18.05.13

جىلىنا 200 مىڭ دوللاردان كەم ەمەس تابىس تاباتىندارعا قوسىمشا سالىق سالۋ تۋرالى باستاما كوتەردى ءماجىلىس دە­پۋتاتى جامبىل اح­مەتبەكوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، بايلار جال­پى كىرىسىنىڭ ۇشتەن ءبىر ءبو­لى­گىن ورتاق قازىناعا قۇيعانى دۇ­رىس. «ەگەر سۋپەرباي بولسا، ورتا­شا كۇن كورىس­تە­گى قازاقستاندىق تولەيتىن سالىق وعان تۇك ەمەس. سوندىقتان بايلارعا ءبو­لەك سالىق ەنگىزگەن ءجون. سول ار­قى­لى بايلار قازاقستاننىڭ دا­مۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسا الا­دى»، - دەپ مالىمدەدى دەپۋتات.
جالپى، اۋقاتتى ازامات­تار­عا قو­سىمشا سالىق سالۋ تۋرا­لى باستاما بۇرىن دا كوتەرىلگە­نىن ەسكە سالادى سەناتور، «نۇر وتان» پارتياسى جا­نىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇ­رەس قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءتور­اعاسى ورالباي ابدىكارى­موۆ. 2008 جىلى مەملەكەت باسشى­سى ۇكىمەتكە ءسان-سالتانات بۇيىم­دارىنا قوسىمشا سالىق سالۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋگە تاپسىرما بەرگەن. ودان كەيىن قارجى مينيسترلىگىندە بۇل باعىتتاعى رە­سەيلىك تاجىريبە زەرتتەلۋدە ەكەندىگى ايتىلعان.

18.05.13

جىلىنا 200 مىڭ دوللاردان كەم ەمەس تابىس تاباتىندارعا قوسىمشا سالىق سالۋ تۋرالى باستاما كوتەردى ءماجىلىس دە­پۋتاتى جامبىل اح­مەتبەكوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، بايلار جال­پى كىرىسىنىڭ ۇشتەن ءبىر ءبو­لى­گىن ورتاق قازىناعا قۇيعانى دۇ­رىس. «ەگەر سۋپەرباي بولسا، ورتا­شا كۇن كورىس­تە­گى قازاقستاندىق تولەيتىن سالىق وعان تۇك ەمەس. سوندىقتان بايلارعا ءبو­لەك سالىق ەنگىزگەن ءجون. سول ار­قى­لى بايلار قازاقستاننىڭ دا­مۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسا الا­دى»، - دەپ مالىمدەدى دەپۋتات.
جالپى، اۋقاتتى ازامات­تار­عا قو­سىمشا سالىق سالۋ تۋرا­لى باستاما بۇرىن دا كوتەرىلگە­نىن ەسكە سالادى سەناتور، «نۇر وتان» پارتياسى جا­نىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇ­رەس قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءتور­اعاسى ورالباي ابدىكارى­موۆ. 2008 جىلى مەملەكەت باسشى­سى ۇكىمەتكە ءسان-سالتانات بۇيىم­دارىنا قوسىمشا سالىق سالۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋگە تاپسىرما بەرگەن. ودان كەيىن قارجى مينيسترلىگىندە بۇل باعىتتاعى رە­سەيلىك تاجىريبە زەرتتەلۋدە ەكەندىگى ايتىلعان.
«قازىر بيۋدجەتكە سالىق از ءتۇسىپ جاتىر. سوندىقتان سالىق تۇسەتىن باس­قا دا كوزدەردى ءىز­دەستىرۋ قاجەت. ال قالتالى ازا­ماتتار وزدەرىنىڭ سالىق­تارى­نان قوسىمشا قارجى ءبولىپ جاتسا، ونىڭ ەشقانداي كەم­شىلىگى جوق»، - دەپ ەسەپتەيدى دەپۋتات ءاب­دىكارىموۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، «قازىرگى ساياساتتىڭ ارقاسىندا ولار بايىدى، سالىقتارى كوبەيدى»، بىراق
ەلدە «تۇرمىستارى ناشار ازا­مات­تار دا كوپ». سول سەبەپتەن، بايلار قوسىمشا سالىق تولەسە، بۇل الەۋمەتتىك ماسە­لەلەردى شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزەر ەدى. دەپۋتات قوسىمشا سالىق ءتۇرى تۇرمىسى ورتا دەڭگەيدەن جو­عارى «ميلليونەر­لەر مەن ميل­لياردەرلەرگە» سالىنۋى كەرەك ەكەندىگىن اتاپ كورسەتەدى. «ولار­دىڭ تابىستارى وسكەن سا­يىن سالىعى دا جوعارىلاۋى كەرەك»، - دەپ ەسەپتەيدى دە­پۋتات.
الايدا قازاقستاندا «اۋ­قات­تى­لارعا ارتىق سالىق سالۋعا ءالى ەرتە»، - دەگەن ويدا ءماجى­لىس دەپۋتاتى سەرىكباي نۇرعي­ساەۆ. ول بايلارعا قوسىمشا سالىق سالۋ ماسەلەسىن كو­تەرمەس بۇرىن انىقتاپ الاتىن ءما­سەلەلەر جەتكىلىكتى ەكەندىگىن العا تار­تادى. «بىرىنشىدەن، مۇنداي سالىق ءتۇرى ولاردىڭ ايلىق تابىسىنا ما، الدە جالپى ءدۇ­نيە-مۇلكىنە سالىنا ما؟ ەكىن­شى­دەن، قازاقستان نارىق ەكو­نومي­كاسىنا كىرگەنىنە جيىرما جىلداي ۋاقىت بولعانىن ەس­كەرسەك، وسى ۋاقىت ارالى­عىندا ورتاشادان جوعارى، وتە اۋقات­تىلار بىزدە ءالى كوپ قالىپتاسا قويعان جوق. ولاردىڭ سانى ورتاشا جالاقىدان تومەن الا­تىن ادامدار پايىزىنا شاق­قاندا از»، - دەيدى دەپۋتات. سون­دىقتان باي­لارعا قوسىم­شا سالىق سالۋ تۇرمىسى ناشار­لاردىڭ ماسەلەسىن شەشە قوي­مايدى. دەپۋتاتتىڭ ءمالى­مەتىنە قاراعاندا، ستاتيستيكا بويىن­شا جاسى 55-تەن جوعارى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن­دەردىڭ سانى 10 پايىزدان ءسال اسادى. سون­دىق­تان «قازىرگى ماقسات - اقشانى ءوز ەلىنە سالىپ، ەكونوميكاعا قۇيىپ، جاڭا جۇمىس ورىندا­رىن اشۋعا اۋقاتتىلاردى ىن­تالاندىرۋ بولۋى كەرەك. قا­زاقستاندا تاپقان پايدا قازاق جەرىنە، قازاق ەكونومي­كاسىنا جۇمىس جاساۋى كەرەك».
ال ولاردىڭ ارتىق پايدالارىنا سا­لىق سالىنسا، بۇل «ولاردى شوشى­تىپ، ەڭبەك ورىندارىن اشىپ، بيز­نەس­­تى دامىتۋ قاۋقارىن بۇزادى، اق­شالارىن شەتەلدەرگە اكەتۋگە ءتۇرت­كى بولادى دەپ ەسەپتەيدى دەپۋتات.
دەگەنمەن بايلاردىڭ ارتىق تا­بىس­تارىنا سالىق سالۋ سىبايلاسقان جەم­قورلىقپەن كۇرەستىڭ ءبىر تەتىگى دەپ قا­راستىرادى ءماجىلىس دەپۋتاتى اي­قىن قوڭىروۆ. ويتكەنى ولار سالىق ءتو­لەيتىن كەزدە قىمبات دۇنيە-مۇلىك­تە­رىنىڭ قايدان كەلگەنىن كورسەتۋگە ءماجبۇر. «قىمبات ماشينالار مەن جىل­جىمايتىن مۇلىكتەر، ياحتالار مەن ۇشاقتار، گاۋھار تاستار مەن ال­تىن شوتتاردىڭ يەلەرى قوسىمشا سا­لىق تولەسە، بۇل اقشالار بيۋدجەت ار­قىلى تۇرمىسى ناشار ازاماتتار-دىڭ مۇ­قتاجدىعىن وتەۋگە مۇمكىندىك بەرەر ەدى» دەپ ەسەپتەيدى دەپۋتات. ول سالىق زاڭناماسىنا ءتيىستى ءوز­گە­رىستەر ەنگىزۋ ارقىلى قالتالىلاردىڭ سالىعىن 30-40 پايىزعا دەيىن كو­تەرۋ­گە بولاتىندىعىن ايتادى.
ءسان-سالتاناتتى دۇنيە-مۇلىككە سا­لىق سالۋ تاجىريبەسى الەمنىڭ كوپ­تە­گەن ەلدەرىندە بار ەكەندىگىن ەسكە سا­لادى حالىق قالاۋلىسى. ماسەلەن، مەك­سيكادا اسا قىمبات دۇنيە-ءمۇ­لىكتەرگە 5 پايىزدىق سالىق سالىنسا، ءۇندىستاندا بۇل - 5 پايىز. رەسەيدە بيىل كۇزدە ءسان-سالتانات بۇيىمد­ا­رى­نا قوسىمشا سالىق سالۋدى ەنگىزۋ كوزدەلگەن. فرانتسيا ۇكىمەتى كىرىسى 1,3 ملن ەۆرودان اساتىن قالتالىلارعا
75 پايىزعا دەيىن سالىق سالۋدى ۇسىن­عان. بىراق وسىدان كەيىن كوپتەگەن ميل­ليونەرلەر فرانتسۋز ازاماتتى­عىنان باس تارتا باستادى. اكتەر جەرار دەپاردە رەسەيلىك تولقۇجاتقا يە بولسا، وزدەرىنىڭ تۇراتىن ەلىن اۋىس­تىرعىسى كەلەتىندىگىن اكتريسا مو­نيكا بەللۋچچي مەن ەكس-پرەزيدەنت ني­كوليا ساركوزي دە ايتىپ ۇلگەرگەن. فرا­نتسۋزداردىڭ جارتىسىنان ارتىعى باي­لارعا 75 پايىزدىق سالىق سالۋدى قول­داعانىمەن، بۇل باستاما كونستي­تۋتسيالىق سوت ارقىلى زاڭعا قايشى دەپ تابىلعان. قازاقستاندا جاقىن كە­لەشەكتە قالتالىلارعا قوسىمشا سا­لىق سالۋعا قاتىستى زاڭناماعا ءوز­گەرىستەر ەنگىزىلمەيتىندىگى تۋرالى قار­جى ءمينيسترى مامىر ايىندا ءما­لىمدەگەن.
ايجان كوشكەنوۆا

"ايقىن" گازەتى