بەلگىلى مادەنيەتتانۋشى جانە قازاق ميفولوگياسىن زەرتتەۋشى زيرا ناۋرىزباي قانداي دا ءبىر ەتنوس جاڭا ءدىندى قابىلداعاندا، ەجەلگى قۇدايلار دەمونولوگيا شەڭبەرىندە تومەنىرەك دارەجەگە يە بولىپ، «شايتان، پەرى، جىندارعا» اينالادى دەگەن پىكىردە.

بۇل تۋرالى ول «قازاق ميفولوگياسىنداعى ايەل بەينەسى» اتتى ءدارىس بارىسىندا ايتىپ بەردى. شارانى Qalam Global كوپتۇعىرلى عىلىمي-ءبىلىمي جوباسى قاراعاندى قالاسىندا ۇيىمداستىرعان بولاتىن.

زيرا ناۋرىزباي ءبىر كەزدەرى قوعام ومىرىندە ماڭىزدى ورىن العان ەجەلگى ميفتەردىڭ ۇزاق ەۆوليۋتسيادان وتكەنىن، وزگەرگەنىن جانە يسلامنىڭ كەلۋىمەن قاراپايىم بولا ءتۇسىپ، فولكلورعا اينالعانىن اتاپ ءوتتى.

ول مىسال رەتىندە ەۋرازيالىق حالىقتاردىڭ بارىندە بەلگىلى ءبىر سيپاتتا كەزدەسەتىن «الباستى» كەيىپكەرىن كەلتىردى: «عالىم سەرىكبول قوندىباي الباستىنىڭ وتە كونە بەينە ەكەنىن، ءاۋ باستا ايەل قۇداي مىندەتىن اتقارعانىن دالەلدەدى». الايدا يسلامنىڭ كەلۋىمەن «الباستى» تۋرالى تۇسىنىك وزگەرگەن.

ءدارىس بارىسىندا ول جاڭا ءدىننىڭ تارالۋىمەن ءبىر ميفولوگيالىق كەيىپكەردى باسقا بەينە الماستىراتىنىنا قاتىستى مىسالدى دا اتاپ ءوتتى.

«فاتيما – مۇحاممەد پايعامباردىڭ قىزىنىڭ ەسىمى. سونداي-اق تۇركى مۇسىلمان حالىقتارىنىڭ كوبىندە ول ۇماي انانىڭ، ياعني بالالار مەن جۇكتى ايەلدەردى جەلەپ-جەبەۋشى ايەل قۇدايدىڭ ورنىن باسقان. ەتنوگرافتار ايەل بوسانىپ جاتقان ساتتە ءبىر ايماقتاردا «مەنىڭ قولىم ەمەس، ۇماي انانىڭ قولى»، ەكىنشى ءبىر جەرلەردە «مەنىڭ قولىم ەمەس، ءبيباتيما انانىڭ قولى» دەپ ىرىم جاسايتىنىن ايتادى. بۇل جەردەگى «ءبيباتيما» – «ءبيبى فاتيمانىڭ» وزگەرگەن ءتۇرى»، - دەيدى Qalam Global دارىسكەرى.

زيرا ناۋرىزباي ميفتەردىڭ قۇندىلىعى ولاردىڭ ەجەلگى ءداۋىر ادامدارىنىڭ الەم تۋرالى تۇسىنىگىن سيپاتتايتىنىمەن شەكتەلمەيتىنىن اتاپ ءوتتى.

«بىزدە «ميفولوگيا»، «ميف» دەگەن سوزدەر كوپ جاعدايدا ويدان شىعارىلعان دۇنيەنى بىلدىرەدى. شىن مانىندە، ميف – بەينەلى، سيمۆوليكالىق كاپسۋلا. اتا-بابامىز وسى كاپسۋلاعا الەمنىڭ قالاي پايدا بولعانى تۋرالى تۇسىنىگىن سىيعىزعان. وسىلايشا ءوزىنىڭ جان-دۇنيەسىندەگى رۋحاني وزگەرىستەردى جەتكىزگەن. ءيا، ميف، ماسەلەن، دۇنيەنىڭ قالاي جاراتىلعانىن قاتە سيپاتتاۋى مۇمكىن، الايدا ول ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسى قانداي ەكەنىن ءدال ايتىپ بەرە الادى. ستسەناريستەر مەن پسيحولوگتار ءۇشىن ميفولوگيا تۋرالى كىتاپتاردىڭ ەڭ باستى وقۋلىقتاردىڭ بىرىنە اينالۋىنىڭ سەبەبى وسىدا»، - دەدى ول.

ءدارىس بارىسىندا Qalam Global اۆتورى قازاق ميفولوگياسىنداعى ۇماي انا، مىستان كەمپىر، جەزتىرناق، جالماۋىز كەمپىر، وت انا، كوكلەن، الباستى، پەرى سەكىلدى ايەل بەينەلەرى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەردى. كەزدەسۋدىڭ ءبىر بولىگى قازاق ەپوستارىندا كەزدەسەتىن ايەل كەيىپكەرلەرگە ارنالدى.

انىقتامالىق اقپارات:

زيرا ناۋرىزباي  – بەلگىلى مادەنيەتتانۋشى، قازاق ميفولوگياسىن زەرتتەۋشى، جازۋشى، كينوستسەناريست، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديتاتى. «قازاقتىڭ ماڭگى اسپانى»، «ءتورت بۇلت»، «سەرىكبول قوندىبايدىڭ قازاقتارعا دەيىنگى ميفولوگياداعى ايەل بەينەسى»، «سۋبەكت(يۆ)تى قازاق مادەنيەتى» (تالاسبەك اسەمقۇلوۆپەن بىرلەسىپ جازعان) كىتاپتارىنىڭ، بالالارعا ارنالعان «باتۋ جانە ونىڭ دوستارىنىڭ باستان كەشكەندەرى» اتتى قازاق ميفولوگياسىنىڭ نەگىزىندە جازىلعان كىتاپتار سەرياسىنىڭ (ليليا كلاۋسپەن بىرلەسىپ جازعان), «باسەكەلەس» رومانىنىڭ اۆتورى.

Qalam Global – الەم تاريحى مەن مادەنيەتىنە قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ كوزىمەن قارايتىن مۋلتيمەديالىق جاڭا جوبا. جوباعا قازاقستان، اقش، كانادا، ۇلىبريتانيا جانە رەسەيدەن كەلگەن حالىقارالىق زەرتتەۋشىلەر توبى قاتىسادى. Qalam جوباسى قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە جارىق كورەدى.

ديماش زيادين

Abai.kz