ەلىمىزدە اەس سالۋ بويىنشا قىزۋ تالقى ءالى دە جۇرگىزىلىپ جاتىر. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا اەس قۇرىلىسى بويىنشا رەفەرەندۋم كۇنىن بەلگىلەگەن ەدى. ول – 6 قازان دەپ بەكىتىلدى.

«ستراتەگيالىق جوسپارلاردى قوعامدا كەڭىنەن تالقىلاۋ كەرەك دەپ سانايمىن. ەل ومىرىندەگى ءاربىر ماڭىزدى قادام جۇرتشىلىقپەن بىرلەسىپ جاسالۋعا ءتيىس. اتوم ەلەكتر ستانساسى تۋرالى رەفەرەندۋمعا قاتىستى دا ءدال سولاي بولۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

اەس سالۋ ماسەلەسى قازان ايىندا بولاتىن رەفەرەندۋم ارقىلى شەشىلەدى. دەسەك تە ەلىمىزگە اەس قۇرىلسى قانشالىقتى ءتيىمدى؟ بۇل جايىندا ارنايى مامانداردىڭ پىكىرىن بىلدىك.

اەس ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تۇراقتى كوزىمەن قامتاماسىز ەتەدى!

اسەت شايمەردەنوۆ،  قر يدم يادرولىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى:

– قازاقستان يادرولىق سالاعا جاڭادان كەلگەن مەملەكەت ەمەس. ءبىزدىڭ ەل ەل ۋران وندىرۋدەن الەمدە ءبىرىنشى ورىندا جانە وسى ەلەمەنتتىڭ بارلانعان قورى بويىنشا ەكىنشى ورىندا. قازاقستان اقتاۋ قالاسىندا جىلدام نەيتروندى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن دا ىسكە قوستى. وسكەمەندەگى ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتى قىتايدىڭ اتوم ەلەكتر ستانتسيالارى ءۇشىن جىلۋ جيناقتارىن شىعارادى، ال ەلىمىزدەگى ءتورت عىلىمي-زەرتتەۋ رەاكتورى اتوم ەنەرگياسىن بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋ بويىنشا بەلسەندى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋدە. بۇل جەتىستىكتەر اەس قۇرىلىسى جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە قولداۋ كورسەتۋگە قابىلەتتى مامانداردى دايىنداۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتەدى. قازاقستاندا اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ تابىستى دامۋىنا نەگىز جاسايتىن بىرەگەي رەسۋرستار مەن بىلىكتى كادرلار بار. بولاشاقتا بۇل ەلدى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تۇراقتى كوزىمەن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، يادرولىق تەحنولوگيا سالاسىنداعى عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن اشادى. سوندىقتان اەس قۇرىلىسىنان قورىقپاۋىمىز كەرەك. ەلىمىزگە اەس تيىمدىلىگى بارىنشا ءتۇسىندىرىلىدى دەپ ويلايمىن.

اەس سالىنسا كادر تاپشىلىعى بولمايدى!

ەۆگەني ەرماكوۆ، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى باس ديرەكتورىنىڭ ءوندىرىس جونىندەگى ورىنباسارى:

– قازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدە ەلەكتر قۋاتىنا سۇرانىس ارتىپ، ونىڭ تاپشىلىعى بايقالا باستادى. ماسەلەن، بۇگىندە قازاقستاندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاپشىلىعى 1 گۆت-تان استى. وسىعان بايلانىستى سالا ماماندارى دابىل قاعۋدا. ارينە، تۇرعىنداردا راديوفوبيا بار. بۇل ەڭ الدىمەن تاريحي قورقىنىشپەن، دالىرەك ايتساق سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ اسەرىمەن بايلانىستى. بىراق ايتا كەتۋ كەرەك، ول كەزدە اتوم اسكەري ماقساتتا سىنالعان. اتوم ەلەكتر ستانتسياسى سالىنسا، ول الەمدەگى ەڭ قاۋىپسىز ستانتسيالاردىڭ ءبىرى بولادى.

قازىر الەمدە 400-گە تارتا اتومدىق يادرولىق رەاكتور بار. ونىڭ جارتىسى قىسىمدى سۋ رەاكتورى قوندىرعىلارى. ازىرگە ولاردىڭ ەشقايسىسىندا توتەنشە جاعداي ورىن العان جوق. كوپشىلىك اەس سالىنسا، كادر تاپشىلىعىنا تاپ بولامىز دەپ ويلايدى. شىندىعىندا بۇل دۇرىس ەمەس. يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى رادياتسيامەن جۇمىس ىستەۋ جانە يادرولىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋدى بىلەدى. بىزدە قىسىمدى سۋدى زەرتتەۋ رەاكتورى بار، ول ءمانى بويىنشا بولاشاقتا قازاقستاندا سالىنۋى جوسپارلانعان اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ ءپروتوتيپى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان ينستيتۋت بازاسىندا اتوم ەلەكتر ستانتسيالارى ماماندارىن تاجىريبەلىك وقىتۋدان وتكىزۋگە بولادى. الدىن الا بولجام بويىنشا، 400-گە جۋىق جوعارى ءبىلىمدى مامان قاجەت بولادى. بىزدە بۇل باعىتتا تەوريالىق ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارى جەتكىلىكتى. بىراق تاجىريبە قاجەت. ءبىز ءتورت قازاقستاندىق جوعارى وقۋ ورنىمەن مەموراندۋمعا قول قويدىق. وسىلايشا، بىزدە مامانداردى ءوز بەتىنشە دايىنداۋعا بارلىق العىشارتتار مەن مۇمكىندىكتەر بار. سوندىقتان ەلىمىز اەس بىزگە قانشالىقتى قاجەت، سول جاعىن ەسكەرىپ شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك. الداعى رەفەرەندۋمدا وسى ماسەلەگە تولىعىمەن نۇكتە قويىلادى.

Abai.kz