ۇلتتىق ارنا ۇلت ساناسىنا سەرپىن بەرمەك
2011 جىلدان باستاپ تازا قازاق تىلىندە حابار تاراتۋعا كوشكەن «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى ۇلت ساناسىن سەرپىلتەتىن جانە ءبىر تىڭ قادامدى قولعا الماق. الداعى ۋاقىتتا ارنا ەفيرىندە بەرىلىپ جۇرگەن شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ۋاقىتى ءۇش ەسەگە قىسقارادى. سوسىن كەلە-كەلە ۇلتتىق ارنا تەك تازا وتاندىق ونىممەن عانا «سويلەيتىن» بولادى. ءسويتىپ، رەسپۋبليكالىق تەلەراديو كورپوراتسياسىنىڭ باسشىلىعى قاراشانىڭ 11-ىنەن باستاپ تۇرىك جانە كارىس سەريالدارىن ەفيردەن ىعىستىرىپ، ونىڭ ورنىن قازاقستاندىق تەلەونىمدەرمەن تولتىراتىن بولادى.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن، ناقتى ايتساق، 2011 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ ۇلتتىق ارنا ەفيرى باسقا تىلدەن تولىق ارىلىپ، تازا قازاق تىلىنە اۋىسقان ەدى. سودان باستاپ ارنا «ۇلتتىق» اتتى ۇلى مارتەبەگە تولىققاندى يە بولعانىن تانىتقان. البەتتە، تالايدان ايتىلىپ جۇرگەن وسى ماسەلەنى كوپشىلىك كورەرمەن قاۋىم قۋانا-قۋانا قارسى السا دا، بازبىرەۋلەر «بەدەلىن بيىككە كوتەرە الار ما ەكەن» دەگەنگە ساياتىن كۇدىكتى دە العا تارتاتىن. الايدا ونداي كۇدىك بەكەر بولدى، كەرىسىنشە ارنا تالعامى جوعارى كورەرمەننىڭ كوزايىمىنا اينالدى. بيىلدىڭ وزىندە ۇلتتىق ارنانىڭ كورەرمەنى 53 پايىزعا ءوستى. سونىڭ ارقاسىندا «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى ەلدەگى اۋديتوريانى قامتۋ جاعىنان بارلىق تەلەارنالاردى ارتقا تاستاپ، رەسپۋبليكا بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى.
2011 جىلدان باستاپ تازا قازاق تىلىندە حابار تاراتۋعا كوشكەن «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى ۇلت ساناسىن سەرپىلتەتىن جانە ءبىر تىڭ قادامدى قولعا الماق. الداعى ۋاقىتتا ارنا ەفيرىندە بەرىلىپ جۇرگەن شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ۋاقىتى ءۇش ەسەگە قىسقارادى. سوسىن كەلە-كەلە ۇلتتىق ارنا تەك تازا وتاندىق ونىممەن عانا «سويلەيتىن» بولادى. ءسويتىپ، رەسپۋبليكالىق تەلەراديو كورپوراتسياسىنىڭ باسشىلىعى قاراشانىڭ 11-ىنەن باستاپ تۇرىك جانە كارىس سەريالدارىن ەفيردەن ىعىستىرىپ، ونىڭ ورنىن قازاقستاندىق تەلەونىمدەرمەن تولتىراتىن بولادى.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن، ناقتى ايتساق، 2011 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ ۇلتتىق ارنا ەفيرى باسقا تىلدەن تولىق ارىلىپ، تازا قازاق تىلىنە اۋىسقان ەدى. سودان باستاپ ارنا «ۇلتتىق» اتتى ۇلى مارتەبەگە تولىققاندى يە بولعانىن تانىتقان. البەتتە، تالايدان ايتىلىپ جۇرگەن وسى ماسەلەنى كوپشىلىك كورەرمەن قاۋىم قۋانا-قۋانا قارسى السا دا، بازبىرەۋلەر «بەدەلىن بيىككە كوتەرە الار ما ەكەن» دەگەنگە ساياتىن كۇدىكتى دە العا تارتاتىن. الايدا ونداي كۇدىك بەكەر بولدى، كەرىسىنشە ارنا تالعامى جوعارى كورەرمەننىڭ كوزايىمىنا اينالدى. بيىلدىڭ وزىندە ۇلتتىق ارنانىڭ كورەرمەنى 53 پايىزعا ءوستى. سونىڭ ارقاسىندا «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى ەلدەگى اۋديتوريانى قامتۋ جاعىنان بارلىق تەلەارنالاردى ارتقا تاستاپ، رەسپۋبليكا بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى.
ارينە، باستاپقىدا اۋديتوريانى بارىنشا ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كەيبىر باعدارلامالار مەن فيلمدەردى قازاق تىلىندەگى اۋدارمامەن بەرۋگە تۋرا كەلدى. ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك تەلەحيكايالار دا بار بولاتىن. ەندىگى كۇنى، «قازاقستان» تەلەراديو كورپوراتسياسىنىڭ باسشىلىعى شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ەفيرلىك ۋاقىتىن قىسقارتىپ، ونىڭ ورنىنا قازاقستاندىق تەلەونىمدەردى كوپتەپ كورسەتۋگە مۇددەلى. سەبەبى بۇل – ۋاقىت تالابى، كورەرمەن قاۋىمىنىڭ سۇرانىسى. بۇعان قازاقستان اۋماعىندا كورسەتىلەتىن ەلگە ەتەنە تانىمال تەلەحيكايالاردىڭ رەيتينگىسى دالەل بولا الادى. ماسەلەن، وتاندىق كينوگەرلەر تۇسىرگەن «ۇلجان» حيكاياسى ۇزدىك 15 سەريالدىڭ تىزىمىندە 3-ءشى ورىنعا ورنالاسىپتى. «اينالايىن» تەلەحيكاياسى دا جوعارى سۇرانىسقا يە.
ازىرشە ول 7-ورىندا كەلەدى. ال ءبىرىنشى ورىندا – ءۇندىنىڭ «كەلىن» سەريالى. مىنە، سول سەبەپتى «قازاقستان» ارناسىنداعى شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ەفيرلىك ۋاقىتىن بىردەن ەمەس، بىرتىندەپ ازايتۋ جوسپارلانعان. نەگىزى، بۇل جۇمىس اعىمداعى جىلدىڭ جازىندا باستالىپ تا كەتكەن. قازىرگى كەزدە «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنداعى شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ەفيرلىك ۋاقىتى ءتورت ساعاتقا دەيىن تومەندەگەنگە ۇقسايدى. بۇل جالپى ەفيردىڭ 19 پايىزىن قۇرايدى. ەندى كەلەسى جىلعا قاراي شەتەلدىك ونىمگە بەرىلەتىن ۋاقىتى ءۇش ەسەگە، ياعني 1 ساعات 40 مينۋتقا قىسقارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىلايشا شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ۇلەسى بىردەن 7 پايىزعا تومەندەيدى. ەسەسىنە، وتاندىق فيلمدەردىڭ ۋاقىتى ارتادى. ال شەتەلدىك حيكايالاردان ۇنەمدەلگەن اقشا ءوز سەريالدارىمىزدى تۇسىرۋگە جۇمسالماق. ايتالىق، اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 60 ملن تەڭگە، ال كەلەسى جىلى 140 ملن تەڭگە ۇنەمدەلەدى دەگەن جوسپار بار. وسىنداي قاراجاتتىڭ بارلىعىن وتاندىق تەلەحيكايالار مەن باعدارلامالاردى شىعارۋ جۇمىسىنا جۇمساۋ جوسپارلانعان.
ءىلياس ىسقاقوۆ، «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ ديرەكتورى:
– «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسى 55 جىلدىق تاريحى بار ۇلكەن مەديا وتاۋ عوي. بۇل قارا شاڭىراقتا ءبىراز كاسىبي ماماندار ۇلتقا قىزمەت ەتتى، قازىر دە جۇمىس جاساپ كەلەدى. سولاردىڭ ارقاسىندا ۇلتتىق جاڭا باعدارلامالار شىعىپ، كورەرمەن قاۋىمعا جول تارتىپ جاتىر. قازىر ۇلتتىق ءونىمدى شىعارۋ – ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز. ءبىز ۇلتتىق ءونىمدى شىعارىپ قانا قويماي، ونىڭ ساپاسىنا دا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ كەلەمىز. بيىلعى ماۋسىمدا 12 جاڭا باعدارلامانى اشتىق. بۇگىندە ونىڭ بارلىعى ءوز كورەرمەنىن تاپتى دەۋگە بولادى. ال تەلەحيكايالار بويىنشا «ۇلجاندى» ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. رەسپۋبليكا بويىنشا ۇزدىك 15 تەلەحيكايانىڭ ىشىنەن 3-ورىنعا يە بولۋ ءبىز ءۇشىن – ۇلكەن جەتىستىك. 2011 جىلى «قازاقستان» ءوز ەفيرىن قازاق تىلىندەگى ءبىر-اق سەريالمەن باستاسا، ەكى جىلدىڭ ىشىندە ونىڭ سانى 12-گە جەتتى. اعىمداعى جىلى سولاردىڭ بارلىعى 229 ءبولىمدى قۇرادى. سوندىقتان قاراشانىڭ 11-ىنەن باستاپ ءبىز تۇرىك جانە كارىس تەلەحيكايالارىن بىرتە-بىرتە الىپ تاستاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
الايدا «قازاقستان» رەسپۋبليكالىق تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ باسشىلىعى شەتەلدىك سەريالداردىڭ ءتۇسىن تۇستەپ، اتى مەن زاتىنا قاراي قىسقارتۋدى قاراستىرىپ وتىرعان جوق. نەگىزگى ماقسات – وتاندىق تەلەونىمدى بارىنشا ارتتىرۋ.
ءلاززات ءجۇنىسوۆا، «قازاقستان» رەسپۋبليكالىق تەلەراديوكورپوراتسياسى باسقارما توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى:
– جالپى، شەتەلدىك سەريالداردى وتاندىق تەلەونىمدەرمەن الماستىرۋ – ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز. بۇل – كورەرمەننىڭ دە تالابى. دەمەك، كەلەسى جىلى شەتەلدىك تەلەحيكايالاردىڭ ەفيرلىك ۋاقىتى ءتورت ساعاتتان 1,4 ساعاتقا دەيىن قىسقارسا، ونىڭ ورنىنا وتاندىق سەريالدار مەن باعدارلامالار كورسەتىلەتىن بولادى. ول ءۇشىن مەملەكەت اقشانى اياپ وتىرعان جوق. قازىرگى كەزدە جاقسى كينو ءتۇسىرۋشى كومپانيالار دا قالىپتاسىپ ۇلگەردى. نەگىزى، 2009 جىلدان باستاپ سانايتىن بولساق، ءبىز 36 تەلەحيكايانى جاساپ شىعاردىق. سونىڭ بارلىعى 647 سەريادان تۇرادى. دەمەك، قازىردىڭ وزىندە «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىندا 650-گە جۋىق سەرياسى بار وتاندىق تەلەحيكايالار مۇراعاتى قالىپتاستى. ارينە، ونىڭ بارلىعى مەملەكەتتىڭ قارجىسىنا ءتۇسىرىلدى. ەندى الداعى ۋاقىتتا كينوگەر كومپانيالار ءوسىپ-ءونىپ، تەلەحيكايالاردى ءوز اقشاسىنا تۇسىرەدى دەگەن سەنىم دە جوق ەمەس. سەبەبى بۇل – الەمدىك تاجىريبە.
وسى ورايدا «قازاقستان» كورپوراتسياسىنىڭ باسشىلىعى وتاندىق كينونى تۇسىرگەنشە، شەتەلدىك تەلەحيكايالاردى ساتىپ العان ءتيىمدى ەكەنىن دە جاسىرمايدى. بۇگىندە شەتەلدىك حيكايانىڭ ءبىر ساعاتىن كورسەتۋ باعاسى 1-5 مىڭ اقش دوللارى بولسا، سول سەريالدىڭ ءبىر ساعاتىن ءتۇسىرۋ ءۇشىن 30 مىڭ دوللاردان استام قاراجات قاجەت. بىلە-بىلسەك، قازىر «سۇلتان سۇلەيمان» تەلەحيكاياسى ەڭ قىمبات جوبا بولىپ سانالادى. تۇرىكتىڭ وسى تۋىندىسىنىڭ ءبىر سەرياسىنا 600 مىڭ دوللار كەتەدى ەكەن. ال تۇرىكتىڭ جانە كارىستىڭ تەلەحيكايالارى ودان بىرنەشە ەسەگە ارزان ەكەنى بەلگىلى.
نۇرجان مۇحامەدجانوۆا، «قازاقستان» رەسپۋبليكالىق تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ باسقارما ءتورايىمى:
– «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىندا تۇرىك جانە كارىس تەلەحيكايالارىنىڭ كورسەتىلىپ جاتقانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى. بۇگىندە ءبىز ەفيردەگى وتاندىق ءونىمدى بارىنشا ارتتىرۋ ماقساتىندا سول تۇرىك جانە كارىس سەريالدارىنان باس تارتايىن دەپ جاتىرمىز. كەلەسى جىلى ولاردىڭ ەفيرلىك ۇلەسى ءبىراز قىسقارادى. الايدا ءبىز ونىمەن الەمدىك كينو يندۋسترياسىنىڭ ونىمدەرىنەن تولىعىمەن باس تارتامىز دەپ وتىرعان جوقپىز. سەبەبى قازاقتىڭ كورەرمەنى دە ءوز تىلىندە الەمگە ايگىلى كينو جۇلدىزداردىڭ فيلمدەرىن كورگىسى كەلەدى. ءبىز ونىڭ بارلىعىن ءتارجىمالاپ ۇسىناتىن بولامىز.
ەسكە سالساق، «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى تۇرىك جانە كارىس تەلەحيكايالارىن 2006 جىلدان بەرى كورسەتىپ كەلەدى. ال 2009 جىلى كورەرمەن نازارىنا العاش رەت «اعايىندىلار» اتتى وتاندىق سەريال ۇسىنىلدى. بۇگىندە تەلەارنا ەفيرىندەگى ونىمدەردىڭ سانى دا، ساپاسى دا كۇن وتكەن سايىن ارتىپ وتىرعانىن بايقاۋ قيىن ەمەس. قازىردىڭ وزىندە وتاندىق تەلەحيكايالاردىڭ مول قورى قالىپتاسقان. سونىڭ ىشىندە «تۋعان ەلدىڭ ءتۇتىنى»، «ۇلجان»، «پارىز»، «كوك تارلاندارى»، «ءومىر وتكەلدەرى» تاعى باسقا حيكايالار كورەرمەننىڭ كوزايىمىنا اينالدى. جالپى، 2011 جىلدان باستاپ «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ تاپسىرماسىمەن تۇسىرىلگەن تەلەحيكايالاردىڭ رەيتينگىسى تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلەدى. وعان TNS Gallup Media Asia زەرتتەۋ كومپانياسىنىڭ دەرەكتەرى ايقىن دالەل بولا الادى. ماسەلەن، «قازاقستان» تەلەارناسى تولىقتاي قازاق تىلىنە كوشكەن 2011 جىلدان بەرى 100 مىڭنان استام تۇرعىنى بار ەلدى مەكەن مەن قالا تۇرعىندارىنىڭ وعان دەگەن سۇرانىسى 55 پايىزعا ارتتى. ال ارنانىڭ ورتاشا تاۋلىكتىك رەيتينگىسى 47 پايىزعا وسكەن. ارينە، وسى وڭتايلى وزگەرىستەرگە وتاندىق تەلەحيكايالاردىڭ قوسقان ۇلەسى زور. ەڭ باستىسى، ۇلتتىق ارنانىڭ ەفيرى ۇلتتىق ونىممەن تولىعاتىن بولدى. ءلازىم بولعان ءىس دەگەن وسى دا...
اۆتور: ارمان اسقار
"الاش ايناسى" گازەتى
