كامەل جۇنىستەگى. ءالىمحان ەرمەكوۆ
تۇلعا «تۇركىستان-20» بايگەسىنە
حح عاسىردىڭ باسىندا ورىس پاتشالارىنىڭ تاعى تەڭسەلىپ، پرولەتاريات باس كوتەرگەن الاڭ-ەلەڭ زاماندا قازاقتىڭ جوعىن جوقتاپ، «مەن الاشتىڭ ۇلىمىن» دەپ كەۋدەسىن وققا توسەپ شىققان ارداقتىلاردى دا، ونان بۇرىنعى تۇستا باسقىنشىلارمەن ۇرىس سالىپ، جانىن شۇبەرەككە تۇيگەن باتىرلاردى دا، وتارشىلاردىڭ قانقۇيلى ساياساتىن سەمسەردەي تىلمەن ءتىلىپ ءتۇسىپ اشكەرەلەگەن اقىن-جازۋشىلاردى دا كۇنى بۇگىن ارداقتاي الىپ ءجۇرمىز بە دەگەن ساۋال وكىنىش بولىپ وزەككە تىرەلەدى.
ولار: كەشەگى ءاليحان بوكەيحانۇلى، جاقىپ اقبايۇلى، ءالىمحان ەرمەكۇلى، ونان ارعى حان كەنەنىڭ باس قولباسشىسى اعىباي باتىر، پاتشا تۇسىندا جاندارمەريا ۇستىنەن قاعاز جيناسا، كەڭەس ۇكىمەتى زامانىندا ەسىمىن اتاتپاي تاستاعان شورتانباي جىراۋ.
اعىباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشى باتىردىڭ اقبوزى ويناق سالعان سارىارقانىڭ ءتورى – قاراعاندى قالاسىنىڭ قاق ورتاسىندا دۇشپانعا سەس بەرىپ قاسقايىپ تۇرۋى كەرەك ەدى. ونى جاسقانشاق كوڭىلدەن اسا الماي بالقاشقا قويدىق.
تۇلعا «تۇركىستان-20» بايگەسىنە
حح عاسىردىڭ باسىندا ورىس پاتشالارىنىڭ تاعى تەڭسەلىپ، پرولەتاريات باس كوتەرگەن الاڭ-ەلەڭ زاماندا قازاقتىڭ جوعىن جوقتاپ، «مەن الاشتىڭ ۇلىمىن» دەپ كەۋدەسىن وققا توسەپ شىققان ارداقتىلاردى دا، ونان بۇرىنعى تۇستا باسقىنشىلارمەن ۇرىس سالىپ، جانىن شۇبەرەككە تۇيگەن باتىرلاردى دا، وتارشىلاردىڭ قانقۇيلى ساياساتىن سەمسەردەي تىلمەن ءتىلىپ ءتۇسىپ اشكەرەلەگەن اقىن-جازۋشىلاردى دا كۇنى بۇگىن ارداقتاي الىپ ءجۇرمىز بە دەگەن ساۋال وكىنىش بولىپ وزەككە تىرەلەدى.
ولار: كەشەگى ءاليحان بوكەيحانۇلى، جاقىپ اقبايۇلى، ءالىمحان ەرمەكۇلى، ونان ارعى حان كەنەنىڭ باس قولباسشىسى اعىباي باتىر، پاتشا تۇسىندا جاندارمەريا ۇستىنەن قاعاز جيناسا، كەڭەس ۇكىمەتى زامانىندا ەسىمىن اتاتپاي تاستاعان شورتانباي جىراۋ.
اعىباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشى باتىردىڭ اقبوزى ويناق سالعان سارىارقانىڭ ءتورى – قاراعاندى قالاسىنىڭ قاق ورتاسىندا دۇشپانعا سەس بەرىپ قاسقايىپ تۇرۋى كەرەك ەدى. ونى جاسقانشاق كوڭىلدەن اسا الماي بالقاشقا قويدىق.
شورتانباي جىراۋعا قاراعاندىنىڭ تورىنەن ءبىر كوشەنى بەرەيىك، نە بۋلۆار ميرانى، نە لەنين كوشەسىنە ەسىمىن بەرەيىك دەپ حالىق بولىپ قول قويعان ءوتىنىشىمىز تاسقا تيگەندەي. نە اليحانعا، نە جاقىپقا، نە اعىبايعا ءبىر كوشە بۇيىرمايدى. ەشكىم بىلمەيتىن لوبودا، كريۆوگۋز، ەشكىمگە قاجەتى جوق چكالوۆ، يازوۆ دەگەندەرگە كوشە بار. قازاقتىڭ ارداقتىلارىنا كەلگەندە، «سول كوشەنىڭ سارى ورىسى مەن قازاق مادەنيەتىنەن جۇرداي قارا ورىسىنان قول جيناپ اكەل» دەگەن پالە بار. تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭى باياعىدا اتسا دا، قازاقتىڭ ارداقتىلارى كولەڭكەدە، ساۋلە تۇسپەي قويدى.
وسىلاردىڭ ىشىندە بۇگىن ەرەكشە ءبولىپ ايتپاعىم الاشتىڭ ازاماتى ءالىمحان ەرمەكۇلى. 1891 جىلى تەمىرشى بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن ول 1905 جىلى قارقارالىداعى ۋچيليششەنى ءبىتىرىپ، سەمەيدەگى گيمنازياعا تۇسكەن ەكەن. سول ءجاسوسپىرىم شاعىندا-اق گۋبەرناتور ترويتسكي ونى ساياسي سەنىمسىزدەر قاتارىنا تىركەپ، ستەپەندياسىنان ايىرعان.بوزبالانىڭ بار كىناسى ءدىن ساباعىن جۇرگىزەتىن پوپتى «اۋليە اكە» دەمەگەنى ەكەن. ءيا، ونىڭ دەگىسى كەلمەيدى. ونىڭ قازاقي تاربيەسى دە، كوڭىلىنە قونعان يسلامنىڭ نۇرى دا ماسكۇنەم پوپتى «اكە» دەگىزبەدى.
1912 جىلى گيمنازيانى التىن مەدالمەن بىتىرگەن ءا.ەرمەكۇلى تومداعى تەحنولوگيالىق ينستيتۋتقا ءتۇسىپ، بەسىنشى كۋرسقا جەتكەندە توڭكەرىستىڭ دابىلى جەتىپ، تالاي-تالاي كوميتەتكە مۇشە، الاش وردانىڭ دا بەلگىلى تۇلعاسى بولىپ، ءومىر تولقىنىندا ءوز ۇستانىمى بار ازامات قازاقتىڭ جوعىن جوقتاپ شىقتى.
1919 جىلى كولچاكتىڭ ءسىبىر ۇكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن سەمەيدە دە توڭكەرىس بولىپ، ءا.ەرمەكۇلى گۋبەرنيالىق-رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتكە مۇشەلىككە سايلانسا، 1920 جىلى تالانتتى جاس قازاقستان اسكەري-رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتتىڭ قۇرامىنا ەنەدى. وسى اسكەري-رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتتىڭ اتىنان بۇكىلروسسيالىق ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىندە قازاقستاننىڭ ۋاكىلى مىندەتىن دە اتقارادى. 1920 جىلى 18 مامىردا № 2043 مانداتپەن بولاشاق قازاق اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكاراسىن بەلگىلەۋ تۋرالى بايانداماشى رەتىندە موسكۆاعا بارادى. ال ورتالىق كوميتەتتىڭ ساياسي بيۋروسى قۇرعان كوميسسيانى ۆ.ي. لەنيننىڭ ءوزى باسقارعان.
ۇلى توڭكەرىستىڭ الدىندا قازاق حالقى بار شۇرايلى جەرىنەن ايىرىلىپ قالدى. قازاققا ءشوپ شىقپايتىن بەتباقتىڭ ءشولى، ەگىستىك شىقپايتىن سورتاڭ، تاۋدىڭ تاستاقتارى عانا بۇيىرعان اۋىر حال ونان ءارى اۋىرلاپ، قاتەرلى شاقتى باسىنان كەشىرىپ جاتتى. ىشكى رەسەيدەن قازاق جەرىنە جاپپاي مۇجىقتاردى كوشىرۋ ورىستەي ءتۇستى. رەسەي دۋماسىنىڭ شوۆينيست دەپۋتاتتارى: «قازاقتار شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاقتارى، ولاردى قىرۋ كەرەك»، – دەپ اشىق ايقايلادى.
ەدىلدى الدى، ەلدى الدى،
ەندى الماعان نەڭ قالدى.
قورانى ساناپ مالدى الدى،
قازاققا قامقور حاندى الدى.
كەتەيىن دەسەڭ جەرىڭ تار،
كەتپەيىن دەسەڭ كاپىر بار.
(شورتانباي جىراۋ)
بالا-شاعاسىن ەمىن-ەركىن وسىرۋگە توقىمداي جەر قالماي، تەنتىرەۋگە اينالعان وسى تۇستاعى قازاقتىڭ ءحالىن اقىن تاعى بىلاي اشىنا سۋرەتتەگەن:
جاندارال بولدى ۇلىعىڭ،
مايىر بولدى سيىنعانىڭ،
كاپىردى كوردىڭ پىرىڭدەي،
دۋاندى كوردىڭ ۇيىڭدەي،
اباقتى تۇر قاسىڭدا،
قازىلعان قارا كورىڭدەي
(شورتانباي جىراۋ)
«كەتەيىن دەسە» بارار جەرى جوق، «كەتپەيىن دەسە» مۇجىقتىڭ زورلىق-زومبىلىعىنا شىدار ءحالى جوق كەزەڭ.مىنە وسى تۇستا الاش ازاماتتارى باس كوتەرگەن. اللا جەر ءۇشىن كۇرەستىڭ ەندىگى بايراعىن كوتەرۋدى ءالىمحان ەرمەكۇلىنىڭ پەشەنەسىنە جازىپتى.
1920 جىلى تامىزدا ءا. ەرمەكۇلى لەنين باسقارعان ۇكىمەت ماجىلىسىندە بولاشاق رەسپۋبليكانىڭ شەكارا مەجەسى تۋرالى باياندادى. ونىڭ الدىندا تۇركىستان رەسپۋبليكاسىندا، جەتىسۋ ولكەسىندە جەر رەفورماسىن جۇرگىزۋ تۋرالى بەلگىلى كوممۋنيست گ.ي.سافاروۆ بايانداما جاساعان. وتارشىلدىقتى قاتتى سىنعا العان سافاروۆتىڭ بايانداماسى اسا وتكىر ەدى. ستولىپيننىڭ وزبىرلىق جەر ساياساتىنىڭ سالدارىنان قازاقتار شۇرايلى ولكە، جايىلىمدارىنان دا ايىرىلىپ، جۇت پەن اشتىققا ۇشىرادى. جەتىسۋ ولكەسىندەگى قازاقتاردىڭ 35 پايىزى 4-5 جىل ىشىندە اشتان قىرىلىپ، مالىنىڭ 70 پايىزى جۇتاعان دەگەن ول، مۇنداعى ورىس كۋلاكتاردى تەگىس كوشىرىپ جىبەرۋ كەرەك دەپ تۇيىندەگەن ويىن. 1916 جىلى اسكەرگە الىنۋدان قاشقان قازاقتاردى دا، سونى سىلتاۋ ەتىپ، وتارشىلاردىڭ بەيبىت جاتقان اۋىلداردى قىناداي قىرعانىن دا ايتقان. سودان زارەسى ۇشقان قازاقتار پاتشا قۇلاسا دا «پاتشانى جاقتايمىز» دەسكەن. سول ءۇشىن اكىمدەر جۇرتتى كيىزگە وراپ، ۇستەرىنە كەروسين قۇيىپ ورتەپ، كەيبىرىن تىرىدەي جەرگە كومگەن. كۋلاكتار مەن پوليتسەيلەر بوكتەرگە مال جايعان قازاقتاردى اڭشا قۋىپ، وق جاۋدىرعانىن دا سافاروۆ مۇجىقتاردى كوشىرۋ كەرەك دەگەن ءسوزىن دالەلدەۋ ءۇشىن كولدەنەڭ تارتىپتى.
ءا.ەرمەكۇلىنىڭ قاداپ ايتقان ۇسىنىسىنىڭ ءبىرى – كاسپي تەڭىزىنىڭ تەرىسكەي جاعىنداعى نارىن قۇمىنا سوزىلىپ جاتقان شارۋاشىلىققا اسا ءتيىمدى شىعاناق-بۇعازدى ورىس پومەششيك-الپاۋىتتارى باسىپ قالعانىن، ونى قازاق جۇرتىنا قايتارۋ كەرەكتىگى بولدى.
بۇل ماسەلەگە كەلگەندە پارتيانىڭ كورنەكتى باسشىلارى ش.ەلياۆا، ن.بريۋحانوۆ، ن.كرەستينسكي، ت.ب. قازىر رەسەيدە اشتىق، اتىراۋدىڭ بالىعى ماسكەۋ، پەتەربۋرگ ءۇشىن قاجەتتى ازىق-تۇلىك، بۇل اتىراپتى قازاققا بەرۋگە بولمايدى دەپ قارسى شىققان.بۇعان جاۋاپ رەتىندە ءا.ەرمەكۇلى قازاقتاردىڭ بۇل شارۋاشىلىق سالاسىن بۇرىننان يگەرگەنىن، بۇل ايماق قازاق ەلىنىڭ قولىنا تيسە قۇلشىنعان قازاقتار بالىقتى مۇنان دا كوپ اۋلاپ، رەسەيگە جونەلتەتىنىن ايتقان. ال ن.كرەستينسكي: «ەرمەكوۆ كاسپي جاعاسىنان دانتسيگ كوپىرىن جاساعىسى كەلەدى»، – دەپ قارسىلاسقان. اقىرى لەنين وسى وڭىردەگى قازاق پەن ورىس جۇرتىنىڭ ارا سالماعىن سۇراعان ەكەن، قالاي بۇلتارسا دا تىعىرىققا تىرەلگەن گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى قازاقتاردىڭ سانى كوپ ەكەنىن مويىنداۋىنا تۋرا كەلىپ، ءا.ەرمەكوۆتىڭ تاباندىلىعى ارقاسىندا قازاقتىڭ اتامەكەن جەرى وزىنە قايتارىلدى.
ءيا، ءا.ەرمەكۇلى سول تۇستا، سول كۇنگە دەيىن قالىپتاسقان ۇلتتىق سانانى، ۇلت تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن اقىندار مەن جىراۋلاردىڭ جەرىنە جەتكىزە ايتقان جىرلارىن بويىنا ابدەن سىڭىرگەن تۇلعا. ءوزى تۋعان قارقارالى ءوڭىرىنىڭ تۋماسى، جەرلەسى شورتانباي جىراۋدىڭ قاسىرەتكە تولى ولەڭدەرى سول كەزدەگى بار قازاقتىڭ جۇرەگىنە ۇيالاعان يدەولوگيا ەدى. شورتانباي جىراۋدىڭ:
ۇزىن اققان سارىسۋدى،
ءوزىڭ جايلاپ جاعالا.
جۇيرىك پەنەن جورعاڭدى،
ءوزىڭ ءمىنىپ باعالا.
بالاڭ مەنەن مالىڭدى
اۋزىنا ءبىر العان سوڭ،
المايدى دەگەن نەمەنە.
ايدالماي تۇرىپ سولداتقا،
زار بولماي تۇرىپ جالدى اتقا،
قاتىن-بالا قامى ءۇشىن،
جالاڭاش ءمىنىپ جاۋعا شاپ،
اجالدان بۇرىن ولە مە،–دەگەنى ءا.ەرمەكۇلىنىڭ ەرتىستىڭ بويىن قازاق بالاسىنا قايتارۋ تۋرالى كوكەيكەستى ماسەلەدە تۋ ەتكەن ۇستانىمى بولعانداي. ستولىپين «قازاق جەرىن يگەرۋ» دەگەن سىلتاۋمەن ەرتىس وزەنىنىڭ ءار جاعالاۋىنان ەنى 10 شاقىرىم جەردى بۇكىل وزەننىڭ بويىمەن كەسىپ الىپ، مۇجىقتىڭ قولىنا ۇستاتقان ەدى. قازاق شۇرايلى جەرگە دە، مالى ىشەتىن سۋعا دا زار بولىپ قالدى. مۇجىقتار بۇل 10 شاقىرىمدىق كەسىندى جەرگە قازاقتىڭ ءوزى تۇگىلى قارا توبەتىنىڭ دە تۇمسىعىن كىرگىزبەيتىن. ءا.ەرمەكۇلى وتارشىلاردىڭ قازاقتاردى ءتىپتى اتا-بابا زيراتىنا جولاتپايتىنىن، ولگەن كىسىنى جەرلەۋ ءۇشىن قارىستاي جەردى 20-30 سومعا ساتاتىنىن دا جەتكىزدى.بۇل جەردى قازىنا قورىنا اينالدىرىپ، كوممۋنا قۇرايىق دەگەن پىكىر دە ايتىلدى. ءالىمحان ەرمەكۇلىنىڭ تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا بۇل جەرگە دە قازاقتىڭ تابانى قايتا تيگەن ەدى. وزبىر وتارشىلاردىڭ شامىنا تيسە دە، وتكىر دالەلىمەن ەرىكسىز مويىنداتقان ءا.ەرمەكۇلىنىڭ ديپلوماتيالىق شەبەرلىگىنە تاڭ قالماسقا لاج جوق.
ءيا، ماسكەۋ ۇكىمەتى قازاق اۆتونومياسى قۇرۋدى بۇل كەزدە تەزدەتىپ قولعا الىپ جاتتى. قازاقتىڭ بەتكە ۇستار، وقىعان، ساياساتتان حابارى بار زيالى ازاماتتارى وسى كەزدە ءيسى تۇركىنى بىرىكتىرەر تۇركىستان رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ ءۇشىن جانتالاسىپ جاتقان. باتىستاعى ايۋ مەن شىعىستاعى ايداھاردان قورعانۋ ءۇشىن ىرگەسى مىقتى مەملەكەتتىڭ قاجەتتىلىگىن ولار تۇسىنە ءبىلدى. بىراق ول ماسكەۋ ءۇشىن قاجەت ەمەس ەدى. ماسكەۋگە بولشەكتەۋ قاجەت. ونىڭ ار جاعىندا سانى باسىم، وتە ءورشىل قازاق جۇرتىن توزدىرىپ جىبەرۋ دە جاتقان.
ءا.ەرمەكۇلى 1920 جىلى قازاقستان ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنە مۇشە بولىپ سايلانسا، 1925 جىلى وسى كوميتەتكە ەكىنشى رەت تاعى مۇشەلىككە وتكەن. وسى كەزەڭدە ول رەسپۋبليكالىق جوسپارلاۋ كوميسسياسىنا دا جەتەكشىلىك ەتەدى. تاعدىر اۋىر-اۋىر كەزەڭدەردى باسىنان وتكىزۋدى جازىپتى ماڭدايىنا. وكىنىشتى ۇزىلىستەردىڭ اراسىندا ول قارقارالى، قىزىلوردا، تاشكەنت، شىمكەنت، جامبىل، الماتى، قۋيبىشەۆ، قاراعاندى قالالارىندا ۇزاق جىلدار بويى ماتەماتيكا پانىنەن جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ۇستازدىق ەتكەن.سول جىلدارى جوعارعى ماتەماتيكا تۋرالى وقۋلىقتار دا جازعان، كافەدرا باسقارىپ، دەكان دا بولعان.
بىراق، ءا.ەرمەكۇلى عىلىممەن ءبىرجولا شۇعىلدانىپ كەتە المادى. ءتىپتى بالا كەزىندە «ساياسي سەنىمسىز» دەپ تانىلعان ول، وتىزىنشى جىلداردىڭ باسىندا ا. بايتۇرسىنۇلى، م. جۇمابايۇلى، م. اۋەزۇلىمەن قاتار تۇتقىنعا ءتۇسىپ ازاپ شەكتى. 1932 جىلى تۇرمەدەن شىققان بولاتىن. اڭدۋ ءبارىبىر سوڭىنان قالماعان.
بوستاندىقتا ۋاقىتشا جۇرگەنىن الەكەڭنىڭ تۇيسىنگەنى انىق. اۋەلى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا ءبىراز ءدارىس وقىدى. ونان سوڭ الماتىنىڭ كەن-مەتاللۋرگيا ينستيتۋتىندا ماتەماتيكادان ۇستازدىق ەتتى. ءسويتىپ جۇرگەندە «حالىق جاۋلارىن» كۇنى-ءتۇنى اشكەرەلەگەن قاساپتى 1937 جىل دا جەتتى. ينستيتۋتتىڭ باستىعى اشىربەك بۇركىتباەۆ كابينەتىنە جەكە شاقىرىپ: «بۇدان ءارى ءسىزدى قورعاۋعا شامام كەلەتىن ەمەس . ءبىر جاققا كەتىپ قالىڭىز، اسپان استى كەڭ عوي»، – دەگەن. بۇل ءا.ەرمەكۇلىن امان ساقتاۋ ءۇشىن جاساعان جاقسىلىعى ەدى. ءا. ەرمەكۇلى قازاقستاننان پانا بولماسىن سەزىپ، رەسەيدىڭ كۋيبىشەۆ قالاسىنا كەلىپ، سونداعى ينستيتۋتتىڭ ماتەماتيكا كافەدراسىنا مەڭگەرۋشى بولىپ ورنالاسقان. دۇنيە ەسىگىن اشقاننان «ساياسي سەنىمسىزدىككە» ىلىنگەن الەكەڭە كۋيبىشەۆ تە پانا بولمادى، ونى 1939 جىلى تۇتقىنداپ، قازاقستانعا اكەلدى. جاپپاعان جالا جوق، قورلىق-قىساستىقتا دا شەك جوق. «ايلاپ ۇيقى بەرمەدى، تىزە بۇكتىرمەي، تىك تۇرعىزىپ قويدى... شالقامنان جاتقىزىپ، ەكى اياعىمدى كەرىپ قويىپ تەپكىلەدى»،– دەپ ەسكە العان سول قياناتتى ءا.ەرمەكۇلى.
ساياسي لاگەردىڭ سان وتكەلىنەن وتكەن ءا.ەرمەكۇلى سوعىس بىتكەننەن كەيىن دە ءبىراز جىل وتىرىپ، 1947 جىلى عانا بوستاندىققا شىعادى. بىراق قۋانىشى ۇزاق بولمادى. كوممۋنيستەردىڭ جاپقان پالەسىمەن تاعى دا جەر اۋىپ كەتە باردى. ءومىرىن ەلىنە ارناعان الەكەڭ تەك 1957 جىلى عانا اقتالا الدى.
«الدەكىمدەر بۇزاقىلىق جاساسا دا، ... ءبىر اۋىلدا كولحوز مالى ۇرلانسا دا، ءتىپتى بىرەۋ امەڭگەرلىك جولمەن قوس قاتىن السا دا، گازەتتە ءبىر اۋىز وعاشتاۋ ءسوز جازىلسا دا، وسىنىڭ ءبارىن بىزدەن كورەتىن»، – دەپ سول كەزدەگى قياناتتى ءومىردى ەسكە الادى ءا.ەرمەكۇلى.
ءا.ەرمەكۇلى بۇكىل ءومىرىن قازاق حالقىنىڭ بولاشاعىنا ارناعان، ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتىڭ تەرەڭ ءبىلىمدى بولۋىن اڭساعان. ول سوناۋ ەرتەرەك تۇستا قازاق حالقىنىڭ بولاشاق گەولوگ عالىمى، جاس ق.ساتباەۆتىڭ وسى توم ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا تۇسۋىنە قول ۇشىن بەرگەن. دارىندى اقىن س.تورايعىروۆتىڭ وقىپ، ءبىلىمىن تولىقتىرۋىنا جاعداي جاساعان. ساياسي لاگەردەن بوساي سالا قاراعاندىنىڭ تاۋ-كەن ينستيتۋتىنا جۇمىسقا كىرىپ، ءومىرىنىڭ اقىرىنا دەيىن قازاق جاستارىنىڭ عىلىمنىڭ شىڭىنا شىعۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسقان، ەلىنە، ۇلتىنا ادال اڭىزداي تۇلعا.
ءبىر كەزدەسكەندە د.قوناەۆتىڭ ءوزى: «الەكە، ەسكى ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرىنە ادىلەتسىزدىگىمىز، قياناتىمىز بولدى»، – دەپ وكىنگەن لەبىز بىلدىرگەن ەكەن.
ۇلىنىڭ ەسىمىن قالاي ارداقتايمىز دەگەن ساۋال كوڭىلدە جۇرەدى.الەكەڭ ەڭبەك ەتكەن، ەڭبەگى ابدەن سىڭگەن قارمتۋ-گە ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلىپ ءجۇر. تالاي اكادەميك، تالاي پروفەسسور، تالاي ەڭبەگى سىڭگەن بار شىعار. سولاردىڭ ءبارىن تارازىنىڭ ءبىر باسىنا سالسا، تارازىنىڭ ەكىنشى باسىنداعى ءا.ەرمەكۇلىنا تەڭ كەلەر مە؟! ول الاشتىڭ ۇلى عوي. ول الاش ءۇشىن بار قياناتتى باستان كەشىپ، بىزگە جەتكەن جالعىز تۇلعا عوي. بۇگىنگى قازاق ەلىنىڭ قاي ينستيتۋتى، قاي جوعارعى وقۋ ورنى بولسا دا، قازاق ءۇشىن جانىن شۇبەرەككە تۇيگەن الاش ازاماتىنىڭ اتىنا بەرمەي، باسقاعا ۇسىنۋ اپەندىلىك بولار ەدى.
كامەل جۇنىستەگى،
جازۋشى
"تۇركىستان" گازەتى
