جازۋشى دۇكەنباي دوسجان دۇنيەدەن وزدى
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ جانە م.اۋەزوۆ اتىنداعى ۇلتتىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، «مادەنيەت» رەسپۋبليكالىق جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، «وقىرمانى قيساپسىز جازۋشى» دۇكەنباي دوسجان 71 جاسقا كەلگەن شاعىندا ومىردەن ءوتتى.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بەلگىلى جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى دۇكەنباي دوسجاننىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى وتباسى مەن تۋعان-تۋىستارىنا كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولدادى.
جەدەلحاتتا د.دوسجاننىڭ تابيعي دارىنىمەن جاستاي كورىنىپ، ادەبيەت مايدانىندا تىنباستان، ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ كەلگەنى اتاپ وتىلگەن.
«ونىڭ قالامىنان تۋىنداعان اڭگىمەلەر مەن حيكاياتتار، روماندار وقىرماندارىن ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعىمەن، ۇلتتىق بوياۋىنىڭ قانىقتىعىمەن باۋرايتىن»، - دەلىنگەن جەدەلحاتتا.
مەملەكەت باسشىسى جازۋشىنىڭ ەڭبەگى ءار جىلدارى ادەبيەت سالاسىنداعى جوعارى مارتەبەلى سىيلىقتارمەن جانە مەملەكەتتىك ناگرادالارمەن ماراپاتتالعانىنا دا توقتالعان.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قالامگەردىڭ ۇزدىك شىعارمالارى ءاردايىم حالقىمىزبەن بىرگە جاساي بەرەتىنىن اتاپ وتكەن.
دۇكەنباي دوسجان 1942 جىلى 9 قىركۇيەكتە قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى، قۇلانشى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1959-1964 جىلدارى س.م.كيروۆ اتىنداعى قازمۋ-ءدى ۇزدىك ءبىتىرىپ، 1963-1966 جىلدارى الماتى وبلىستىق «جەتىسۋ» گازەتىنىڭ ادەبي قىزمەتكەرى بولىپ قىزمەت ەتەدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ جانە م.اۋەزوۆ اتىنداعى ۇلتتىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، «مادەنيەت» رەسپۋبليكالىق جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، «وقىرمانى قيساپسىز جازۋشى» دۇكەنباي دوسجان 71 جاسقا كەلگەن شاعىندا ومىردەن ءوتتى.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بەلگىلى جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى دۇكەنباي دوسجاننىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى وتباسى مەن تۋعان-تۋىستارىنا كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولدادى.
جەدەلحاتتا د.دوسجاننىڭ تابيعي دارىنىمەن جاستاي كورىنىپ، ادەبيەت مايدانىندا تىنباستان، ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ كەلگەنى اتاپ وتىلگەن.
«ونىڭ قالامىنان تۋىنداعان اڭگىمەلەر مەن حيكاياتتار، روماندار وقىرماندارىن ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعىمەن، ۇلتتىق بوياۋىنىڭ قانىقتىعىمەن باۋرايتىن»، - دەلىنگەن جەدەلحاتتا.
مەملەكەت باسشىسى جازۋشىنىڭ ەڭبەگى ءار جىلدارى ادەبيەت سالاسىنداعى جوعارى مارتەبەلى سىيلىقتارمەن جانە مەملەكەتتىك ناگرادالارمەن ماراپاتتالعانىنا دا توقتالعان.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قالامگەردىڭ ۇزدىك شىعارمالارى ءاردايىم حالقىمىزبەن بىرگە جاساي بەرەتىنىن اتاپ وتكەن.
دۇكەنباي دوسجان 1942 جىلى 9 قىركۇيەكتە قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى، قۇلانشى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1959-1964 جىلدارى س.م.كيروۆ اتىنداعى قازمۋ-ءدى ۇزدىك ءبىتىرىپ، 1963-1966 جىلدارى الماتى وبلىستىق «جەتىسۋ» گازەتىنىڭ ادەبي قىزمەتكەرى بولىپ قىزمەت ەتەدى.
1966-1975 جىلدارى الماتىداعى مەملەكەتتىك «جازۋشى» باسپاسىندا، 1976-1984 جىلدارى قازاق سسر باسپا كوميتەتىندە اعا رەداكتور، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
1984-1991 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبي كەڭەسشىسى، ال 1992-1994 جىلدارى «جالىن» جۋرنالىندا پروزا رەداكتورى; 1994-1996 جىلدارى قر اۆتورلىق جانە ارالاس قۇقىقتار جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ ءبولىم باسشىسى بولادى.
1996-2002 جىلدارى قر ۇلتتىق بانك مۇراجايىنىڭ ديرەكتورى بولىپ ىستەدى. 2002 جىلدان پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىندا - «مادەني مۇرا»، «كۋلتۋرنوە ناسلەديە» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى بولادى.
مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ (1996), م.اۋەزوۆ اتىنداعى ۇلتتىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى (1987), تۇركىستان قالاسىنىڭ، ءارى بىرنەشە اۋداننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، قۇرمەت (2001), پاراسات (2008) وردەندەرىنىڭ يەگەرى.
العاشقى اڭگىمەسى 15 جاسىندا جارىق كورگەن قالامگەردىڭ كىتاپتارى الەمنىڭ 20 تىلىنە اۋدارىلىپ، جالپى كولەمى 3,7 ميلليون تارالىممەن باسىلىپ شىققان. كىتاپ پالاتاسىنىڭ قازاقستانداعى «وقىرمانى قيساپسىز جازۋشى» كۋالىگىن العان. ونىڭ قالامىنان 11 رومان، 23 حيكايات، 100-ءدىڭ ۇستىندە اڭگىمە تۋدى.
كۇن سايىن قالامعا جۇگىنۋ مىنەزىنە اينالعان دۇكەنباي دوسجان «وتىرار»، «فارابي»، «جىبەك جولى» (1965-1966) شىعارمالارى ارقىلى «تاريحي تاقىرىپتىڭ پيونەرى» اتاندى.
«ءال-فارابي» حيكاياتى عۇلاما بابانىڭ ءومىرىن وزەك ەتكەن. حيكايات كەزىندە ورىس، نەمىس، ماديار، اعىلشىن، موڭعول، ۋكراين، تۇرىك تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، جەكە جيناق بولىپ باسىلىپ شىقتى.
«جىبەك جولى» رومانى - تاريحي كوركەم پالساپالىق شىعارما. ورىس، ۋكراين، نەمىس، ماديار، موڭعول، اعىلشىن، پۇشتىن تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، جەكە كىتاپ بولىپ شىقتى. كىتاپ جەلىسى بويىنشا ارداق امىرقۇلوۆ «وتىراردىڭ كۇيرەۋى» اتتى ەكى ءبولىمدى كوركەم فيلم ءتۇسىردى.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ الپىس جىلداي جابۋلى ارحيۆىنە العاش ەنگەن دۇكەنباي دوسجان سوت قۇجاتتارى جەلىسىمەن «اباقتى» (1992) دەرەكناما كىتابىن جانە 1986 جىلعى جەلتوقسان قىرعىنىنىڭ ىزىمەن كوركەمدەلگەن «الاڭ» (1993) رومانىن جازدى.
1990 جىلى د. دوسجاننىڭ 2 تومدىق تاڭدامالى شىعارمالارى اقيىق اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ العىسوزىمەن، مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن «جازۋشى» باسپاسىنان جارىق كوردى.
2002 جىلى «ءبىلىم» باسپاسى وبلىستىق كىتاپحانالاردىڭ سۇرانىسىمەن - مەتسەناتتار كومەگىمەن - جازۋشىنىڭ 13 تومدىق تاڭدامالى شىعارمالارىن باسىپ شىعاردى. ون ءۇش تومدىقتىڭ العىسوزىن كورنەكتى سىنشى زەينوللا سەرىكقاليەۆ جازعان. قولجازبانى تۇتاستاي قايتا رەداكتسيالاۋ، قالىپتاۋ، تۇسىنىكتەمە، باسپالىق اپپاراتىن ءتۇزۋدى جازۋشى جارىلقاسىن نۇسقاباەۆ ورىنداپ شىقتى. جازۋشىنىڭ اتالمىش شىعارمالارى اعىلشىن، ورىس، جاپون، قىتاي، شۆەد، چەح، ماديار، موڭعول، ۋكراين، پۇشتىن تىلىندەرىنە اۋدارىلىپ باسىلدى.
سوڭعى جىلدارى جازۋشىنىڭ «ءۇش تاعدىر» (2005), «بالالىقپەن تىلدەسۋ»، «ديولوگ س دەتستۆوم» (2005, 1-2 توم), «جان ءتاتتى» (2006, حيكاياتتار), «جازمىشتىڭ فورمۋلاسى» (2008, جەتى حيكايات), «ابايدىڭ رۋحى» (2008, عۇمىرنامالىق-ويتولعاۋ) كىتاپتارى جارىق كوردى.
استاناداعى «فوليانت» باسپاسى تاقاۋدا اشقان «وقىرمانى قيساپسىز جازۋشى» ايدارىمەن «تەرەزەنىڭ جارىعى» (2009) جانە ورىسشا «سامىي چيتاەمىي پيساتەل» ايدارىمەن «كوگدا يا ۋميرال» (2009) كىتاپتارى ا.كيم مەن گ.بەلگەردىڭ اۋدارماسىمەن كوپ تارالىممەن وقىرماندار قولىنا ءتيدى.
قازاقپارات
