قازاقستاندا اەس سالۋدى رەسەي ەندى تۇسىندە كورۋى مۇمكىن. ويتكەنى اقش رەسەيدىڭ «روساتوم» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن كاسىپورىندارعا قارسى سانكتسيا جاريالادى. ناقتىراق ايتساق، روساتوم جوبالارىن شەتەلدە دامىتۋعا جاۋاپتى «رۋساتوم وۆەرسيز» كومپانياسىنا بىرقاتار شەكتەۋ قويدى.

اقش رەسەي مەن ونىڭ 34 جەكە جانە 120-دان استام زاڭدى تۇلعاسىنا قارسى سانكتسيا سالدى. اقش قارجى مينيسترلىگى بۇل ءتىزىمدى 12 ساۋىردە جاريالادى.  امەريكادان كەيىن، ىلە-شالا ەۋرووداق روساتومعا سانكتسيا سالۋ تۋرالى تالقىلاۋدىى باستاپ تا كەتتى. قازىر وعان ۆەنگريا عانا قارسى بولىپ جاتىر. ولاردىڭ سوزىنشە، روساتوم ۆەنگرياداعى «پەشت» اتوم ەلەكتر ستانتسياسى قۇرىلىسىن اياقتاۋعا ءتيىس. ليتۆا بولسا، روساتومنىڭ ۆەنگرياداعى قىزمەتىنە عانا رۇقسات بەرىپ، قالعان ىستەرىنە سانكتسيا سالۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمدا.

قازاقستاننىڭ مۇنداي ءىرى جوبانى سانكتسيا سالىنىپ، جان القىمعا كەلگەن كومپانياعا تاپسىرا المايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى.  سولاي جاساسا، ول باتىستىڭ الدىندا سانكتسيا رەجيمىن بۇزعان بوپ ەسەپتەلەدى. وسىناۋ جاعدايعا ءپوزيتيۆتى تۇرعىدان قاراساق، بۇل – كرەملدىڭ ىقپالىنان قۇتىلۋدىڭ تاپتىرماس سىلتاۋى. سونداي-اق، قازاقستاندا اەس سالۋعا ۇمىتكەر رەتىندە فرانتسيا، وڭتۇستىك كورەيا مەن قىتاي كومپانيالارى قالادى. فرانتسيا مەن قىتايدىڭ تەحنولوگياسى ءبىر – EPR-1200. ال قازاقستان – وسى تەحنولوگيا بويىنشا اەس-تەرگە يادرولىق وتىن دايىندايتىن ەل. سول سەبەپتى يادرولىق وتىنعا قاتىستى ماسەلە تۋىندامايدى.  الايدا اەس-ءتى فرانتسيا سالسا، ول ەلىمىز ءۇشىن قىمباتقا تۇسەدى. قىتايدىڭ بىزگە قارايلاۋعا ءازىر شاماسى جوق. ويتكەنى ءوز ەلدەرىندە 50 اەس سالۋى كەرەك.

قازاقستان ءۇشىن ەڭ ارزانى دا، ەڭ قاۋىپسىزى دە وڭتۇستىك كورەيا بولىپ تۇر. وڭتۇستىك كورەياعا قازاق اتومشىلارىنىڭ دا بۇيرەگى بۇرادى. ءبىر اتتەگەن-ايى، اتالعان ەلدىڭ تەحنولوگياسى بويىنشا يادرولىق وتىن دايىنداۋدى يگەرمەگەنىمىز عانا اياعىمىزعا تۇساۋ سالادى.  دەگەنمەن وڭتۇستىك كورەيا تەحنولوگياسىن بىزگە بەرۋگە دايىن ەكەنىن رەسمي مالىمدەدى. ەگەر راسىمەن كەلىسسە، وندا وسكەمەندەگى ءۇلبى مەاللۋرگيا زاۋىتىنىڭ بازاسىندا قازىر قىتايعا اەس وتىنىن جاساپ جاتقان «ءۇلبى-تۆس» سياقتى تاعى ءبىر زاۋىت سالۋعا بولادى.

قازىر وڭتۇستىك كورەيانىڭ اەس تەحنولوگياسى ءۇشىنشى بۋىندى APR-1400 رەاكتورلارىنا نەگىزدەلگەن. بۇل قۋاتتى، قاۋىپسىزدىگى وتە تاماشا، جاڭا رەاكتر: 1400مۆت قۋات بەرەدى. بالقاشقا وسىنداي 4 رەاكتور ء(بىر اەس), كۋرچاتوۆقا 4 رەاكتور ء(بىر اەس), شارداراعا 2 رەاكتور ء(بىر ميني اەس) قويىپ، بولاشاقتىڭ بار پروبلەماسىن  شەشىپ الۋعا بولادى.

APR-1400 (Advanced Power Reactor 1400 MW electrity) – Korea Reactor Power Corprotion (KEPCO) يادرولىق كورپوراتسياسى ازىرلەگەن قىسىمدى سۋداعى يادرولىق رەاكتور. بۇل رەاكتور ءۇشىنشى بۋىندى، ياعني جاڭا دەپ سانالادى. ول ءوز ۋاقىتىندا ەڭ قاۋىپسىز دەپ تانىلعان OPR-1000 نەگىزىندە ازىرلەنگەن. قاۋىپسىز بولعاندىقتان اقش پەن ەۋرووداق وعان سەرتيفيكات بەرىپ، الەمنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىندە تۇرعىزۋعا رۇقسات بەردى.

قازاقستان ۋاقىت سوزباي ءبىر شەشىمگە كەلۋى كەرەك. بۇل شەشىم – كرەمل مەن اقوردانىڭ اراسىنا سىنا قاعۋى دا، ءتىپتى كەرىسىنشە بولۋى دا ابدەن مۇمكىن. قازاق – اتوم، يادرولىق تەحنولوگيالاردى جەتىك مەڭگەرگەن ۇلتتاردىڭ قاتارىنا جاتادى. قازىر قازاقستاندا ءۇش تاجىريبەلىك اتوم رەاكتورى جۇمىس ىستەپ تۇر. كۋرچاتوۆ قالاسىندا «كتم – توكاماك» – تەرمويادرولىق قۇرىلعى. كوپ ەل ماگنيتتى كاتۋشكاداعى توريالدى يادرولىق كامەرامىزدا تاجىريبەل وتكىزىپ ءجۇر.

اسىلان قۋانىشۇلى

Abai.kz