– وتكەندە عانا قازاقتىڭ اياۋلى ءبىر پەرزەنتى دۇ­ني­ە­دەن ءوتتى. ول – ەسەنقۇل جاقىپبەك. اقىندى شى­عا­رىپ سالۋ ساپارىنا ءوزىڭىز دە قاتىستىڭىز. ۇزىناعاش جۇر­تىنان بولەك، الماتى مەن استانادان اعىلعان كو­لىك­­تىڭ قاراسىندا ەسەپ بولمادى. مۇقاعالي قايتىس بول­عاندا، اناسى: «بالام-اۋ، مەن سەنى جەردەن ىزدەپ جۇر­سەم، تاۋعا شىعىپ كەتىپسىڭ عوي» دەۋىندە ءبىر سىر بار سەكىلدى. ويلاساق، ەساعاڭدى جاقسى اقىن دەپ با­عا­­لا­عانىمىزبەن، حالىقتىڭ سونشالىقتى سۇيى­س­پەن­شى­لىگىنە بولەنگەن كىسى ەكەنىن سەزىنبەگەندەيمىز. ءبىز نە­گە ادامداردى تىرىسىندە باعالاۋدى بىلمەيمىز؟ الدە بۇل ءبىزدىڭ قانىمىزعا سىڭگەن ادەت پە؟ قاشان كورسەڭ دە، وسىنداي وپىنۋلاردىڭ ورتاسىندا كوزىمىزدى جاسقا شىلاپ قالا بەرەمىز.
– بۇل قازاققا عانا ەمەس، ادامزاتقا ورتاق قاسىرەت قوي. كافكا ءولىپ، قولجازبالارىن دوسىنا ورتەۋگە اما­ن­ات­­تاپ كەتكەن سوڭ عانا ەۋروپانىڭ ەسى كىردى. ارتيۋر رەم­بونىڭ اياعىن وبىر جەپ جاتقاندا ءحالىن سۇراماعاندار كەيىن ونى جاڭا اعىمنىڭ باستاۋىنا اپارىپ قويدى. ەسەنيندى ەسەككە تەڭەگەندەر دە ءتاۋىر ءومىر سۇرە بەردى، رۋبتسوۆتى قىلقىندىرىپ ولتىرگەن ليۋدانى دا اقتاپ-جاقتايتىندار از ەمەس. تىرىسىندە ەسەنقۇل تەكتەس جاندار لايىقتى باعالانۋى قيىن. ءتىپتى مۇمكىن دە ەمەس. ويتكەنى، ەس­ەن­قۇلداردىڭ ىشكى الەمىنە ەشكىم بويلاي المايدى. ەساعاڭ ءوزىنىڭ «تازقارا قۇستىڭ تاعدىرى» كىتابىنىڭ العى سوزىندە: «قيالي بولىپ، باسىمىزعا كىتاپ جاستاپ وقىپ جۇرگەندە كوزىمىز كەنەتتەن اشىلىپ كەتىپ، ءومىردى ءوز ناتۋراسى، ءوز كۇيىندە بايقاپ كورسەك، دۇنيە-شىركىن، شىندىعىنا كەلگەندە وتە مايدا، وتە جيىركەنىشتى، وتە-مو­تە پاسىق، ساسىق جانە قىزۋى دەمدە تاراپ كەتەتىن ال­دامشى قىزىقتارعا تولى سۇم جالعان ەكەن»، – دەپ جا­زىپتى. ءومىر تۋرالى وسىدان ارتىق قالاي ايتۋعا بولادى ءوزى؟ ال وسىنداي ويعا ادام جايشىلىقتا بەرىلە مە؟ حالىق ەسەنقۇل تەكتەس جانداردى تازالىعى ءۇشىن سۇيەدى. بىلعانعىسى كەلمەيتىنى ءۇشىن سۇيەدى. بىراق ەڭ جامانى، «كۇندەردىڭ كۇنى ايىرىلىپ قالامىن-اۋ» دەپ ويلامايدى. وسىنداي پەرزەنتىنە «ۋاقىت جەتپەيتىنىن»، ۋاقىتىنىڭ ءبارى يت-تىرلىكتىڭ ايداۋىمەن وتەتىنىن كىم تۇسىنەر؟ «ماڭگىلىككە وزىمەن الا كەتكەن ولاردىڭ جانىن كىم تۇسىنەر؟».
– سول قازاقتىڭ ەساعاسىن قانشالىقتى سارقا پاي­دالانا الدىق؟ ال ەندى ارامىزدا تالاي مىقتى جى­گىت­تەر ءجۇر. سول كىسىلەردىڭ بويىنداعى پوتەنتسيالدى كورە تۇرا، بىلىمدەرى مەن جىگەرلەرىنىڭ مول مۇمكىندىگىن بىلە تۇرا، ۇلت يگىلىگى ءۇشىن پايدالانبايمىز. كەرىسىنشە، قوعامنان الاستاتۋدىڭ جولىن ىزدەيمىز. بۇعان، ارينە، بيلىك تە بەلگىلى دارەجەدە مۇددەلى بولسا كەرەك. الدا-جالدا سول مىقتى ازاماتتار ارامىزدان اسىعىس اتتانىپ جاتسا، «جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى بوققا شاپقانداي» وتىرىك ارەكەت ىستەيتىنىمىز انىق. ءوز ءىسىنىڭ ماماندارىن، بىلگىرلەرىن دۇرىس ءوز ورىندارىنا قوي­ىپ، قىزمەت بەرمەۋ – قازاق قوعامىن نەگە اكەلەدى دەپ ويلايسىز؟
– مۇنداي ادەت ەشكىمگە وپا بەرمەيدى. ء«وز ەرىن، ءوز ارىسىن ەسكەرمەيتىن» ء(ىلياس) حالىق ەمەس. حالىق تانيدى، الاقانىنا سالادى. بىراق حالىق اتىنان سويلەپ، شەشىم قابىلدايتىنداردىڭ تانۋى قيىن. ءبىراز ءومىر ءسۇرىپ، ءبى­ر­از نارسە كوردىك قوي. بايقاعانىم، مىنا ومىردە اركىم ءوز ورنىندا وتىرادى ەكەن. دۇرىس ءتۇسىن، شىنىندا دا سو­لاي! ەسەنقۇل اعامىزشا ايتقاندا، «بىرەۋدىكىن بىرەۋگە الىپ تا بەرىپ ءماز قىلعان» اللانىڭ ءىسى شىعار بۇل. ەگەر باكەنە ادامدار بولماسا، رۋحى مەن ساناسى بيىك جان­دار­­دىڭ قادىرىن ەشكىم بىلمەس ەدى. الەۋەتى وتە زور، قو­عامعا مىڭ-ميلليون ەسە پايدا اكەلەتىن تالاي ادامنىڭ ءدال بۇگىن تىرشىلىك مۇڭىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن بىلەمىن. اراسىندا وزىمە تانىس، جاقىن ادامدار دا بار. بىراق ء«وز ورنىندا» وتىرعان ادامدار ولاردى كورمەيدى، ولاردى ءوز-وزىنەن، ءبىر رەت لەبىز الماسىپ كورمەسە دە جاۋ سا­نايدى. ۇمىتتىرۋعا تىرىسادى. مۇنىڭ سەبەبى وتە قاراپايىم. سول ورىن – ولاردىڭ بار ايبارى. ودان ايى­رىلسا، ەشكىم ەمەس. سونى وزدەرى جاقسى بىلەدى، سون­دىق­تان ورىندى ساقتاپ قالۋعا تىرىسىپ ءومىر وتكىزەدى. ور­نىن حالىققا مىندەتسىنەدى. ەڭ جامان مىنەز وسى، نەگىزى.
– اباي حاكىمنىڭ «ەر ارتىق سۇراسا دا، ازعا رازى بو­لا­دى. ەز از سۇرار، ارتىلتىپ بەرسەڭ دە رازى بولماس» دەگەنى بۇگىنگى كەي كىسىلەردىڭ كەيپىن تاپ باسىپ ايتىلعان سوزدەي. جۋرناليستيكانىڭ اينالاسىندا قىزمەت ەتىپ كەلەسىز. ازدى-كوپتى كورگەن ءومىرىڭىز بار. ءوزىڭىز بىلەتىندەي، اقىن-جازۋشىلار كوپ قازىر. ولاردى از دەپ تە ايتۋعا بولمايدى. سولاردىڭ ءبارى گازەتكە شىققىسى كەلەدى. شىققاندا، تولىق ءبىر بەتكە شىعۋدى ولشەم دەپ بىلەتىندەر دە جوق ەمەس. ەگەر ولاي شىقپاسا، جاۋ دەپ تانۋعا دا پەيىل. وسىنداي مىنەز قازاققا قايدان جۇقتى ەكەن؟ بۇل ولشەم قايدان كەلگەن ءوزى؟
– قازاقتىڭ ارعى-بەرگى، سۇيەگىنە بىتكەن نەمەسە جۇ­رە جابىسقان مىنەزىنە باعا بەرە الماسپىن. اركىم الىنە قا­راي شابادى، اقىلىنىڭ جەتكەن جەرىنە دەيىن بارادى. ء«ۇش-اق نارسە ادامنىڭ قاسيەتى: ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك» (اباي). مىنا زامان ادام ءوزىنىڭ كەسىر مىنەزىمەن ماقتاناتىن زامانعا اينالدى. قىرت­تى­عىن قۇرمەت تۇتتىراتىن ۋاقىت بولىپ تۇر. وزىنە جار­نا­ما جاساۋعا اسا ىڭعايلى ءداۋىر. وسىنداي زاماندا ومىرگە كەلگەن ءبىزدىڭ باعىمىز بەس ەلى، ءسىرا. ويتكەنى، ادام­نىڭ ىشمەرەزدىگىنىڭ سان قىرى اشىلىپ جاتىر عوي. كورەسىڭ دە، تاڭعالاسىڭ. «وسىنداي دا بولادى ەكەن عوي» دەپ ءتانتى بولاسىڭ. مەن ادام رەتىندە وسىنداي «جاڭا اشىلىپ جاتقان مىنەزدەر مەن قاسيەتتەردىڭ» باعاسىن ۋاقىت-اعزامعا قالدىردىم. ولەڭ ءبىر بەتكە باسىلا ما، اڭگىمە ايقارا بەتكە جاريالانا ما، ءبىر مەزگىلدەر بولعاندا، ءبارىنىڭ باعاسى بەرىلەدى.
– اعا، وزىڭىزگە بۇل ساۋالدى قويۋعا ىڭعايسىزدانىپ تا تۇرمىن. الداعى ءبىر سۇحباتىڭىزدا جۇرتتىڭ كو­كەيىن­دەگى ءبىراز ساۋالعا جاۋاپ بەردىڭىز. «قازسپورت» ارناسىنا باسشىلىققا بارىپ، ارنانىڭ ىسكە قو­سى­لۋ­عا دەيىنگى العاشقى كەزەڭىن ىستەگەنىڭىزدەن كەيىن، ور­نى­ڭىزعا باسقا ارىپتەسىڭىزدى قويدى. ءسىزدىڭ وعان سون­شالىقتى وكىنە قويمايتىنىڭىزدى دا جاقسى بى­لە­مىز. تەك ىشىڭىزدە كەتكەن «بىراق...» دەگەن نارسە بار ما؟
– بۇل تۇك تە ىڭعايسىزداناتىن سۇراق ەمەس. «بىراق...» دەگەن نارسە بولمايتىنداي، پەرىشتە ەمەسپىن. بۇل مەن كورۋگە ءتيىس «كونتسەرتتىك ءنومىر» بولدى. كوردىم، ءبىراز نارسەگە كوزىم اشىلدى. كەيدە ءوزىمدى ءدال وسى ءداۋىردىڭ پەرزەنتى ەمەس سياقتى سەزىنىپ كەتەمىن. الداۋ، ارباۋ، ادام تاعدىرىمەن ويناۋ، ۋادەگەرشىلدىك، تاسادان وق اتۋ سياقتى، ادامزاتتىڭ بارلىق قۇداي اتقان «قاسيەتتەرى» سالتانات قۇرعان داۋىرگە كەزدەيسوق تاپ كەلگەندەي داعدارىپ جۇرەتىن ساتتەرىم كوپ. «مەن ەشكىمنەن داۋلامايمىن اقىمدى، مەن ەشقاشان داۋلامايمىن اقىمدى» دەپ ولەڭگە سىرىمدى ايتقانمىن، سولاي بولىپ قالا بە­رە­دى. وسى وقيعادان كەيىن ءوزىمنىڭ جامان مىنەزدەرىم وتە كوپ ەكەنىن بايقادىم. ءبىر اي تىرناق قيمىلداتپاي جۇ­مىس­سىز جاتتىم. سول كەزدە اجەپتاۋىر كۇيگەلەك، قىز­عان­شاق، شىرتەتپە، سابىرسىز جان ەكەنىم وزىمە انىق بەلگىلى بولدى. ازعانتاي جاقسى مىنەزدەرىم بار ەكەنىن دە اڭ­عار­دىم. كۇندەر جىلجىعان سايىن سول ءومىردى مەن كەشپەگەن سياقتى، ارنا جۇمىسىنا ارالاسپاعان سياقتى، الىستاپ بارامىن، الىستاپ بارامىن.
– ء«وزىڭ ءۇشىن ەڭبەك قىلساڭ، ءوزى ءۇشىن وتتاعان حاي­ۋان­نىڭ ءبىرى بولاسىڭ; ادامدىقتىڭ قارىزى ءۇشىن ەڭبەك قىل­ساڭ، اللانىڭ سۇيگەن قۇلىنىڭ ءبىرى بولاسىڭ» (اباي). قالاي ويلايسىز، بۇگىنگى كۇنى ادامدىقتىق قا­رى­زى جوعارى تۇر ما؟ الدە ءوزىڭ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ مە؟ ءسىز ءۇشىن ادامدىقتىڭ قارىزى دەگەن نە؟
– ادامدىقتىڭ قارىزى – ادامعا ادامشا اسەر ەتۋ. ەشتەڭەڭدى ءبولىپ بەرمەگەن كۇننىڭ وزىندە، قۇرمەتتەيتىن، ايالايتىن جاندارعا تىلەۋلەستىگىڭدى ءبىلدىرىپ قويعاننان ار­تىق ادامدىق جوق. مەنىڭ ويىمشا، جاڭا قوعام قۇرىل­عان قازىرگىدەي جاعدايدا ءبىرىنشى ورىنعا ماتەريالدىق يگىلىكتەردىڭ شىعىپ كەتۋى ابدەن زاڭدى. ويتكەنى، تالاي تاڭسىق نارسە ءوز-وزىنەن قولعا قونعان، تالاي اڭسار ءوز-وزى­نەن ورىندالعان، ەسەپسىز بايلىق پەن تاقىر كەدەيلىك ءوز-وزىنەن كەلگەن زامان عوي بۇل. ادام بالاسى ومىرگە تاڭىرقاپ كەلەدى، تاڭىرقاپ كەتەدى. ءوزىن-ءوزى وسىرگەن جان سول تاڭىرقاۋىن جيعان پاراساتىمەن جاسىرا السا كەرەك، ال تەك تاڭقالۋعا جارالعان جان تاتار ءدامى تاۋسىل­عان­شا قىزىقتاۋدان شارشامايدى. بايقاعان نارسەم سول.
– جوعارىداعى قويعان سۇراقتارىمنىڭ ءبارى تالعام مەن تالعامسىزدىققا ساياتىن سەكىلدى. تەلەۆيزيانىڭ جاعدايىن جاقسى بىلەسىز. بيلىكتىڭ ورتاسىندا دا بولىپ كوردىڭىز. قاراپايىم حالىقتىڭ اراسىندا دا ءجۇرسىز. بۇگىنگى قازاقتىڭ، قازاق جاستارىنىڭ تالعامى قاي شامادا دەپ ويلايسىز؟
– ءار ءداۋىردىڭ، ءار ۇرپاقتىڭ ءوز تالعامى بولادى ەكەن. مى­سالى، 1960 جىلدارى ءشامشىنىڭ اندەرى شىعىپ جات­قان­دا، كارىقۇلاق ادامدارعا ولار جەڭىل بولىپ ەستىل­گە­نىنە سەنىمدىمىن. بىراق سول كەزدەگى بۋىن ونى ۇناتتى، تەز قاعىپ الدى. ويتكەنى، سول داۋىردە تۋىپ جاتقان اندەر ءبا­رىبىر ءوز قاينارىن ەجەلگى ءان داستۇرىنەن اجىراتپاعان-دى. ءسويتىپ، ول اندەر حالىقتىڭ ءوز بولمىسىنا اينالىپ شىعا كەلدى. بۇل ءۇردىس رۋحانياتتىڭ بارلىق سالاسىندا وسىنداي سيپات الدى: قازاق جاقسىنى ءسىڭىردى، جامانعا بۇرىلىپ قاراعان دا جوق. سول جىلدارى ادەبيەتىمىزگە شوعىر-شوعىر الىپتاردىڭ كەلۋى دە كەزدەيسوقتىق ەمەس. نەگىزى، قىسپاق كورىپ، جان-جاقتان اعىلعان «تىڭگەر كەلىمسەكتەردى» «قۇشاق جايا قارسى الىپ جاتقانىمىزدا» ۇلت رۋحانياتىنىڭ اسپانداپ كەتۋى تەگىن بولماسا كەرەك. بۇل – رۋحاني قارسىلىق ەدى. ءوزىڭ بايقاشى، 1960, 1970, 1980 جىلدارى الماتىدا وقىعان كەز كەلگەن ورمانشى، ەلەكتريك، قالا بەردى، قۇرىلىسشىنىڭ ءوزى رۋحاني قارۋ­لان­عان مىقتى مامان بولىپ شىقتى. ولارعا ءبىز كوپ قا­رىز­­دارمىز. وكىنىشكە قاراي، زامان اۋىسىپ، ءبىزدىڭ ال­دىمىزعا سول اكەلەرىمىزدىكىنەن دە ء«دامدى، ادەمى، تارتىمدى» «مازىرلەر» ۇسىنىلعاندا، قاتتى سانسىراپ قال­دىق. «بىرلىك بولسىن الەمدە، بىرلىك بولسىن ەلىمىزدە» دەپ قىرىق رەت قايتالاپ، ارا-اراسىندا «امان بول، حالقىم! حالقىم مەنىڭ!» دەپ اھ ۇراتىن جاعدايعا جەتىپ قالىپپىز. وسىنىڭ سەبەبى نەدەن ەكەنىن ءالى تابا الماي ءجۇر­مىن. باس-اياعى 10-15 جىل ىشىندە الەمنىڭ استى ۇستىنە شىعىپ، ويران-توپىر بولدى دا كەتتى. ءبىز ستۋدەنت بولعان 90-جىلداردىڭ ءىشى مەن قازىرگى ۋاقىتتىڭ قۇندىلىعى، ءتىپتى، سالىستىرۋعا كەلمەيدى. قازىرگى جاستىڭ قولىندا ءبارى بار، ءبىزدىڭ تۇسىمىزگە كىرمەگەن دۇنيەلەرگە بالا جاستان يە. بىراق تەحنيكامەن بىرگە ءوسىپ، بىرگە جەتىلىپ جاتسا ار­مان كانى...
– سپورت ءجۋرناليسى رەتىندە دە تانىمالسىز. سپورتتى جاقسى بىلەسىز. سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ سەكىلدى ۇل­كەن ماقتانىشپەن جازاتىن بۇگىنگى قازاق سپورتىندا كەيىپكەرلەر بار ما؟ سەيداعاڭنىڭ سەكسەن جىل­دى­عىندا ءامين تۇياقوۆتى كورۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن وقيعا بول­دى. مەن ول كىسىنى اڭگىمە ارقىلى عانا تانيتىنمىن. اتا­مىزدىڭ كوكەيىندە دە ءبىر وكپە تۇرعانداي كورىندى. قازىر كوپ قۇرمەت كورسەتپەي، ءوزىمىز تاعى باعالاي الماي جۇرگەن جوقپىز با؟
– ءامين اتانىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويى بىرەر جىل بۇ­رىن عىلىم ورداسىنىڭ كونتسەرت زالىندا ءوتتى. زالدىڭ ورتاسىندا عانا 50-60-تاي ادام وتىردى. عۇسمان قو­سا­نوۆ­پەن بىرگە، كسرو قۇراماسىندا جىلدار بويى ونەر كور­سەتىپ، كۇللى الەمدى تامساندىرعان جەلاياققا دەگەن قۇر­مەتىمىزدىڭ سيقى سول بولدى. ءامين اتا وتە دەگدار، التىن سۇيەك ادام عوي. سول 1960 جىلداردان كەيىن قا­زاق­تىڭ ماڭدايىنا كسرو-نى قويىپ، قازاقستان قۇرا­ما­سىندا 100 مەتردە جەلدەي ەسەتىن قازاق جۇيرىگى بىتپەپ­تى. تاۋەلسىزدىك العان 22 جىل ىشىندە قىسقا قا­شىق­تىق­تاردا قازاقستان رەكوردىن جاڭارتقان قازاقتىڭ اتىن ەستىدىڭ بە؟ مەن ەستىگەن جوقپىن. ال بۇگىنگى قازاق سپور­­­تىندا قۇرمەت تۇتۋعا، ارداقتاۋعا لايىق باتىرلار جەتەدى! نەگىزى، تاۋەلسىزدىك قازاق حالقى مەن قازاقستاندى مەكەندەگەن حالىقتىڭ سپورتتاعى مول مۇمكىندىگىن اشتى. ءبىر جولى وليمپيادا چەمپيونى ەرماحان ىبىرايىموۆقا قارسى فۋتبول ويناي قالدىق. دەنەسى ىرىلەنىپ، ءجۇرىسى اۋىرلاپ قالسا دا، تالانتتىڭ اتى تالانت ەكەن. ەرەكەڭ الاڭ­نىڭ ورتاسىنا تۇرىپ الدى دا، شابۋىلداعى ارىپتەس­تە­رىنە ءبىزدىڭ كورعانىستى قايتا-قايتا قيىپ تاستاپ، ادەمى پاس بەردى دە وتىردى. «مىنە، بۇل ەندى اقىلدى پاس!» دەپ قالجىڭدايدى ءوزى. وسىنداي جاراتۋشى ماڭ­دايى­مىز­عا بەرە سالعان باتىرلاردىڭ ەرلىگىن ىشتەي مويىنداي ءجۇرىپ، قازاقتىڭ نەسىبەسىز حالىق ەمەس ەكەنىنە شۇكىر دەيسىڭ. شۇكىر، قازىر باتىرلاردىڭ ناسيحاتى جامان ەمەس. سەيداعاڭنىڭ سپورت جۋرناليستيكاسىندا سالعان سارا جولى جاقسى جالعاسىپ كەلە جاتىر. حالىق الىپ تۋماي تۇرمايدى. ءۇمىتسىز ەمەسپىز.
– سپورت تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا، كوممەنتاتورلىق قىز­مەتتى دە ايتپاي كەتۋگە بولماس. بۇل ءوزى، مەنىڭشە، ونەر سەكىلدى. ناعىز سۋىرىپسالمالىقتى، جان-جاق­تى­لىقتى تالاپ ەتەدى. بۇگىن سول ونەرىمىزدىڭ جاي-كۇيى قالاي؟ اسىرەسە، ءتىل ماسەلەسىندە. قانداي كەمشىلىكتەر بار؟
– قازىرگى جاعدايدا قازاق كوممەنتاتورلارىنىڭ دەڭگەيى ءوسىپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس. كسرو زامانىندا قازاق ءتىلى ورىس تىلىنە قانداي قوساق بولسا، ءالى دە سونداي. بەس مينۋت سەن بىلگەنىڭدى ايتاسىڭ، بەس مينۋت ءورىستىلدى ارىپتەسىڭ سويلەيدى. بۇدان كوممەنتاتوردىڭ دەڭگەيى قا­لاي ءوسسىن؟ جارايدى، سەن ءورىستىلدىنىڭ نە ايتقانىن تۇ­سى­­نەرسىڭ، ال قازاق جەرىندە تۋىپ، ءوسىپ، ءبىلىم الىپ، كىسى قاتارىنا قوسىلسا دا، قازاقشا نان سۇراپ جەي المايتىن ارىپتەسىڭ سەنى تۇسىنە مە؟ ول سەنىڭ ايتقانىڭدى تو­لىق­تىرا الا ما؟ كەيىنگى كەزدەرى عانا ولار قازاقشا ەپ­تەپ «قاعا» باستادى، ايتپەسە، وزىنشە شىرقاپ وتىراتىن ساتتەرى از ەمەس. بۇل – ءبىرىنشى سەبەپ. ەكىنشىسى – قازىرگى قازاق كوممەنتاتورىنىڭ ءبارى بەساسپاپ (بولۋعا ءماجبۇر). تۇسكە دەيىن – تەننيستى، تۇستەن كەيىن – ارقان تار­تىستى، كەشكە – حوككەيدى، ءتۇن ورتاسىندا فۋتبولدى جۇر­گىزەدى. سونىڭ سالدارىنان، امال جوق، كەيدە شارشى الاڭ ايدىن بولىپ كەتەدى، فۋتبول الاڭى كورتقا اينالىپ شىعا كەلەدى. شايبا دوپ بولىپ جاتسا دا تاڭقال­ما­ڭىز. اڭداۋسىزدا، ارينە. ال رەسەيدە ۋتكيننىڭ فۋت­بول­دان باسقا تاقىرىپتا سويلەگەنىن ەلەستەتە الاسىڭ با؟ كۋرديۋكوۆ حوككەي جۇرگىزىپتى دەسە، تالايدىڭ كوزى تاس توبەسىنە شىعار ەدى. ولاردىڭ ءبارى ءبىر سالاعا مامان­دان­عان. ءبارى ءوز ورنىن، ءوز قۇنىن بىلەدى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە التى ساعات تەننيس جۇرگىزسەڭ دە، ءبىر جارىم ساعات فۋت­بول­عا كوممەنتاتور بولساڭ دا، تيىن الاسىڭ. ءۇشىنشى سەبەپ جانكۇيەرلەردە جاتىر. ءبارى سىناعىش، ءبارى مىنە­گىش. تىلەۋلەستىك جوق. وزدەرى ۇيىندە تىرناق قيمىلداتپاي جاتۋى مۇمكىن، بىراق كوممەنتاتورلاردى سىناۋعا شەبەر. قازىرگى ينتەرنەت فورۋمدارى ولارعا راحات بولدى. اۋزىنا كەلگەنىن جازادى، جەتپىس جەتى اتاڭدى بالاعاتتاپ سىن ايتقان بولادى. ءبىر جولى كوممەنتاتور ارىپتەسىمنىڭ ءبىرى سونداي «قاھارماندى» جەكە كەزدەسۋگە شاقىرىپتى. ارينە، «قاھارمان» ەلەسىن دە كورسەتپەگەن. مىسالى، ماعان سۇلتانعالي قاراتاەۆ اقساقالدىڭ سىنى ۇنايدى. ول كىسى مەن ايتقان كەيبىر تىركەستەرگە كەلىسپەۋى مۇمكىن، بىراق مىندەتتى تۇردە سونىڭ بالاماسىن ۇسىنادى. مىنە، بۇل – تىلەۋلەستىك. ەلىمىزدە سپورتتىق رەپورتاجدار جۇرگىزىلگەلى بەرى تەك قوساق اراسىندا كەلە جاتقان قازاق تىلىندە سپورت تەرميندەرى تولىق قازاقىلانىپ بىتكەن جوق.
– مەنىڭ سۇراقتارىما جاۋاپ بەرىپ بولدىڭىز. ەندى پرۋستتىڭ بەس-التى سۇراعىنا قىسقا-قىسقا جاۋاپ الساق.
– كانى؟
– ءسىزدىڭ سۇيىكتى ادەبي كەيىپكەرىڭىز؟
– ورالحان بوكەيدىڭ «قار قىزىنداعى» نۇرجان. ۆيكتور گيۋگونىڭ جيلياتىن دا («تەڭىز بەينەتقورلارى») ۇناتامىن. ايتەۋىر ماعان ءبىر جاقىندىقتارى بار.
– ءسىزدىڭ ومىردەگى سۇيىكتى ايەل كەيىپكەرىڭىز؟
– انام جانە بارلىق انالار. الەم انالارسىز ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ قۇلاپ كەتىپ، كۇل-تالقان بولار ەدى.
– ادامداردىڭ قاي قاسيەتىن ەرەكشە باعالاي­سىز؟
– العاۋسىز دوس كوڭىلىن. كەك ساقتامايتىنىن. ەركەك­تىڭ – ەركەك، ايەلدىڭ – ايەل بولۋىن.
– دوستارىڭىزدى نە ءۇشىن قۇرمەتتەيسىز؟
– مەنى بارشا كەمشىلىگىممەن قوسا سىيلايتىندارى ءۇشىن.
– ءسىزدىڭ باستى كەمشىلىگىڭىز؟
– كوپ، وتە كوپ. باستىسى – كۇيگەلەكتىك، جالقاۋلىق جانە وزىمە ۋادە بەرگىشتىك.
– ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ەڭ قاتەرلى جاعداي دەگەنىمىز نە؟
– تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلۋ.
– جاراتقان ءبىزدى قاتەرلى جاعدايلاردان ساقتاسىن! راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن باعاشار ارىقباي.

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: ءسوزدىڭ سىنى مەن شىنى

"قازاق ادەبيەتى" گازەتى