ۇكىمەتارالىق كوميسسيانىڭ ناقتى شەشىمى مامىردا ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنە ۇسىنىلادى

28-29 ناۋرىزدا بايقوڭىر قالاسىندا قر ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەرى قايرات كەلىمبەتوۆ پەن رف ءى ۆيتسە-پرەمەرى يگور شۋۆالوۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن «بايقوڭىر» كەشەنى بويىنشا قازاقستان-رەسەي ۇكىمەتارالىق كوميسسياسىنىڭ ءبىرىنشى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. شاراعا قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ت.مۇساباەۆ، رف فەدەرالدىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى ۆ.پوپوۆكين، قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمى ق.كوشەرباەۆ، قر پرەزيدەنتىنىڭ «بايقوڭىر» كەشەنىندەگى وكىلى ر.نۇرتاەۆ، بايقوڭىر قالاسى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ا.مەزەنتسەۆ جانە دە ەكى ەلدىڭ مۇددەلى ورگاندارى مەن مينيسترلىكتەر وكىلدەرى، ساراپشىلارى قاتىستى.

جيىن بارىسىندا «بايقوڭىر» كەشەنىنىڭ بۇدان بىلايعى تاعدىرى تىلگە تيەك ەتىلدى. رەسەي بايقوڭىردى بۇرىنعىشا ءوزى جەكە يەلىگىندە ياكي ءوز ۋىسىندا ۇستاي المايدى. بۇدان بىلاي «بايقوڭىر» كەشەنى ەكى ەلدىڭ دە يگىلىگىنە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. سول سەبەپتەن ەكى تاراپ تا كەشەندى بىرگە پايدالانۋ جونىندەگى جول كارتاسىن جاساۋ، كەشەندى پايدالانۋ جونىندەگى مەملەكەتارالىق جاڭا كەلىسىمنىڭ جوباسىن دايىنداۋ، «بايتەرەك» جوباسىن ىسكە اسىرۋ، عارىش ايلاعىنان «پروتون-م» زىمىران-تاسىعىشتارىن ۇشىرۋ ماسەلەلەرىنە كوبىرەك ويىستى.

ۇكىمەتارالىق كوميسسيانىڭ ناقتى شەشىمى مامىردا ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنە ۇسىنىلادى

28-29 ناۋرىزدا بايقوڭىر قالاسىندا قر ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەرى قايرات كەلىمبەتوۆ پەن رف ءى ۆيتسە-پرەمەرى يگور شۋۆالوۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن «بايقوڭىر» كەشەنى بويىنشا قازاقستان-رەسەي ۇكىمەتارالىق كوميسسياسىنىڭ ءبىرىنشى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. شاراعا قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ت.مۇساباەۆ، رف فەدەرالدىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى ۆ.پوپوۆكين، قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمى ق.كوشەرباەۆ، قر پرەزيدەنتىنىڭ «بايقوڭىر» كەشەنىندەگى وكىلى ر.نۇرتاەۆ، بايقوڭىر قالاسى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ا.مەزەنتسەۆ جانە دە ەكى ەلدىڭ مۇددەلى ورگاندارى مەن مينيسترلىكتەر وكىلدەرى، ساراپشىلارى قاتىستى.

جيىن بارىسىندا «بايقوڭىر» كەشەنىنىڭ بۇدان بىلايعى تاعدىرى تىلگە تيەك ەتىلدى. رەسەي بايقوڭىردى بۇرىنعىشا ءوزى جەكە يەلىگىندە ياكي ءوز ۋىسىندا ۇستاي المايدى. بۇدان بىلاي «بايقوڭىر» كەشەنى ەكى ەلدىڭ دە يگىلىگىنە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. سول سەبەپتەن ەكى تاراپ تا كەشەندى بىرگە پايدالانۋ جونىندەگى جول كارتاسىن جاساۋ، كەشەندى پايدالانۋ جونىندەگى مەملەكەتارالىق جاڭا كەلىسىمنىڭ جوباسىن دايىنداۋ، «بايتەرەك» جوباسىن ىسكە اسىرۋ، عارىش ايلاعىنان «پروتون-م» زىمىران-تاسىعىشتارىن ۇشىرۋ ماسەلەلەرىنە كوبىرەك ويىستى.

بايقوڭىر پروبلەماسىنداعى ەڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - ۋلى گەپتيلى بار «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشتارىنىڭ «بايقوڭىر» كەشەنىنەن ۇشىرىلۋى. بىلتىردان بەرگى ەكى ەل قارىم-قاتىناسىنا سىزات تۇسىرۋگە دەيىن بارعان دا وسى ماسەلە. الدىن-الا كەلىسىمدەر بويىنشا رەسەي 2013 جىلى 17 «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشتارىن ۇشىرۋدى كوزدەگەن. قازاقستان تاراپى ونىڭ قازاقستان اۋماعىنداعى زيانى مەن زالالىن ەسكەرە وتىرىپ، ۋلى گەپتيلدەر توگىلەتىن ايماقتاردىڭ ەكولوگياسىنا كەلتىرىلەر نۇقسانىن باعامداپ، ولاردىڭ سانىن - 13-كە دەيىن تومەندەتەتىندىكتەرىن ءسوز ەتكەن. داۋدىڭ سوڭى رەسەيدىڭ ۋلى گەپتيل ءۇشىن - ءاربىر «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشىنا 360 ميلليون اقش دوللارىن تولەۋىمەن قازاقستاننىڭ 17 زىمىران-تاسىعىشتى ۇشىرۋىنا كونۋىمەن اياقتالعان سىڭايلى بولعان. بۇل جيىن بارىسىندا «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشتارىنىڭ «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان ءالى 7 جىل ۇشىرىلاتىنى ءمالىم بولدى.
- ءبىز زىمىران عارىشتىق «بايتەرەك» كەشەنى ماسەلەلەرى جونىندە وي بولىستىك. بۇل كەشەن بولاشاقتا «انگارا» زىمىران-تاسىعىشى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى دەپ جوسپارلانعان ەدى. قازىرگى كەلىسىم بويىنشا، «زەنيت» زىمىران-تاسىعىشىنىڭ نەگىزىندە كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇزەگە اسىراتىن بولامىز. بۇدان گورى قۋاتتى جانە شىعىنى مول «انگارانى» رەسەيلىكتەر امۋر وبلىسىنداعى «ۆوستوچنىي» عارىش ايلاعىندا ۇشىراتىن بولادى. ولار 7 جىلدان كەيىن اسا ۋلى گەپتيل وتىنىمەن ۇشىرىلاتىن «پروتون» زىمىران تاسىعىشىن ۇشىرماۋعا ۋادە بەرىپ وتىر. ويتكەنى، بايقوڭىر تەك قانا عارىش ايلاعى ەمەس، سونداي-اق، الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق پروبلەمالارى باستان اساتىن 70 مىڭ تۇرعىنى بار قالا ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ابزال»، - دەدى جيىن بارىسىندا قر ءى ۆيتسە-پرەمەرى قايرات كەلىمبەتوۆ.
رەسەي تاراپى «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشتارىنىڭ ۇشىرىلۋ سانىن بىرنەشە جىل بۇرىن انىقتاپ، الدىن الا كەلىسىلگەن مەجەنى وزگەرتپەۋىن ءوتىندى.
رەسەيلىك ساراپشىلار «انگارانىڭ» «پروتوندى» الماستىرا الاتىنىنا كۇماندى. رەسەيدە سالىنىپ جاتقان «ۆوستوچنىي» عارىش ايلاعىنان «انگارا» زىمىران تاسىعىشىن ۇشىرۋ تۋرالى اڭگىمە بۇعان دەيىن قوزعالماعان ەدى. «بايتەرەك» جوباسىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن العا جىلجىماۋى سەبەپتى ەكى تاراپ «انگارانىڭ» «ۆوستوچنىي» عارىش ايلاعىنان ۇشىرىلۋىن ءجون كورەدى. الايدا ساراپشىلار «انگارانىڭ» «پروتوننىڭ» دەڭگەيىنە جەتۋى ءۇشىن 20 جىلداي ۋاقىتتىڭ قاجەت ەكەنىن ايتادى. «بايقوڭىر» عارىش ايلاعى «پروتونداردى» ۇشىرۋ جاعىنان الەمدە ءى ورىندى يەلەنەدى. سول ارقىلى رەسەيدى جەتەكشى عارىش دەرجاۆاسىنا اينالدىرىپ وتىر.

بايقوڭىردا 70 مىڭ تۇرعىن بار. ونىڭ 50 مىڭى - قازاقستان، 20 مىڭى - رەسەي ازاماتى. كەزىندەگى ەكى ەلدىڭ ءوزارا كەلىسىلگەن كەلىسىمدەرى نەگىزىندە قالا تولىقتاي رەسەيدىڭ قۇزىرىندا. وندا رەسەي زاڭدارى ۇستەمدىك ەتەدى. مەكتەپتەردە ساباق رف ستاندارتتارى نەگىزىندە جۇرگىزىلەدى. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ جالاقىسى رەسەي ازاماتتارىنىڭ جالاقىسىنان تومەن. الايدا قالاداعى كوممۋنالدىق تولەمدەر، ازىق-تۇلىك باعاسى رەسەيلىك مەجەمەن توقتاتىلعان. ول قازاقستاندىق باعامەن سالىستىرعاندا 2-3 ەسەگە قىمبات. سونداي-اق، حالىقتىڭ كوبى جۇمىسسىز. ۇكىمەتارالىق كوميسسيانىڭ نازارىن قالاداعى الەۋمەتتىك پروبلەمالار دا تىس قالدىرمادى.
- قالادا شوعىرلانعان پروبلەمالار اسا كوپ: تۇرعىن ءۇي قورى وتە ەسكى، مەكتەپكە دەيىن ءبىلىم بەرۋدىڭ زاماناۋي مەكەمەلەرى جەتىسپەيدى. ءبىز قايرات نەماتۇلى ەكەۋمىز بايقوڭىر قالاسىنىڭ دارەجەسىنە قاتىستى جاڭا كەلىسىمگە قول قويىلعانعا دەيىن ەكى ەل ۇكىمەتتەرىنىڭ بايقوڭىر قالاسىنا جاڭا تىنىس جانە سەرپىلىس بەرە الاتىنداي امال تابۋعا كەلىستىك، - دەدى رف ءى ۆيتسە-پرەمەرى يگور شۋۆالوۆ.
جالپى، بايقوڭىر قالاسىنىڭ رەسەي يەلىگىنەن شىعارىلۋى جونىندەگى اڭگىمە بىلتىر جىل سوڭىنداعى «قازعارىش» ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ت.مۇساباەۆتىڭ قر پارلامەنتىندەگى ۇكىمەت ساعاتىندا ءسوز بولعان ەدى. قازىرگى دايىندالىپ جاتقان كەلىسىمدەردىڭ ءبىر پاراسى - قالانىڭ رەسمي ستاتۋسىنا ارنالادى. قالانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، قالا ستاتۋسى جونىندەگى كەلىسىمگە تولىقتىرۋلار مەن وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ جونىندەگى حاتتاما جوباسىن قول قويۋعا دايىنداۋ جيىن بارىسىندا اڭگىمە وزەگىنە اينالدى. ونداعى نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - قالانىڭ ىشكى ومىرىنە قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ارالاسۋى جانە تىكەلەي ءوز باسشىلىعىنا الۋى قاراستىرىلماق.
- كەلىسىم بويىنشا، بايقوڭىر قالاسىنىڭ قۇقىقتىق ستاتۋسىنىڭ وزگەرتىلۋى جونىندەگى ناقتى ماسەلەلەر جانە وسىنداعى بارلىق مۇلىكتىڭ قۇقىقتىق دارەجەسى ايقىندالاتىن بولادى، - دەدى رەسەي ءى ۆيتسە-پرەمەرى يگور شۋۆالوۆ.
بايقوڭىر قالاسىنىڭ الەۋمەتتىك نىساندارىن، ينفراقۇرىلىمدارىن قارجىلاندىرۋدى قازاقستان تاراپى ءوز موينىنا الماق.

"تۇركىستان" گازەتى