قاناعات مۇستافين. اتام وتىز ەكى جاستا عانا بولاتىن...
1-سۋرەتتە: ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان باتىر قازاق مۇستافا دۇيسەنعاليەۆ
2-سۋرەتتە: مۇستافا دۇيسەنعاليەۆ، قۇرمانعازى مۇستافين، قانات مۇستافين (اكە-بالا-نەمەرە)
مەن اتامدى كورگەن جوقپىن، تەك ۋاقىت تابىنان سارعايعان سۋرەتiنەن عانا بiلەم. كەڭەستەر ەلiنiڭ، ونىڭ iشiندە قازاق ەلiنiڭ دە، تاعدىرى قىل ۇستiندە تۇرعان سول بiر سۇراپىلدا مىڭداعان بوزداقپەن بiرگە مۇستافا اتام دا مايدانعا اتتانعان. سودان قايتىپ ورالماعان. ەلiمiزدiڭ بوستاندىعى ءۇشiن، مىنا بiزدiڭ باقىتتى ءومiرiمiز ءۇشiن جان پيدا قىلعان ەدى. ۆەليكي نوۆگورود ايماعىن فاشيست باسقىنشىلارىنان ازات ەتۋ جولىنداعى قاندى قىرعىن شايقاستا 1944 جىلعى 11-شi اقپاندا ەرلiكپەن قازا تاپقان-دى. وتىز ەكى جاستا عانا بولاتىن...
ءيا، ودان بەرi دە الپىس جىلدان استام ۋاقىت ءوتتi.
قازiر بiز ءتورت قۇبىلامىز تۇگەل، دۇنيەنiڭ ءتورت بۇرىشىنا تەگiس تانىمال تاۋەلسiز مەملەكەت اتانىپ وتىرمىز. تۋعان ەلiمiز بۇگiندە ءوزiنiڭ شەتسiز-شەكسiز كەڭ بايتاق جەرiمەن، مىڭعىرعان مالى، قازبا بايلىقتارىمەن، عارىشقا سامعاعان كوسموس كەمەلەرiمەن عانا ەمەس، سونىمەن بiرگە ونەگەلi, ونەرلi, بiلiمدi, پاراساتتى، ەڭبەكقور ۇل-قىزدارىمەن دە ماقتانا الادى.
1-سۋرەتتە: ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان باتىر قازاق مۇستافا دۇيسەنعاليەۆ
2-سۋرەتتە: مۇستافا دۇيسەنعاليەۆ، قۇرمانعازى مۇستافين، قانات مۇستافين (اكە-بالا-نەمەرە)
مەن اتامدى كورگەن جوقپىن، تەك ۋاقىت تابىنان سارعايعان سۋرەتiنەن عانا بiلەم. كەڭەستەر ەلiنiڭ، ونىڭ iشiندە قازاق ەلiنiڭ دە، تاعدىرى قىل ۇستiندە تۇرعان سول بiر سۇراپىلدا مىڭداعان بوزداقپەن بiرگە مۇستافا اتام دا مايدانعا اتتانعان. سودان قايتىپ ورالماعان. ەلiمiزدiڭ بوستاندىعى ءۇشiن، مىنا بiزدiڭ باقىتتى ءومiرiمiز ءۇشiن جان پيدا قىلعان ەدى. ۆەليكي نوۆگورود ايماعىن فاشيست باسقىنشىلارىنان ازات ەتۋ جولىنداعى قاندى قىرعىن شايقاستا 1944 جىلعى 11-شi اقپاندا ەرلiكپەن قازا تاپقان-دى. وتىز ەكى جاستا عانا بولاتىن...
ءيا، ودان بەرi دە الپىس جىلدان استام ۋاقىت ءوتتi.
قازiر بiز ءتورت قۇبىلامىز تۇگەل، دۇنيەنiڭ ءتورت بۇرىشىنا تەگiس تانىمال تاۋەلسiز مەملەكەت اتانىپ وتىرمىز. تۋعان ەلiمiز بۇگiندە ءوزiنiڭ شەتسiز-شەكسiز كەڭ بايتاق جەرiمەن، مىڭعىرعان مالى، قازبا بايلىقتارىمەن، عارىشقا سامعاعان كوسموس كەمەلەرiمەن عانا ەمەس، سونىمەن بiرگە ونەگەلi, ونەرلi, بiلiمدi, پاراساتتى، ەڭبەكقور ۇل-قىزدارىمەن دە ماقتانا الادى.
بۇگiنگi ۇرپاق - شىنىمەن دە ەڭ باقىتتى ۇرپاق. كەز-كەلگەن شەتەلدiك قۇربى-قۇرداسىمەن تەرەزەسi تەڭ ۇرپاق. كەز-كەلگەن سالادا بiلiم الۋعا، كەز-كەلگەن ماماندىقتى يگەرۋگە، كەز-كەلگەن ارمان-ماقساتىن iسكە اسىرۋعا مۇمكiندiك العان ۇرپاق. وسى باقىتقا جەتۋiمiزگە مەنىڭ اتام دا قان مايدانداعى ەرلiگi ارقىلى ءوز ۇلەسiن قوسىپ كەتتi.
2006 جىلعى 4-شi شiلدە كۇنi, اتانىڭ رەسەيدiڭ نوۆگورود وبلىسى، باتەتسكي اۋدانى، ۋنومەر دەرەۆنياسىنداعى قابiرiنە تۋعان جەردiڭ بiر ۋىس توپىراعىن سالۋ ءۇشiن، الماتى قالاسىنان اكەم قۇرمانعازى ەكەۋiمiز "نيۆا" اۆتوكولiگiمەن جولعا شىقتىق. الماتىدان ورال قالاسىنا دەيiن ماشينامەن بارىپ، ماشينانى سوندا قالدىرىپ، ءارi قاراي پويىزبەن كەتتىك.
جولدا كوپ نارسەنi كوردiك، كوپتەگەن اداممەن ديدارلاستىق، ەل-جۇرتىمىزدىڭ بۇگiنگi تiرشiلiك-تىنىسىمەن تانىستىق. جاڭادان سالىنىپ جاتقان ۇيلەردiڭ كوپتiگi تاڭىرقاتتى، ەگiن جيناپ جاتقان ديقاندار ەڭبەگi قۋانتتى، ورiستە جىپىرلاي جايىلعان مال قارامىنىڭ مولدىعى ءسۇيسiندiردi - مۇنىڭ ءبارiن ەلiمiزدiڭ ەڭسە كوتەرiپ، جۇرتىمىزدىڭ جاعدايى جاقسارا باستاعانىنىڭ نىشانى دەپ بiلدiك.
تاراز، شىمكەنت، تۇركiستان، قىزىلوردا قالالارىن ارالادىق، تاريحي ەسكەرتكiشتەرمەن تانىستىق.
ارال قالاسىنا جەتكەنشە جول جاقسى بولدى. ارالدان اقتوبە وبلىسىنىڭ قارابۇتاق اۋىلىنا دەيiنگi ءتورت ءجۇز شاقىرىمداي ارالىق وتە جايسىز ەكەن، ساعاتىنا جيىرما-وتىز شاقىرىمنان اسا المايسىڭ - ويقى-شويقى شوقالاق. سوندىقتان تراسسادان شىعىپ، «كامازدار» دوڭعالاعى تەرەڭ ەتiپ قازىپ تاستاعان قارا جولمەن جۇرۋiمiزگە تۋرا كەلدi. نوسەر جاڭبىر سالدارىنان باتپاققا اينالعان جول تانابىنا كولiگiمiز باتىپ قالىپ، ارەڭ شىعارىپ العان كەزiمiز دە بولدى. ءسويتiپ، التىنشى كۇنi ورال وبلىسىنا، اتامنىڭ تۋىپ-وسكەن توپىراعىنا جەتتiك. قاراتوبە اۋدانىنىڭ ەگiندiكول اۋىلىندا بولدىق.
بۇل ءوڭىر - اتامنىڭ ەڭبەك ەتiپ، ءومiر كەشكەن جەرى. سوعىسقا اتتانعانعا دەيiن اتام - مۇستافا دۇيسەنعاليەۆ وسى اۋدانداعى «قاراتوبە» سوۆحوزىندا پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى بولىپ جۇمىس iستەگەن ەدi.
شiلدەنiڭ 13-i كۇنi ماسكەۋ قالاسىنا كەلiپ جەتتiك. كسرو استاناسى رەتiندە ونى بۇرىن بارشا كەڭەس حالقى قۇرمەت تۇتقانى بەلگiلi عوي. ونىڭ اڭىزعا اينالعان قىزىل الاڭى مەن كرەملىن، سوبورلارى مەن باسقا دا ءزاۋلiم عيماراتتارىن تاماشالادىق.
ماسكەۋدەن پويىزعا ءمىنىپ، ەرتەڭiنە ۆەليكي نوۆگورود قالاسىنان تۇستىك. ۆولحوۆ وزەنiنiڭ بويىندا ورنالاسقان بۇل قالا ورىستىڭ ەجەلگi ەلدi مەكەندەرiنiڭ بiرiنەن سانالادى. ونىڭ دا ءوز كرەملi بار ەكەن.
نوۆگورودتان اۆتوبۋسقا وتىرىپ، قالادان 80 شاقىرىم جەردەگi نوۆوە وۆسينو سەلوسىنا بارىپ جەتتiك. سەلو اكiمi ۆلاديمير يۋرەۆيچ پولۋشكينمەن الماتىدان شىعار الدىندا اكەم بiر-ەكi رەت سويلەسiپ، قانداي ماقساتپەن بارا جاتقانىمىزدى ايتقان ەدi. ول كiسi: "كەلiڭiزدەر، اكەڭiزدiڭ جاتقان جەرi - ۋنومەر دەرەۆنياسى، ماشينامەن الىپ بارام", دەگەن ەكەن. اتاما قاتىستى دەرەكتەردi اكەم ۇزاق جىلدار بويى iزدەپ، پودولسكiدەگi "سولداتتار مەن سەرجانتتار ارحيۆى" مەن اسكەري كوميسسارياتتاردان سۇراستىرىپ، مالiمەتتەردiڭ انىق-قانىعىنا ەكi-ءۇش جىل بۇرىن عانا تولىق كوز جەتكiزگەن ەدi.
ۆلاديمير يۋرەۆيچ بiزدi كوپ كۇتتiرمەي، "ۋاز" ماشيناسىنا وتىرعىزىپ الدى دا، جولعا شىقتى. اۋەلى ءبىزدى قىرعىن شايقاستا اتام قازا تاپقان پەريودكي سەلوسىنىڭ ورنىنا الىپ باردى. (سول ماڭايدىڭ ۆيكتور دەگەن بايىرعى تۇرعىنى بiزگە جول كورسەتكەن ەدi. اكەم كەيىن وعان دا، ۆلاديمير يۋرەۆيچكە دە ماسكەۋدەن شىققان "جالعىز اتتى جولاۋشى" دەيتiن كiتابىنا قولتاڭبا جازىپ بەردi).
ساۋ-تامتىعى قالماي كۇيرەگەن پەريودكي سەلوسىنىڭ جۇرتىن تال-توعاي باسىپ كەتiپتi. بۇل ارادا بولعان جان بەرiس، جان الىس قاندى قىرعىننىڭ ايعاعى سەكiلدi بوپ تانكiگە قارسى ورناتىلعان بەتون اراندار لۋگا وزەنiنiڭ جاعاسىندا ءالi كۇنگە دەيiن انداعايلاپ تۇر.
اتام جاتقان باۋىرلاستار قابiرi سول پەريودكي سەلوسىنان ءتورت-بەس شاقىرىمداي جەردەگi ۋنومەر دەرەۆنياسىنىڭ ماڭىندا، نۋ ورماننىڭ iرگەسiندە ەكەن. بۇل جەردە 395 بوزداق ماڭگiلiك تىنىس تاۋىپتى.
اتامنىڭ دا اتى-ءجونi ەسكەرتكiش تاقتاعا قاشاپ جازىلىپتى.
تۋعان جەردەن ورامالعا ءتۇيىپ اكەلگەن ءبىر-ءبىر ۋىس توپىراقتى اتامنىڭ قابiرiنە سالىپ، باس يiپ تاعزىم ەتتiك.
«توپىراعىڭ تورقا بولعاي، ارداقتى اتا!.. مەن سەنiڭ رۋحىڭا تاعزىم ەتۋگە كەلiپ تۇرمىن»، دەدىم ىشتەي كۇبىرلەپ...
Abai.kz
