ءدال قازىر ەلىمىز اۋقىمدى ەكونوميكالىق وزگەرىستەر كەزەڭىندە تۇر. مەملەكەتىمىز جان-جاقتى دامىپ قانا قويماي، ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جوعارعى قارقىنىنا جەتۋدى ماقسات ەتۋدە. ال ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جوعارعى قارقىنىنا جەتۋ ءۇشىن ساياسي تۇراقتىلىقپەن قاتار، ماقساتتى، جۇيەلى رەفورمالار قاجەت ەكەنى ءسوزسىز. وسىنداي ماڭىزدى رەفورمالاردىڭ ءبىرى – زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنىڭ رەفورماسى. زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسى قوعامىمىزدا ءبىرشاما ۋاقىت تالقىعا تۇسە كەلە جاقىندا سوڭعى نۇكتە قويىلدى. ياعني زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ رەفورماسى 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن كەرى شەگەرىلدى.

ءدال قازىر ەلىمىز اۋقىمدى ەكونوميكالىق وزگەرىستەر كەزەڭىندە تۇر. مەملەكەتىمىز جان-جاقتى دامىپ قانا قويماي، ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جوعارعى قارقىنىنا جەتۋدى ماقسات ەتۋدە. ال ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جوعارعى قارقىنىنا جەتۋ ءۇشىن ساياسي تۇراقتىلىقپەن قاتار، ماقساتتى، جۇيەلى رەفورمالار قاجەت ەكەنى ءسوزسىز. وسىنداي ماڭىزدى رەفورمالاردىڭ ءبىرى – زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنىڭ رەفورماسى. زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسى قوعامىمىزدا ءبىرشاما ۋاقىت تالقىعا تۇسە كەلە جاقىندا سوڭعى نۇكتە قويىلدى. ياعني زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ رەفورماسى 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن كەرى شەگەرىلدى.

ايتسە دە ماماندار زەينەتاقىمەن قام­سىزداندىرۋ جۇيەسى ءتۇبى قوعامىمىزعا قاجەت ەكەنىن مويىندايدى. ماسەلەن، قا­زاق­ستانداعى دەموگرافيالىق جاعدايدىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى، ياعني 60 جاستان اسقان ادامداردىڭ سانى كۇرت ارتىپ، ال حالىقتىڭ جۇمىس ىستەيتىن بولىگىنىڭ تومەن­دەپ كەتۋى، ءبىر زەينەتكەرگە 1,8 جۇمىسكەر كەلەتىندەي جاعدايدىڭ قالىپتاسۋى جاڭا زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسىنىڭ قاجەت ەكەنىن سەزدىرگەندەي. ماسەلەن، 1990 جىلدارى ءبىر زەينەتكەرگە ءۇش قىزمەتكەردەن كەلگەنىن ستاتيستيكا كورسەتىپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا بۇل جاعدايدىڭ ودان ارى ناشار­لا­ۋىنا بايلانىستى مەملەكەت ءۇش ميلليون­عا جۋىق زەينەتكەردى ەسكى جۇيە بويىنشا زەي­نەتاقىمەن قامتاماسىز ەتە المايتىن­داي جاعداي قالىپتاسۋى مۇمكىن. سوندىقتان جاڭا زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسىن قا­لىپ­تاستىرۋ زامان تالابىنان تۋعان وزگەرىس بو­لىپ وتىر.

ايتا كەتەر جايت – ەلىمىزدە زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسى، ونىڭ ىشىندە ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ زەينەتكە شىعۋ جاسىن ۇزارتۋ سەكىلدى وزگەرىستەر بۇعان دەيىن دە ۋاقىت وتە جوعارىلاپ كەلگەن ەدى. ماسەلەن، 1998 جىل­عى 1 قاڭتارعا دەيىن رەسپۋبليكا بو­يىن­­شا زەينەتاقىعا ايەلدەر – 55 جاستان، ال ەرلەر 60 جاستان باستاپ شىعاتىن. ال 1998 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەر­لەر – 61 جاسىندا، ايەلدەر – 55 جاسىن­دا، 1999 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ ەرلەر – 62 جاسىندا، ايەلدەر – 57 جا­سىن­دا، 2000 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ، ەرلەر – 62,5 جاسىندا، ايەلدەر – 57,5 جاسىندا; 2001 جىلدان باستاپ ەرلەر – 63 جاسىندا، ايەلدەر 58 جاسىندا زەي­نەتكە شىعا الا­تىن بولدى. حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ ۇزارۋى مەن ەلدەگى زەينەت­كەر­لەر سا­نى­نىڭ حالىقتىڭ جۇمىس ىستەيتىن بولىگى­مەن سايكەس كەلمەۋى ءالى دە بولسا زەي­نەتكەر­لىككە شىعۋ جاسىن ۇزارتۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. جانە بۇل احۋال جالعىز ءبىزدىڭ ەل­گە عانا ەمەس، الەم ەلدەرىنە ءتان ءۇردىس بولۋدا.

جالپى، ەلىمىزدەگى زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىستى رەفورمالار ءساتتى جۇزەگە اسىپ كەلە جاتىر دەۋگە بولادى. ماسەلەن، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرىنىڭ 2010-2013 جىلدار ارالىعىمەن سالىستىرعاندا، اي­تار­لىقتاي كوپ مولشەردە وسكەنىن بايقاي­مىز. ەگەر 2010 جىلى ەڭ تومەنگى زەينەت­اقى قورى 18 325 مىڭ تەڭگەنى قۇراسا، 2013 جىلى بۇل سوما 28 396 مىڭ تەڭگەنى قۇراپ، 10 071 مىڭ تەڭگەگە وسكەنى بايقالىپ تۇر. 1998-2012 جىلدار ارالىعىن قامتىعاندا ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرى – 11 ەسەگە، ياعني 2 440 تەڭگەدەن 26 211 تەڭگەگە دەيىن ورتاشا زەينەتاقى مولشەرى – 10 ەسەگە، 3 964 تەڭگەدەن 38 765 تەڭگەگە دەيىن، ەڭ جوعارى زەينەتاقى مولشەرى – 7 ەسەگە، ياعني 7256-دان 56 047 تەڭگەگە دەيىن ارتقانىن ستا­­تيستيكا كورسەتىپ وتىر. زەينەتاقى مول­شەرىنىڭ قوعامداعى وزگەرىستەردى ەسكەرە ءوسىپ وتىرۋى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى­نىڭ ارتۋىنا ءتيىمدى جاعداي تۋعىزعانىن اڭ­عار­تادى. وسىنى بايقاعان شەتەل مامان­دارى قازاق­ستاننىڭ جيناقتاۋشى زەينەتا­قى جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن جوعارى باعالاعان. سون­دىقتان ەلىمىزدەگى زەينەتاقى جۇيەسى رە­فور­ماسى ەلدەگى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ جۇزەگە اسىپ وتىر دەۋگە تولىق نەگىز بار.

ابىلعازى قۇسايىنوۆ، كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى:

– زەينەتاقى جۇيەسى رەفورماسىنا قاتىستى ەلباسىنىڭ ايتقان پىكىرىن ءادىل شەشىم بولدى دەپ باعالايمىن. حالىق اراسىندا اسىرەسە كوپ داۋ تۋدىرعان ماسەلە ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ۇزارتۋعا قاتىستى تۋىندادى. بۇل وزگەرىستىڭ 2018 جىلدان باستاپ جۇزەگە اسۋى دا كوپشىلىكتى قۋانتادى. ويتكەنى وعان دەيىن ءالى بەس جىلداي ۋاقىت بار. ال وسى ۋاقىت ىشىندە ەل ىشىندە جۇزەگە اسىپ جاتقان كوپتەگەن باعدارلامالار ءوزىنىڭ وڭ ناتيجەسىن بەرىپ، حالىقتىڭ ءال- اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا، كوپتەگەن ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن تابۋىنا ءوز ىقپالىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىن. وسى باعدارلامالاردىڭ نە­گىزىن­دە 400 مىڭنان استام جۇمىس ورنى اشىلىپ، حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋىنا، جوعارى مولشەردەگى جالاقىمەن قامتۋعا اسەر ەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. ونىڭ ۇستىنە بۇرىن جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنا 10 پايىز كولەمىندە اۋدارىلىپ كەلسە، ەلباسىمىز اتاپ كورسەتكەندەي، الداعى ۋاقىتتا جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى شىعارىلىمى ەسەبىنەن قوسىمشا 5 پايىزدىڭ قوسىلۋى دا كەلەشەك­تە حالقىمىزدىڭ زەينەتاقىسىنىڭ مول بولۋى­­نا سەپتىگىن تيگىزبەك. سونداي-اق بالا كۇتى­مى دەمالىسى كەزىندە جۇمىس ىستەۋشى ايەل­دەردىڭ مىندەتتى زەينەتكەرلىك سالىمى­نا مەملەكەت ەسەبىنەن قوسىمشا تولەماقى قامتاماسىز ەتىلۋى دە – ايەلدەرىمىزگە جاسا­لىپ وتىرعان ۇلكەن كومەك. اينالىپ كەل­گەندە، مۇنىڭ بارلىعى حالقىمىزدىڭ زەي­نەت جا­سىن الاڭسىز وتكىزۋىنە جاسالىپ وتىر­­عان جاع­داي دەپ بىلەمىن.

Abai.kz