ەندى ايتىسقا شىعۋ، شىقپاۋىم نەعايبىل
 

ەندى ايتىسقا شىعۋ، شىقپاۋىم نەعايبىل
 

– قازىر قايدا ءجۇرسىز؟ بۇلاي ساۋال قويىپ وتىرعانىم، سوڭعى ايتىستاردا ءسىزدى ساحنادان ەمەس، كورەرمەننىڭ قاتارىنان كورىپ ءجۇرمىز... 
–  كۇزدە استانادا وتكەن «كىل جۇيرىكتە كىم جۇيرىك؟» اتتى ايتىسقا قاتىساتىن ايتىسكەرلەردى كورەرمەن ونلاين داۋىس بەرۋ ارقىلى تاڭداپتى. ول تىزىمدە مەن بولمادىم. ال جۋىرداعى «جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم» دەگەن تاقىرىپتاعى رەسپۋبليكالىق ايتىسقا دا سونداي ىرىكتەۋ بولدى. ول ىرىكتەۋدە اقىنداردىڭ ءبىر جىل بويعى جۇلدەلەرىنىڭ رەيتىنگى جاسالدى. رەيتينگى مىقتى اقىندار وسى ايتىسقا جولداما الدى. ءسوزدىڭ شىنىن ايتۋ كەرەك، جىل بويى مەن ەشقانداي ايتىسقا قاتىسقان جوقپىن. بىراق جۇلدەلى ورىندار الىپ ءجۇرىپ تە، تىزىمگە ىلىنبەي قالعان ايتىسكەرلەر بار.  مەيىربەك سۇلتانحان، سىرىم اۋەزحاندار ول تىزىمگە كىرمەي قالدى. ايتپەسە ەكەۋى دە كەيىنگى ايتىستاردا جاقسى كورىنىپ جۇرگەن، تالانتتى جاستاردىڭ ءبىرى. سول جىگىتتەردىڭ استاناداعى ايتىسقا قاتىسپاعانى ازداپ جانعا باتتى.
–  ءبىر جىل بويى ايتىسقا قاتىسپاۋىڭىزعا نە سەبەپ؟ بىلتىرعى د.قوناەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ايتىستا قاتتى ايتام دەپ، ءبىراز ادامعا جاقپاي قالعانىڭىزدان ەمەس پە؟
–  «بۇدان كەيىن ايتىسقا شىقپايسىڭ» دەپ، ماعان ەشكىم شەكتەۋ قويعان جوق. جىل بويى ايتىستان كورىنبەسەم، ول ءوزىمنىڭ شارۋالارىما، ۋاقىتىمنىڭ بولماعانىنا بايلانىستى. قىزىلوردادا وتكەن رەسپۋبليكالىق ايتىسقا ءجۇرسىن اعام شاقىرعان. بىراق الماتىدا ءوزىمنىڭ شىعارماشىلىق كەشىمدى وتكىزەتىن بولعاندىقتان رەتى كەلمەدى. ودان بۇرىن دا ءبىر-ەكى ايتىسقا ۋاقىت تاپپاعانىم بار. ال كەيىنگى ايتىستارعا شىقپاعان سەبەبىم، ايتىس «نۇر وتاننىڭ» قاراماعىنا وتكەلى پارتيانىڭ ايتىسىنا مەنىڭ قاتىسپايتىنىم بەلگىلى. بىراق، وبالى نە كەرەك، بەكبولات اعا: «ەگەر قاتىسامىن دەسەڭ، تىزىمگە قوسايىق» دەپ ايتقان. ول كىسىگە راحمەتىمدى ايتتىم. ايتكەنمەن باتىستان ايتىسقا شىعىپ جۇرگەن مەن عانا ەمەس قوي: ماڭعىستاۋدا – نۇرلان مۇساەۆ، اتىراۋدا – ساعادات نۇرمانوۆ، اقتوبەدە – ايان سەيىتوۆ، قاينار الاگوزوۆ، ورالدا جانسايا مۋسينا بار. باتىس قازاقستاننىڭ 4 وبلىسىنان بىردە-ءبىر اقىننىڭ ساحنادان كورىنبەۋى كوڭىلىڭە كەلە مە، كەلمەي مە؟ ءوزىم جانكۇيەر بولىپ زالدا وتىردىم. مەنى تانيتىن ايتىس جانكۇيەرلەرىنىڭ ءبىرازى: «باتىستان نەگە ەشكىم شىقپاعان؟»، – دەپ مەنەن كەلىپ سۇرادى. نە دەرىمدى بىلمەدىم... وسىنداي جايلاردىڭ ورىن العانى كوڭىلگە كەلەدى ارينە.
–  ايتىستاعى، ۇيىمداستىرىلۋىنداعى، وتكىزىلۋىندەگى سوڭعى وزگەرىستەر ءسىزدىڭ كوڭىلىڭىزگە قونا ما؟
–  ءبىر سارىندى ايتىستان گورى، ارا-تۇرا جاڭالىق بولىپ تۇرعانى جاقسى عوي. بىراق كۇنى كەشە استانادا وتكەن ايتىستا وزدەرىنشە جاڭالىق جاساعىسى كەلىپ، جارتى ساعات ءسوز قاعىستىرعان اقىندارعا ىلە-شالا تاقىرىپ بەرىپ، قايتا جارىستىرۋ قانشالىقتى كوڭىلگە قونىمدى ەكەنىن ۇعا المادىم. ءبىر ساعات بويى ەكى اقىندى تىڭداۋدان قالاي دەسەك تە حالىق جالىعادى. سوسىن وسى ايتىستىڭ بەل ورتاسىنا «قۇلمامبەت ايتىسىن» ەنگىزىپتى. «قۇلمامبەت ايتىس» ۇلكەن اۋديتورياعا الىپ شىعاتىن ايتىس ەمەس، مەنىڭشە. بۇل جيىن-تويدا كۇتپەگەن جەردەن ءۇش-ءتورت اقىننىڭ باسى قوسىلسا، ەلدىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ ماقساتىندا ءبىر-بىرىنە ءازىل-قالجىڭ ايتىپ، ءسوز قاعىستىراتىن ايتىس. ال كەشەگىندەي ايتىستا 4-5 اقىن ساحنادا ساياساتتان باسقا نە ايتادى؟ ءبىز «قۇلمامبەت ايتىستىڭ» تابيعاتىن بۇزىپ العاندايمىز. استاناداعى ايتىسقا باردىم، وزگەرىستەردى كوردىم. كوردىم دە، وزىمشە وي ءتۇيىپ قايتتىم. تۇيگەن ويىم كەلەسى ايتىسىما كەرەك بولادى-اۋ دەپ ويلامايمىن، بىراق. ەندى ايتىسقا شىعۋ، شىقپاۋىم نەعايبىل.
–  نە سەبەپتى؟ ايتىستى «نۇر وتان» قولعا العاندىقتان با؟
–  «نۇر وتاننىڭ» ايتىسىنا قاتىسپايتىنىم، قاتىستىرمايتىنى بەلگىلى عوي. ءوزىمنىڭ كوڭىلىم قالاماعان ايتىسقا شىققىم دا كەلمەيدى. ارىپتەستەرىمە تىلەۋلەس بولىپ، «سەنىڭ جىرىڭ مىنبەگە شىققان كۇنى، مەن ۇيىمدە شاتتىقتان جىلاپ جاتتىم» دەپ شاحانوۆ ايتقان، سولاردىڭ جەڭىسىنە ورتاقتاسىپ، جەڭىلسە جانىنا جىلى ءسوز ايتۋعا جاراسام دا جەتىپ جاتىر مەن ءۇشىن. ال ءجۇرسىن ەرمان ايتىس ۇيىمداستىرىپ، «كەلىپ قاتىسىپ قايت» دەسە، باس تارتپاس ەدىم.
–  ءسىز بۇعان دەيىن دە «ايتپايىن دەسەڭ ايتقىزادى» دەگەن ماقالا جازىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا استانادا وتكەن حالىقارالىق اقىندار ايتىسىنىڭ دا ۇيىمداستىرىلۋىن، وتكىزىلۋىن سىناعانسىز.  ايتىسكەرلەردىڭ اراسىنداعى بىردەن-ءبىر «وپپوزيتسيونەر» بولىپ كورىنەسىز... 
–  ايتىستىڭ «كۋحنياسىن» ءبىر كىسىدەي بىلەتىندىكتەن سىنايمىن. ايتقان سىنىم الدىمنان شىعىپ، جولىمدى كەس-كەستەگەن كەزى دە بولدى. قازاققا جاعۋ قيىن عوي ءوزى. اسقار سۇلەيمەنوۆ ايتپاقشى، «قازاق بولۋ قيىن ءارى قىزىق». ايتىستىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن سىناپ ماقالا جازسام، ول ءوزىمنىڭ اتىمدى شىعارۋ ءۇشىن، پيار ءۇشىن ەمەس. ايتىستى كىم ۇيىمداستىرسا دا، ءادىل وتكىزسىن. قازىر «نۇر وتان» پارتياسى ايتىستى قولعا الىپ، وتكىزىپ تە جاتىر عوي. پارتيا قولعا الدى دەگەن ءسوز – ايتىس بيلىكتىڭ قولجاۋلىعى بولدى دەگەن ءسوز. «نۇر وتاننىڭ» ايتىستى ەفيردەن قىسپاي-اق، باسقا ىسىنە ارالاسپاي-اق قولداۋىنا بولار ەدى. بيلىك ايتىسقا تيىم سالماسا، قاعاجۋ كورسەتپەسە، ايتىسقا دەمەۋشى بولامىن دەگەن ادام تابىلمايدى ەمەس. ايتىس جاساعىسى كەلەتىن ادام جەتىپ ارتىلادى قازىر. مەن وسىنىڭ ءبارىن كۇيىنگەندىكتەن ايتامىن. جالپى ايتىسپەن ويناعان ادامنىڭ ەشقايسىسى وڭعان جوق، وڭبايدى دا دەپ ويلايمىن. ونەردىڭ، ولەڭنىڭ كيەسى ۇرادى. ايتىستى اشىپ-جاۋىپ، بىلگەنىن ىستەگەن قانات ساۋداباەۆ قايدا قازىر، مىسالى؟.. ايتىستى ەفيرگە جىبەرمەي، جولىن كەسكەن سول ەدى عوي... وسىدان-اق كوپ جايت تۇسىنىكتى دەپ ويلايمىن. ايتپەسە ايتىستىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن، وتكىزىلۋىن سىناۋ ماعان جاقسى اتاق اپەرمەيدى.
–  ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز اتالسا بولدى: «اقيقاتتى ايتامىن دەپ، تاياقتالىپ قالعان اقىن» دەگەن ءبىر تىركەس قوسا ايتىلاتىن بولدى.  «باۋىرجان حاليوللا ايتىستا بيلىككە سىن ايتامىن دەپ، سوققىعا جىعىلىپتى. ويباي، پىشاققا ءتۇسىپتى» دەگەن اڭگىمەلەر ءبىر كەزدەرى ەلدىڭ اۋزىندا ءجۇردى. ارتىنان «مۇنداي وقيعا بولماعان ەكەن» دەگەن دە ءسوز تارادى. سىزگە سۇحباتقا كەلىپ تۇرىپ، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىنعى بولسا دا، وسى ءبىر داقپىرتى كوپ اڭگىمەنىڭ اقيقاتىن بىلمەي كەتۋ ابەستىك شىعار...
–  مەن بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرمەيمىن... ويتكەنى جاۋاپ بەرەتىن ادامدارعا، ءتيىستى قۇزىرلى ورىندارعا جاۋاپ بەردىم كەزىندە. ءبىر ايتارىم بۇل وقيعاعا، بۇل ويىنعا مەن ارالاسپادىم. بۇل ءىستى باستاعان ادامدار ارتىنان «مۇنداي وقيعا بولعان جوق» دەگەن رەسمي جاۋاپتى دا وزدەرى تاراتتى.

–  ءجۇرسىن ەرماننىڭ ءسىزدى «34 جاسقا دەيىن قاقتىعىس پەن سوقتىعىستارعا، توبەلەسكە تولى ءومىربايانىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەرگەن اقىن» دەيتىنى بار. قانداي قاقتىعىس-سوقتىعىستار ول سوندا؟
–  كوز الدىندا جۇرگەن سوڭ ايتقانى عوي. تەنتەكتەۋ مىنەزىم بار. اقىلعا ەمەس، اشۋعا سالىنىپ كەتەتىن كەزدەرىم كوپ. سونداي ساتتەردى ايتقان شىعار...
–  «اقىندىق قيقار مىنەزىنە بولا باۋىرجان حاليوللا قالىپتى ادامدارشا بەلگىلى ءبىر مەكەمەدە جۇمىس ىستەمەيدى. مەملەكەتتىك مەكەمەدە قىزمەت ەتۋىنە مىنەزى كەدەرگى» دەگەن اڭگىمەنى سىزگە سۇحباتقا كەلەردەن بۇرىن كوپ ەستىدىم. شىنىمەن دە سولاي ما؟
–  بۇل راس ەندى. مەنى جاقسى بىلەتىن ادامدار بولماسا، كوپ اداممەن سىيىسا المايمىن.  مىنەزىمنىڭ ناشار ەكەنىن ءبىراز ادام بەتىمە دە ايتتى. ءوزىمدى تاربيەلەپ تە كوردىم. بىراق ءاۋ باستاعى بولمىسىڭنان اسا المايدى ەكەنسىڭ. ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىندا ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەننەن كەيىن از ۋاقىت ىستەگەنىم بولماسا، ودان كەيىن تۇراقتى  ءبىر مەكەمەدە جۇمىس جاساعان ەمەسپىن.
–  بۇعان دەيىن ءسىزدى ايتىس اسىراپ كەلدى مە سوندا؟ الدە اسابا بولىپ تويعا شىعاسىز با؟
–  باسپاحانا دەۋگە كەلمەس، دەگەنمەن ءوزىمنىڭ شاعىن باسپام بار. تاپسىرىسپەن كىتاپتار، بۋكلەتتەر، بروشيۋرالار جاساپ، قالت-قۇلت ەتىپ ءجۇرىپ جاتقان جايىمىز بار. شىنىمدى ايتسام، مەن ءوزىمدى ايتىس اقىنى دەپ سانامايمىن. ايتىسكەرلىكتەن گورى جازبا پوەزياعا كوڭىلىم كوبىرەك اۋادى. قاتتى قينالعان كەزدەردە «نە السام دا» دەپ، ايتىسقا قاتىسقان كەزىم بولدى. ماتەريالدىق جاعدايعا مۇقتاج كەزىمدە دومبىرا ۇستاپ، ايتىسقا شىعىپ كەتتىم. اسابا بولعىم-اق، اقشا تاپقىم-اق كەلەدى. بىراق قولىمنان كەلمەيدى. العاش جانە سوڭعى رەت اسابا بولعان ءبىر توي ەسىمە تۇسسە، ءالى كۇنگە ۇيالامىن. 2005 جىلى قايرات ساتىبالدى باستاپ، مۇحامەتجان تازابەكوۆتەردىڭ ىقپالىمەن ءبىراز اقىن كىشى قاجىلىققا باردىق. ءوز باسىم مەككەگە يەگىمە ساقال جاپسىرىپ، قاجى بولىپ قايتايىن، تاقۋا بولىپ ورالايىن دەگەن ماقساتپەن بارعان جوقپىن. ويتكەنى وعان دايىن ەمەس ەدىم. قاجىلىققا تاۋدان بيىك، تەڭىزدەن تەرەڭ كۇنالارىم ءۇشىن كەشىرىم سۇراۋعا باردىم. سودان قاجىلىقتان كەلگەن بويدا ءدىن جولىنداعى مۇسىلمان باۋىرىمىز: «قاجىلىققا بارىپ، ءبىراز ادامنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ كەلدىڭ عوي. تويىمدا سەنىڭ اسابا بولعانىڭدى اتتاي قالاپ وتىرمىن» دەپ بولمادى. مەن شىرىلداپ، قولىمنان كەلمەيتىن ءىس ەكەنىن ايتسام دا، كونەر ەمەس. حالال توي بولعاندىقتان ەرلەر مەن ايەلدەر بولەك وتىرادى ەكەن. مۋزىكا، بي بولعان جوق. دانا، اقىلگوي ادامداردىڭ ىزگىلىكتى سوزدەرىن ايتىپ، ولەڭدەرىن وقىپ وتىرىستى باسقارىپ بەرۋىم كەرەك ەكەن. قولىمنان كەلمەيدى دەسەم دە، الگى كىسى تابانداپ وتىرىپ، قولىما اجەپتاۋىر اقشا ۇستاتتى. بىراق سودان كەيىن اسابالىققا جولاعان ەمەسپىن.  ال «كەلىنىمنىڭ بەتىن اشىپ بەر، تويىمدا ارناۋ ايتىپ بەر» دەپ حابارلاسقان كىسىلەردىڭ بەتىن قايتارعان ەمەسپىن. اسىرەسە اقتوبە، اقتاۋ، اتىراۋ وڭىرلەرىنە مەنى ءجيى شاقىرادى. قوناەۆتىڭ ايتىسىنان كەيىن اقتاۋ مەن اتىراۋ جاققا قاتتى «اۆتوريتەت» بولىپ كەتتىم. ال ءوزىمىزدىڭ ورالدا مەنىڭ تويعا شىقپايتىنىمدى ءبارى بىلەدى، سوندىقتان شاقىرتۋلار تۇسە قويمايدى.
–  ءسىزدى ايتىسقا اششى سۋدان سىلتەپ شىعادى دەيدى. وسى راس پا؟
–  اداسىپ جۇرگەن كەزىمدە اششى سۋ ۇرتتاپ ساحناعا شىعىپ كەتكەن كەزدەرىم بولعان شىعار. بىراق ۇنەمى ۇرتتاپ شىعادى دەگەنگە كەلىسپەيمىن. ساحنا كيەلى نارسە، ويتكەنى. ەگەر ءدال وسى كەمشىلىكتى باسقالاردان دا ىزدەسەك، ايتىسكەرلەردىڭ ءبىرازىنىڭ ارتى اشىلىپ قالادى.

«بارسىڭ با، ءتىرىسىڭ بە؟» دەپ سۇراعان ادامنان قيساپ جوق
 

–  وسى ۋاقىتقا دەيىن «جۇمباق قىزدىڭ جانارى»، «نازىك بۇلت كوشىپ بارادى»، «جۇلدىز جاۋعان جارىق ءتۇن» اتتى ءۇش بىردەي جىر جيناعىڭىز جارىق كورىپتى. بىراق نەگە ەكەنىن اعالار تاراپىنان نەمەسە ادەبيەتتەگى سىنشىلاردىڭ اۋزىنان ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىز تۋرالى پىكىر ەستىمەيمىز. ءۇش كىتاپ جازعان اقىننىڭ ەسىمى نەگە جاستار پوەزياسى وكىلدەرىنىڭ اتى اتالعاندا، سولاردىڭ قاتارىندا ايتىلمايدى سىزدىڭشە؟
–  ىلىكپەيتىن سەبەبى، بار جازىعىم ايتىس اقىنى بولعاندىعىمدا دەپ ويلايمىن. جازبا اقىنداردىڭ ايتىس اقىندارىنا رەنىشى، قىزعانىشى بار. ءبىزدىڭ ءبىر ايتىستا ءبىر كولىك ءمىنىپ كەتەتىنىمىزدى كوبىسى كورە المايدى. بۇل – ءبىر.  ەكىنشىدەن، مۇمكىن ولەڭدەرىم ناشار شىعار. اۋىزعا ىلىكپەيتىنى سودان بولۋى مۇمكىن.
–  ءۇش كىتابىڭىز ءوز قارجىڭىزعا شىقتى ما، الدە مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا ىلىنگەن كەزى بولدى ما؟
–  يمانعالي تاسماعامبەتوۆ پرەمەر-مينيستر بولىپ تۇرعاندا ءجۇز جاس اقىن-جازۋشىنىڭ كىتابىن مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىعاردى. ودان حابارسىز ءجۇر ەدىم، جاناربەك ءاشىمجان دوسىم سول تىزىمگە قوستىرىپ جىبەردى. ءسويتىپ العاشقى جيناعىم «جۇمباق قىزدىڭ جانارى» مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن جارىق كوردى. سوڭعى ەكى كىتابىمدى تاپقان-تايانعانىمدى جيىپ، ءوز قارجىما شىعاردىم. «جۇلدىز جاۋعان جارىق ءتۇن» اتتى سوڭعى جيناعىم وزىمە اسا ۇناعان جوق. باسپاحانانىڭ ساپاسى دا كوڭىلىمە ونشا قونبادى، كىتاپتا گرامماتيكالىق قاتەلەر دە كەتىپتى. بۇل كىتاپتى شىعارۋىما باستى سەبەپ: ەكى جىل بۇرىنعى د.قوناەۆتىڭ ءجۇز جىلدىعىنا ارنالعان ايتىستان كەيىن مەن تۋرالى داقپىرت اڭگىمەلەر كوبەيىپ كەتتى. وزىمە تىكەلەي حابارلاسىپ: «بارسىڭ با، ءتىرىسىڭ بە؟» دەپ سۇراعان ادامنان قيساپ جوق. «جازبا پوەزيادا دا ءوزىڭدى بايقاتىپ جۇرگەنىڭدى بىلەمىز. كىتابىڭدى جارىققا شىعارساڭشى؟» دەپ ءوتىنىش ايتقان جاندار دا وتە كوپ بولدى. ءۇشىنشى كىتاپتى شىعارۋداعى ماقساتىم – «باۋىرجاندى اتىپ كەتىپتى، شاۋىپ كەتىپتى» دەگەن اڭگىمەلەرگە نۇكتە قويۋ. ءارى بار ەكەنىمدى، ءتىرى ەكەنىمدى ءبىلدىرىپ، حالىقتىڭ الدىندا كەش وتكىزىپ، ەسەپ تە بەردىم.

«ەسەنقۇلدى باۋىرجان ءولتىردى» دەپ گۋىلدەتىپ جىبەرۋى دە مۇمكىن ەدى...
 

–  ولەڭدەرىڭىزدە الماتىنى اڭسايسىز، الاتاۋدىڭ بوكتەرىن ساعىناسىز. بىراق اقىن-جازۋشىلاردىڭ ورداسى الماتى مەن استانادان جىراقتاسىز. ءسىز جۇرگەن جاقتا، ورالدا ادەبي ورتا بار ما؟
الماتىدا ادەمى ەستەلىكتەرىم قالعان. الماتىنى قاتتى ساعىنام. ادامدارىن ەمەس بىراق، تابيعاتىن عانا. ساعىناتىن ساناۋلى ادامدارىم عانا بار. الماتىدا 2-3 كۇننەن ارتىق تۇرا المايمىن. ال استانا ماعان ۇنامايدى. تاس قالا بولىپ كورىنەدى. سۋىق. ورالدا ادەبي ورتا جوق دەپ ايتا المايمىن. اقۇشتاپ اپامىز بار، جانعالي نابيۋللين، عايسا-عالي سەيتاق، قازىبەك قۇتتىمۇراتۇلى سىندى تاماشا اقىندار بار. ولاردىڭ سوڭىنان ەرگەن اقىن جىگىتتەر قانشاما؟! بىراق، نەگە ەكەنىن مەن ولاردىڭ ەشبىرىنە قوسىلمايدى ەكەنمىن. وزىممەن ءوزىم، ساياق جۇرگەندى ۇناتامىن.
–  الماتىداعى ادەبي ورتا مەن ەلدەگى ادەبي ورتانىڭ قايسىسى تازا سىزدىڭشە؟
–  ارينە، ەلدەگى ادەبي ورتا. سەمەيدەگى تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم، قاراعاندىدا سەرىك اقسۇڭقارۇلى، شىمكەنتتە باقىتجان الديار، اقتوبەدە باۋىرجان باباجانۇلى سياقتى شايىرلار الماتىداعى اقىن-جازۋشىلاردىڭ ىردۋ-دىردۋىنان ادا. كۇنى كەشە ومىردەن وتكەن ءوزىمنىڭ ۇستازىم ەسەنقۇل جاقىپبەك تە تازالىعىن ساقتاپ قالعان كىسى. شىنايى،  ءوزىنىڭ تازا قالپىندا جۇرگەن ادام ەدى.
–  ۇستازىڭىز ەسەنقۇل جاقىپبەك تۋرالى ايتىپ قالدىڭىز. الماتىعا كەلگەنىڭىزدە ىزدەيتىن بىردەن-ءبىر ادامىڭىز سول كىسى ەدى-اۋ...
–  ءيا... ەساعام قايتىس بولاردان بۇرىن سارىاعاشتا ءبىراز كۇن ەمدەلىپ، شىمكەنتتەن پويىزعا وتىرىپ، الماتىعا تارتتىم. پويىزعا مىنەر كەزدە ەساعاما حابارلاسىپ: «اۋىلداسىز با؟ مەن الماتىعا بارا جاتىرمىن. ەرتەڭ جولىعىسىپ اڭگىمەلەسەيىكشى» دەگەم. 15-قاراشا كۇنى قالامقاس وراشەۆانىڭ شىعارماشىلىق كەشىندە ەكەۋمىز ساحنانىڭ ەكى جاعىنان شىعىپ، ولەڭ وقىماقشى دا بولعانبىز. تەلەفون سوققانىمدا ەساعام ەرتەڭ ءوزىن «ايتىلماعان اڭگىمەگە» شاقىرعانىن، كۇنى بويى تۇسىرىلىمدە بولاتىنىن، ونىڭ ۇستىنە جەڭگەمىزدىڭ تۋعان كۇنى ەكەنىن ايتتى. قات-قابات شارۋالاردان بوساي الماسىن بىلسەم دە، كۇنى ەرتەڭ ول كىسىنى ءۇزىلىپ كەتەدى دەپ كىم ويلاعان؟! اڭگىمەنىڭ سوڭى مەن «ايتىلماعان اڭگىمەدە» ول كىسىگە ارناعان ولەڭىمدى وقىپ بەرەتىن بولىپ، تۇسىرىلىمنەن شىققاسىن ەكەۋمىز الماتىنى ارالاپ، قىدىراتىن بولىپ كەلىستىك. بىراق ەرتەسىنە بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن تۇسىرىلىمگە بارا الماي قالدىم. قازىر  نەگە سول كۇنى «ايتىلماعان اڭگىمەگە» بارمادىم، ەساعاممەن نەگە اقىرعى رەت كەزدەسىپ قالمادىم دەپ وكىنەمىن. بىراق كەزدەسپەگەنىمىز دە دۇرىس بولدى ما دەپ ويلايمىن كەيدە. ويتكەنى ءتۇسىرىلىم بىتكەسىن ءبىزدىڭ ءبىر جەرگە بارىپ، اڭگىمە ايتىپ، كەڭىرەك وتىراتىنىمىز انىق ەدى. ەساعام سول حاباردان كەيىن سەگىز ساعاتتان كەيىن ءۇزىلدى. ەگەر ول كىسى مەنىڭ قاسىمدا قايتىس بولعان بولسا، ءبىزدىڭ قازاقتى بىلەسىڭ عوي... «ەسەنقۇلدى باۋىرجان حاليوللا ءولتىردى» دەپ گۋىلدەتىپ جىبەرۋى دە مۇمكىن ەدى... سونداي اڭگىمەدەن ءبىر پەرىشتە قاققان شىعار، بالكىم.
–  پروزادان تىنىمباي نۇرماعامبەتوۆ پەن نۇرعالي ورازدى ءجيى وقيدى ەكەنسىز. ال اقىنداردان كىمدەردى ءجيى پاراقتايسىز؟
–  جازۋشىلاردان اتى اتالعان اعالارىمىزدان بولەك، اكىم تارازي مەن روزا مۇقانوۆانى، تولەن ابدىكوۆتى ءسۇيىپ وقيمىن. پوەزيادان تىنىشتىقبەكتىڭ «اقشام حاتتارىن» ءجيى وقيمىن، بىراق كەيىنگى جازعاندارىن قابىلداي المايمىن. الدە تۇسىنۋگە مەنىڭ ورەم جەتپەي مە، بىلمەيمىن. ەسەنعالي راۋشاننىڭ ولەڭدەرىن ۇناتامىن. ەسەنعالي اعامىز مەن مەكتەپتى اياقتاپ، ارمان ارقالاپ الماتىعا كەلگەنىمدە توپتاما ولەڭدەرىمدى وقىپ، «شىنىمەن مىناۋ ءوز ولەڭىڭ بە، ۇلكەن ادامنىڭ جازعانى سياقتى ولەڭدەرىڭ» دەپ العاشقىدا ماعان سەنىڭكىرەمەگەن. وزىمدىكى دەگەسىن، ريزا بولىپ «جالىن جۋرنالىنا» توپتامامدى بەرگىزدى. ەسەنعالي اعامنىڭ ولەڭدەرىن قاتتى سىيلايمىن. اقىنداردىڭ ولەڭىن عانا وقىپ، وزىنە جاقىنداماۋ كەرەك. باۋىرجان باباجانۇلى، باقىتجان الديار، جاناربەك ءاشىمجان، جانات اسكەربەكقىزى، تاناكوز ءىلياسوۆالاردىڭ ولەڭدەرىن ءجيى پاراقتايمىن. ءوزىمنىڭ زامانداستارىمنىڭ، جاستاردىڭ «تىنىشتىقبەكشىلەپ» كۇشەنىپ جازعاندارى ۇنامايدى.
–  قازىر نەگە ەكەنىن اقىن مەن اكىم ۇعىمدارى قوساقتالىپ جۇرەتىن بولدى. جاعدايى بولماي جۇرگەن شىعارماشىلىق ادامى بولسا،  ەڭ الدىمەن سول ءوڭىردىڭ اتقامىنەر اعالارىنا سىن ايتىپ جاتامىز. ءسىزدىڭ وڭىردە اقىنداردى، جالپى شىعارماشىلىق ادامدارىن ازاماتىم دەپ سىيلاي ما؟!
–  سىيلايدى دەۋگە بولادى. ءوزىم ساراي اقىندارى قۇساپ، ولاردى ماقتاپ، ارناۋ ايتقان ەمەسپىن. قازىرگى اكىمىمىز نۇرلان نوعاەۆ جاس جىگىت قوي. حابارلاسىپ، حال-جاعداي سۇراسىپ تۇرادى.

ادام قيىندىقتان جىندانىپ كەتەتىن بولسا، جىنداناتىن جاننىڭ ءبىرى مەن ەدىم...
 

–  جەكە ومىرىڭىزگە بايلانىستى دا سۇراقتار قويايىن. جارىڭىز اقىندىقتى، جالپى شىعارماشىلىقتى تۇسىنە مە؟
–  ايەلىمنىڭ ماماندىعى – فيلولوگ. شىعارماشىلىقتى ءبىر كىسىدەي تۇسىنەدى. كەيدە مەن ونى ايايمىن. مەنىمەن ءومىر ءسۇرىپ، مەنىڭ مىنەزىمدى كوتەرىپ جۇرگەنىنىڭ ءوزى ەرلىك ونىڭ.
–  «ەگەر مەنەن  وكىنىشىڭىز نە دەپ سۇرار بولسا، انامدى باقىتتى ەتە الماعانىم» دەگەن ەكەنسىز...
– مەن اجەمنىڭ باۋىرىندا ءوستىم. اكەم مەن شەشەمدى مويىنداماعان بالامىن. انامنىڭ قادىرىن ول كىسى دۇنيەدەن ءوتىپ كەتكەن سوڭ بارىپ ءبىلدىم. 1990 جىلى اجەم قايتىس بولدى دا، مەنى قالاعا، ينتەرناتقا بەردى. سودان كىشكەنە تاسباۋىر، جاتباۋىر بولىپ ءوستىم. 1997 جىلدان 2001 جىلعا دەيىن الماتىدا وقىدىم. مەن اناما ەركەلەپ تە، جاقسىلىق جاساپ تا ۇلگەرە الماعان اداممىن. ۇنەمى دالادا ءجۇردىم. اكەم 1987 جىلى قايتىس بولدى. ول كىسىنىڭ بەينەسى ەمىس-ەمىس قانا ەسىمدە. ادام قيىندىقتان جىندانىپ كەتەتىن بولسا، جىنداناتىن جاننىڭ ءبىرى مەن ەدىم. ويتكەنى اجەم مەن اكەم ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى كەتتى. انام قايتىس بولدى. ول كىسىنىڭ سوڭىنان اكەمنىڭ ءىنىسى و دۇنيەلىك بولدى. قايعى-قاسىرەت ءبىزدىڭ اۋلەتتى شىر اينالدىردى ءبىر كەزدەرى. مەنىڭ ەرتە ەسەيۋىمە وسى جاعدايلار اسەر ەتتى. قۋ جەتىمەك دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە، قانداي كۇيدە بولعانىم ءالى كۇنگە كوز الدىمدا. مەكتەپتە انكەتا تولتىرۋ ءۇشىن اكە-شەشەڭنىڭ قايدا ىستەيتىنىن سۇراپ جاتادى عوي. سونداي كەزدەردە اقىرىن سۇرانىپ، سىرتقا شىعىپ كەتەتىنمىن. اكەم جوق دەپ ايتۋ ماعان وتە قيىن ەدى. سىرتقا شىعىپ جىلاپ-جىلاپ الىپ، سىنىپقا كىرەتىنمىن.  شەشەمنىڭ ءبىزدى باعىپ-قاعۋ ءۇشىن كورمەگەنى جوق. قالاعا كەلىپ ءۇي جالداپ، بالىق ساتقان كەزى دە بولدى. الا دوربا اسىنىپ، بازاردا پاكەت تە ساتتى. 1995-1997 جىلدارى قاتىقسىز قارا ءشاي ءىشىپ، نانعا زار بولىپ قالدىق. جوقشىلىق جۇتاتىپ جىبەردى. وكسىپ جىلايتىنمىن. بالامىن، قولىمنان جىلاۋدان باسقا ەشتەڭە كەلمەيتىن. سول قيىنشىلىقتىڭ ءبارىن جالعىز ءوزى كوتەرگەن اناما ەسكەرتكىش قويسا دا ارتىق ەمەس. انامداي قايسار ادامدى مەن كورگەنىم جوق. قيىندىق مەنى ەرتە ەسەيتتى. سوندىقتان دا ايتىسقا شىققاندا ءبىرىنشى كەزەكتە قاراپايىم حالىقتىڭ مۇڭ-زارىن ايتۋعا تىرىستىم.