بۇگىندە اڭىزدان اقيقاتقا اينالعان سوناۋ 1986 جىلعى جەلتوقساندا الماتىداعى قازاق جاستارىنىڭ باس كوتەرۋلەرىنە تىكەلەي ارالاسىپ، كوزسىز ەرلىككە بارعان مىنا ءبىر ازاماتتاردىڭ دا ەرلىگىن ەسكە العان ءجون سياقتى.

الاشتىڭ اردا ۇلدارى: فيلوسف-عالىم، ساياسي كۇرەسكەر سابەتقازى اقاتاي (1-ءنشى سۋرەتتە) مەن ەتنوگراف-عالىم، ساياسي كۇرەسكەر جاعدا بابالىقۇلى (2-ءنشى سۋرەتتە) سول ءبىر قاھارلى كۇندەرى جەكە باستارىنىڭ قاۋىپ-قاتەرىنە قاراماي، جاستارمەن بىرگە الاڭعا بارىپ، كەيىن جەلتوقسان تۋرالى شىندىقتى ەگجەي-تەگجەيلى زەرتتەپ، جيناعان قۇجاتتارىن الماتىنىڭ ءار تۇكپىرىنە جاسىرىپ، كگب تاراپىنان قۋعىنعا تۇسكەندەرى ءوز الدىنا تاۋسىلمايتىن ءبىر اڭگىمە.

اسىرەسە، سابەتقازا اقاتاي مەن جاعدا بابالىقۇلىنىڭ جەلتوقسان تۋرالى شىندىقتى الىس شەتەلدەگىلەرگە جەتكىزۋ جولىنداعى ارەكەتتەرى كىمدى دە بولسا تاڭ قالدىرادى.

بۇگىندە اڭىزدان اقيقاتقا اينالعان سوناۋ 1986 جىلعى جەلتوقساندا الماتىداعى قازاق جاستارىنىڭ باس كوتەرۋلەرىنە تىكەلەي ارالاسىپ، كوزسىز ەرلىككە بارعان مىنا ءبىر ازاماتتاردىڭ دا ەرلىگىن ەسكە العان ءجون سياقتى.

الاشتىڭ اردا ۇلدارى: فيلوسف-عالىم، ساياسي كۇرەسكەر سابەتقازى اقاتاي (1-ءنشى سۋرەتتە) مەن ەتنوگراف-عالىم، ساياسي كۇرەسكەر جاعدا بابالىقۇلى (2-ءنشى سۋرەتتە) سول ءبىر قاھارلى كۇندەرى جەكە باستارىنىڭ قاۋىپ-قاتەرىنە قاراماي، جاستارمەن بىرگە الاڭعا بارىپ، كەيىن جەلتوقسان تۋرالى شىندىقتى ەگجەي-تەگجەيلى زەرتتەپ، جيناعان قۇجاتتارىن الماتىنىڭ ءار تۇكپىرىنە جاسىرىپ، كگب تاراپىنان قۋعىنعا تۇسكەندەرى ءوز الدىنا تاۋسىلمايتىن ءبىر اڭگىمە.

اسىرەسە، سابەتقازا اقاتاي مەن جاعدا بابالىقۇلىنىڭ جەلتوقسان تۋرالى شىندىقتى الىس شەتەلدەگىلەرگە جەتكىزۋ جولىنداعى ارەكەتتەرى كىمدى دە بولسا تاڭ قالدىرادى.

ماسەلەن، وسى ەكى ازامات الماتىداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى تۋرالى مالىمەتتەردى فوتو-پلەنكاعا كىشىرەيتىپ ءتۇسىرىپ، ونى ارنايى ساتىپ العان بالتانىڭ تەمىر باستارىنا ەگەپ كىرگىزىپ، تەسىكتى قايتادان بالقىتىپ جاۋىپ، قىتايداعى، اراب ەلدەرىندەگى، باتىستاعى، اقش-تاعى تانىستارىنا "سالەم-ساۋقات" رەتىندە جونەلتۋلەرىندە كوزسىز ەرلىك جاتىر ەمەس پە! سول "سالەم-ساۋقاتتاردىڭ" قىتايدان باسقا مەملەكەتتەرگە امان-ەسەن جەتىپ، ونداعىلار اشىپ-وقىپ، جەلتوقسان تۋرالى شىندىق الەم نازارىنا العاش رەت سولاي ىلىنگەنىن بۇگىندەرى بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. سول كەزدە سابەڭ تۇرعان ءۇيدىڭ پودۆالىنا كگب-دان جاسىرۋ ءۇشىن ارنايى تىعىلعان قۇجاتتاردىڭ قازىرگى تاعدىرى دا بەيماعلۇم كۇيدە.

سابەتقازى مارقۇمنىڭ كوز جۇمعانىنا دا كوپ جىل بولدى. ال جاعدا بابالىقۇلى اقساقال  دا قايتىس بولعالى ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى.

كولبيننىڭ بەتىن قايتارعان سەكەڭ

1986 جىلعى 17 جەلتوقساندا ءتۇن ورتاسى اۋا الماتى پارتاكتيۆىنىڭ شۇعىل ءماجىلىسى وتكەنى بەلگىلى. وسى پارتاكتيۆتە تىزگىندى قولىنا ۇستاعان گ.كولبين (4-ءنشى سۋرەتتە) ەكى بەتىنەن ءزارىن شاشىپ، دوبالداي ساۋساعىن شوشايتىپ، قايتا-قايتا شوشاڭداتىپ ەلدى ىقتىرىپ بارا جاتادى.

وتىرعاندار ماسكەۋدەن كەلگەن جاڭا باسشىدان ىعىپ، ءتىل قاتا الماي ءبۇرىسىپ وتىرادى. مىنا كەلمەي جاتىپ، ء"تور مەنىكى" دەپ اكىرەڭدەپ، قايتا-قايتا سۇق ساۋساعىن شوشاڭداتىپ، اۋىزدىعا ءسوز بەرمەي وتىرعان كەۋدەمسوق كولبيننىڭ بۇل ورەسكەل ارەكەتىنە سوندا وتىرعان قاسقالار مەن جايساڭداردىڭ ىشىنەن ءبىر-اق ادام قارسى شىعا العان.

ول - بەلگىلى جۋرناليست، "جالىن" باسپاسىنىڭ ديرەكتورى - سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ ەدى (3-ءنشى سۋرەتتە). مانادان انانىڭ وكتەم ارەكەتىنە ازەر شىداپ وتىرعان سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ جۇلىپ العانداي:

-گەننادي ۆاسيلەۆيچ، ءسىز نەگە سۇق ساۋساعىڭىز شوشاڭداتا بەرەسىز؟ بۇل - ادەپسىزدىك!-دەپ ايتىپ سالىپتى. ساسىپ قالعان كولبين:

-كەشىرىڭىزدەر، بايقاماي قالىپپىن،-دەپ تابان استىندا جۇمسارىپ سالا بەرىپتى. سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ تاراپىنان جاسالعان بۇل ناعىز كوزسىز ەرلىك ەدى!

ءايتىموۆا نە ايتقان؟

ايتپاقشى، ەل اراسىنداعى كەيبىر اڭگىمەلەرگە قاراعاندا ءدال وسى پارتاكتيۆتە سول كەزدەگى قازاقستانداعى تسك لكسم-نىڭ حاتشىسى بىرعانىم ءايتىموۆا (5-ءنشى سۋرەتتە):

- مەن مىنا الاڭداعى باسبۇزار قازاق قىزدارى مەن ۇلدارىنىڭ ارەكەتىن اشىنا ايىپتايمىن. قازىر سول ارادا بولسام، انا قازاق قىزدارىنىڭ شاشىنان سۇيرەپ، ءوزىم ولاردى تۋرا ءسىزدىڭ الدىڭىزعا الىپ كەلەر ەدىم، - دەگەن تارىزدەس سوزدەر ايتىپتى دەسەدى. ول ادام بۇل ءسوزىن كەيىن جاستارمەن كەزدەسۋ كەزىندە دە قايتالاعانى جونىندە سىبىس كوپ. بۇل اڭگىمەنىڭ وسەك ەكەنىن دە، شىندىق ەكەنىن دە ەشكىم تاپ باسىپ ايتا المايدى.

سونداي ادام كەيىن قر عىلىم جانە ءبىلىم ءمينيسترى بولىپ تاعايىندادى.

"ازات" گازەتىنىڭ 2004 جىلعى 15 جەلتوقسانداعى 46-سانىندا ءامينا باكەنوۆا دەگەن زەينەتكەر قازاق ايەلىنىڭ ء"ايتىموۆا كەشىرىم سۇراسىن!" دەگەن شاعىن ماقالاسىنىڭ جارىق كورۋى دە تەگىن بولماسا كەرەك.

جۇماش كوكبورى

Abai.kz