قازىر قازاق قوعامىندا ءداستۇردى ساقتاپ، شاڭىراعىن شايقالتپاي, حالىق سانىنىڭ ءوسۋى مەن مەملەكەتتىڭ قۋاتتانۋىنا ءۇنسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ايەلدەرگە قاراعاندا وزگەنىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق كورىپ, قاعىنان جەرىگەن شوپكەلكەلەردىڭ ءۇنى ءجيى شىعا باستادى. ساياسي بەلسەندىلىگى «ۇرىپ» تۇر. مۇنىڭ ءبارى ەلدى 30 جىل باسقارعان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «سارابدال» ساياساتىنىڭ جەمىسى ەكەنى انىق.

قازاقستاندا لگبت-نىڭ جالاۋىن كوتەرىپ جۇرگەن جانار سەركەباەۆا بويجەتكەن قىزداردى جيناپ الىپ «استانادا» فەمينيستەر شەرۋىن وتكىزسە، «نە مولچي» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى دينا ءتاڭسارى «شەتەلدىكتەرگە تۇرمىسقا شىعىپ جاتقان قازاق قىزدارىنا سالىق سالۋ» باستاماسىن كوتەرگەن پارلامەنت دەپۋتاتى قاراقات ابدەندى دەپۋتاتتىق مانداتتان ايىرۋ باستاماسىن كوتەرىپتى.

كۇنى كەشە 13 مىڭنان اسا قول جيناعانىن شۇيىنشىلەپتى. اي مەن كۇننىڭ امانىندا «ايەلدەر قۇقىعى تاپتالىپ جاتىر» دەپ ۇرانداپ جۇرەتىن دينا حانىمنىڭ «سوتقا بەرەمىن» دەپ، قاراقات حانىمعا شۇيلىگۋىنە «كىسىلىك قۇقىقتان» بۇرىن ءوزىنىڭ دە قىزىنىڭ گرۋزينگە بايعا تيگەنى سەبەپ بولعان ەكەن. سوعان قاراعاندا دينا حانىم قىزىنا جۇكتىندە كەزدە تاۋ حالقىنىڭ تاماعىنا جەرىك بولىپ، گرۋزين كافەلەرىن ءجيى جاعالاعان سياقتى.

«جيەن ەل بولمايدى» ۇستانىمىن ساقتاپ كەلگەن بابالارىمىزدىڭ وزگە جۇرتقا قىز بەرۋگە قۇلىقسىز كەلەتىنى جۇرتقا ايان. ونىڭ توركىنى ەجەلگى دالا زاڭىندا، «جەتى جارعىدا» جاتىر. قازاق قىزدارىنىڭ ءتىلى، ءدىلى ۇقسامايتىن جات جۇرتتىقتارعا كۇيەۋگە تيۋ ءۇردىسى «ايەلدەر تەڭدىگىن» دارىپتەگەن كەڭەس كەزىنەن باستاۋ الادى. بىراق، ول كەزدە دە زيالىلار مەن ساياسي جەتەكشىلەر بۇل ناۋقانعا ىشتەي قارسى بولىپتى. مارقۇم گۋلفايرۋز يسمايلوۆا كوزى تىرىسىندە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا ورىس ازاماتىنا تۇرمىسقا شىققاننان كەيىن ايگىلى جازۋشى مۇقتار اۋەزوۆتىڭ دە، دىنمۇحامەت قوناەۆتىڭ دا وزىنە كەلىپ «مۇنداي قادامعا نەگە باردىڭ؟!» دەپ سۇراعانىن ايتادى. وعان شامدانعان سۋرەتشى «وزدەرىڭىزدە باسقا ۇلتتان ايەل العان جوقسىزدار ما؟!» دەپ قارسى ءۋاج ايتقاندا، ەكەۋى دە «ءبىز ەر ادامبىز، ءجونىمىز بولەك قوي» دەپ جاۋاپ بەردى دەيدى.

شەتەلدىكتەرگە تۇرمىسقا شىققاندارعا سالىق سالۋ – زايىرلى ەلدىڭ بارىندە بار، الەمدىك تاجىريبە. دەپۋتات حانىمنىڭ اياق استىنان ۇلتتىق نامىسى ويانىپ، ويىنا كەلگەندى ايتىپ وتىرعان جوق. شولاق بەلسەندىنىڭ ايتاعىنا ەرىپ جۇرگەن كەي جۋرناليستەر ايتقانداي پوپۋليزم دە ەمەس. مەملەكەتتىڭ تەڭ قۇقىلى ازاماتى ستاتۋسىنان بۇرىن بولاشاق انا بولىپ تابىلاتىن – قىزدىڭ وزگە ەلدىڭ ازاماتىنا تۇرمىسقا شىعۋى كەز كەلگەن ەلدىڭ دەموگرافيالىق قاۋىپسىزدىگىنە، ەڭبەك كۇشىنىڭ جوعالۋىنا ساياتىن مەملەكەتتىك ماڭىزى بار تاعدىر شەشتى ماسەلە. ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كىسىلىك قۇقىقتى «ۇر توقپاققا» اينالدىرعان دامىعان ەلدەر وسىنداي ەكونوميكالىق تەتىكتەرىن ەنگىزگەن. ءبىزدىڭ ەلگە دە ەنگىزۋ وتە قۇپتارلىق باستاما. قازىر نە كوپ: زاڭگىگە، ۇندىسكە، قىتايعا، كارىسكە تيگەندەر، وزگەنىڭ ەتەگىنە جارماسقاندار كوپ. جات جۇرتتىقتاردىڭ ءار ءتۇرلى ماقساتتارى بار ەكەنى، ءبىر تىرناعى ىشىندە ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قازاق قىزى مەن حالىق سانى ميللياردتان اساتىن قىتاي مەن ءۇندى جىگىتىنىڭ، افريكالىق زاڭگىنىڭ، دەموكراتياشىل ەۋروپا مەن اقش ازاماتىنىڭ ماحاببات تۋرالى كوزقاراسى، دۇنيە تانىمى ەكى بولەك دۇنيە. مۇنداي ماقساتتى نەكەدەگى ەڭ كوپ كەزدەسەتىن الاياقتىقتاردىڭ ءبىرى نەكەگە تۇرۋ ارقىلى ازاماتتىق الۋ، ودان قالسا سالىقتان جالتارۋ. وكىنىشكە وراي ەلىمىزدەگى بۇل سالاداعى بىلىقتار كوپ ايتىلمايدى. جاۋىردى جابا توقيدى.

سالىق سالۋدىڭ زاڭدىلىعىن قوعام دۇرىس ءتۇسىنىپ، تولىق قابىلداۋى ءۇشىن وسى سالادا تەكسەرىس الىپ بارىپ، زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاپ، جاريا ەتۋ كەرەك. قاراقات حانىمدى مانداتتان ايىرۋدان بۇرىن تەكسەرىستى ەكى اتتاساڭ الدىڭنان شىعاتىن دينا حانىمنىڭ گرۋزين قۇدالارىنان باستاۋ كەرەك.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz