2023 جىلدىڭ جازى قازاق حالقىنا اۋىر ءتيدى. تاريحتاعى ەڭ اپتاپ شىلدە - قازاقتىڭ ءبىراز ءۇمىتىن كۇيدىرىپ جىبەردى. تەحنوگەندى اپاتتار كوپ بولدى، ءبىز ورتەندىك، ءبىز شولدەدىك. ونىڭ ۇستىنە، كوبىمىزگە بىلدىرتپەي، مۇنايدىڭ ارزانداۋىنان ەكسپورتتىق تۇسىمدەرىمىز ازايا باستادى. ناتيجەسىندە، سىرتقى تولەم بالانسىندا 2,7 ميلليارد دوللار دەفيتسيتكە تاپ بولدىق.

قازىر قازاقستان بولمەدەن دالاعا ۇشىپ شىعا الماي، تەرەزە الدىندا ىزىڭداپ تۇرعان شىبىنعا ۇقسايدى. الەمدىك مۇحيتقا شىعار جولى جوق، قارجى جۇيەسى باتىسقا نەگىزدەلگەن، بىراق شەكاراسى باتىسقا قارسى ەكى دەرجاۆانىڭ اراسىندا قىسىلعان، كەز-كەلگەن كريزيس، ەمبارگو، سانكتسيالارعا گيپەرسەزىمتال ەل ءۇشىن قارا تەڭىز ارقىلى الەمدىك مۇحيتقا شىعار سوقپاق كۇن ساناپ تارىلىپ بارادى.

سوندىقتان پاكىستان، ونىڭ اراب تەڭىزىندە تۇرعان كاراچي پورتىنا قاتىناۋ پەرسپەكتيۆاسى قازاقستاندى كوپتەن بەرى ويلاندىرىپ جۇرگەن. بىراق ەڭ قۇرىعاندا، بىزگە جاقىن پەشاۆارعا جەتىپ الۋ ءۇشىن، تۇركىمەنستان مەن اۋعانستاندى كەسىپ ءوتۋ كەرەك.

ءتالىپتىڭ ارتىن باعۋ

قازاقستان تاليبان قوزعالىسىن رەسمي مويىنداي قويعان جوق. بىراق ەكسپورتتىق-ترانزيتتىك مۇددە قىسسا، وندا دۇنيەجۇزىنە تانىمال "قازاق ديپلوماتياسى" ىسكە قوسىلارى ءسوزسىز. ونىڭ كلاسسيكالىق فورمۋلاسى: "مويىنداي وتىرىپ، مويىندامايمىز", "مويىندامايمىز، بىراق دەي تۇرا مويىندايمىز". اۋعانستانمەن دوس بولماساق، وڭتۇستىك باعىت ارقىلى مۇحيتقا شىعامىز دەگەن ارماننىڭ ءبارى بەكەر.

يا، بىزگە تاليباننىڭ گەرويندى وكىرتىپ ءوندىرىپ جاتقانى ۇنامايدى. بىراق سول گەرويننەن تۇسكەن دوللارعا ءبىزدىڭ استىعىمىزدى جوعارى باعاعا ساتىپ الۋعا كونىپ وتىرعانى ۇنايدى. ءبىزدىڭ ەكسپورتقا شىعاتىن بيدايدىڭ 70 پايىزىن ساتىپ الۋشى - اۋعانستان. سوندىقتان ول ءبىزدىڭ ءىرى كليەنت.

بۇل رەتتە، مينيستر جۇمانعاريننىڭ جىنىنا تيەتىن ءبىر نارسە بار. تالىپتەر سوڭعى جىلدارى بىزدەن دايىن ۇن ساتىپ الۋدى ازايتىپ، تەك بيداي الۋدى كوبەيتكەن. سول ارقىلى ولاردا جەر-جەردە شاعىن ديىرمەندەر جەلىسى دامىپ كەلەدى. وزبەكستان دا تۋرا وسىلاي ىستەگەن بولاتىن. ەسەسىندە، 2021-2022 جىلدارى بىزدەگى بىرنەشە ديىرمەن جابىلۋعا ءماجبۇر بولدى.

ورىستار كورشىدەن كونكۋرەنتكە اينالدى

رەسەيگە سالىنعان سانكتسيا ءبىزدى ءاۋ باستا كۇتكەندەي باسىمىزدان ەمەس، بۇتىمىزدان ۇردى. قازاقستان سىرتقا ساتاتىن پوزيتسيا: بيداي، مۇناي، فەرروقورىتپا، مەتالل، حيميالىق تىڭايتقىش بويىنشا ەندى رەسەي ءبىزدىڭ كليەنتتەرگە جارماسىپ وتىر. قازاقستاننىڭ يران، اۋعانستان، پاكىستان، ءباا سىندى شىعىستاعى ءداستۇرلى نارىقتارىنا رەسەيدىڭ ساۋدا وكىلدەرى كەلىپ، ارزان بيداي مەن تىڭايتقىش ۇسىنۋدا.

جانە كەزىندە ءبىزدىڭ بەتىمىزگە قاراپ وتىرعانداردىڭ كوبىسى ەندى رەسەيمەن دوستاسۋعا قارسى ەمەس سياقتى. ارينە، بۇل Nothing personal, it's just business, سوندىقتان قازاقستان بۇل جاعدايدا لوگيستيكامەن قاتار، باسەكەلەسپەن كۇرەسۋدىڭ امالىن قاراستىرۋعا ءماجبۇر بولماق.

سوندىقتان تالىپتەردى استاناعا بيزنەس-فورۋمعا شاقىردىق. قازاق-اۋعان بيزنەس وتىرىسى بىزگە وتە ماڭىزدى. سەبەبى، اۋعانداردىڭ جاڭا ەكسپورتتىق كونتراكتىلەرگە قول قويعانى كەرەك.

ال ستراتەگيالىق تۇرعىدان، ترانساۋعان لوگيستيكالىق جوباسى: مازاري-شاريف-كابۋل-پەشاۆار تەمىرجولى قۇرىلىسىنا ارالاسقىمىز كەلىپ-اق تۇر. پەشاۆاردان كاراچي پورتىنا جەتۋ قيىن ەمەس. قازاقستان 2014 جىلى تۇركىمەنستان ارقىلى يرانعا شىعاتىن تەمىر جولدى سالىپ تاستاعان بولاتىن. ەندى تۇركىمەنستاننان اۋعانستانعا جەتۋ ءۇشىن "اتامۇرات - اكينا" تەمىرجولىن قولدانۋدى ويلاستىرا الادى.

سەردار فاكتورى نەمەسە سكيدكا بەرەتىن پرەزيدەنت

ءومىر ءسۇرۋ وڭاي ەمەس. اۋعانستان دەپ قويامىز. بىراق ورتاق شەكارا جوق قوي. بىزگە اۋعانستانعا جەتۋ ءۇشىن تۇركىمەنستان كەرەك. سوندىقتان سەردار بەردىمۇحامەدوۆ (جانە ونىڭ پاپاسى) - قازاق ءۇشىن ستراتەگيالىق تۇلعاعا اينالىپ شىعا كەلدى. قازىر تۇركىمەنستان تۋرگۋندي شەكارا بەكەتى ارقىلى وتەتىن جۇكتەرگە 30 پايىز جەڭىلدىك بەرىپ وتىر. ءبىز ءۇشىن ءتىپتى 40 پايىزعا دەيىن جۇمسارۋى مۇمكىن.

قازاقستان ۋاقىتپەن جارىسۋدا. ءبىز بولاشاعىمىزدى قازىر ايقىنداپ تاستاعىمىز كەلەدى. رەسەيگە ارتقان ءۇمىتىمىز اقتالمادى. جاڭا عاسىردا جاڭا جول ىزدەۋگە ءماجبۇرمىز. بىراق تەرەزە الدىندا ىزىڭداعان شىبىن ەرتە مە، كەش پە، دالاعا ۇشىپ شىعادى ەكەن.

ايبار ولجاەۆ

Abai.kz