ينتەرەنت-كونفەرەنتسيامىزدىڭ قوناعى  -  «قازاقستان» رترك  اق باسقارما ءتورايىمى نۇرجان مۇحامەدجانوۆا حانىم وقىرمان تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالداردىڭ العاشقى لەگىنە جاۋاپ بەرۋىن باستادى. اشىق اڭگىمە بارىسىندا ول : «ۇلتتىق تەلەارنا  كورەرمەندەرىنىڭ، ال كورەرمەندەرى ۇلتتىق تەلەارنانىڭ ءۇمىتىن اقتادى. ەندىگى ماقسات  -  وسى جەتىستىكتى باياندى ەتۋ»، -  دەدى.    

1. كونفەرەنتسيا قوناعىنا سۇراق قوياردا ءبىر-ءبىرىمىزدى وقىپ بارىپ سۇراق قويالىقشى. نەگە دەسەڭىز ساۋالدارىمىز قايتالانىپ جاتادى. وسىنى ەسكەرەيىك. مەنىڭ سۇراعىم: قازاقستان ۇلتتىق ارناسىن شەكارالاس مەملەكەتتەردە تۇرىپ جاتقان باۋىرلارامىز كورە الادى ما؟

- «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ تەحنيكالىق الەۋەتى رەسپۋبليكا اۋماعىنىڭ 100 پايىزىنا جۋىق، كورشىلەس رەسەي فەدەراتسياسى، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركمەنستان، موڭعوليا جانە قحر-دىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى وڭىرلەرىنە حابار تاراتۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. وسى ەلدەردە تۇراتىن بارلىق قازاق ءتىلدى كورەرمەندەر ءبىزدى تۇراقتى تۇردە كورەدى، ءارى ءجيى حابارلاساتىندار دا بار.

ينتەرەنت-كونفەرەنتسيامىزدىڭ قوناعى  -  «قازاقستان» رترك  اق باسقارما ءتورايىمى نۇرجان مۇحامەدجانوۆا حانىم وقىرمان تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالداردىڭ العاشقى لەگىنە جاۋاپ بەرۋىن باستادى. اشىق اڭگىمە بارىسىندا ول : «ۇلتتىق تەلەارنا  كورەرمەندەرىنىڭ، ال كورەرمەندەرى ۇلتتىق تەلەارنانىڭ ءۇمىتىن اقتادى. ەندىگى ماقسات  -  وسى جەتىستىكتى باياندى ەتۋ»، -  دەدى.    

1. كونفەرەنتسيا قوناعىنا سۇراق قوياردا ءبىر-ءبىرىمىزدى وقىپ بارىپ سۇراق قويالىقشى. نەگە دەسەڭىز ساۋالدارىمىز قايتالانىپ جاتادى. وسىنى ەسكەرەيىك. مەنىڭ سۇراعىم: قازاقستان ۇلتتىق ارناسىن شەكارالاس مەملەكەتتەردە تۇرىپ جاتقان باۋىرلارامىز كورە الادى ما؟

- «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ تەحنيكالىق الەۋەتى رەسپۋبليكا اۋماعىنىڭ 100 پايىزىنا جۋىق، كورشىلەس رەسەي فەدەراتسياسى، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركمەنستان، موڭعوليا جانە قحر-دىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى وڭىرلەرىنە حابار تاراتۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. وسى ەلدەردە تۇراتىن بارلىق قازاق ءتىلدى كورەرمەندەر ءبىزدى تۇراقتى تۇردە كورەدى، ءارى ءجيى حابارلاساتىندار دا بار.

2. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىر مەملەكەتتىك ارنامىز تولىق مەملەكەتتىك تىلدە بولماعان ەدى، ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. دەگەنمەن "ەشتەن كەش جاقسى", ۇلتتىق ارنانى تۇگەلگە دەرلىكتەي قازاق تىلىنە كوشىرۋ قيىن بولعان جوق پا؟ ناقتى سۇرايىن دەگەنىم، قارسىلار كوپ بولعان جوق پا؟

-   ەلباسىمىز ن. نازارباەۆتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن  2011 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ 100 پايىز قازاق تىلىندە اقپارات تاراتا باستاعان «قازاقستان» تەلەارناسى بۇگىندە ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋدىڭ جاڭا ءبىر بەلەسىنە  شىقتى دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس. وزدەرىڭىزگە ءمالىم، قازىرگى كەزدە  قازاق تىلىنە  وزگە ۇلىس  وكىلدەرىنىڭ دە قىزىعۋشىلىعى ەرەكشە ارتىپ كەلەدى.  قارسىلاستاردان گورى تازا قازاق تىلىندە اقپارات تاراتىن ارنانىڭ اشىلۋىنا مۇددەلەستەر كوپ بولدى.  مۇنى ءتىل مۇددەسى ءۇشىن  جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان ەلباسىنىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ شىنايى جەتىستىگى دەپ ايتقان ابزال. ءبىزدىڭ كورەرمەندەرىمىزدىڭ اراسىندا وزگە ۇلت وكىلدەرى دە بار بولعاندىعى قۋانتادى. مۇنى بىزگە حابارلاسقان كورەرمەندەرىمىز بەن جازىلعان پىكىرلەر ارقىلى  كورىپ وتىرمىز. سونداي-اق، مەديانارىقتاعى تنس گەللاپ مەديازەرتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنسەك – كورەرمەندەردىڭ وتاندىق تەلەارنالاردى كورۋگە دەگەن  قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتا تۇسكەنىن جانە قازاق تىلىندەگى ءتول تەلەۆيزيالىق ونىمدەرگە دەگەن كوپشىلىك سۇرانىسىنىڭ ارتقانىن اتاپ ايتار ەدىم.  

3. ءوزىڭىز "قازاقستان" ارناسىن قولعا العالى بەرى، انا تىلىمىزدە كوپتەگەن باعدارلامالار شىعىپ ۇلگەردى. ءسىز ءۇشىن سونىڭ ىشىندە ەڭ تانىمالى قايسىسى؟

- بىرەۋىن ارتىق، بىرەۋىن كەم دەپ ءوزىمىزدىڭ ءتول تۋىندىلارىمىزدى ءبولىپ-جارۋعا كەلمەس. دەسەك تە، حالىقتىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا بولەنگەن بىرنەشە باعدارلامالاردى اتاپ وتۋگە بولادى.  «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنان كورسەتىلىپ جۇرگەن «ايتۋعا وڭاي...»، «جان جىلۋى»، «تەلقوڭىر»، «الاڭ»، «قازاقتىڭ قول ونەرى»، «الاش الىپتارى»، «قىلمىس پەن جازا»، «اقساۋىت»، «جارقىن بەينە»، «عيبراتتى عۇمىر»، «يمان ايناسى»، «كوكپار»، «جيھانكەز» باعدارلامالارى كورەرمەن ىقىلاسىنا بولەنگەن ءساتتى جوبالار. كۇن سايىن كورەرمەندەرگە  ۇسىنىلاتىن «جاڭالىقتار» مەن «تاڭشولپان»،  اپتالىق  «Apta.kz» باعدارلامالارىن ەفيرگە دايىندايتىن شىعارماشىلىق  ۇجىمنىڭ ىزدەنىسى قۋانتادى. شىنى كەرەك، كورەرمەندەردىڭ كوكەيىندەگى ويدى ءدوپ باسۋعا ۇمتىلعان تاقىرىپتاردى تاڭداي ءبىلۋ شەبەرلىكتى عانا ەمەس، ۇنەمى ىزدەنىستى تالاپ ەتەدى. ءبىزدىڭ جۋرناليستەرىمىز بەن تەحنيكالىق ماماندار جاڭا تەحنولوگياعا ساي قىزمەت ەتۋدەن جالىقپاي ەڭبەكتەنۋدە. تەلەارناداعى قىزمەتكەرلەرىمىز الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى كوتەرىپ قانا قويماي، ونىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن ءىس جۇزىندە شەشۋگە باعىتتالعان  ماڭىزدى  جوبالاردى دا جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.

4. نۇرجان! ءسىز حالىقارالىق ۇيىمداردا جۇمىس ىستەگەن، سالانىڭ الەمدىك ستاندارتىن بىلەتىن مامانسىز. جاڭالىقتار قىزمەتىندەگى شەف-رەداكتورلارىڭىزدىڭ قابىلەتتەرى تىم تومەن ەكەندىگى كوزگە ۇرىپ تۇرادى. كەيبىر ماتىندەر ءتىپتى كۇلكى تۋدىرادى. نەگە بىلىكتى، تاجىريبەلى مامانداردى شاقىرىپ، پالەن جىل ماسىل بولىپ وتىرعان "قىرتىمبايلاردان" قۇتىلمايسىز؟ سىزگە الدىن الا راحمەت، ءىسىڭىز جەمىستى بولسىن!

-  جاناشىرلىق پىكىرىڭىز ءۇشىن ۇلكەن العىس بىلدىرەمىن. ءارى  ەفير ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن مامانداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەڭىز جە وتە ورىندى. ايتسە دە، شىنى كەرەك، قازىرگى ەفير ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن ارىپتەستەرىمىزدىڭ شەبەرلىگىن شىڭداۋ كۇن سايىن جالعاساتىنىن باسا ايتقىم كەلەدى. ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ، ەڭ الدىمەن، انا ءتىلىمىزدىڭ تىلدىك نورمالارىنىڭ دۇرىس قولدانىلۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى راس. وسى ورايدا، ءسىز ايتىپ وتىرعان جاڭالىقتاردا قىزمەت ەتەتىن ارىپتەستەرىمىز ءوز ىستەرىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا تىرىسادى دەمەكپىن.  ەگەر ءسىز ناقتى مىسال ايتاساڭىز، مۇمكىن ويلانۋعا بولادى ::J))

5. سالەمەتسىز بە، نۇرجان جالاۋقىزى! مەرەكەڭىزبەن! بيىل قازاق تەلەديدارىنا 55 جىل تولىپ وتىر عوي. سوعان وراي قازاق تەلەديدارىنىڭ ءارحيۆىن اقتارىپ، ونىڭ تاريحىنداعى تاڭداۋلى تەلەحابارلاردى، ەل ەسىندە قالعان باعدارلامالاردى، تەلەارنا ءوزى مۇرىندىق بولعان باستامالاردى، ارنانىڭ ابىروي-بەدەلى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتكەن ساڭلاق تۇلعالاردى ەسكە الىپ، قايتادان جاڭعىرتىپ، كەيبىر ۇزدىك كورسەتىلىمدەردى قايتالاپ كورسەتۋگە بولار ەدى عوي. ماسەلەن، 80-جىلدارى اقسەلەۋ سەيدىمبەك جۇرگىزگەن ادەبي-رۋحاني حابارلاردى، ساعات اشىمباەۆتىڭ "پارىز بەن قارىزىن", نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلىنىڭ "كوكپارىن", باياعى ەسكى "تاماشالاردىڭ" تاڭداۋلى شىعارىلىمدارىن، وبلىسارالىق ۇزدىك ايتىستاردى، 1984 جىلى كەنەننىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان الامان ايتىستى، ت.ب. حالىق ساعىنعان دۇنيەلەردى قازاق تەلەديدارىنىڭ مەرەيلى جىلىندا جىل بويى اپتاسىنا ءبىر رەت بەرىپ وتىرۋعا بولماس پا ەدى؟ ءالى دە كەش ەمەس قوي، وسى تاراپتا ويلانىپ كورسەڭىزدەر قالاي بولادى؟ الدە ارحيۆ ساقتالماعان با؟

سەيىت، الماتىدان

– وتە ورىندى سۇراق. راحمەت. ۆيدەومۇراعات، ارينە، بار.  ۇلتتىق تەلەارنامىزدىڭ 55 جىلدىعىنا وراي «تەلەعۇمىر»  باعدارلاماسى  ارقىلى تەلەارنامىزدا ءار جىلداردا شىققان جوبالار مەن قىزمەتكەرلەر تۋرالى كورەرمەندەرگە جاقسى ءبىر سىي جاسادىق. قايتالاۋى دا بولدى ەفيردە. كورمەگەن بولۋىڭىز مۇمكىن. الداعا ۋاقىتتا دا بۇل تاقىرىپقا ورالاتىن بولامىز. پىكىرىڭىزدى ەسكەرەمىز.

6. ۇلتتىق ارنانى مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرگەن نۇرجان جالاۋقىزى ەمەس، بۇقارامەن ەسەپتەسكەن مەملەكەتتىڭ ءوزى. نۇرجانعا جالعىز ساۋال: ۇلتىمىزعا ماڭگۇرتتەنۋدەن وزگە تۇك بەرمەيتىن تۇرىك سەريالدارىن ەكراننان قاشان الىپ تاستايسىڭدار؟

– ارينە، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى 20 جىلىندا قوعامنىڭ رۋحانيات سالاسىندا بولعان وڭ وزگەرىستەر «قازاقستان» تەلەارناسىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋدىڭ العىشارتتارىنا باستاعانى بەلگىلى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن تەلەارنانىڭ قازاق تىلىنە كوشۋى شىعارماشىلىق جانە تەحنيكالىق مامانداردىڭ ۇجىمدىق جۇمىسىنىڭ جەمىسى. مەن كورپوراتسيانىڭ باسشىسى رەتىندە وسىنداي تاريحي ساتتە وسى تاپسىرمانى ورىنداۋشى بولعانىمدى ماقتان ەتەمىن. بۇل مەنىڭ جۋرناليستىك، مەنەدجەرلىك قابىلەتىمنىڭ جاڭا ءبىر قىرىنان كورىنۋىنە مۇمكىندىك بەرگەنى ءسوزسىز. اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى الۋان ءتۇرلى حابار تاراتاتىن وزگە تەلەارنالاردىڭ بولعاندىعىنا قاراماستان انا تىلىمىزدە حابار تاراتاتىن ۇلتتىق تەلەارنامىزدىڭ كورەرمەندەردىڭ ىقىلاسىن جاۋلاپ الۋىنا  ناقتى قادامدار جاسادىق. وتاندىق ءتول ونىمدەردىڭ سانى ارتتى، ساپاسى جاقساردى. الەمدىك تەلەۆيزيالىق ۇردىستەردىڭ باعىتىن ەسكەرە وتىرىپ، وتاندىق توك-شوۋ مەن باعدارلامالاردىڭ، دەرەكتى فيلمدەر مەن تەلەحيكايالار جەلىسىنىڭ ساپالى تۇردە وندىرىلۋىنە قول جەتكىزدىك.  ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىنان بەرى  شەتەلدىك تەلەونىمدەردى ساتىپ الۋدى قىسقارتۋدى باستادىق.   دەگەنمەن، ءبىز شەتەلدىك ونىمدەردى باعدارلامالار كەستەسىنەن بىردەن كەسىپ تاستاي المايمىز. سول سەبەپتى، تۇرىك تەلەحيكايالارىنا قاتىستى پىكىرىڭىزگە وراي ايتارىم، مەن دە، ءسىز سەكىلدى ءبىزدىڭ تەلەارنامىزدا تەك ءوز ونىمدەرىمىز بولسا ەكەن دەگەن ويدامىن. بىراق، مىندەتتى تۇردە، بارلىق كورەرمەندەردىڭ پىكىرىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. مەديانارىقتىڭ دامۋ زاڭدىلىعى دا ەكونوميكالىق زاڭدارعا ساي ەكەنىن جاقسى بىلەسىز. سۇرانىس ۇسىنىستى رەتتەيدى. ازىرگە، قازاق كورەرمەندەرىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ سۇرانىسى شەتەلدىك ونىمدەردى ءوز انا تىلىمىزدە كورسەك دەگەنگە سايادى. ارينە، ءسىز بۇعان ايتۋىڭىز مۇمكىن، كورگىسى كەلەتىندەر كابەلدىك جۇيەدەگى رەسەيدىڭ بولماسا باسقا وتاندىق تەلەارنالاردان كورسىن دەپ. ۇلتتىق تەلەارنا ەلىمىزدەگى بىردەن ءبىر  قازاق تىلىندەگى حابار تاراتاتىن تەلەارنا بولا وتىرىپ، اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى بارلىق تەلەارنالارمەن باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بولۋى شارت.   ەڭ الدىمەن، قابىلەتتى بولۋىمىز ءۇشىن تەلەارنانىڭ ءتول ونىمدەرىنىڭ سانى مەن ساپاسىن بىرتىندەپ   ارتتىرۋىمىز كەرەك. ءاربىر تەلەۆيزيالىق جوبا جاڭا تەحنولوگيالىق ستاندارتتارعا ساي دايىندالسا، ءارى فورماتى دا، جۇرگىزۋشىسى دە كورەرمەننىڭ تالعامىنا ساي بولسا تەلەارنانىڭ كورسەتكىشتەرى دە جوعارىلايتىندىعى ءسوزسىز.  2011-جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن بەرى  تەلەارنا ەلىمىزدەگى 100 مىڭنان استام تۇرعىنى بار ەلدى مەكەندەردە 6+قازاق ءتىلدى اۋديتوريادا 5-ورىننان 3-ورىنعا كوتەرىلدى. اتاپ ايتۋىم كەرەك، بۇل وتە جاقسى كورسەتكىش. ەڭ باستىسى، ۇلتتىق تەلەارنا  كورەرمەندەرىنىڭ، ال كورەرمەندەرى ۇلتتىق تەلەارنانىڭ ءۇمىتىن اقتادى. ەندىگى ماقسات  -  وسى جەتىستىكتى باياندى ەتۋ.      جاھاندانۋ عاسىرىندا الەمنىڭ وزىق جەتىستىكتەرىن يگەرە وتىرىپ، ءوزىڭنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىڭدى ساقتاپ قالۋعا ەڭبەك ەتۋىڭ كەرەك. «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسى بۇل تۇرعىدان كەلگەندە ءوز كورەرەمەندەرىنە وتە ادال قىزمەت اتقارۋدا دەگەن بەرىك ۇستانىمدامىن.

جالعاسى بار.

Abai.kz 

P.S. قۇرمەتتى وقىرمان، ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا قوناعى نۇرجان مۇحامەدجانوۆاعا قوياتىن ساۋال توقتاتىلدى. ەندى ول كىسىنىڭ تەك جاۋابى عانا جاريالانادى.