك ماشىعىن كومپانيانىڭ مۇددەسى ءۇشىن پايدالانۋ. ول ءۇشىن قىزمەتكەرلەردى ىنتالاندىرۋدىڭ كوپتەگەن امالدارى قاراستىرىلعان. جالپى العاندا ىنتالاندىرۋ تۇرلەرىن ەكى توپقا بولۋگە بولادى:

بىلىكتى ءارى كاسىبي ماشىقتانعان مامان - كەز-كەلگەن كومپانيانىڭ جۇمىسىن ورگە دومالاتاتىن ەڭ باستى قۇندىلىعى. بۇگىنگى تاڭدا ءوز كاسىبىنىڭ ناتيجەلى، باسەكەگە قابىلەتى زور بولعانىن كوزدەيتىن ءاربىر مەكەمە قىزمەتكەرلەردى باسقارۋدىڭ جاڭا يننوۆاتسيالىق ءادىس-تاسىلدەرىن بارىنشا مەڭگەرىپ تە جاتىر. ءتىپتى قۇلاعىمىز ۇيرەنگەن «قىزمەتكەر» جانە «كادرلار» تەرميندەرىنەن باس تارتىپ، ورنىنا «ادام رەسۋرستارى» (human resources) تەرمينىن ءجيى قولداناتىن بولدىق. ادام رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىنە ەنگىزىلىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بۇل جولى دا شەتەلدىڭ تاجىريبەسى نەگىز بولىپ وتىر. دامىعان باتىس ەلدەرىندە اتالمىش سالا بويىنشا تەرەڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ، يننوۆاتسيالىق جاڭالىقتاردىڭ ءىس جۇزىندە قولدانىلىپ جاتقانىنا ءبىرتالاي ۋاقىت بولدى.  بۇل ورايدا قازاقستاندىق كومپانيالار مەن مەكەمەلەردىڭ كوشتەن قالىسپاي HR-مەنەدجمەنت سالاسىن دامىتۋعا بارىنشا نيەتتى ەكەنى قۋانتپاي قويمايدى. ارينە، جالپى سانى جۇزدەپ، مىڭداپ سانالاتىن قىزمەتكەرلەردىڭ باسىن قوسىپ، جۇمىسىن ۇيلەستىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. سوندىقتان بۇل ءىستىڭ ساتىلارى دا، باعىتتارى دا كوپ. قازىر ەڭبەك نارىعىندا HR-يندۋسترياسىن دامىتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ جاتقان ءتۇرلى رەكرۋتينگتىك مەكەمەلەر دە از ەمەس. بارلىعىنىڭ العا قويعان ماقساتى- قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمىن، تاجىريبەسىن، كاسىپتىلىك ماشىعىن كومپانيانىڭ مۇددەسى ءۇشىن پايدالانۋ. ول ءۇشىن قىزمەتكەرلەردى ىنتالاندىرۋدىڭ كوپتەگەن امالدارى قاراستىرىلعان. جالپى العاندا ىنتالاندىرۋ تۇرلەرىن ەكى توپقا بولۋگە بولادى:

- ماتەريالدى ىنتالاندىرۋ تاسىلدەرى;

- قارجىلىق شىعىنداردى قاجەت ەتپەيتىن تاسىلدەر;

ءبىرىنشى توپقا قىزمەتتىك باسپانا، قىزمەتكەردىڭ الاتىن ەڭبەكاقىسى، سىياقىلار، قوسىمشا بونۋستار، كومپانيا ەسەبىنەن جۇرگىزىلەتىن الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر، مەديتسينالىق  كەپىلدەمە، مەرەكەلىك سىيلىقتار ت.ب. جاتادى. بۇل قىزمەتكەردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتۋدىڭ جاقسى امالى ەكەنى ءسوزسسىز. ونىڭ باستى ارتىقشىلىعى دا وسى. دەگەنمەن ماتەريالدى ىنتالاندىرۋ قۇرالى كومپانيانىڭ قارجىلىق الەۋەتىنە تىكەلەي تاۋەلدى بولعاندىقتان ونىڭ سانى دا شەكتەۋلى. ال قارجىلىق شىعىنداردى قاجەت ەتپەيتىن مەحانيزمدەردىڭ مۇمكىندىگى از بولعانىمەن قۇرىلىمى كۇردەلى، تۇرلەرى دە سان الۋان. ونىڭ ەرەكشەلىگى سول، ولار تەك ماقتاۋ قاعازدارى مەن العىس حاتتارمەن شەكتەلمەيدى. بۇگىنگى تاڭدا HR-مەنەدجمەنت سالاسى ىنتالاندىرۋدىڭ بۇل قۇرالىن جان-جاقتى قامتىپ، مۇمكىندىگىن ءتيىمدى پايدالانىپ كەلەدى. تاجىريبە كورسەتكەندەي ونى ىسكە اسىرۋ جولىندا ۇستاناتىن قاعيداتتار مىنالار:

بىرىنشىدەن: ىنتالاندىرۋ ءتاسىلى ءار-ءتۇرلى بولۋى ءتيىس;

ەكىنشىدەن: دەر كەزىندە ارەكەت ەتىپ، ىنتالاندىرۋ شاراسىن ورىندى پايدالانا ءبىلۋ قاجەت;

ۇشىنشىدەن: ىنتالاندىرۋ امالىن قىزمەتكەر قالاي قابىلدايتىنىن الدىن الا بولجاي ءبىلۋ قاجەت.

جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس. قازىر ادامداردىڭ اقشاعا قۇنىققان زامانى دەپ قانشا ايتىپ جار سالعانمەن، قيسىندى ايتىلعان جىلى ءسوز كەز-كەلگەن ادامنىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعاتىنىنا ەشكىم كۇمان كەلتىرمەيدى.

ناديربەكوۆا نۇرگۇل - ەڭبەگى ەلەنىپ، كوپشىلىكتىڭ قۇرمەتىنە بولەنىپ جۇرگەن «مەديكەر» كومپانياسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىرى. ناعىز كاسىبي مامان ەكەنىن تەك «مەديكەر» عانا ەمەس، ونىڭ قىزمەتىنە جۇگىنگەن وزگە دە مەكەمەلەر اتاپ ايتىپ جاتقانى بار. HR مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل دا قىزمەتكەردىڭ جۇمىس ىستەۋگە دەگەن ىنتا-جىگەرىن ارتتىرۋ ءۇشىن سىرتتان ىقپال جاسايتىن قوسىمشا تەتىكتەردىڭ ءبىرى. ادامنىڭ ەڭبەك ەتۋگە ىنتاسى پايدا بولۋى ءۇشىن ول اۋەلى جان-دۇنيەسىنە جاقىن ماماندىقتى تاڭداي الا ءبىلۋى قاجەت. ال، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەتىن دەنساۋلىق ساقشىسى كاسىبىن تاڭداعان جانداردىڭ قوعامداعى ورنى ەرەكەشە.

ناديربەكوۆا نۇرگۇل، دارىگەر-تەراپەۆت، «مەديكەر» مەديتسينالىق كومپانياسى:

- 10-شى سىنىپتا وقىپ جۇرگەنىمدە اكەم بايعۋمار قاتتى اۋىرىپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالدى. كوپكە شىداماي اۋرۋى اسقىنىپ، ومىردەن ەرتە وزدى. اكەمنىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرمەگەندە، كوپ جاساپ، ءومىردىڭ تالاي قىزىعىن  كورەر ەدى دەپ، ءالى كۇنگە دەيىن قىنجىلامىن. اكەمنىڭ ومىرىنە اراشا تۇسۋگە دارمەنسىز بولعانىم جانىما قاتتى باتتى. سول كەزدە دارىگەر بولامىن دەپ، ءوز-وزىمە ءسوز بەردىم.

مەديتسينا سالاسىندا ەڭبەك ەتكەنىمە 20 جىلداي ۋاقىت بولىپتى، مۇراعاتىمدا جينالىپ جاتقان العىس حاتتار مەن ماراپات قاعازدارى، ارينە، كوپ. سوڭعىلارىنىڭ ءبىرى ءتىپتى اسەرلى بولدى. 2011 جىلى اقىن اپالارىمىزدىڭ ءبىرى «پريۆات» كلينيكاسىندا ەمدەلگەن كەزىندە ماعان مىنا ولەڭ جولدارىن جازىپ، ارنادى:

ەمحانادا دارىگەر،ناۋقاس كەلسە ابىگەر،

الدىنا كەلگەن ادامعا شىن پەيىلى سەزىلەر.

نۇرگۇل ءسىڭىلىم سۇيكىمدى،بەلەستەردەن كورىنەر،

ورتاسىنا كادىرلى،كوپتىڭ ىقىلاسىنا بولەنەر.

جاقىندا «گەوتەحنوسەرۆيس» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى مولداقۇلوۆ نۇرجان زيابەكۇلى  8-ءشى ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا ماراپات قاعازىن بەرىپ جاتىپ، - نۇرەكە، مەدالىم جوق، ايتپەسە مەدالعا لايىقسىن عوي، - دەپ العىسىن ءبىلدىردى. ەڭبەگىمدى باعالانعانىنا قاتتى ريزا بولدىم. وزگەلەر جۇمىسىڭدى ەلەپ، العىس ءبىلدىرىپ جاتقاندا قىزمەتىڭە دەگەن كوزقاراسىڭ، جاۋاپكەرشىلىگىڭ ارتا تۇسەدى.

- ال باسشىلىق ىنتا-ىقىلاسىنا بولەنىپ جاتقانىڭىزدى ارىپتەستەرىڭىز قالاي قابىلدايدى؟

- ارىپتەستەرمەن جۇمىستاس بولعانىما ءبىراز جىل بولدى. ءبىر-ءبىرىمىزدى جاقسى تانيمىز، ارالاسىپ-قۇرالاسىپ تۇرامىز. سوندىقتان ولار مەنىڭ جەتىستىكتەرىمە قۋانىپ، جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ جاتادى.

- دارىگەردىڭ جۇمىسىنا سەرپىن بەرەتىن نە؟

- مەنىڭ جەكە باسىما سەرپىن بەرەتىن - جۇمىسىمنىڭ ناتيجەسى. جۋىردا ساقتاندىرۋ كارتاسى بويىنشا بىزگە كەلگەن ءبىر ناۋقاس، وسىدان التى جىل بۇرىن مەنى ءولىم اۋىزىنان الىپ قالعان دارىگەرسىز عوي دەپ، تانىپ  جاتىر. كەزىندە №4 ەمحانادا بولىمشە مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇرگەنىمدە ماعان كەلىپ، قارالعان كورىنەدى. وكپە قابىنۋى اسقىنىپ كەتكەن ناۋقاستى تەز ارادا اۋرۋحاناعا جاتقىزۋ كەرەك دەپ نۇسقاۋ بەرگەنىم ەسىمدە. كوپ ۇزاماي ول ءتيىستى ەم-دومىن قابىلداپ، دەنساۋلىعى وڭالعان سوڭ ۇيىنە قايتىپ ورالىپتى. اۋرۋدان جازىلىپ، العىس ءبىلدىرىپ جاتقان ادامنىڭ ايتقان جىلى ءسوزى مەن ءۇشىن ەڭ قىمبات باعا.

- العاشقىدا ەجەلگى گرەك تىلىندە جازىلعان گيپپوكرات انتى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىمەن بۇگىندە كوپ وزگەرگەن. سول وزگەرىستەرگە ءوز باسىڭىز تاعى نە قوسار ەدىڭىز؟

- گيپپوكرات انتىندا دارىگەردىڭ ۇستاناتىن مورالدىق-ەتيكالىق قاعيداتتارى جازىلعان. ءومىر اعىمى وزگەرسە دە، سول انتتا ايتىلعان تالاپ-مىندەتتەردىڭ ءتۇپ-نەگىزى ەشقاشان وزگەرمەيدى. دارىگەردىڭ ناۋقاسقا دەگەن ىقىلاسى، ىستەپ جۇرگەن يگى ىسىنە دەگەن شىنايى پەيىلى جوعالماسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. الىپ-قوسارىم سول عانا.

قىزمەتكەردىڭ جۇمىسىنا مورالدى تۇرعىدان سەرپىن بەرەتىن ءىس-شارالار اسەرلى بولادى. بۇعان «مەديكەر» دارىگەرىنىڭ ايتقان ءسوزى دە دالەل بولادى. مۇنىمەن بىرنەشە جىل بويى ادام رەسۋرستارى سالاسىندا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان «مەديكەر» كومپانياسىنىڭ HR-ءبولىمىنىڭ مامانى ماحانوۆا ليلياننا دا كەلىسىپ وتىر.  ماماننىڭ ايتۋىنشا، قاراجاتتى قاجەت ەتپەيتىن ىنتالاندىرۋ شارالارىنىڭ ۇلەس سالماعى باسقاسىنا قاراعاندا كوپ بولۋى ءتيىس.

ماحانوۆا ليلياننا، «مەديكەر» مەديتسينالىق كومپانياسى HR-ءبولىمىنىڭ رەكرۋتەر قىزمەتكەرى:

- تاجىريبەمە سۇيەنە وتىرىپ ايتارىم بار. قاراجاتتى قاجەت ەتپەيتىن ىنتالاندىرۋ تۇرلەرى وتە جاقسى ناتيجە بەرەتىنىنە كوزىم جەتتى. ءتىپتى، ءمورالدى ىنتالاندىرۋ 75%، ال ماتەريالدى ىنتالاندىرۋ 25% قۇراۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن.

- ادام رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىن جەتىك مەڭگەرگەن مامانسىز. ىنتالاندىرۋدىڭ وسى ءتۇرى قىزمەتكەرلەرگە قالاي اسەر ەتىپ، ودان قانداي ناتيجە شىعاتىنىن ءىس جۇزىندە كورىپ جۇرگەن بولارسىز. وسى رەتتە تاجىريبەڭىزدەن الىپ كەلتىرەتىن  قانداي مىسالىڭىز بار؟

- ادام رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسى بولعاندىقتان كەيدە پسيحولوگ بولىپ كەتەتىن كەزدەرىمىز دە بولادى. بۇل ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىن، جۇمىسقا دەگەن كوزقاراسى مەن ىنتاسىن باعالاۋدىڭ ءبىر امالى. بۇرىنعى جۇمىس ورنىمدا ءبىر جايتقا كوڭىل بولگەنىم ەسىمدە. ول مەكەمەدە قىزمەتكەرلەر كەزەڭ-كەزەڭمەن كۋالاندىرۋ (اتتەستاتسيا) سىناعىنان وتەتىن ەدى. سول كەزدە سىناققا دەيىن ۇزدىك قىزمەتكەر اتاعىنا يە بولىپ، مارتەبە تاقتاسىنا سۋرەتى ىلىنگەن قىزمەتكەرلەر اتتەستاتسيادان ەش سۇرىنبەستەن وتەتىنىن بايقادىم.

وسىلايشا ەڭبەككە ىنتالاندىرۋدىڭ اقىسىز ءتۇرى قىزمەتكەردىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىنە قالايشا اسەر ەتەتىنىن ەكى تۇستان قاراستىردىق. تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، قازىرگى زاماندا قىزمەتكەردى - تىنىمسىز جۇمىس ىستەپ جاتقان مەحانيزمنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قابىلداۋعا بولمايدى. قىزمەتكەردى - ىشكى جان-دۇنيەسى قالىپتاسقان، كوڭىل-كۇيىنىڭ قاجەتتىلكتەرىن وتەۋدى قاجەت ەتەتىن تۇلعا رەتىندە قاراستىرعان ءجون ەكەنىن ماماندار دالەلدەپ بەردى. ەڭبەگى باعالانىپ، باسشىلىق پەن ۇجىمنىڭ مارتەبەسىنە يە بولعان قىزمەتكەردىڭ ءوز كاسىبىنە دەگەن ىقىلاسى ارتىپ، تالپىنىسى كۇشەيەتىنىن قاراپايىم مامان دا، ادام رەسۋرستارىن باسقارۋمەن اينالىساتىن رەكرۋتەر دە راستادى. سوندىقتان ىنتالاندىرۋدىڭ ءمورالدى تۇرلەرىنە ءجىتى ءمان بەرىپ، ولاردى ماتەريالدى تاسىلدەرمەن ءتيىمدى ۇيلەستىرۋ ارقىلى عانا قىزمەتكەرلەردىڭ جەمىستى ەڭبەگىنە قول جەتكىزۋگە بولادى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار.

Abai.kz