1974 جىلى ناۋرىزدىڭ 4-ءى كۇنى بۇكىل الەمدى سەنساتسيالىق جاڭالىق شارلاپ كەتەدى. ءفيليپپىننىڭ شاعىن ارالدارىنىڭ بىرىندە جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە 52-جاستاعى جاپون ارمياسىنىڭ پودپورۋچيگى ءوز ەركىمەن بەرىلدى. سوعىستىڭ اياقتالعانىن سەزبەگەن ول دجۋنگليدە وتىز جىلدان استام ۋاقىت بويى بوي تاسالاپ ءجۇرىپتى. پودپورۋچيك قاتتى تاڭدانىپ تۇرعان پوليتسيانىڭ الدىنا كەلىپ مىلتىعىن تاستايدى. «مەن-پودپورۋچيك حيرو ونودامىن. ماعان باستىعىم بەرىلۋدى بۇيىردى» دەيدى..

                                تاعدىرىن وزگەرتكەن بۇيرىق

— مەن ونىمەن جەكە سويلەستىم. ول كىسى كوپكە دەيىن ەسىنەن اۋىسقانداي كۇي كەشۋمەن بولدى،-دەگەن ەدى تۇتقىنمەن ءبىرىنشى بولىپ تىلدەسكەن ءفيليپپيننىڭ سول كەزدەگى حانىمى  يمەلدا ماركوس. — سوعىستىڭ 1945 جىلى بىتكەنىن ەستىگەندە ونودا اسپاننان ءجاي تۇسكەندەي اڭتارىلىپ قالدى. «جاپونيا قالاي جەڭىلىپ قالدى؟ وندا مەن نە ءۇشىن وسى ۋاقىتقا دەيىن مىلتىعىمدى كىشكەنتاي بالاداي كۇتىپ كەلدىم؟ جاۋىنەرلەرىم سوندا نە ءۇشىن قازا تاپتى؟»- دەپ سۇرادى. مەن قانداي جاۋاپ قايتارارىمدى بىلمەدىم. سوسىن ول وتىرا قالىپ اعىل-تەگىل جىلاي جونەلدى. 

1974 جىلى ناۋرىزدىڭ 4-ءى كۇنى بۇكىل الەمدى سەنساتسيالىق جاڭالىق شارلاپ كەتەدى. ءفيليپپىننىڭ شاعىن ارالدارىنىڭ بىرىندە جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە 52-جاستاعى جاپون ارمياسىنىڭ پودپورۋچيگى ءوز ەركىمەن بەرىلدى. سوعىستىڭ اياقتالعانىن سەزبەگەن ول دجۋنگليدە وتىز جىلدان استام ۋاقىت بويى بوي تاسالاپ ءجۇرىپتى. پودپورۋچيك قاتتى تاڭدانىپ تۇرعان پوليتسيانىڭ الدىنا كەلىپ مىلتىعىن تاستايدى. «مەن-پودپورۋچيك حيرو ونودامىن. ماعان باستىعىم بەرىلۋدى بۇيىردى» دەيدى..

                                تاعدىرىن وزگەرتكەن بۇيرىق

— مەن ونىمەن جەكە سويلەستىم. ول كىسى كوپكە دەيىن ەسىنەن اۋىسقانداي كۇي كەشۋمەن بولدى،-دەگەن ەدى تۇتقىنمەن ءبىرىنشى بولىپ تىلدەسكەن ءفيليپپيننىڭ سول كەزدەگى حانىمى  يمەلدا ماركوس. — سوعىستىڭ 1945 جىلى بىتكەنىن ەستىگەندە ونودا اسپاننان ءجاي تۇسكەندەي اڭتارىلىپ قالدى. «جاپونيا قالاي جەڭىلىپ قالدى؟ وندا مەن نە ءۇشىن وسى ۋاقىتقا دەيىن مىلتىعىمدى كىشكەنتاي بالاداي كۇتىپ كەلدىم؟ جاۋىنەرلەرىم سوندا نە ءۇشىن قازا تاپتى؟»- دەپ سۇرادى. مەن قانداي جاۋاپ قايتارارىمدى بىلمەدىم. سوسىن ول وتىرا قالىپ اعىل-تەگىل جىلاي جونەلدى. 

 جاپون وفيتسەرىنىڭ ءفيليپپيننىڭ قالىڭ ورمانىنداعى شىتىرمان وقيعالى ءومىرى 1944 جىلى جەلتوقسان ايىنىڭ 14-ءى كۇنى باستالادى. وسى كەزدە باتالون كومانديرى  مايور تانيگۋچي 22 جاستاعى پودپورۋچيك ونوداعا امەريكالىقتارعا قارسى پارتيزاندىق سوعىس جۇرگىزۋ مىندەتىن جۇكتەيدى. ءبىز شەگىنەمىز، بىراق, بۇل ۋاقىتشا. سەندەر تاۋعا كەتىپ، ولاردى ارا-تۇرا شابۋىلداپ تۇرىڭدار. مينا قويىپ، قويمالارىن جارىڭدار. مەن سەندەرگە تۇتقىنعا ءتۇسىپ، ءوز-وزدەرىڭدى ولتىرۋگە قاتاڭ تىيىم سالام. ءۇش، ءتورت, نە بەس جىلدان كەيىن بولسىن، ءتۇبى قايتىپ كەلەم. بۇل بۇيرىقتى مەنەن باسقا بىردە-ءبىر ادام وزگەرتە المايدى»-دەيدى كومانديرى قوشتاساردا..

كوپ ۋاقىت وتپەي اقش سولداتتارى لۋدانگاعا دەسانتت تۇسىرەدى. ونودا "پارتيزاندارىن" بىرنەشە توپقا ءبولىپ، ءوزى كاپرال سيمادا جانە قوس سولداتىمەن دجۋنگليدىڭ تۇبىنە قاراي شەگىنەدى. ونودا باسقا توپتاعى سولداتتاردان كوز جازىپ قالادى. 1945جىلدىڭ قازان ايىندا ول: " جاپونيا 14 -تامىز كۇنى بەرىلدى. تاۋدان ءتۇسىپ، تۇتقىنعا بەرىلىڭدەر!" دەگەن امەريكالىقتاردىڭ ۇندەۋىن وقيدى. حاتتى وقىپ، ويلانىپ  تۇرعان پودپورۋچيك كەنەتتەن مىلتىقتىڭ داۋىسىن ەستيدى. سوعىس ءالى ءجۇرىپ جاتىر ەكەن، بۇل پاراقشالاردى  ءبىزدى قاقپانعا ءتۇسىرۋ ءۇشىنارنايى جاساعان دەگەن توقتامعا كەلەدى.  سوسىن امەريكالىقتاردىڭ الدىن وراپ، ورماننىڭ تۇكپىرىنە قاراي كەتەدى...  

 — بۇلارمەن مەنىڭ اكەم دە سوعىسقان، كەيىن پوليتسەي بولعاندا وزىمە دە "ونودانىڭ جاساعىمەن" شايقاسۋعا  تۋرا كەلدى. سول كەزدە بۇل ماعان بىتپەيتىن سوعىس سياقتى كورىنەتىن، -دەيدى لۋدانگاداعى پوليتسيا باستىعىنىڭ ورىنباسارى فيدەل ەلاموس. — ورماندى ارلى بەرلى كەزسەكتە، ولاردى تابا المايتىن ەدىك. كەيىن سامۋرايلار ارتىمىزدان وق اتىپ جاتاتىن. ءبىز ولارعا جاڭا گازەتتەر جىبەرەتىنبىز، تۋىسقاندارىنىڭ حاتتارىن تاستاپ كەتىپ جۇردىك. كەيىن مەن حيرودان; "نەگە بەرىلمەدىڭ؟",- دەپ سۇرادىم. ول حاتتار مەن گازەتتەردى قولدان جاسالعان شىعار دەپ ويلادىم دەپ جاۋاپ بەردى..

 جىلدار زىمىراپ ءوتىپ، ونودا دجۋنگليدە سوعىسىپ جۇرە بەردى. بۇل ۋاقىتتا  جاپونيادا ءزاۋلىم ۇيلەر بوي كوتەرىپ، جاپون ەلەكترونيكاسى الەمدى جاۋلاپ الا باستايدى. توكيولىق بيزنەسمەندەر بولسا امەريكانىڭ ءىرى كونتسەرندەرىن بىرىنەن كەيىن ءبىرىن ساتىپ الىپ جاتتى..ال حيرو بولسا سوعىس ءالى ءجۇرىپ جاتىر دەگەن ويمەن  يمپەراتور ءۇشىن شايقاستى جالعاستىرا ءتۇستى. پودپورۋچيك ارىقتىڭ سۋىن قايناتىپ ءىشىپ، جيدەكتەر مەن تامىرلاردى تالعاجۋ ەتىپ ءجۇردى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا ول ءبىر-اق  رەت اۋىرادى. تۇندە تروپيكالىق جاڭبىردىڭ استىندا قالعاندا مىلتىعىن دەنەسىمەن قالقالاپ جاتاتىن. جاپوندار ايىنا ءبىر رەت ورماننان شىعىپ، اسكەريلەردىن دجيپتارىنا شابۋىل جاساپ، ولاردىڭ جۇرگءىزۋشىلەرىن ءولتىرىپ كەتىپ وتىردى. بىراق 1950 جىلى قاتارداعى جاۋىنگەرلەردىڭ ءبىرىنىڭ ءتوزىمى تاۋسىلىپ، پوليتسياعا بەرىلەدى. ارادا تاعى ءتورت جىل وتكەندە گونتين جاعاجايىنداعى پوليتسەيلەرمەن بولعان اتىس كەزىندە  كاپرال سيمادا كوز جۇمدى. پودپورۋچيك پەن قاتارداعى جاۋىنگار كوزۋكا دجۋنگليدەن جەرتولە  قازىپ، سوندا بارىپ بوي تاسالايدى. 

  — بۇلار وزدەرىن ارتتارىنان ادام ىزدەپ كەلەدى دەپ ويلاعان،— دەپ مىسقىلدادى لۋبانگانىڭ  ۆيتسە-گۋبەرناتورى دجيم مولينا. — ويتكەنى مايور ولارعا وسىلاي دەپ ءسوز بەرگەن. بىراق كەيىن مايور ءبىزدى ۇمىتىپ كەتتى ما دەپ كۇدىكتەنىپتى. ءبىر رەت ول وزىنە قول جۇمساماق تا بولعان. بىراق بۇل ويدان بىردەن باس تارتىپتى. مايوردىڭ مۇندايعا تىيىم سالعان بۇيرىعى بولعان.. 

جالعىز جورتقان قاسقىر..

… 1972 جىلدىڭ قازان ايىندا يمورا ەلدىمەكەنىنە جاقىن تۇرعان جولداردىڭ بىرىنە ولار سوڭعى مينانى توسەيدى. بىراق تات باسىپ كەتكەن مينا جارىلماي قالدى.  وسى كەزدە كوزۋكا ەكەۋى ساقشىلارعا كەزىگىپ قالىپ، ارادا اتىس بولادى. ناتيجەسىندە كوزۋكا قازا تاۋىپ، ونودا مۇلدە جالعىز قالدى. الايدا سوعىستىڭ  اياقتالعانىنا  27 جىل وتكەندە قازا تاپقان جاپون سولداتىنىڭ ءولىمى توكيودا كادىمگىدەي دۇربەلەڭ تۋگىزادى. بيرما، مالايزيا مەن فيليپپيندەگى ءتىرى قالعان سولداتتاردى ىزدەۋ ءۇشىن جاپونيادان ارنايى ەكسپەديتسيا جولعا شىعادى. وسى كەزدە ءبىر قىزىق ءجايت بولدى. ورماندا كوبەلەك تەرىپ جۇرگەن جاپون ساياحاتشىسى سۋدزۋكي 30 جىل بويى قارۋلى جاساقتار ىزدەپ تابا الماعان ونودامەن كەزدەيسوق كەزدەسىپ قالدى.  ول تاڭدانىپ تۇرعان ونوداعا سوعىستىڭ باياعىدا ءبىتىپ، جاپونيانىڭ بەرىلگەنىن جەتكىزەدى.  ويلانىپ تۇرعان ونودا: "سەنبەيمىن. مايوردىڭ ءوزى كەلىپ، بۇيرىقتى وزگەرتپەيىنشە سوعىسىپ جۇرە بەرەم" دەيدى.

ەلىنە ورالعان سۋدزۋكي بارلىق كۇش-قۋاتىن مايور تانيگۋچيدى ىزدەۋگە ءجۇمسايدى. ونى ازەر دەگەندە تاپتى. "سوڭعى سامۋرايدىڭ" باستىعى اتىن وزگەرتىپ، كىتاپ ساتۋمەن كۇن كورىپ ءجۇر ەكەن. ولار ەكەۋى لۋبانگاداعى الدىن-الا كەلىسىلگەن جاسىرىن جەرگە كەلەدى. اسكەري كيىم كيگەن تانيگۋچي كومانديرىنىڭ الدىندا تۇرعان ونوداعا «بەرىل!»- دەپ بۇيرىق بەردى. كومانديرىنىڭ بۇيرىعىن ەستىگەن بويدا ونودا مىلتىعىن يىعىنان الىپ، پوليتسيا بولىمشەسىنە قاراي بەتتەدى. 

 فيليپپيندە قولعا تۇسكەن جاپون سولداتىن تۇرمەگە توعىتۋ ءۇشىن جۇرت جاپپاي شەرۋگە شىعادى. ويتكەنى وسى "وتىز جىلدىق سوعىس" كەزىندە ونىڭ قولىنان 130 سولدات پەن بىرنەشە پوليتسەي قازا تاپقان بولاتىن. بىراق ەل باسشىسى ونودانى ەلىنە قايتارۋعا شەشىم شىعارادى. 

ورمانعا ورالۋ

الايدا، ەلىنە ورالعان پودپورۋچيك بيىك عيماراتتاردى كورىپ كوكتەن تۇسكەندەي كۇي كەشتى.  تۇندە ونىڭ تۇسىنە تالاي جىلدىق ءومىرى وتكەن دجۋنگلي كىرەتىن. كىر جۋعىش ماشينەلەر مەن ەلەكتريچكانىڭ داۋىسىنان  شوشىپ ويانىپ، العاشىندا   رەاكتيۆتى ۇشاقتار مەن تەلەديداردان قاتتى  قورقىپ ءجۇردى. ارادا ءبىراز جىل وتكەندە حيرو برازيليانىڭ يت تۇمسىعى وتپەيتىن نۋ ورمانىنان رانچو ساتىپ الىپ، سوندا ءومىر سۇرۋگە كەتەدى.  

— 1996 جىلى حيرو ونودا اياق استىنان بىزگە برازيلياعا كەلدى  ، — دەپ اڭگىمەلەدى لۋبانگانىڭ  ۆيتسە-گۋبەرناتورى دجيم مولينا. — قوناق ۇيگە تۇسكىسى كەلمەي، بىردەن دجۋنگليدەگى جەرتولەگە بارۋعا رۇقسات بەرۋدى ءوتىندى. 

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ "سوڭعى سامۋرايىنىڭ" ءالى كوزى ءتىرى.  مەن ونىڭ مەكەن جايىن ىزدەپ تاپتىم، بىراق ول سويلەسۋدەن باس تارتتى. ""بەرىلۋگە بولمايدى: مەنىڭ 30-جىلدىق سوعىسىم" دەيتىن كىتابىم شىققان. سوندا بارلىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلگەن.  ەگەر مايور تانۋگۋچي ارتىمنان ىزدەپ كەلمەسە نە بولار ەدى؟ ەشتەمە..مەن ءالى سوعىسىپ جۇرە بەرەر ەدىم"-دەپ جاۋاپ بەردى 82-جاستاعى پودپورۋچيك ونودا.

قازىر 85-جاستاعى حيرو ونودا توكيودا تۇرادى. ءباسپاسوز وكىلدەرىمەن كەزدەسپەيدى. ءۇش جىلدىق كەلىسسوزدەن كەيىن ول "ايف"-تىڭ تىلشىسىمەن از ۋاقىتقا سۇحباتتاسۋعا كەلىستى. 

 «ءبىر رەت قانا اۋىردىم»

— شىنىمدى ايتسام، 30 جىل بويى دجۋنگليدە قالاي جاسىرىنىپ جۇرگەنىمە ءوزىم دە تاڭ قالام...

— قالادا ءومىر سۇرەتىن ادامدار تابيعاتان الىستتاپ كەتكەن. ال ورماندا ءومىر سۇرۋگە كەرەكتىنىڭ ءبارى بار. يممۋنيتەتتى كوتەرەتىن، انتيبيوتيكتىڭ ورنىنا قولدانىلاتىن، جارانى جازاتىن  ەمدىك وسىمدىكتەر كوپ. ايتەۋىر اشتان ولمەيسىڭ. ەڭ باستىسى، تاماقتانۋ داعدىسىن دۇرىس ۇستانۋ كەرەك.  ماسەلەن، ەتتى  ءجيى جەسەڭ دەنەنىڭ تەمپەراتۋراسى كوتەرىلەدى، ال كوكوس سۇتىنەن تومەندەيدى.  مەن دجۋنگليدە جۇرگەندە ءبىر-اق رەت اۋىردىم. كۇندەلىكتى تاڭەرتەڭ جانە كەشكە ءتىسىمدى پالما تالشىعىمەن تازالاپ وتىردىم. ەلگە ورالعاندا دارىگەر مەنىڭ تىستەرىمدى كورىپ تاڭ قالدى. وتىز جىلدا بىردە-ءبىر تىسىمە قۇرت تۇسپەدى.  

— ادامعا ورماندا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى نەنى ۇيرەنۋ كەرەك؟

 — وت جاعۋدى. باسىندا مەن بۇعان وق-ءدارىنى پايدالاندىم. بىراق وقتى ۇنەمدەۋ كەرەك بولدى، سوسىن اعاشتى ءبىر-بىرىنە ۇيكەلەپ وت جاعا باستادىم. بىردەن جانباسادا  ايتەۋىر ءتۇبى تۇتاناتىن. وت جاڭبىر مەن ارىقتىڭ سۋىن قايناتۋ ءۇشىن كەرەك. ويتكەنى سۋدا قاۋىپتى باكتەريالار بار.

 — بەرىلگەن كەزدە ءسىز فيليپپيندىك پوليتسەيلەرگە مىلتىعىڭىزدى 500 وعىمەن تاپسىردىڭىز. پاتروندارىڭىز جاقسى ساقتالعان. وسىنشا وقتى قالاي كۇتىپ، ساقتادىڭىز؟ 

— ۇنەمدەدىم.  پاترونداردى تەك اسكەريلەرمەن اتىسۋ ءۇشىن  جانە اڭ-قۇس اتۋ ءۇشىن عانا پايدالاندىم.  اندا ساندا اۋىلدىڭ شەتىن جاعالاپ، ۇيىردەن ءبولىنىپ قالعان سيىرلاردى اۋلايتىنبىز. ولاردى داۋىس ەستىلمەيتىندەي قاتتى جاڭبىر جاۋعان كەزدە عانا ءبىر وقپەن باسىنان اتىپ ءولتىرىپ جۇردىك. اۋىل تۇرعىندارى ەشتەمەنى سەزبەي قالاتىن.  سوسىن سيىر ەتىن كۇنگە قاقتاپ، ونى 250 كۇنگە جەتەتىندەي ەتىپ بولەتىنبىز. ۆينتوۆكا مەن پاترونداردى ۇنەمى سيىردىڭ مايىمەن سىلاپ وتىردىم. بولشەكتەپ، تازالاپ ونى جاس بالاداي كۇتىپ-باپتاپ ۇستادىم. كۇن سۋىتىپ، جاڭبىر جاۋعاندا سۋ تيمەس ءۇشىن  قوينىما الىپ جاتاتىنمىن. 

— سيىر ەتىنەن باسقا نەمەن قورەكتەندىڭىزدەر؟

 — جاسىل بانانداردى كوكوس سۇتىنە ەزىپ بوتقا جاسايتىنبىز.  وزەننەن بالىق اۋلادىق. ءبىر-ەكى رەت اۋىلدىڭ دۇكەنىنە شابۋىل جاساپ، كۇرىش پەن كونسەرۆىلەر الىپ كەتتىك. بىلايشا ايتقاندا، تروپيكالىق ورماندا ادامعا قاۋىپتى ەشتەمە جوق دەۋگە بولادى..

 — ۋلى جىلاندار مەن جاندىكتەر بار ەمەس پە؟

— ەگەر ۇنەمى دجۋنگليدە ءومىر سۇرسەڭىز ءسىز ولاردىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالىپ كەتەسىز. جىلان ەشقاشان وزدىگىنەن تيىسپەيدى، ونىڭ ءوزى سىزدەن ولەردەي قورقادى. بۇيىلەردە سونداي. ولار ادامعا تور قۇرمايدى. بۇلاردى باسىپ كەتپەسەڭ بولدى. زيانى جوق ەشقانداي.. ارينە، العاشقىدا ورمان قورقىنىشتى كورىنەتىن. ءبىز جىرتقىشتار مەن جىلانداردان ەمەس، ادامداردان قاۋىپتەندىك. ءتىپتى ءتۇتىنى كورىنبەسىن دەپ كوجەنىڭ ءوزىن تەك تۇندە عانا جاساپ ىشەتىنبىز..

«سابىننىڭ جەتىسپەۋىنەن كوپ قيىندىق كوردىم»

— ءسىز ءومىرىڭىزدىڭ ەڭ ءبىر تاماشا ساتتەرىن ەشقانداي پايداسى جوق پارتيزاندىق سوعىسقا ارناعانىڭىزعا وكىنبەيسىز با؟

 — يمپەراتور اسكەرىندە بۇيرىقتى تالقىلاۋعا بولمايدى. مايور بىزگە: "مەن قايتىپ كەلگەنشە سەن وسىندا بولۋىڭ كەرەك. بۇيرىقتى مەنەن باسقا ەشبىر ادام وزگەرتە المايدى" دەدى.  مەن سولداتپىن. سوندىقتان بۇيرىققا باعىندىم. ءمۇنىڭ تاڭ قالاتىن نەسى بار؟ مەن ەلىم قۋاتتى ءارى وركەندەگەن مەملەكەت بولۋى ءۇشىن كۇرەستىم. بۇرىنعىدان دا باي بولعانىن قالادىم. جاپونيانىڭ باياعىدا بەرىلىپ قويعانان قايدان بىلەيىن..مەن بۇلاي بولار دەپ ويلاعان ەمەسپىن. شايقاسىپ جۇرگەن كەزدەرىمىزدە سوعىس ءالى جالعاسىپ جاتقان شىعار دەپ ويلادىق.

— سىزدەرگە ۇشاقتان جاپونيانىڭ بەرىلگەنىن راستايتىن گازەتتەر تاستاپتى..

 — قازىرگى تيپوگرافيالىق قۇرالداردىڭ كومەگىمەن  ارناۋلى قىزمەتتەگىلەرگە  قاجەتتىنىڭ ءبارىن جاساۋعا بولادى. بۇل گازەتتەردى ءبىزدى الداپ قولعا ءتۇسىرۋ ءۇشىن جاسالعان جاساندى دۇنيە دەپ قابىلدادىق. سوڭعى كەزدەرى جاپونياداعى تۋىستارىمنىڭ حاتتارىن تاستاي باستادى. قولتاڭبالارىن تانىدىم..بىراق امەريكالىقتار ولاردى تۇتقىنعا الىپ، كۇشتەپ جازعىزعان شىعار دەگەن وي كەلدى تاعى..  

— وتىز جىلدىڭ ىشىندە دجۋنگليدە سىزدەرگە قارسى سپەتسنازى بار،  تىكۇشاقتارى بار  تۇتاس ءبىر ارميا سوعىسىپتى. تۋرا گولليۆۋدتىڭ بوەۆيكتەرىندەگى وقيعا ءتارىزدى. ءوزىڭىزدى سۋپەرمەن رەتىندە سەزىنبەيسىزبە؟

 — جوق. پارتيزاندارمەن سوعىسۋ قاشاندا قيىن. كوپ ەلدە ونداعان جىلدار بويى ولارمەن كۇرەس ءالى جالعاسىپ كەلە جاتىر. ەگەر ءوزىڭدى ورماندا سۋدا جۇرگەن بالىقتاي سەزىنسەڭ قارسىلاسىڭدى قاپى قالدىرىپ كەتەسىڭ. اشىق جەردەن ءبىز قۇرعاق  جاپىراقتاردان كامۋفلياج جاساپ قانا وتەتىنمىز، ال باسقا ءبىر جەردە ساباعىنان جاڭا ۇزىلگەن جاپىراقتاردى پايدالاندىق. فيليپپيندىك سولداتتار بۇنىڭ بىردە-ءبىرىن بىلگەن جوق..

 — تۇرمىستىق بۇيىمداردان قاي نارسەگە قاتتى مۇقتاج بولدىڭىزدار؟

 — تاپ باسىپ ايتۋ قيىن. سابىن شىعار. مەن كيىمدى وتتىڭ كۇلىمەن تازالاپ جۋاتىنمىن. وزىمدە كۇنىنە ءبىر رەت جۋىنىپ وتىردىم. سابىن جەتىسپەدى. كيىمدەرىمىز دە توزىپ، ۇستىمىزدەن سىرعىپ تۇسە باستادى. مەن وسىمدىكتەردەن ينە مەن ءجىپ جاساپ، كيىمدى سونىمەن تىكتىم. جاڭبىر ماۋسىمى باستالعاندا پالمادان جىلى جاي جاساپ، شاتىرىن جاپىراقتارمەن جاپتىم. بىرەۋىن اسحانا، ەكىنشىسىن جاتىن بولمە جاسادىم..

 — جاپونياعا قايتىپ ورالعان ءساتىڭىز ەسىڭىزدە مە؟

 — قيىنداۋ بولدى. ءبىر داۋىردەن ەكىنشىسىنە ءوتىپ كەتكەندەي كۇي كەشتىم. ءزاۋلىم عيماراتتار، قىزدار، نەوندى جارناما، تۇسىنىكسىز مۋزىكا..ەسىمنەن اۋىسىپ كەتە جازدادىم. اۋىزسۋ كراننان اعىپ تۇر. تاماق دۇكەندە ساتىلىپ جاتىر. ءبارى بار، ءبارى دايىن. توسەكتە جاتا الماي، ەدەنگە ۇيىقتايتىنمىن. سوسىن پسيحوتەراپەۆتىڭ كەڭەسىمەن برازيلياعا كەتىپ، سونداعى فەرمامدا سيىر باقتىم. سوسىن بارىنە كوز ۇيرەنگەننەن كەيىن عانا ەلگە قايتىپ ورالدىم. قازىردە جىلىنا ءۇش مارتە حوككايدوداعى تاۋلى اۋداندارعا بارىپ تۇرامىن. وندا بالالارعا كورىپ، بىلگەنىمدى ۇيرەتەم..

 — مۇمكىن سوعىستىڭ بىتكەنىن بىلمەي دجۋنگليدە جۇرگەن سولداتتار ءالى دە بار شىعار؟

 — مۇمكىن، ويتكەنى 1980 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا ءفيليپپينىڭ تاۋلى وڭىرىندە 36 جىل بويى تىعىلىپ جۇرگەن فۋميو ناكاحيرا دەيتىن كاپيتان تۇتقىنعا بەرىلدى. ورماندا ودان باسقا ادامدار ءالى دە بولۋى بولۋى ىقتيمال..

— ەگەر مايور تانيگۋچي بۇيرىعىن وزگەرتپەگەندە..ءسىز ءالى سوعىسىپ جۇرە بەرەرمە ەدىڭىز؟

 — ءيا.

ايتپاقشى، 2005 جىلدىڭ مامىر ايىندا «كيودو نيۋس» اگەنتتىگى ءفيليپپيننىڭ ورمانىنان 82-جاستاعى لەيتەنانت يوسيو ياماكاۆە مەن  83-جاستاعى ەفرەيتور سۋدزۋكي ناكاۋتي تابىلعانىن حابارلادى. ولاردىڭ سۋرەتى ءباسپاسوز بەتىندە جاريالاندى. ال مانيلاداعى جاپون ەلشىلىگى بىلاي دەپ ۇندەۋ جاريالادى: ء"بىز ءفيليپپينىڭ ورماندارىندا سوعىستىڭ بىتكەنىن بىلمەي جاسىرىنىپ جۇرگەن تاعى دا ونداعان جاپون سولداتتارى بولۋى مۇمكىن ەكەنى جوققا شىعارمايمىز..."

ماتەريالدى اۋدارعان جولىمبەت ماكىشەۆ

Abai.kz