2013 جىلى بۇكىل الەمنىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وسى قىتايلىق ميلليونەر ايەلدىڭ ەسىمى جىر بولدى. ول جۋرناليستەردى مول قارجىسىمەن ەمەس، اقشاعا الدانباعان قاراپايىم تىرشىلىگىمەن قىزىقتىرىپتى. تىڭ اقپارات بولعاندىقتان، ءبولىسۋدى ءجون سانادىق.

2013 جىلى بۇكىل الەمنىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وسى قىتايلىق ميلليونەر ايەلدىڭ ەسىمى جىر بولدى. ول جۋرناليستەردى مول قارجىسىمەن ەمەس، اقشاعا الدانباعان قاراپايىم تىرشىلىگىمەن قىزىقتىرىپتى. تىڭ اقپارات بولعاندىقتان، ءبولىسۋدى ءجون سانادىق.

يۋي يۋچجەن حانىم 1958 جىلى ىشكى موڭعولياداعى چيفەن اۆتونوميالىق اۋدانىندا دۇنيەگە كەلەدى. چيفەن ايماعىندا اگرارلى ءوندىرىس جاقسى دامىعانىمەن، ءيۋيدىڭ وتباسى كەدەي ءومىر ءسۇردى. ونىڭ بالالىق شاعى ەگىنجايدا كوكونىس ەگۋمەن، ونى جەرگىلىكتى بازارعا اپارىپ ساتۋمەن ءوتتى. قارا جۇمىسقا جەگىلگەن قىز مەكتەپتە، جوعارعى وقۋ ورنىندا وقىپ جۇرگەندە دە، بالا كەزدەن ماشىقتانعان كاسىبىن تاستامادى. ءبىلىم وردالارىنان گورى كوكونىس القاپتارىن جاقسى كورگەن شارۋاقور قىز تۇرمىس قۇرعان سوڭ، ورتالىق قىتايعا قونىس اۋدارادى. ەرلى-زايىپتىلار حۋبەي پروۆينتسياسىنا قاراستى ۋحان قالاسىنىڭ شەتىندەگى دۋنحۋ ەلدى-مەكەنىنە ورنالاستى. كوز اشقاننان جەر تىرناپ وسكەن يۋي يۋچجەن كوكونىس ساۋداسىنىڭ كوركىن بۇل جاقتا دا قىزدىرادى. ونىڭ بىرەسە دوربالاپ، بىرەسە اربالاپ ساتقان كوكونىستەرىن قالىڭ قونىستانعان قالا تۇرعىندارى تالاسا-تارماسا ساتىپ الاتىن بولدى. جاس وتباسىنىڭ شارۋاشىلىعى بەرەكەلى بولىپ، تاستارى ورگە دومالادى. جاز بويى ەگىپ، كۇز بويى جيناعان كوكونىستەرىن جىل بويى كۇتكەن تۇتىنۋشىلار سوزگە كەلمەستەن كەز-كەلگەن باعادا ساتىپ الدى. بىلە بىلگەن ادامعا اۋىل شارۋاشىلىعى اسا ءونىمدى سالاعا جاتادى. تەك اۋىر ەڭبەككە قاجىماي، جۇرەكسىنبەي، قالانىڭ ىعى-جىعى تىرشىلىگىمەن ۋاقىتشا قوشتاسىپ، شالعايداعى شاڭ-توپىراق شارۋاشىلىققا ارلانباي بارىن سالاتىن بولسا، ءبىراز بيىكتىكتى باعىندىرۋعا بولاتىنىن سەزگەن يۋي حانىم ءوزىن تەجەمەدى. «التىن شىققان جەردى بەلدەن قاز» دەمەكشى بۇعان دەيىن دە بۇل سالانىڭ قىر-سىرىنا جەتىك قانىق بولعان ول كوكونىس ساۋداسىنىڭ ءورىسىن كەڭەيتە بەردى. كوپ ۇزاماي ەرلى-زايىپتى ديقانشىلار العاشقى قونىس تويىن تويلادى. ولار كۇن كوزى جىلىنعاندا باستالىپ، كۇن سۋىتار الدىندا اياقتالاتىن جىل سايىنعى  تسيكلدى ەگىن شارۋاشىلىعىن ۇزبەدى، كوكونىس القابى كولەمىن دە، ساتۋ كولەمىن دە ودان ارى ۇلعايتتى. 1980 جىلدارى ەگىنشى-بيزنەسمەندەر تاعى ەكى كوتتەدج تۇرعىزىپ ۇلگەرەدى. دايىن ءۇيدى سىرتتان كەلگەندەرگە جالعا بەرىپ، قوسىمشا قارجى كوزىن جاساعاندار، بۇل بيزنەستىڭ دە  ءدايىمدى بولاتىنىن ۇقتى. بۇدان بىلاي ساۋدادان تۇسكەن اقشالارىن جاڭادان تۇرعىن ۇيلەر ساتىپ الۋعا جۇمسايدى. قول استىنداعى كوتتەدجدەردى جالعا بەرۋ ارقىلى تۇراقتى تابىسقا يە بولعان يۋي ديقانشىلىق جۇمىسىمەن قوش ايتىسقانىمەن، ۇيدە ۇزاق وتىرا المادى. جاسى قىرىققا تولعاندا ۋحان قالاسىنىڭ كوممۋنالدىق قىزمەت بولىمىنە قوقىس تازالاۋشى بولىپ جۇمىسقا تۇرادى. ونىڭ جۇمىسى – وزىنە ءبولىپ بەرىلگەن ۇزىندىعى 3 شاقىرىم كوشەنىڭ ەكى جاعىن كۇن سايىن تازالاپ وتىرۋ. مۇنداي قادامعا بارۋىنىڭ سەبەبىن سۇراعان جۋرناليستەرگە «اقشاسىز جۇرگەن كەزدە قالاي ءومىر سۇرسەم، اقشالى بولعان كەزدە دە سولاي ءومىر سۇرەمىن. ادام كەدەيشىلىكتە وتكەن ءومىرىن ۇمىتپاۋى كەرەك» – دەپتى ول.

2008 جىلى قىتاي ۇكىمەتى جاڭا قۇرىلىس سالۋ ءۇشىن دۋنحۋ ەلدى-مەكەنىندەگى تۇرعىن ۇيلەردى سۇرلەۋگە بۇيرىق شىعارادى. الايدا، ۇكىمەت تۇرعىن ۇيلەردىڭ يەلەرىن وتەماقىسىز قالدىرمايتىنىن ايتىپ، ونى ءار ءتۇرلى جولدارمەن تولەيدى. ءۇش كوتتەدجدىڭ يەسى يۋي يۋچجەنگە وتەماقى رەتىندە 21 پاتەر ۇسىندى. ريەلتورلار وعان تاپسىرىلعان پاتەرلەردىڭ جالپى قۇنىن 10 ميلليون يۋانعا (1,58 ميلليون دوللارعا) باعالادى. ول ەندى ءۇش كوتتەدجدىڭ قوجايىنىنان، جيىرما ءبىر پاتەردىڭ قوجايىنىنا اينالدى.

يۋي يۋچجەن سوندا دا قوقىس تازالاۋشى، كوشە سىپىرۋشى قىزمەتىن تاستامادى. ءبىر ۇل مەن ءبىر قىزدىڭ اناسى «بالالارىمنىڭ ماعان تەك ءۇي يەسى رەتىندە عانا قاراعانىن قالامايمىن. ولارعا تاربيە بەرۋ ءۇشىن، ءوزىم ۇلگى كورسەتۋگە ءتيىسپىن. ۇيدە قۇر وتىرا بەرسەم جالقاۋ بولىپ كەتەمىن. جالقاۋلار جامان ادەتكە ءۇيىر كەلەدى» دەپتى. بالالارى دا انالارىنان ۇلگى الىپ، قاراپايىم جۇمىسقا جالدانىپتى. ۇلى تۋريستىك ايماقتا كولىك جۇرگىزۋشى، قىزى كينوتەاتر قىزمەتكەرى. ال، يۋي حانىمنىڭ كوممۋنالدىق قىزمەت ورنىنداعى قوقىس تازالاپ ءجۇرىپ تاباتىن ايلىق ەڭبەكاقىسى 1420 يۋان (236,6 دوللار) عانا ەكەن.  كۇن شىققاننان باستالاتىن جۇمىسى التى ساعاتقا سوزىلادى. ميلليونەر التى ساعات بويى ەل-جۇرتتىڭ لاقتىرىپ كەتكەن، توگىپ تاستاعان، شاشقان قوقىستارىن جيناپ جۇرەدى. ماكس ۆەبەردى تاڭداندىرعان، دجوردج سوروستىڭ كوڭىلىن قالدىرعان قىتاي عوي بۇل. ولاردىڭ بيزنەس ءستيلى تەرەڭ كونفۋتسيشىلدىككە جالعانعانىن ەستە ۇستاۋىمىز كەرەك. سوندىقتان باتىستىق ۇلگىدەن ءبىراز وزگەشەلىكتەرى بار. سونىمەن قاتار قىتاي ميلليونەرلەرگە باي مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا  جاتادى. ميلليونەرلەردىڭ ۇلەسى جاعىنان دۇنيەجۇزى بويىنشا اقش-تان كەيىنگى ەكىنشى ورىندى الادى. ال، ميللياردەردىڭ ۇلەسى جونىنەن سوڭعى ورىنداردا. جانە قىتايدا ميللياردەرلەردىڭ بايلىعى 10 ميلليارد دوللاردان اسپايدى. قايبىر جىلى بىرەۋ جەكە قازىناسىن 11 ميللياردقا جەتكىزەمىن دەپ سوتتالىپ كەتكەن. سول سەبەپتى جارتىلاي سوتسياليستىك قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بۇل مەملەكەتتە ءبىز سياقتى سوتسياليستىك لاگەردەن بوساپ شىققان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا باي مەن كەدەيدىڭ اراسى سونشالىقتى الشاق ەمەس.  ويتكەنى قىتايدىڭ سۇيەنەرى ورتا تاپ. ەلدىڭ تۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتۋشى دەپ مەملەكەت ءۇمىتتى سولارعا ارتادى. يۋي يۋچجەن حانىم مەملەكەت ارتقان سەنىمدى تولىق سەزىنگەندەي ءالى كۇنگە دەيىن كوشە سىپىرىپ ءجۇر. كاسىبىن ديقانشى بولىپ باستاعان ميلليونەر بيزنەس-كارەراسىن قوقىس تازالاۋشى بولىپ اياقتاعاندى دۇرىس ساناعان سياقتى.

يۋي يۋچجەن – جەكە فيرماسى، كومپانياسى جوق ميلليونەر. ەشقانداي كورپوراتسيانىڭ اكتسيونەرلىك مۇشەسى ەمەس. تالاي جانعا ۇلگى بولارلىق كاسىپكەر.

Abai.kz