اقوردادان تاعى جەل ەستi. ساياسي ارەنادا ءشوپتiڭ باسى تاعى قيمىلدادى. جاسىراتىن نەسi بار، ءدال قازiر بەدەلدiسi, بەدەلسiزi بار، ماقساتتىسى، ماقساتسىزى بار، ساياسي پارتيالار قىزۋ ساۋداعا ءتۇسiپ جاتقان كەز. بۇل جولى قاي پارتيانىڭ قۇلاعى شۋلاپ جاتىر دەيسiز عوي؟ "رۋحانيات" پەن "ادiلەتتiڭ" تاعدىرى حالىقتان الشاق جاتقان سوناۋ استانانىڭ تورiندەگi اقوردادا تالقىلانىپ جاتقان سىڭايلى. ونداعى ساياساتتىڭ جiلiگiن شاعىپ، مايىن iشەتiندەر ءدال وسى ەكi پارتيانىڭ بiر تۋدىڭ استىنا بiرiگۋ جولىن ۇيىمداستىرىپ جاتىر دەسەدi.

نەگە؟ قانداي ماقساتتا؟ بۇل كiمنiڭ، نەمەسە كiمدەردiڭ باستاماسى؟ اقوردا تاعى دا ايلاسىن اسىرىپ، ويىن ويناماق پا؟ انىعى سول، بۇل جوعارعى جاقتان كەلگەن بۇيرىق. ۋاقىتى دا بەلگiلەنiپ، شەشiلiپ قويعان. بiرiگۋ مەرزiمi: وسى ءساۋiر ايى. ەندiگi ماسەلە پارتيا مۇشە­لەرiنiڭ قولداۋىندا، داۋىس بەرۋiندە. سودان كەيiن ادەت­تەگiنشە "ساياسي پارتيالار تۋرالى" زاڭ اقتارىلادى، باستاماشىل توپ قۇرىلادى، سەزد... وسىلايشا شىن-وتiرiگi ارالاس-قۇرالاس قۇجاتتار جينالىپ، ادiلەت مينيسترلiگiنiڭ قورجىنىنا ساپ ەتە قالادى. ادiلەت مينيسترلiگi اقوردادان بۇيرىق بولعان سوڭ، كوپ ويلانىپ جاتپايدى، نەمەسە پارتيا باسشىلارىن جۇيكەسiن توزدىرىپ، سابىلتپايدى. ءمورiن باسىپ، قولىن قويىپ، زاڭداستىرىپ بەرەدi. بۇعان ءشۇبا كەل­تiرمەڭiز. ويتكەنi, بەسiكتەگi بالاعا دا بەلگiلi, اقوردانىڭ اق دەگەنi - العىس، قارا دەگەنi - قارعىس.

اقوردادان تاعى جەل ەستi. ساياسي ارەنادا ءشوپتiڭ باسى تاعى قيمىلدادى. جاسىراتىن نەسi بار، ءدال قازiر بەدەلدiسi, بەدەلسiزi بار، ماقساتتىسى، ماقساتسىزى بار، ساياسي پارتيالار قىزۋ ساۋداعا ءتۇسiپ جاتقان كەز. بۇل جولى قاي پارتيانىڭ قۇلاعى شۋلاپ جاتىر دەيسiز عوي؟ "رۋحانيات" پەن "ادiلەتتiڭ" تاعدىرى حالىقتان الشاق جاتقان سوناۋ استانانىڭ تورiندەگi اقوردادا تالقىلانىپ جاتقان سىڭايلى. ونداعى ساياساتتىڭ جiلiگiن شاعىپ، مايىن iشەتiندەر ءدال وسى ەكi پارتيانىڭ بiر تۋدىڭ استىنا بiرiگۋ جولىن ۇيىمداستىرىپ جاتىر دەسەدi.

نەگە؟ قانداي ماقساتتا؟ بۇل كiمنiڭ، نەمەسە كiمدەردiڭ باستاماسى؟ اقوردا تاعى دا ايلاسىن اسىرىپ، ويىن ويناماق پا؟ انىعى سول، بۇل جوعارعى جاقتان كەلگەن بۇيرىق. ۋاقىتى دا بەلگiلەنiپ، شەشiلiپ قويعان. بiرiگۋ مەرزiمi: وسى ءساۋiر ايى. ەندiگi ماسەلە پارتيا مۇشە­لەرiنiڭ قولداۋىندا، داۋىس بەرۋiندە. سودان كەيiن ادەت­تەگiنشە "ساياسي پارتيالار تۋرالى" زاڭ اقتارىلادى، باستاماشىل توپ قۇرىلادى، سەزد... وسىلايشا شىن-وتiرiگi ارالاس-قۇرالاس قۇجاتتار جينالىپ، ادiلەت مينيسترلiگiنiڭ قورجىنىنا ساپ ەتە قالادى. ادiلەت مينيسترلiگi اقوردادان بۇيرىق بولعان سوڭ، كوپ ويلانىپ جاتپايدى، نەمەسە پارتيا باسشىلارىن جۇيكەسiن توزدىرىپ، سابىلتپايدى. ءمورiن باسىپ، قولىن قويىپ، زاڭداستىرىپ بەرەدi. بۇعان ءشۇبا كەل­تiرمەڭiز. ويتكەنi, بەسiكتەگi بالاعا دا بەلگiلi, اقوردانىڭ اق دەگەنi - العىس، قارا دەگەنi - قارعىس.

راسiمدەۋ ماسەلەسi ءاپ-ساتتە شەشiلەدi-اۋ، كوپشiلiكتi بۇل پارتيانىڭ ماقسات، مiندەتi قانداي بولماق دەگەن سۇراق مازالايتىنى انىق. بايقاساڭىز، سوڭعى ۋاقىتتا اقوردا جاقتان شامادان تىس گۋ-گۋ اڭگiمە تاراپ كەتتi. باستى ماسەلە، نازارباەۆ­تان كەيiنگi بيلiك توڭiرەگiندە ءوربiپ تۇر. "رۋحانيات" پەن "ادiلەتتiڭ" بiرiگۋi جونiندە ءسوز دە وسى "بيلiك باسىنا كiم كەلەدi?" دەگەن ماسەلەدەن تۋىنداعان دۇنيە. بiلگiشتەر، نازارباەۆتان كەيiنگi بيلiك پرە­زيدەنتتiك ەمەس، پارلا­مەنتتiك-وليگارحتىق رەسپۋبليكا قۇرىلاتىنىن ايتادى. ياعني بيلiكتi جەكە تۇلعا ەمەس، بيلiك باسىنداعى بەدەلدi كلاندار ءجۇر­گiزەدi. بۇل ارادا اتىنا زاتى ساي بولماسا دا، كوپپارتيالى پارلامەنتتiڭ ءرولi زور بولماق. ەندەشە، "رۋحانيات" پەن ء"ادi­لەت­تiڭ" بiرiگiپ بiر پارتيا بولۋى، سول پارتيا وكiلدەرiنiڭ پارلامەنت دەپۋتاتتىعىنا ۇمiتكەر رەتiندە تiر­كەلۋiنiڭ ءمانi بار.

"رۋحانيات" پەن "ادiلەتتiڭ" بiرiگۋiنە كiمدەر مۇددەلi بولۋى مۇمكiن؟ ەگەر سوڭعى كەزدە ايتىلىپ جۇرگەن اڭگiمەلەرگە سۇيەنسەك، پارلامەنتتiك-وليگارحتىق بيلiكتi كوكسەيتiندەر قولدان جاسالعان جاڭا پارتيانى قۇرۋعا مۇددەلi. ايتالىق، تاسماعامبەتوۆ بيلiك باسىنا كەلۋگە ءۇمiتتi مە، ءۇمiتتi. قۇلىباەۆ ءالiپتiڭ ارتىن باعىپ وتىر ما، وتىر. ءماسiموۆ ميىعىنان كۇلiپ، بيلiك تiزگiنiنە كوز تiكپەي جاتىر دەگەنگە سەنەسiز بە؟ شۇكەەۆ تiسiن قايراپ جۇرگەن جوق دەگەنگە شە؟ مiنە، وسىنداي ارتىندا بiر توپ كومانداسى بار ۇمiتكەرلەر نازارباەۆتىڭ تاقتان تۇسكەنiن اڭدىپ، اشىق بولماسا دا، استىرتىن قام جاساۋعا كiرiسiپ كەتەرi ابدەن مۇمكiن.

ساياساتكەر راسۋل جۇمالىنىڭ ايتۋىنشا، نەگiزi پارتيالاردىڭ بiرiگۋi, ارينە بەلگiلi بiر ورتاق مۇددەنi كوزدەيدi. ماسەلەن، سايلاۋ الدىندا الەۋمەتتi بiرiكتiرۋ ارقىلى تۇعىرىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا بiرiگەدi. كەيدە ناقتى بiر ماسەلەلەردiڭ توڭiرەگiندە بiرi­گەدi. ال ءدال وسى ەكi پارتيانىڭ بiرiگۋiنە كەلەتiن بولساق، بيلiك، بيلiكتiڭ پارتياسى "نۇر وتان", شىن مانiسiندەگi وپپوزيتسيالىق پارتيالار بiرiنەن-بiرi اجىراپ، تiركەلمەي جاتقاندا، سىرتتاي بولسا دا دەموگرافيالىق مەملەكەتتiڭ كورiنiسi رەتiندە، قولدان وپپوزيتسيا جاساماق. "مۇنى "رۋحانيات" پەن ء"ادi­لەتتiڭ" باستاماسى دەپ ايتا المايمىن، بيلiكتiڭ باسى-قاسىندا وتىرعانداردىڭ قولدان ۇيىمداستىرىپ وتىرعان جو­باسى. ەگەر بۇل قوعامنىڭ ءوز iشiندەگi ۇردiستەردەن گورi, قولدان جاسالعان ارەكەت بولسا، ونىڭ ءومiرi ۇزاققا بارمايدى", - دەيدi راسۋل جۇمالى.

اسىلى، بۇگiندە اقوردادان، تاققا ۇمiتكەرلەردەن تىنىشتىق كەتتi. اسiرەسە، "نازارباەۆتان كەيiن بيلiك باسىنا كiم كەلەدi?" دەگەن ماسەلە قىزۋ تالقىعا ءتۇستi. تاققا ۇمiتكەرلەردiڭ ۇيقىسىنىڭ قاشۋىندا دا ءمان بار. ويتكەنi بيلiك باسىندا بiرiن-بiرi اياقتان شالۋعا دايىن تۇرعان كلاندىق توپتار بار ەكەنi جاسىرىن ەمەس بۇگiندە. ال "رۋحانيات" پەن "ادiلەتتiڭ" بiرiگۋi, بيلiكتiڭ، نە سول توپتاردىڭ ساياسي امال، ايلاسى ەكەنi انىق.

بiز قوساقتالۋى ىقتيمال بۇل پارتيالاردىڭ جەتەكشiلەرiمەن حابارلاسۋعا كۇش سالعانىمىزبەن، ودان ناتيجە شىقپادى. جۇرت شۋلاپ جاتقاندا انىق-قانىعىن وزدەرi دە ايتىپ قالار. ەگەر اقوردا ۋاقىتى جەتپەي ءۇن شىعارما دەپ جۇرمەسە.

ديلارا يسا،

استانا

«جاس الاش» گازەتى