«مەنىڭ داعىستانىم»
بيىل 8 قىركۇيەكتە اۆار حالقىنىڭ ەڭ بەلگىلى اقىنى راسۋل عامزاتوۆتىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە 100 جىل تولادى.
«جارىق جۇلدىزدار»
راسۋل عامزاتوۆتىڭ 1963 جىلعى جيناعىنداعى ولەڭدەرىن اقىندار ش.مۇحامەدجانوۆ، س.جيەنباەۆ، ق.مىرزاليەۆ، ت.مولداعاليەۆ، س.اسانوۆ سەكىلدى قازاق اقىندارى اۋدارىپ، اۆار اقىنىن قازاقشا سويلەتكەن ەدى. بۇل «جارىق جۇلدىزدار» دەگەن اتپەن 1964 جىلى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك كوركەم ادەبيەت باسپاسىنان شىققان جيناق بولاتىن. تولىققاندى جيناققا ءبىزدىڭ قالامگەر اعالارىمىز ۇلكەن ەڭبەك سىڭىرگەندىگىنە ولەڭدەردى وقىپ تۇسىنگەن وقىرمان كۋا بولا الادى.
سوناۋ الىس جۇلدىزداردى بەتكە الىپ،
تالاي-تالاي راكەتالار كەتتى اعىپ.
سەنسىڭ، ادام، مەنىڭ شىرقاۋ جۇلدىزىم،
ساعان جەتسەم بولدى ماعان تەك بارىپ.
وسى ءبىر شۋماقتان عانا تۇراتىن كىتاپتىڭ بەتاشار ولەڭى ءار زامانداعى ادامدى ويلاندىرىپ، «اقىن دەگەن كىم؟» ساۋالىن العا تارتادى. عامزاتوۆتىڭ وسى جيناقتاعى تاعى ءبىر ولەڭدەر توپتاماسىنىڭ اتتارىنىڭ ءوزى شەجىرەدەن سىر شەرتەدى. ولار: «جارتاستاعى جازۋلار»، «قۇلپىتاستاعى جازۋلار»، «ەسىك پەن قاقپاداعى جازۋلار»، «وشاقتاعى جازۋلار»، «بەسىكتەگى جازۋلار»، «ءمۇيىز بوكالداعى جازۋلار»، «قانجارداعى جازۋلار»، «پاندۋرا مەن چاگانداعى جازۋلار».
* * *
«مەنىڭ داعىستانىم»
اتى قاناتتى سوزگە اينالعان «مەنىڭ داعىستانىم» اتتى ەكى بولىمنەن تۇراتىن پوۆەست تۇرىندەگى تۋىندىنىڭ ەكى بولەك كىتاپ ەكەنىن قازىرگى جاس وقىرماندار بىلە بەرمەيدى. وتكەن عاسىردا وداقتاس رەسپۋبليكالارعا تاراعان وسى تۋىندىنى «مولودايا گۆارديا» باسپاسى ەكى كىتاپتى بىرىكتىرىپ، ورىس تىلىندە «كنيگي پەرۆايا ي ۆتورايا. پەرەۆود س اۆارسكوگو ۆل.سولوۋحينا» دەگەن تۇسىنىكتەمەسىمەن باسىپ شىعارادى. «مەنىڭ داعىستانىم» دەگەن ءبىرىنشى كىتاپ 1971 جىلى «جازۋشى» باسپاسىنان جارىق كورەدى. تۋعان جەر تۋرالى وسى تولعانىسقا تولى شىعارمانى ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارعان كەنجەبولات شالاباەۆ ەكەن.
ارادا ەكى جىل وتكەن سوڭ تاعى دا سول باسپادان پوۆەستىڭ جالعاسى «ەكىنشى كىتاپ» دەگەن ارنايى اتالىممەن بەلگىلى اقىن عافۋ قايىربەكوۆتىڭ اۋدارماسىندا جاريالانادى. اۋدارمالار اۆتوردىڭ ءوزى سويلەپ تۇرعانداي اسەرلى. كىتاپتىڭ قورىتىندىسىندا ر. عامزاتوۆ بىلاي دەيدى: «داعىستان جايىندا تاعى دا پوۆەست جازىلار. ونىڭ سوڭى دا جوق، بولماق تا ەمەس. وسىناۋ ماڭگى جاسار التىن كىتاپتا مەنىڭ دە جازعان ءبىر بەتىم جۇرسە، مەنىڭ باقىتتى بولعانىم. مەن ءوز جىرىمدى ايتام، قابىل ەت سونى، مەنىڭ داعىستانىم!».
راسۋل عامزاتوۆتىڭ ماقالالارىنان
* * *
پوەزيا جوق جەردە اقىلگويسۋ باستالادى، دانالىق جوق جەردە داۋرىعۋعا جول بەرىلەدى.
* * *
مەن تۋعان تاۋلى ايماقتا وتىز جاستان اسقان ادامدار جايلى بىلاي دەپ ايتادى: «كىمدە-كىم وسى جاس مەجەسىندە قىران بولماسا، ودان كەيىنگى كەزدە ەشقاشان ونداي بولا المايدى. ونىڭ تاعدىرى – ماڭگى شىر-پىرلاۋ».
* * *
قابىلەتى مەن دارىنى جوق، ءوز ەڭبەگىمەن پايدا اكەلمەيتىن، شىنايى دوستىققا ۇمتىلمايتىن، ەرلىك جاساۋدى ارماندامايتىن ادام جايلى ءبىزدىڭ تاۋ تۇرعىندارى: «شاشىن اق باسقانعا دەيىن ءومىر ءسۇرىپتى، الايدا بۇل جارىق دۇنيەنىڭ ەسىگىن اشپاپتى» دەپ ايتادى.
* * *
اۆار حالىق جىرلارىنان
ەندى اۆار حالقىنىڭ ءوزىنىڭ حالىقتىق جىرلارىنان ۇزىندىلەر كەلتىرەيىك. العاش رەت جيىرما شاقتى جىل بۇرىن «تاڭ-شولپان» جۋرنالىندا تولىق نۇسقاسى جارىق كورگەن بولاتىن. وسى حالىق جىرلارىن ورىس تىلىنەن اۋدارعان اقىن ورازاقىن اسقار راسۋل عامزاتوۆتىڭ ەكى ولەڭىن تارجىمالاعانىن ەسكە سالا كەتەيىك.
ماحاببات – ءومىر عاجابى،
الدىڭ-اۋ ابدەن مازانى.
شاتتىعى ءتيىپ وزگەگە،
قالعان با ماعان ازابى؟!
* * *
دۇكەنگە كىم بار كىرمەيتىن،
گۇلدەردى كىم بار كورمەيتىن.
اتا-اناڭ قانداي، سەنى ءبىر
كورۋگە دە رۇقسات بەرمەيتىن؟!
* * *
بەتىڭ ءبىر پىسكەن انارداي،
باق جابىق; تۇرمىن بارا الماي.
پەيىشتەگى سەن گۇلىمسىڭ،
ولسەم دە الىس قالارداي.
* * *
قۇس بولسام ۇشىپ كەتەر ەم،
اۋلىڭا سامعاپ جەتەر ەم.
بالىق بولسام سەن جۇزگەن
جاعانى مەكەن ەتەر ەم.
* * *
قىز قاراپ الىس اۋىلدان،
ءتۇستىم عوي اۋرە-سارساڭعا.
قورعانعان بولىپ جاۋىننان
جاقپايمىن ءتىپتى بارسام دا.
* * *
بىلەمىز ءبارىن نەگە كەش؟
جاقىنعا كوزدى سالمايمىز.
ارتىق بولماسا، كەم ەمەس،
كورشىلەردە دە بار عوي قىز.
* * *
گۇلگە اركىم كوز تاستايدى،
ءسۇيتتى دەپ ەشكىم قاشپايدى.
الدەكىم توپىراق شاشسا دا
التىندى توت باسپايدى.
ماتەريالدى دايىنداپ، ماقالا ۇزىندىلەرىن ورىس تىلىنەن اۋدارعان فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى اسقار ءلايلا
Abai.kz
