دومبىرا – حالقىمىزدىڭ كونەدەن كەلە جاتقان ءداستۇرلى  اسپابى بولسا، بايان – قازاق سازىنىڭ قالىپتاسۋ جولىندا وزىندىك ورنى دارا اسپاپ ەكەنى داۋسىز. ماسەلەن، زاماناۋي قازاقتىڭ ۇلت اسپاپتار وركەسترىن بايانسىز ەلەستەتە المايسىز. اۋەسباي باقبەرگەنۇلىنىڭ جان قالاۋىمەن تاڭداعان بايان اسپابىنىڭ تاريحى تىم تەرەڭدە ەكەنى بەلگىلى. مىنە، سول دياپازونى كەڭ، تەمبرگە باي، كوپ دىبىستى بايان اسپابىن جەتە مەڭگەرگەن ۇلاعاتتى ۇستاز 70 جاستىڭ بەلەسىنەن بەدەلى ارتىپ، اسىپ وتىر ەكەن. سونىڭ ىشىندە بايقاسام، اعا دوسىم اۋكەڭمەن تانىستىعىمىزدىڭ 40 جىلعا جۋىق باي عۇمىرناماسى بار ەكەن.    

اۋكەڭدى سوناۋ 80-جىلدارى اتاعى جەر جارعان «الاتاۋ» ءان-بي انسامبلىندە بايان اسپابىندا اككومپانياتور بولعان  كەزىنەن بىلەمىن. اتى اڭىزعا اينالعان  ونەر ۇجىمىندا مەنىڭ ازعانتاي  ۋاقىت باياندا جانە پريما اسپابىندا ويناعان ءومىر تاريحىم بار. پريما اسپابىن ارىپتەستەر اراسىندا ءوزارا «قازاقتىڭ شەرتەرى» دەيتىن ەدىك. اۋەسباي باقبەرگەنۇلىمەن سول جىلداردان بەرى جالعاسقان اعا-ءىنى راۋىشىندەگى دوستىق سىيلاستىعىمىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن رياسىز جالعاسىپ كەلە جاتقانىنا قۋانامىن.

قىزمەتتىك عۇمىربايانىمىزدا مەن كوپ جىلدار قالاداعى مادەنيەت جانە ونەر كوللەدجىندە، پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتا قىزمەت ەتتىم. ۇستازدىق ءبىلىمنىڭ التىن ۇياسى بولعان اباي اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجىنە بەرتىندە 2010 جىلى جۇمىسقا كەلدىم. ۇلاعاتتى ۇستاز اۋكەڭمەن الىستا قالعان ساعىم جىلداردا «الاتاۋ» انسامبلىندە قاناتتاسىپ بىرگە جۇرسەك، اراعا كوپ جىل سالىپ ۇستازدار ۇستاحاناسى – اباي كوللەدجىندە قايتا قاۋىشتىق. تاجىريبەلى ۇستاز كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ وشاعىندا بىرنەشە قىرىمەن تانىلدى. سونىڭ ءبىرى – ءوزىنىڭ مامان دايىنداۋداعى شەبەرلىگىنە سۇيەنىپ، ءبىلىم الۋشىلارىنىڭ عىلىمي جۇمىستارىنا جەتەكشىلىك ەتتى، كوپتەگەن وقۋ ادىستەمەلىك قۇرال، نۇسقاۋلىقتى دايارلاپ شىعاردى.

اعا دوسىم، ءارى ارىپتەسىم تۋرالى ايتار ءىلتيپاتتى ءسوزىم كوپ. بارىنەن بۇرىن ول كىسىنىڭ بولە-جارىپ ايتار قاسيەتى – سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جان-جاقتىلىعى دەر ەدىم. باسقاسى باسقا، اۋكەڭنىڭ انگە ءسوز جازاتىن اقىندىق قىرىن كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى. بۇل تۇرعىدا سازگەر، كوللەدجدەگى ارىپتەسىمىز سەرىك قالماعامبەتوۆ ەكەۋىنىڭ بىرلەسكەن شىعارماشىلىعى تابىستى جۇزەگە استى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ءبىر كۇنى كابينەتىنە بارسام، سەكەڭ شابىتتانىپ جاڭا ءان شىعارىپ، ونىسىن اۋكەڭمەن بىرگە قىزۋ تالقىلاپ جاتىر ەكەن. جاڭا تۋىندىسىنىڭ اتىن «جاڭاشىل جاستارعا» دەپ قويىپتى. اۋكەڭ ءاننىڭ اۋەنىنە يكەمدەپ، ءسوزىن جازىپ جاتىر ەكەن. سەكەڭمەن سەرىكتەسە بىرىگىپ جازعان جاڭا اندەرىنىڭ العاشقى تىڭداۋشىسى سول كۇنى ءوزىم بولعانىم ەسىمدە.

وسكەمەندە ونەر يگەرىپ كەلگەن ونەرپاز اعا بىرنەشە اسپاپتا ەركىن ويناي بەرەتىن قابىلەتى دە ەل اۋزىندا. قارشادايىنان سەرىك بولعان اسپابى بايان بولسا، ستۋدەنت كەزىندە كلارنەت پەن فورتەپيانودا دا ورىنداۋدى ۇيرەنىپتى. «ناعىز قازاق دومبىرا» دەگەندەي-اق، ۇلتتىق اسپابىمىزدى ارنايى ماماندانىپ مەڭگەرمەسە دە جاستايىنان ەركىن شەرتۋگە ماشىقتانعان. وسى اسپاپتىڭ قاي-قايسىندا بولسىن اندەرگە «ينسترۋمەنتوۆكا» جاساۋدان بولەك، انشىلەردى بىرنەشە داۋىسقا ءبولىپ، دايىنداي ءبىلۋى دە اۋكەڭنىڭ ەندىگى كاسىبي كوپ قىرىنىڭ ءبىرى.

ارىپتەسىمىز عانا ەمەس، تىلەۋلەس تۋىس اعامىزداي بولعان اۋكەڭنىڭ ادامگەرشىلىك بيىگىندەگى بەكزات بولمىسىمەن استاسقان ۇستازدىق جولىنان ءبىزدىڭ دە ءتالىم العان تۇسىمىز كوپ. وقىتۋ ادىستەمەسى ءوز الدىنا، ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگى مەن ءدارىس بەرۋدىڭ قىر-سىرىن كەيىنگى جاس پەداگوگتارعا دا مولىنان سىڭىرە ءبىلدى. ول مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇعالىمىنە اسا قاجەتتى سۇيەمەلدەۋشىلىك، ياكي كونتسەرتمەيستەرلىك داعدىنى دامىتۋعا دا زور كوڭىل ءبولدى. ءوزى نوتامەن ورىنداۋمەن قاتار، ەستۋ قابىلەتى ارقىلى سۇيەمەلدەۋدىڭ دە شەبەرى. ياعني، نوتاعا قاراماي-اق، اۋەز دىبىستارىنىڭ بيىكتىگىن قابىلداپ، ەلەستەتۋ جانە شىعارۋ ارقىلى اۋەندى سۇيەمەلدەۋ قابىلەتى بار. البەتتە، بۇل اۋەسباي باقبەرگەنۇلىنىڭ تابيعي تالانتىنىڭ، زەرەكتىگىنىڭ، ءارى تاڭداعان ماماندىعىنا دەگەن شىن بەرىلگەندىگىنىڭ بەلگىسى دەسەك قاتەلەسپەيمىن.

ول قاشان دا ءبىلىم الۋشىلارمەن وتە بيازى سويلەسەدى. قولىنا باياندى الىپ، پارتيتۋرانى ەرىنبەي-جالىقپاي، ەگجەي-تەگجەيلى تۇسىندىرە وتىرىپ شىعارمانى الدىمەن ءوزى باپپەن ورىنداپ بەرەدى. ارتىنشا شىعارمانىڭ تاريحىمەن دە تانىستىرۋدى ۇمىتپايدى. سولاي ەتۋ ارقىلى دا ۇلاعاتتى ۇستاز الدىنا كەلگەن ستۋدەنتتىڭ بويىندا ساز الەمىنە دەگەن ماحاباتتى وياتۋعا بارىن سالادى. داۋىس كوتەرىپ، جەكىپ سويلەگەن كەزىن كورگەن ەمەسپىز. دەگەنمەن، بيازىلىقتى جۇمساقتىق دەپ استە تۇسىنبەۋ كەرەك. جانى جايساڭ سىپايىلىعىنىڭ سىرتىندا تاباندىلىق پەن تالاپ ەتە ءبىلۋدىڭ زور جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنەتىنى بايقالاتىن. قاشان دا «بۇلاق كورسە كوزىن اشۋدى» كوزدەگەن ول الدىنا كەلگەن شاكىرتتەرىنىڭ تالابىن ۇشتاپ، تالعامىن دامىتىپ، مۋزىكاعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، قاناتىن قومداپ، جىگەرىن شىڭداي ءبىلدى. وسىلايشا ۇلاعاتتى ۇستاز بىلىمگەرلەردىڭ رۋحاني قازىناسىن مولايتۋعا ابىرويلى ات سالىسىپ، جان-جاقتى مامان دايىنداۋعا زور ۇلەس قوستى. ونىڭ بويىنداعى سابىرلىلىق، ەڭبەكقورلىق، ىزدەنىمپازدىق، تالاپ قويعىشتىق قاسيەتى ستۋدەنتتەردىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن وياتۋعا، كاسىبي دەڭگەيىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتتى.

پەداگوگيكا سالاسىنىڭ بىلىكتى مامانى، جوعارى دارەجەلى ادىسكەر بولۋمەن قاتار، اۋكەڭ ىسكەر باسشى، شەبەر ۇيىمداستىرۋشى دا. گۋمانيتارلىق كوللەدجدە قىزمەت ەتكەن قىرىق جىلىندا ول قاتارىنان ەكى مارتە مۋزىكالىق ءبىلىم بەرۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ، وقىتۋشىلار مەن ستۋدەنتتەرىنە قامقور باسشى رەتىندە تانىلدى. وسىدان 20 جىل بۇرىن، ياكي 2003-2004 جىلدارى وقۋعا تۇسكەن ستۋدەنتتەردىڭ از بولۋىنا بايلانىستى مۋزىكالىق ءبىلىم بەرۋ كافەدراسىن جابۋ تۋرالى سۇراق كۇن تارتىبىنە شىعارىلىپتى. سەبەبى، ءبىلىم الۋشى جەتكىلىكسىز بولعان سوڭ وقىتۋشىلاردىڭ دا ساعاتى قىسقارىپ قالاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ساعات قىسقارسا ۇستازدار جۇمىسسىز قالادى. جۇمىس بولماعان سوڭ تۇتاس كافەدرانى ۇستاپ وتىرۋ قيىنعا سوعاتىنى بەلگىلى ەدى. ۇجىمىنا تىقىر تايانعانىن سەزگەن اۋكەڭ باستاعان وقىتۋشىلار ورتا مەكتەپتەرگە ءان-كۇي ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرىن دايىندايتىن كافەدرانى قايتكەندە دە ساقتاپ قالۋ كەرەك دەگەن ماسەلەنى توتەسىنەن قويادى. اۋكەڭ، اسىلبەك جانعارين، سەرىك قالماعامبەتوۆ سياقتى كافەدرانىڭ ارداگەر ۇستازدارى جۇمىلىپ، بۇل سالادا مامان دايىنداۋ جۇمىسىن جالعاستىرۋ كەرەگىن ناقتى دالەلمەن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. بەدەلدى وقىتۋشىلاردىڭ ورىندى ۋاجىنە قۇلاق اسقان كوللەدجدىڭ پەداگوگيكالىق كەڭەسى سايىپ كەلگەندە، كافەدرانى جاپپاۋعا ۇيعارىپتى. قاراماعىنداعى ۇجىمىنا، باسقارعان كافەدراسىنا دەگەن جاناشىر تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا سول جىلى كوللەدجدىڭ مۋزىكالىق ءبىلىم بەرۋ بولىمىنە وڭتايلاندىرۋدىڭ سالقىنى تيمەي، امان قالىپتى.

كاسىبي بىلىكتىلىگى ءبىر تاقىرىپقا ءوز الدىنا ارقاۋ بولسا، ول كىسى ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىگى مەن باۋىرمالدىعىنىڭ ارقاسىندا ۇجىمدا بەدەلدى، ارداقتى جان. ۇستازدى سىيلاۋ – ومىردەگى ءبىر بورىشىڭ، ۇستازعا قۇرمەت – ادامزاتقا مىندەت. «ادامنىڭ ادامشىلىعى – جاقسى ۇستازدان» دەگەن اباي ءسوزىنىڭ دە ۇلاعاتى بار. ۇلى ھاكىمنىڭ دانالىعىنا سۇيەنە ءسوز ساپتاساق، اۋەسباي باقبەرگەنۇلىنىڭ ونەگەسى بۇگىندە ۇجىمىمىزدىڭ ومىرشەڭ ازىعىنداي. جاقسى ۇستازعا كەزىگىپ، ءتالىم-تاربيە العان شاكىرت ءومىر مايدانىندا مويىمايدى، كەلەشەك جولىندا باعىتىنان جاڭىلمايدى. «ۇستاز بولۋ – جۇرەكتىڭ باتىرلىعى» دەگەندەي، باتىرلىعىمەن، باتىلدىعىمەن اعارتۋ سالاسىندا تالماي ەڭبەك ەتتى ول. ەندى بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورگەن زيالى شاعىندا ءجۇزى جارقىن كۇيدە ءجۇز جاساسىن دەپ تىلەيمىن. تارازدىڭ قۇرمەتتىسى، ەلدىڭ قۇرمەتتىسى!  2023 جىلدىڭ 24-قازانى، سەيسەنبىنىڭ كەشى بولاتىن. رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي قالالىق اكىمدىكتىڭ ءماجىلىس زالىندا وتكەن اۋەسباي باقبەرگەنۇلىنا «تاراز قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعىن تاپسىرۋ سالتاناتىنا قاتىسقانىمدا كوڭىلدەگى كورىكتى ويلار وسىلايشا ءورىلىپ جاتتى.

نۇرلان مالىكۇلى،

اباي  اتىنداعى جامبىل گۋمانيتارلىق جوعارى كوللەدجىنىڭ «مۋزىكالىق ءبىلىم بەرۋ» كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى (تاراز قالاسى)

Abai.kz