وتكەن عاسىردىڭ باسىندا قازاق ساحاراسىنان شىققان ساۋاتتى دا ساڭلاق تۇلعالاردىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى بۇگىنگى وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن ۇلگى-ونەگە عانا ەمەس، تۇتاستاي ءبىر تاربيە مەكتەبى.

حالقىمىزدىڭ الەمدىك وركەنيەتكە ەسىك اشۋىنا جول نۇسقاعان وسىنداي ءبىرتۋار ازاماتتاردىڭ شوعىرىندا ايتۋلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى،قازاقتان شىققان تۇڭعىش ديپلومات ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ورنى ەرەكشە. كەڭەس ۇكىمەتى ورناعاننان كەيىن قازاق جەرىندەگى بارلىق مەكەمەلەردە ءىس-جۇرگىزۋ پروتسەسى ورىس تىلىندە جۇرگىزىلەتىن. سوناۋ 1920 جىلدارى ءنازىر تورەقۇلوۆ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ءاربىر مەملەكەتتىڭ جاستارى ءوز انا تىلدەرىندە وقىتىلۋىن ادىلەتتى تۇردە تالاپ ەتكەن.

ءنازىر تورەقۇلوۆ 1921 جىلى وتكەن تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ح سەزىندە وقىعان قورىتىندى بايانداماسىندا: «وقىتۋ سالاسىندا تۇركى تىلدەس جاستار ءۇشىن از جاعداي جاسالعان. ءار ءتۇرلى كۋرستاردا ولارعا وزدەرىنە بەيمالىم تىلدە ساباق بەرىلىپ، بارلىق تۇركى جاستارى ءتۇرلى قيىندىقتاردى باستان وتكەرۋدە» دەي كەلىپ، «جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىس ەرەكشەلىكتەرى مەن تىلىنە جاقىنداۋ ماقساتىندا كەڭەس ۇكىمەتى نە ىستەدى؟» دەپ سۇراق قويادى. بۇل وتكىر ماسەلەگە ونىڭ ءوزىنىڭ بەرگەن جاۋابى دا نازار اۋدارارلىقتاي: «وسى سالادا ءالى دە جۇمىس جاسالماعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. جەرگىلىكتى حالىقتىڭ جاعدايىنا قاراپ بارلىق شارالار ولاردىڭ وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەرىندە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءاربىر ديقان، ءاربىر ەڭبەكقور شارۋا كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قامقورلىعىن سەزىنۋى كەرەك» دەپ قورىتىندىلايدى.

تاريحتان بەلگىلى بۇكىل كەڭەستىك داۋىردە قازاقستان اۋماعىندا قازاق ءتىلى شىن مانىسىندە مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قالىپتاسا المادى. تەك قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن عانا كوپتەگەن قيىندىقتارعا قاراماستان مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قولدانىسقا ەندى. ءسويتىپ ءتىل ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن 1997 جىلى 11 شىلدەدە قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى» مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بەكىتىلۋىنە كۇشتى سەرپىن بەردى. وسى زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى، ۇلتارالىق ءتىلى ورىس ءتىلى جانە تاعى باسقا تىلدەردىڭ ەرەجەلەرى مەن زاڭداستىقتارىن راستايتىن جانە رەتتەيتىن نورمالار جيىنتىعى بولىپ بەكىتىلدى.

جالپى، وسىلايشا 1920 جىلدارداعى قازاق ينتەلليگەنتسياسى مەن ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ءتىل جونىندەگى ارمانداعان ماقساتتارى ورىندالدى.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz