Vivo, ەrgo cogito - ءومىر ءسۇرىپ تۇرمىن، دەمەك وي كەشەمىن. «قۇداي ولگەن، ەندى ءبىز ۇلكەنكىسىنىڭ ءومىر سۇرگەنىن قالايمىز، ءسىز ءوز ەرىگىڭىزدى جانە ءوز قۇندىلىقتارىڭىزدى ادۋىندى وزەنگە اعىزدىڭىز; ەرىك، بيلىككە دەگەن ەرىك; كىم ءوز ەركىنە بويسۇنا الماسا، ونى بيلىك بويسۇندىرادى» نيتسشە.

قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل – ءولى ءتىل. De mortuis aut bene, aut nihil – ولىلەر تۋرالى جاقسى ايتۋ كەرەك نەمەسە ەشتەڭە ايتپاۋ كەرەك. ءوز انا تىلىندە سويلەۋگە مۇمكىندىگى مەن قاجەتتىلىگى بولماي ءوز ەلىندە قازاقتىڭ قۇداي قۇقىعى تاپتالۋدا. ۇلكەنكىسى مەن قازاق بيلىگىنە، قازاقتىڭ وزىنە ۇلتىنىڭ مۇددەسى مەن انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتى كوك تيىن. ءوزىنىڭ انا ءتىلىنسىز، ءوز تاعدىرىنىڭ ىرقى وزىندە بولماي قازاقتار زومبيلانعان، رۋحاني جات دۇنيەدە، تىلدىك ناداندىق جاعدايدا قالۋدا. ءبىزدىڭ ءورىستىلدى بيلىك مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ۇلىقتىعى مەن قۇدىرەتىن، ۇلىلىعى مەن وركەنيەتتىلىگىن بىلگىسى كەلمەيدى. تىلدىك نيگيليزم، بيلىكتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىناسى، قازاق «زيالىلارىنىڭ» بەيقامدىعى، ارەكەت ەتپەي ۇلكەنكىسى مەن بيلىككە بويسۇنا بەرۋى – ماسقارالىق قۇبىلىس.

Vivo, ەrgo cogito - ءومىر ءسۇرىپ تۇرمىن، دەمەك وي كەشەمىن. «قۇداي ولگەن، ەندى ءبىز ۇلكەنكىسىنىڭ ءومىر سۇرگەنىن قالايمىز، ءسىز ءوز ەرىگىڭىزدى جانە ءوز قۇندىلىقتارىڭىزدى ادۋىندى وزەنگە اعىزدىڭىز; ەرىك، بيلىككە دەگەن ەرىك; كىم ءوز ەركىنە بويسۇنا الماسا، ونى بيلىك بويسۇندىرادى» نيتسشە.

قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل – ءولى ءتىل. De mortuis aut bene, aut nihil – ولىلەر تۋرالى جاقسى ايتۋ كەرەك نەمەسە ەشتەڭە ايتپاۋ كەرەك. ءوز انا تىلىندە سويلەۋگە مۇمكىندىگى مەن قاجەتتىلىگى بولماي ءوز ەلىندە قازاقتىڭ قۇداي قۇقىعى تاپتالۋدا. ۇلكەنكىسى مەن قازاق بيلىگىنە، قازاقتىڭ وزىنە ۇلتىنىڭ مۇددەسى مەن انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتى كوك تيىن. ءوزىنىڭ انا ءتىلىنسىز، ءوز تاعدىرىنىڭ ىرقى وزىندە بولماي قازاقتار زومبيلانعان، رۋحاني جات دۇنيەدە، تىلدىك ناداندىق جاعدايدا قالۋدا. ءبىزدىڭ ءورىستىلدى بيلىك مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ۇلىقتىعى مەن قۇدىرەتىن، ۇلىلىعى مەن وركەنيەتتىلىگىن بىلگىسى كەلمەيدى. تىلدىك نيگيليزم، بيلىكتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىناسى، قازاق «زيالىلارىنىڭ» بەيقامدىعى، ارەكەت ەتپەي ۇلكەنكىسى مەن بيلىككە بويسۇنا بەرۋى – ماسقارالىق قۇبىلىس.

ءتىل – ناقتى ۇلتتىڭ ماڭىزدى جانە مىندەتتىك اتريبۋتى، ەرەكشە بەلگىسى، مادەني-تاريحي تاجىربيەسىنىڭ كورىنىسى، كۇردەلى يدەنتيفيكاتسيالىق نىشانى جانە ونىڭ وركەنيەتتىك وزىندىك ايقىندالۋىنىڭ قاينار كوزى. ءتىل – قاۋىشۋدىڭ، كوممۋنيكاتسيانىڭ نەگىزگى قۇرالى عانا ەمەس، ول سونىمەن بىرگە ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ماجبۇرلەۋ مەن باعىندىرۋدىڭ دا كۇشتى قۇرالى. وسى مىزعىماس اقيقاتتان تۋىندايتىن ءجايت سول، ءاربىر ۇلت ءوز تاعدىرىن ءوزى شەشەتىن بولسا، ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ مەن نىعايتۋ ءۇشىن انا ءتىلىنىڭ تۇعىرىن بيىكتەتىپ، ابىرويى مەن فۋنكتسيونالدىق مۇمكىندىكتەرىن جان بەرىسىپ دامىتادى.

لەۆي-ستروسس مادەنيەت تىلمەن بىتە قايناسقان، ماڭگى ۋاقىتتا وزگەرمەيتىن ويلاۋدىڭ امبەباپتىق قۇرىلىمى ءومىر سۇرەدى جانە قوعامي بەيسانالىق، قوعامي بولمىستى قۇرايتىن اپسانالىق قۇرىلىمداردا تاريح ءوز نىسانىندا جۇزەگە اسادى، - دەيدى.

قازاق ءتىلى – بۇرىن جارتى دۇنيەنى بيلەگەن عۇندار، تۇركىلەر، بۇلعارلار، وعىزدار، حازالار مەن قىپشاق تىلدەرىنىڭ تىكەلەي مۇراگەرى مەن زاڭدى جالعاسى. دەمەك، قازاق ءتىلىنىڭ تاريحى قازىرگى فاۆورداعى، ىقپالدى رومان مەن گەرمان تىلدەرىنەن دە كونە، بايىرعى، ەرتە دۇنيەدەن بىزگە جەتكەن. اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس، يسپان تىلدەرى ەندى-ەندى قالىپتاسىپ، ۆارۆارلىق ديالەكتەن ارىلا باستاعاندا، قازاق اتا-بابالارىنىڭ جوعارى دامىعان جازبا ءتىلى بولدى، ونى ءبىز ەجەلگى تۇركى تىلىندەگى الىپبيلىك جازبا ەسكەرتكىشتەرىنەن ايقىندايمىز.

تاريحتا ءبارى تانىلماستاي وزگەرسە دە ەجەلگى قازاق ءتىلى، حالىق جانى، قازىرگى قازاق ءتىلى – سول ءبىر ۇلتتىق ءتىل، ۇلت جانى.

ءتىل – ادامزاتقا بەرىلگەن سىي، ال انا ءتىلى – ۇلتقا بەرىلگەن سىي، سوندىقتان ول ۇلت قۇدىرەتى، ۇلتتىڭ ءتىل ءۇشىن قۇرباندىعى. بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءۇشىن ۇلتتىق يدەيا – ءتىل، ءتىل جانە ءتىل. ۇلتتىق يدەيا – راتسيونالدىق قۇرىلىم، ۇلت وي-زەردەسى، ول سانالى تۇردە تۋىنداپ، كەيدە يرراتسيونالدى جانە ەرجۇرەك تۇلعالار ارقىلى جۇزەگە اساتىن قۇبىلىس.

قازاقتار ەڭ الدىمەن وتارسىزدانۋدى تەزىرەك جۇزەگە اسىرۋ كەرەك، جوعالتقان ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قالپىنا كەلتىرۋىمىز كەرەك. ءبىز ءالى انا ءتىلىمىزدىڭ تولىققاندى قىزمەت ەتكەن كەزەڭىنە جەتكەن جوقپىز. وركەنيەتتى ۇلت رەتىندە انا تىلىمىزدە قىزمەت ەتسەك، كوپتەگەن قازىرگى ماسەلەلەر ءوز شەشىمىن باياعىدا تابار ەدى.

ورىس تىلىندە ءىس جۇرگىزۋ قازاقتاردىڭ الەۋمەتتىك بەيىمدىلىگىن (موبيلدىگىن) تەجەپ وتىر، ەگەر ءبارى قازىرگىدەي ورىس تىلىندە جۇرە بەرسە، عىلىم، ساياسات، ەكونوميكا مەن تەحنولوگيا قازاق تىلىندە دامىماسا، قازاقستان ينتەللەكتۋالدى – ادەبي پروۆينتسياعا، مورالدىك جاعىنان ەسكىرگەن ساپاسىز رەسەي تاۋارلارىنىڭ ءوتىم ايماعىنا اينالادى، اينالىپ جاتىر.

نيتسشە كوپ ءتىلدى ءبىلۋ، ۇيرەنۋ انا ءتىلىنىڭ نەعۇرلىم نازىك لينگۆيستيكالىق سەزىمىن شايقالتادى، ءسويتىپ ونى قايتارىمسىز السىرەتىپ، بۇزادى دەپ جازعان. تەڭدەسى جوق، ۇلى ستيليستەردى دۇنيەگە اكەلگەن ەكى حالىق، - گرەكتەر مەن فرانتسۋزدار، – بوتەن ءتىلدى ۇيرەنبەگەن. كوپ ءتىلدى ۇيرەنۋ دەگەنىمىز قاجەتتى تۇردەگى باقىتسىزدىق، جاۋىزدىق; سونىمەن بىرگە، وسى جاۋىزدىق شەگىنە جەتكەن كەزدە ادامعا وزىنە قارسى قوياتىن قاندايدا ءبىر امالدى تابۋعا ماجبۇرلەيدى; بۇلىڭعىر بولاشاقتا العاشقىدا ساۋدا ءتىلى، كەيىن ءبارىنىڭ رۋحاني قاۋىشۋ ءتىلى رەتىندە جاڭا ءتىل ءومىر سۇرەتىن بولادى. (نيتسشە. شىع.ت.1.383 ب.)

ءتىل – ۇلت گەنومى، كودى، ءتىل-بيلىك، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك، ۇلكەن ساياسات. قاي تىلدە سويلەسەڭ، سول حالىقتىڭ رۋحى، پارمەنى ۇستەم ەتەدى. قازاقستانداعى ۇلت «زيالىلارىنىڭ» بىتىراڭقىلىعى، باسى بىرىكپەۋشىلىگى، كەۋدومسوقتىعى، قورقاقتىعى، بەيقامدىعى، شورقاقتىعى، ساتقىندىعى مەملەكەتىمىزدە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ سالتاناتى ءۇشىن  كۇرەسكە بىرىگۋگە كەدەرگى بولىپ ءجۇر. باس باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىمبىز. ءتىل ءۇشىن كۇرەسۋ كەرەك.

قازاق بيلىگىنىڭ جانە قازاقتىڭ ءوزىنىڭ تىلدىك ماڭگۇرتتىگى، نيگيليزمى – شىن مانىندە ماسقارالىق قۇبىلىس، ادەپتەن جاڭىلۋشىلىق پەن رۋحاني جەڭىلىس كورىنىسى، بۇل تەك قوعامدا ورىن الاتىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءاربىر ادامدى (قازاقتى) سيپاتتايتىن ءۇردىس; بۇل ءبارىمىز ءۇشىن ەگويستىك تۇتىنۋشىلىق، رۋحاني قۇلدىق، وپاسىزدىق، ساتقىندىق پەن ناداندىق.

جان لاكان بىلاي دەپ جازعان: ۇلت پسيحولوگياسى، پسيحواناليز سۋبەكتىنىڭ بۇكىل تاريحىنىڭ ءمان-ماعىناسىنىڭ كورىنىسى، ال ءپسيحواناليزدىڭ شىعۋ تەگى – ءتىل. بۇل دەگەنىڭىز ادام تىلدە، ياعني تاڭبالىق-رامىزدىك قۇرىلىمدا بىتىمدەلگەن. تەك سانالىق عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بەيسانالىقتا ءتىل قۇرىلىمىن قايتالايدى.

قازاقستاندا ءالى كۇنگە دەيىن قازاقتاردا تىلدىك نيگيليزم رەتسيديۆى، اۋرۋى، دالىرەك ايتساق، ەتنوتىلدىك رەنەگاتتىق (وپاسىزدىق) ورىن الۋدا، كەيبىر «پىسىق» قازاقتار سانالى تۇردە ءوز انا تىلىنەن باس تارتىپ، ءوزىنىڭ سۋبەكتيۆتىك پىكىرىنشە «بەدەلى كۇشتى جانە كەلەشەگى زور» وزگە تىلگە باسىمدىق بەرىپ، سونى تاڭداۋدا. ارينە، بۇل جاعدايدا، كامەلەتكە تولماعان جاستارعا وبال، «بىلگىش» اتا-انالار ءوز بالالارىنا وزبەتىنشە تاڭداۋ قۇقىن شەكتەپ، وقۋ، تاربيە جۇمىسى، ۇلتتىق دامۋ ءۇردىسىن تەجەپ، ءوز ەتنوسى تىلىنەن بەزدىرۋدە.

كوپتەگەن «پىسىق» قازاقتار حالىق رۋحىنان قول ۇزگەن. ءتىل جوق بولسا – حالىق جوق. «ءتىلى بار حالىق – حالىق، ءتىلى جوق حالىق - بالىق». ءتىل تولىققاندى قىزمەت ەتپەسە، ول ءولى ءتىل، بۇل تاريحتا دالەلدەنگەن. قازاق ءتىلى – اللانىڭ قازاققا بەرگەن سىيى. انا ءتىلى – ءاربىر ادامعا اللا بەرگەن جان، سانا، رۋح، پاراسات، اۋا، ءومىر سياقتى سىيى. انا تىلىندە سويلەمەۋ، ونى بىلمەۋ ادامنىڭ اقىل-وي، ويلاۋ قابىلەتىن، حالىقتىڭ جاسامپازدىق، شىعارماشىلىق قۋاتىن ناشارلاتادى.

نيتسشە، كىم وزىنە جات، بوتەن تىلدە ناشار سويلەسە، ءتاۋىر سويلەيتىن ادامعا قاراعاندا، كوپ قۋانىشقا بولىنەدى، – دەيدى. راحاتتانۋ تەك جارتىكەشتەرگە ءتان. مالشىعا ارقاشان مال-اۋدارماشى كەرەك، ويتكەنى قاجەت كەزدە ءوزى دە مال بولماۋى ءۇشىن (نيتسشە. شىع.ت.2. 303-ب.).

ءوزىنىڭ تۇيەقۇس ساياساتى، ياعني باسىن قۇمعا كومىپ العان قازاق بيلىگى ءتىل ساياساتى سالاسىندا شەشىلمەگەن ماسەلەلەر ەلىمىزدىڭ قوعامي-ساياسي تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىندەي ۇرەيدەن ارىلماي ءجۇر. ەگەر مەملەكەتتىك بيلىك يرراتسيونالدى بولسا، دۇرىس ەمەس، بۇرىس جولدى تاڭداسا، وندا ول ۇرەي مەن قاۋىپكە دۋشار بولا بەرەدى. ال ساياسي ۇپاي جيناۋدا دارمەنسىز بيلىككە ۇرەيدى ءورشىتۋ تاپتىرمايتىن ءادىس-قۇرال بولىپ تابىلادى.

حالىقارالىق ستاندارت بويىنشا، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيتىن مەملەكەتتىك بيلىك – زاڭسىز بيلىك، ماقاۋ بيلىك. كىم تۇسىنگىسى كەلمەسە، سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي تۇسىندىرەيىن – كەز-كەلگەن وركەنيەتتى ەلدە، قۋاتتى مەملەكەتتە مەملەكەتتىك ءتىل – ماجبۇرلەۋ ءتىلى، زورلىق ءتىلى. تەك قازاقستاندا عانا قورقاق، بەيقام، ءدۇبارا بيلىك ءوز مەملەكەتتىك تىلىنەن ۇرەيلەنەدى!

قازاقستانداعى بيلىك قازاق ەتنوسىنىڭ تاريحي ءمان-ماعىناسىن، ماڭىزىن، ونىڭ قازىرگى زامانداعى ەتنومادەني دامۋ دەڭگەيىن بىلمەيدى، بىلگىسى كەلمەيدى. قازاق بيلىگى قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك دەڭگەيگە جەتكىزۋدى وزدەرى قاساقانا، سانالى تۇردە، ادەيى تەجەپ وتىر، ليۋستراتسيانى راديكالدى شەشىم دەپ ۇرەيلەنىپ وتىر.

ۇلكەنكىسى، قازاق بيلىگى، ەلىمىزدەگى قازاق بۇكىل الەم قازاعىنا ءتىل ماسەلەسىندە «كىنا كومپلەكسىن»، «قاۋقارسىزدىق كومپلەكسىن» (فرەيد) تاڭىپ وتىر. ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مىناداي ماڭىزدى فۋنكتسيالارىن تۇسىنبەيمىز، تۇسىنگىمىز كەلمەيدى: ونتولوگيالىق، گنوسەولوگيالىق، دۇنيەگە كوزقاراستىق، پسيحولوگيالىق، اكسيولوگيالىق، ەۆريستيكالىق، قورعانىش جانە 17 ميلليون فۋنكتسيا.

دانىشپان سوكرات: «ادام رۋحىنىڭ بەيىمى قالاي بولسا، ادامنىڭ ءوزى دە سولاي; ادام قالاي بولسا، ونىڭ ءسوزى دە سولاي; ءسوزى قالاي بولسا، ءىسى دە سولاي; ءىسى قالاي بولسا، ءومىرى دە سولاي»، دەپ ايتقان.

بۇدان التى جىل بۇرىن ءادىل تولعانباەۆ بىلاي جازعان ەدى: «قازاقتارعا ءححى عاسىردىڭ قازاق مادەنيەتى قاجەت. ول تەك انا تىلىندە كرەاتيۆتى (جاسامپاز). قازاق ءوز جەرىندە بارلىق حالىقتى قازاق مەملەكەتتىلىگى دىڭگەگىنە بىرىكتىرە الاتىن قابىلەتىن دالەلدەي السا عانا ءوز-وزىندە بولادى. ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ ءۇردىسى بۇكىل الەمدە ءجۇرىپ جاتىر. ۇلتتىق پلاتفورمانى قۇرۋ – بۇل بولماي قويمايتىن تاريحي قاجەتتىلىك. ەگەر مەملەكەتكە ۇلتتىق ءتىل مەن ۇلتتىق مادەنيەتكە باسىمدىلىق بەرۋ ايقىن بولماسا، ول مەملەكەت – قاۋقارسىز» (4.05.2007).

البەتتە، ۇلكەنكىسىنىڭ ءوزى، بيلىك، ياعني پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، پارلامەنت پەن ۇكىمەت، مينيسترلىكتەر، جەرگىلىكتى اتقارۋشى جانە وكىلەتتى ورگاندار كونستيتۋتسياداعى جاريالانعان جانە زاڭدار مەن قۇقىقتىق اكتىلەردە جازىلعانداردى، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىندا قارقىندى ەندىرۋ ءىسىن بۇلجىتپاي ورىنداۋلارى كەرەك!

جۋىردا باحتيار الباني: «ءتىپتى، ءبىزدىڭ زاڭدارىمىز ورىسشا جازىلادى جانە سونان كەيىن بارىپ ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە كەمىس اۋدارىلادى. بۇل ابسۋرد. تاۋەلسىز ەلدە زاڭدار انا تىلىندە جازىلۋى كەرەك. جەر شارىندا ورىس تىلىندە سويلەيتىن بار-جوعى ءۇش پارلامەنت بار: رەسەيلىك، بەلورۋس جانە قازاق. بۇل دەگەنىڭىز قيسىنسىز جاعداي عوي! ءاربىر دەپۋتاتتىققا كانديدات قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرۋ كەرەك»، دەپ جازدى (7.03.2013).

ءوزىنىڭ انا ءتىلى، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيتىن قازاقتىڭ تەك ميى عانا ەمەس، ار-ۇياتى دا جوق، ول ءوزىنىڭ ۇلتىنىڭ، مەملەكەتىنىڭ مۇددەسىنە ساتقىندىق جاسايتىنىن، ياعني ءوزىن قورلاپ، جابىرلەپ وتىرعانىن تۇسىنە المايدى.

اقىلدى – زەرەك ايدوس سارىم بىلاي دەپ جازادى، سول قازاقتار سانالى، ءارى ماقساتتى تۇردە اقپاراتتىق-ساياسي ديسكۋرستى قالىپتاستىرىپ جانە تاراتىپ، قازاق پاتريوتتارىنا، ساراپشىلارىنا قارسى شىعىپ، جالپى «قازاق ديسكۋرسىن» تۇرپايىلاندىرىپ، ءاجۋالاپ ءجۇر. سوراقىسى سول، ءوزى قازاق بولا تۇرىپ بۇلار قازاقتان، تەرەڭ قازاقي كونتەكستەن مارقۇم. وسى كونتەكستكە تەرەڭ بويلاماي، قازاق باسىلىمدارى مەن ينتەرنەتتى وقىماي وزدەرىنشە «قازاق ماسەلەسىندە» جەتەكشى ساراپشىلارىمىز دەپ ارسىزدىق پەن كورگەنسىزدىككە ۇرىنىپ ءجۇر (7.03.2013). اسپاندى تىرەپ تۇرساڭ دا، ميىڭدى بەس ەلى ماي باسىپ كەتسە دە، ەگەر سەن انا تىلىڭدە ابايدى، اۋەزوۆ پەن نازارباەۆتى وقىماساڭ، ءوز حالقىڭنىڭ تىلىمەن ءومىر سۇرمەسەڭ، سەن قالايشا قازاققا اقىل ۇيرەتەسىڭ، قازاق بولىپ ءجۇرسىڭ؟ وسىنداي جەككورىنىشتى بىرەۋلەردىڭ قازاق سوتسيۋمىن، ۇلت-مەملەكەتتىڭ قايماعىن بۇزۋعا اكەلەتىن انتيمەملەكەتتىك، انتيعىلىمي ىزدەنىستەرىنە قالاي بەي-جاي قارايسىڭ، شىدايسىڭ. ەڭ بولماعاندا ولارعا قوعامي لاعنەت پەن بويكوت جاريالاۋ كەرەك. ايدوستىڭ ايتۋىنشا بۇل «كلينيكا، بەيابورتسىزدىق جاعداي».

تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما ەكىنشى كوكتەمى كەلسە دە، ءالى كۇنگە دەيىن بيلىكتە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەگەن «ساقاۋلار»، «كەكەشتەر» ك. ءماسىموۆ، م. ءتاجين، ت. قۇلىباەۆ، ە. ءىدىرىسوۆ، ءا. جاقسىبەكوۆ، ە. ەرتىسباەۆ، ع. قاسىموۆ جانە كوپتەگەن قازاقتار وتىر. مەملەكەتتىك تىلدە ويلامايتىن ادامدى قالاي ساياساتتا، مەملەكەتتىك بيلىكتە ۇستاۋعا بولادى؟ لەنين «ساياسي جەزوكشەلىك» دەگەن ۇعىمدى قولدانعان. ولاردىڭ ورنىنا ەكى تىلدە، مەملەكەتتىك تىلدە ساۋاتتى سويلەيتىن مىڭداعان ۇمىتكەر بار ەمەس پە؟ بۇل نونسەنس. قازاق كازۋسى. قازاققا مازاق. كۇپىرلىك. مۇنداي قۇبىلىس تەك قازاقستاندا بار. بۇل ۇلكەنكىسى مەن بار قازاقتىڭ دەڭگەيى مەن ەرۋديتسياسى، سيپاتى.

ۇلكەنكىسى ۇلى قادام جاسادى. مىڭ ءولىپ مىڭ تىرىلگەن قازاق ءتىلى رەفورمانى مىڭ زامان كۇتتى. ءتىلدى ساياساتكەرلەر مەن قوعام قايراتكەرلەرى ەمەس، لينگۆيستەر جاسايدى. كىمدە كىم لاتىن گرافيكاسىنىڭ سوڭعى، جارامدى نۇسقاسىن ۇسىنسا دا، ەگەر ۇلكەنكىسى لاتىنعا ءوتۋدى لوگيكالىق ناتيجەگە جەتكىزسە، بۇل تىلدىك رەفورما نازارباەۆتىك بولىپ تاريحتا قالادى. قازىر كوپ ماماندار جالپى تۇركىلىك گرافيكاعا (34 ءارىپ) ءوتۋدى، تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىر-بىرىنە جاقىنداسۋى ماسەلەسىن كوتەرىپ ءجۇر. الايدا، ءتىل سالاسىندا بولسىن، جالپى ورتاق ماسەلەدە وزبەكتەر مەن تۇرىكتەر وزدەرىنىڭ باعىتتارىنان تايمايدى. قازاقيا - وزبەكستان دا، ءازىربايجان دا جانە تۇركيا دا ەمەس، ءبىزدىڭ الپاۋىت، ماڭگى كورشىمىز رەسەي بار، دەمەك، بىزدە ورىس ءتىلى پەرمانەنتتى، قاباتتاسىپ جۇرە بەرەدى. سوندىقتان ءبىز ەشكىمگە الاڭداماي، ءوزىمىزدىڭ انا ءتىلىمىزدىڭ ىشكى بولمىسى، زاڭدىلىقتارى مەن قاجەتتىلىگىن ەسكەرۋىمىز كەرەك.

مەنىڭشە، بۇل جاعدايدا بىرەگەي جول: لاتىن – اعىلشىن گرافيكاسىن (26 ءارىپ، 9 اللوفون) تاڭداۋ كەرەك. بۇل تۋرالى سەيىتقاسىم بايبەكوۆ «جاس الاشتا»، № 21, 19.03.2013 تاماشا دالەل كەلتىرگەن. قازاق ءتىلى ۇلى ادەبيەت، كومپيۋتەر، عىلىم مەن جاڭا تەحنيكا تىلىنە اينالادى. بۇكىل قازاقستاندىقتار الەمدىك مادەنيەتكە تىكەلەي شىعا الادى. كەلەشەكتە تۇركى حالىقتارى بىزدەن ۇلگى الىپ، ۇيرەنۋى مۇمكىن.

ۇكىمەت پەن پارلامەنتتە، بيزنەستە جالپى بيلىك قۇرىلىمىندا كوبىسى قازاق ءتىلىن بىلە بەرمەيدى، لاتىنعا ءوتۋ ۇردىسىنە ولار ەداۋىر قارسىلىق كورسەتەدى. سوندىقتان، لاتىنعا ءوتۋ كەزگە شەيىن، ەڭ الدىمەن قازاقتىڭ ءوزىن انا ءتىلىن بىلۋگە ماجبۇرلەيتىن، قازاق ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى شۇعىل تۇردە زاڭ قابىلداپ، ءتىل پوليتسياسىن ەنگىزۋ قاجەت. ءبىر ۇلت – ءبىر ءتىل، بۇل ۇلىلىق پەن وركەنيەتتىلىكتىڭ بەلگىسى مەن كورىنىسى. انا ءتىلدى، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى تۇپنەگىزدەمەي، تۇبەگەيلەندىرمەي ءبىز قازاق ەشقاشان شىن مانىندە تاۋەلسىز، وركەنيەتتى، ەركىن، ۇلى ۇلت بولا المايمىز.

قازاقتىڭ وزىندىك ساناسىنىڭ دەڭگەيى ۇلكەنكىسىنىكىمەن بارابار. انا ءتىلىمىزدى تۇعىرعا تۇرعىزا الماي جۇرگەنىمىزگە ءاربىر قازاق، قازاقستاندىق ينتەلليگەنتسيا، پاتريوتتار، وپپوزيتسيا، بيلىكتەگىلەر ءبارىمىز جاۋاپتىمىز، كىنالىمىز. ءوزىمىزدىڭ ەنجارلىعىمىز، جىگەرسىزدىگىمىز، وزىندىك سانامىزدىڭ دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى، ءبىر ۇلكەنكىسىگە، بيلىككە اۋىز اشىپ، قاراپ وتىرمىز. وزىمىزگە دە سول كەرەك، بىزدە وجەتتىلىك، ۇلىلىق پەن نامىس جوق. حالىق رۋحى ولگەن جوق، ول ۇرەيدە، ۇيقىدا. ۇلكەنكىسى، بيلىك ەرىگى جاساسىن! Nietzsche: «فيلوسوف مىرزا، شىندىقتى ايتۋدان، ساقتان. قازىر ەشكىم جويقىن اقيقاتتان ولمەيدى، ويتكەنى زالالسىزداندىرۋدىڭ كوپتەگەن امال-قايلاسى بار». Zarathustra وسىلاي دەگەن.

Abai.kz