پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءساۋىردىڭ 12-ءسى وتكەن عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىندا قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە قاتىستى ويىن ورتاعا سالىپ: «ءبىز لاتىن الىپبيىنە تەز ارادا كوشۋىمىز كەرەك دەپ، كوپتەگەن ورەسكەل قاتەلىكتەر جىبەردىك»، - دەپ مالىمدەدى.

قازاق الفاۆيتىن لاتىن قارپىنە كوشىرۋ – تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسى ەكەنى جۇرتقا ايان. نازارباەۆ ول ويىن ەڭ العاش 2006 جىلى ورتاعا سالعان. قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىى سەسسياسىندا: «قازاق ءالىپبيىن لاتىنعا كوشىرۋ جونىندەگى ماسەلەگە قايتا ورالۋ كەرەك. ءبىر كەزدەرى ءبىز ونى كەيىنگە قالدىرعان ەدىك. ايتسە دە لاتىن قارپى كوممۋنيكاتسيالىق كەڭىستىكتە باسىمدىققا يە جانە كوپتەگەن ەلدەر، سونىڭ ىشىندە پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ لاتىن قارپىنە كوشۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس. ماماندار جارتى جىلدىڭ ىشىندە ماسەلەنى زەرتتەپ، ناقتى ۇسىنىستارمەن شىعۋى ءتيىس. البەتتە، ءبىز بۇل جەردە اسىعىستىققا بوي الدىرماي، ونىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىن زەردەلەپ الۋىمىز كەرە»، - دەگەن ەدى.

2017 جىلدىڭ 12-ءشى ساۋىرىندە «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا 2025 جىلدان باستاپ لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە كىرىسۋى كەرەكتىگىن ءارى بولاشاقتا بارلىق سالاداعى ءىس - قاعازدار مەن وقۋلىقتار دا وسى قارىپپەن جازىلۋى ءتيىس ەكەنىن» قاداپ ايتتى.

سول كەزدە كوممۋنيستىك پارتيا اتىنان پارلامانت دەپۋتاتى بولعان يرينا سميرنوۆا حانىم: «مۇنداي جولمەن قازاقستان ورىس الەمىنەن الىستاپ كەتەدى. سەبەبى، كيريلليتسا جويىلسا، بۇل الفاۆيت تە جوعالادى. بۇل مەنى جابىرقاتادى»، - دەپ قارسىلىعىن جاسىرماي ايتىپ ەدى.

توقاەۆتىڭ اسىقپاۋ شەشىمىنە ءبىر قۋانسا جاڭا قازاقستاننىڭ «سۋ جاڭا دەپۋتاتى» اتانعان وسى سميرنوۆا حانىم قۋانعان شىعار.

«Airan» You tube ارناسىنا: «قازاقستان مەن قازاق حالقى - «ورىس الەمىنىڭ» ءبىر بولىگى» دەپ اتى شۋلى سۇحبات بەرگەن ەش جەردە تىركەلمەگەن «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ توراعاسى وپوزيتسيانەر پەتر سۆويك تا ءوزىنىڭ كورەگەندىگىنە كوزى جەتىپ ءبىر قورازدانىپ قالعان بولار.

پرەزيدەنت بولعالى بەرى لاتىن الىپبيىنە بايلانىستى وڭدى پىكىرلەر ايتىپ كەلگەن توقاەۆ بىلتىر ورىس ءتىلىن دامىتۋ ماقساتىندا حالىقارالىق قور قۇرۋ باستاماسىن كوتەردى. وعان اشىق مىنبەرلەردە «قازاقستان – ورىس ءتىلدى مەملەكەت» دەپ ويىن جاسىرماي ايتىپ جۇرگەن رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين قولداۋ بىلدىرگەن. پرەزيدەنت ۇسىنىسىنىڭ قازىرگى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايعا بايلانىستى ايتىلعانى تۇسىنىكتى. ۋكراينا مەن رەسەي قاقتىعىسىندا كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرۋدى كوكسەپ وتىرعان كرەمل جەڭىلىس تاپسا، 2025 جىلعا قاراي لاتىنعا كوشۋىمىز دە بەك مۇمكىن.

پرەزيدەنتتىڭ كوشەلەردەگى لاتىن قارپىمەن جازىلعان بيلبوردتارعا شۇيلىگىپ: «بۇل – قازاق ءتىلى ەمەس، ءتىلىمىزدىڭ تابيعاتىنا جات، بۇرمالانعان ماتىندەر. سوندىقتان بۇل جۇمىستى عىلىم اكادەمياسىنىڭ باسشىلىعىمەن اسىعىستىققا جول بەرمەي، جان-جاقتى ويلاستىرا وتىرىپ، جالعاستىرۋ كەرەك. تاعى دا قاتەلەسۋگە قۇقىمىز جوق»، - دەۋى سونى اڭعارتادى.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋدە ءبىر دىبىس-ءبىر ءارىپ قاعيداتى قاتاڭ ساقتالۋى كەرەك. وتكەن عاسىردا اراب الىپبيىنە نەگىزدەلگەن توتە جازۋدى دا، 1929 جىلدان 1940 جىلعا دەيىن لاتىن ءالىپبيىن قولدانعانىمىزدا بەلگىلى. 80-جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى كيريليتسيامەن جازىپ كەلەمىز. قىزىل يدەولوگيا كۇشتەپ تاڭعان ۇلتىمىزدىڭ دىبىستىق زاڭدىلىقتارىنا جات 42 ءارىپتىڭ كەسىرىنەن قازاق ءتىلى فونەتيكالىق جاعىنان دا، لەكسيكالىق، گرامماتيكالىق جاعىنان دا قۇرۋدىڭ الدىندا تۇر. شىندىعىندا قازاق ءتىلىنىڭ وزەكتى ماسەلەسى ءبىرىنشى كەزەكتە ءالىپبي اۋىستىرۋ ەمەس، ورىس ءتىلىنىڭ ىقپالىنان تولىقتاي ازات ەتۋ. قازاق ءتىلىن كوزسىز ورىس تىلىنە، ورىس الەمىنە بەيىمدەۋ داتىنعا كوشۋدە دە قولبايلاۋ بولىپ تۇر.

سوندىقتان وتكەننەن ساباق الىپ اكىمشىلىك كيلىگۋگە جول بەرمەۋ كەرەك. ماسەلەمەن عىلىمي ماماندار اينالىسىپ، اقىلداسىپ شەشىم قابىلداۋى كەرەك. قازاق ۇلتىنىڭ بولاشاعىنا، رۋسكي ميرمەن شەكتەلمەي الەمدىك وركەنيەتپەن جاقىنداسۋىنا ساياتىن وزەكتى ماسەلەنى ساياسي كوكپارعا اينالدىرماۋ كەرەك. ولاي ىستەسەك سۆويكتەرگە كۇلكى بولعانىمىز بولعان.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz